Psychologia powstała z filozofii
Koncepcja człowieka:
1. Koncepcja psychologiczna
2. Koncepcja behawioralna
3. Koncepcja poznawcza.
Ad.1
Koncepcja psychologiczna powstała w oparciu o Frenda i psychoanalizę.
Frend zaproponował strukturę osobowości
psychoanaliza – metoda badawcza
Frend mówił o nieświadomości człowieka, jest uruchamiany przez popęd nieświadomie.
Centralny popęd – centrum energii życiowej – libido popęd seksualny, popęd jest impulsywny.
ID
Ego struktura osobowości Frendo Superego
ID – podstawowa, nieświadoma struktura stanowiąca źródło energii. Funkcjonuje wedle zasady przyjemności. Najbardziej podstawowy element ludzkiej natury, kieruje się więc regułą maksymalizowania doznań hedonistycznych.
ZRÓB TO!
Ego – pełni funkcję koordynatora kontaktów z rzeczywistością. Funkcjonuje na zasadzie realności.
Pełni funkcję kontrolną i decyzyjną. Powstaje w opozycji do ID.
MOŻESZ!
Superego – powstaje najpóźniej w społeczeństwie, zinternalizowana, reguły postępowania i normy moralne (zasada słuszności). Wywodzi się z wymagań rodziców, nagród, kar zewnętrznych, przekształca się w sumienie pełniące funkcję samokontroli.
TO MORALNE! A TO NIE!
Ad. 2
Koncepcja behawioralna powstała jako kontra do psychoanalizy, wywodzi się od Pawłowa, badał
odruchy bezwarunkowe – na psach, mechanizmy Pawłowa podstawą do tresury zwierząt lampka → pokarm → ślina → lampka → brak pokarmu → ślina.
Watson, Skiner – amerykańscy badacze, opisali teorię uczenia się, zachowywanie się człowieka jest zależne od środowiska, w którym on funkcjonuje.
Bodźce wzmacniające – w pozytywne, negatywne, człowiek zachowuje się tak by otrzymać nagroda.
S → R
bodziec wyzwala określoną reakcję.
Osobowość istnieje, ale nie można jej zobaczyć, warunkiem żebyśmy się czegoś nauczyli jest wzmocnienie, działania nagrodzone mają tendencję do powtarzania.
1879 – początki psychologii
Psychologia wyrosła z filozofii, a jej rozwój przeplata się z rozwojem filozofii i innych nauk medycznych.
− nauka o duszy
− nauka o zjawiskach psychicznych
− nauka o zachowaniu się
− nauka o człowieku, jako podmiocie własnego działania
1. Psychologia teoretyczna
− psychologia ogólna
− psychologia rozwojowa
− psychologia społeczna
− eksperymentalna psychologia zwierzęca
2. Psychologia stosowana
− psychologia wychowawcza
− psychologia kliniczna
− psychologia pracy
− psychologia sądowa, sportu, wojskowa, zwierząt
− psychoterapia
Metody badań
− obserwacja
− rozmowa i wywiad
− analiza wytworów (rysunki, pisma)
− eksperyment
− kwestionariusze i testy
− metody socjometryczne
Rodzaje testów
Testy
Zdolności Inwentarze osobowości Projekcyjne Henrry A. Murray
Pionierzy psychologii pracy:
Kurt Lewin
Hugo Munsterberg
Douglas McGregor
William McDougal
Elton Mayo
Początki w Polsce 1925 J. Wojciechowski
Dwa składniki podejścia humanistycznego:
Teoria potrzeb – mechanizmem sterującym ludzkim zachowaniem są potrzeby, pojmowane jako
brak czegoś i stanowiące hierarchię.
Teoria samoaktualizacji – proces stawania się tym, kim się jest, dążeniem do wewnętrznej spójności, jedności z samym sobą, spełniania swojego przeznaczenia lub powołania.
Ważny wkład do psychologii humanistycznej – Abraham Maslow (1908-1970) Struktury poznawcze.
System informacji o świecie zewnętrznym i o samym sobie. Stanowi względnie stałe cechy człowieka i jest głównym składnikiem osobowości.
Czynniki determinujące ludzkie zachowanie.
System oczekiwań – czynnik determinujący w znacznej mierze zachowanie ludzkie, ocena wartości wyników.
Formułowanie programów działania
Rodzaje systemów oczekiwań.
1. Przewidywanie zdarzeń niezależnych od działania jednostki 2. Przewidywanie konsekwencji własnego działania.
Cechy systemu struktur poznawczych
1. Treść – źródło o człowieku i o własnym „ja” oraz o programach działań:
- daje tożsamości
- podstawa do formułowania oczekiwań
- ułatwia ocenę wartości zdarzeń
- zawiera system algorytmów i heurystyk za których pomocą można osiągnąć określone wartości 2. Cechy formalne systemu – relacje jakie istnieją między jednostkami informacyjnymi Złożoność struktur poznawczych
− proste – złożone – liczba aspektów, które człowiek bierze przy ocenie zdarzeń, zakres informacji, które one zawierają
− abstrakcyjność – konkretność – system liniowy i hierarchiczny
− otwartość – zamkniętość
Psychologia społeczna
- jest naukowym badaniem tego jak ludzie wpływają na myśli, zachowania i uczucia innych ludzi,
- tłumaczy i opisuje przede wszystkim zachowania i zjawiska życia codziennego każdego z nas.
Podstawowe dziedziny badań psychologii społecznej
- wiedza człowieka o świecie społecznym (różne interpretacje tej samej informacji, organizacja wiedzy, stereotypy, uprzedzenia),
- postrzeganie ludzi (sąd o innych – trafność? Jak je formułujemy?),
- ja i wizerunek własnej osoby (samoocena i jej geneza, obrona i podtrzymanie samooceny, autoprezentacja),
- postawy (geneza i wpływ postrzegania i interpretacji rzeczywistości),
- komunikacja i perswazja (wiarygodni nadawcy, przekazy skutecznie zmieniające opinie odbiorców),
- normy i wartości (kiedy wpływają na zachowanie, wewnętrzna organizacja systemu),
- wywieranie wpływu (konformizm – kiedy i dlaczego, techniki manipulacji),
- atrakcyjność i miłość (kogo za co lubimy, miłość – geneza i rozwój, relacje damsko – męskie),
- prospołeczność (geneza, czynniki wyzwalające, opanowanie i zahamowanie agresji),
- konflikt (bariery psychiczne nasilające konflikt),
- grupa (mechanizmy integrujące grupę, wpływ członków grupy),
- przywództwo (kto jest przywódcą, skuteczne kierowanie grupą),
- relacje między grupowe (przyczyny konfliktów, redukcja konfliktów),
- zróżnicowanie płci (wpływ stereotypów płci na funkcjonowanie ich przedstawicieli, rzeczywiste różnice między paniami a panami).
1. Perspektywa poznawcza
2. Perspektywa motywacyjna
3. Perspektywa teorii uczenia się
4. Perspektywa społeczno – kulturowe
5. Perspektywa ewolucjonistyczna
Perspektywa poznawcza
- bada głównie procesy przetwarzania informacji
- koncentruje się na pobudkach ludzkiego działania – co skłania ludzi do takiego a nie innego postępowania,
- zakłada że ludzie z reguły chcą maksymalizować swoje zyski a minimalizować straty,
- najsilniejszym motywem jest autowaloryzacja – dążenie do obrony, podtrzymania lub podniesienia samooceny,
- potrzeba budowania i podtrzymywania więzi społecznych,
- bezpieczeństwo,
- swoboda wyboru,
- kontrola nad biegiem wydarzeń,
- potrzeba statusu i władzy.
# określa prawidłowości rządzące emocjami i motywacjami
- transfer pobudzenia emocjonalnego,
- skąd człowiek bierze energię do działania
Perspektywa teorii uczenia się
- zachowanie ludzkie jest wyznaczone przeszłymi doświadczeniami i jest rezultatem uczenia się z doświadczeń własnych lub innych,
• warunkowanie klasyczne
- uczenie się jakiegoś bodźca dzięki systematycznego zestawiania go z innym bodźcem,
• warunkowanie sprawcze
- uczenie się jakiejś reakcji dzięki temu, że po niej występuje jakiś pożądany stanu rzeczy albo też można uniknąć czegoś niepożądanego,
- uczenie się na podstawie konsekwencji zachowań opiera się o proces obserwacji.
Perspektywa społeczno – kulturowa
- człowiek podlega socjalizacji w konkretnej grupie społecznej, która z kolei jest częścią jakiejś szerszej kultury.
Perspektywa ewolucjonistyczna
- wyjaśnia ludzkie zachowania jako skutek doświadczeń z przeszłości całego gatunku,
- mechanizmy psychologiczne rozpatrywane jako przystosowujące gatunek do przetrwania,
- zachowania służą do maksymalizacji sukcesu reprodukcyjnego (cel – przedłużenie gatunku),
- konformizm – dostosowanie swojego zachowania do zachowań grupy,
- normatywny – opiera się a normach grupowych – aby być akceptowanym i lubianym w grupie trzeba tych norm przestrzegać, załamanie norm: odrzucenie, śmieszność, wykluczenie,
- informacyjny – oparty jest na dążeniu do tego by mieć słuszność – większość to słuszność.
Techniki manipulacji społecznych:
- stopa w drzwiach (mała prośba > duża prośba),
- ukryte koszty i znikająca przynęta (nie ujawnienie kosztów od razu),
- nieproszone ustępstwo – duża prośba, zaraz potem mniejsza prośba (ta pierwotna, której spełnienia oczekujemy).
- A to nie wszystko – (dajemy jeszcze np. kruche ciasteczka) – rozprasza uwagę,
- uwikłanie w dialog (mało ważne tematy).