SPIS TREŚCI

PSYCHOPATOLOGIA OGÓLNA
OSOBOWOŚĆ CHWIEJNA
EMOCJONALNIE TYPU
BORDERLINE
OSOBOWOŚĆ ANTYSOCJALNA
ZABURZENIA DEPRESYJNE
OSOBOWOŚĆ ZALEŻNA
OSOBOWOŚĆ SADYSTYCZNA I
MASOCHISTYCZNA

SPIS TREŚCI

UZALEŻNIENIE OD ALKOHOLU I INNYCH
SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH
OSOBOWOŚĆ HISTRIONICZNA
OSOBOWOŚĆ OBSESYJNO-KOMPULSYJNA
OSOBOWOŚĆ LĘKLIWA
OSOBOWOŚĆ PARANOICZNA
OSOBOWOŚĆ SCHIZOIDALNA

PODSTAWY
PSYCHOPATOLOGII

ALEKSANDER BESZŁEJ
Katedra i Klinika Psychiatrii
AM
we Wrocławiu

PSYCHOPATOLOGIA
OGÓLNA

Psychopatologia jest dziedziną wiedzy

zajmującą się

-

opisywaniem

-

interpretowaniem

-

wyjaśnianiem

-

klasyfikowaniem zjawisk
psychicznych, które stanowią
odchylenie od prawidłowych
czynności psychicznych

Objawy i zespoły
psychopatologiczne

Objawy psychopatologiczne są to zjawiska dające
się stwierdzić w wywiadzie, bezpośrednim badaniu
lub obserwacji, które świadczą o nieprawidłowych
funkcjach psychicznych, przejawach życia
psychicznego i mają dla lekarza wartość
diagnostyczną, prognostyczną i terapeutyczną
Zespołami psychopatologicznymi nazywamy
określone stany zaburzeń psychicznych składające
się z objawów stałych, typowych i ewentualnie
objawów dodatkowych, charakteryzujące się
określonym przebiegiem (np. zespół depresyjny,
paranoiczny, maniakalny)

Analiza psychopatologiczna
obejmuje:

Informacje od pacjenta opisujące jego stany

wewnętrzne (przygnębienie, lęk, złość,

niepamięć, omamy, radość, szczęście)
Informacje badającego na podstawie

obserwacji pacjenta (niepokój ruchowy,

drżenie, ubóstwo ruchu, przyspieszenie lub

zwolnienie psychomotoryczne, bladość,

czerwienienie się)
Odczucia i reakcje badającego wynikające z

kontaktu z pacjentem (wrażenia spłycenia,

niedostosowania, zobojętnienia,

impulsywności, katatymi, paratymi,

paramimi)

Ograniczenia poznania

psychopatologicznego

(błędy i złudzenia badającego)

Niewłaściwe zachowanie badawcze:
-błąd sędziego (postawa wartościująca)
-błąd uprzedmiotowienia (asyntonia)
Niewłaściwy schemat poznawczy
-błąd ignorancji
-błąd doktryny (nadmiar sztywnych przekonań
Nieświadome oczekiwania lub uprzedzenia
wobec pacjenta (błąd tendencyjności)
-przecenianie spostrzeżeń pozytywnych
(efekt Galatei, Pigmaliona)
-przecenianie spostrzeżeń negatywnych
(efekt Golema)

Objawy psychopatologiczne a

przeżycia prawidłowe

Objawy homonomiczne różnią się od

przeżyć prawidłowych ilościowo czyli

nasileniem, czasem trwania,

nadmiarowością lub nieadekwatnością do

sytuacji, wpływem na funkcjonowanie i

mogą być źródłem cierpienia lub

dyskomfortu (np. smutek- nastrój obniżony

w zab. depresyjnym)
Objawy heteronomiczne różnią się od

przeżyć prawidłowych jakościowo, nie

występują u osób zdrowych psychicznie np.

urojenia i omamy (wyjątkiem są omamy

hipnagogiczne i hipnopompiczne).

Podział objawów
psychopatologicznych

Objawy zaburzeń czynności

poznawczych

Objawy zaburzeń czynności

emocjonalnych i aktywności

Objawy zaburzeń integracji

czynności psychicznych

Czynności poznawcze

Czynności poznawcze pozwalają człowiekowi

- rozpoznawać zjawiska środowiska
zewnętrznego i własnego organizmu
(spostrzeganie i uwaga)
- utrwalać je (pamięć)
- scalać w spójny system indywidualnej wiedzy
o świecie (myślenie, język).

Czynności te umożliwiają adekwatne
reagowanie i wpływanie na zmieniające się
warunki zewnętrzne i wewnętrzne.

Czynności poznawcze

1. Spostrzeganie – odzwierciedlanie przedmiotów za

pomocą zmysłów.
2. Uwaga – ukierunkowanie czynności poznawczych,

mechanizm ograniczający nadmiar informacji.
3. Pamięć – czynność poznawcza, która polega na

utrwalaniu

(zapamiętywanie),

przechowywaniu,

rozpoznawaniu, odtwarzaniu informacji.
4. Myślenie – przetwarzanie informacji w wyobrażenia,

pojęcia, zdania, oraz operowanie nimi (analiza,

wnioskowanie, abstrahowanie, uogólnianie itd.) a

zatem tworzenie indywidualnego systemu wiedzy o

świecie, które umożliwia przystosowanie się do

wymogów życia.

Podział objawów zaburzeń

czynności poznawczych

Zaburzenia spostrzegania
Zaburzenia uwagi
Zaburzenia pamięci
Zaburzenia myślenia

EMOCJE

Emocje (procesy emocjonalne) to

procesy psychiczne

,

które nadają jakość oraz określają znaczenie poznaniu i

czynnościom

podmiotu

, jakie mają dla niego inni

ludzie

, a

także własna

osoba

, przedmioty,

zjawiska

, czyli

wartościują

stymulację

.

Powstały w wyniku rozszerzenia mechanizmów zachowania

homeostazy, by przygotować organizm do odpowiedniej

reakcji
Emocje wyrażają stosunek człowieka do innych osób,

rzeczy, zjawisk, do siebie, swego organizmu lub własnego

działania. Mają funkcję informacyjną, motywującą do

działania i energetyzującą, a więc nadają dynamikę i

kierunek przeżyciom i zachowaniom
Zaangażowany jest głównie pień mózgu i układ limbiczny,

ciało jest obszarem ekspresji emocji
Pierwotne emocje - 4 pary:

smutek-radość (szczęście), odraza (wstręt)-akceptacja,

strach(lęk)-złość, zdziwienie-oczekiwanie

EMOCJE

Pojęcia: emocje, uczucia, afekty często

używane są zamiennie
Uczuciem określa się najczęściej emocje o

bardziej złożonym charakterze (np. uczucie

miłości, przyjaźni, nienawiści, pogardy), są

prywatne, łatwiejsze do ukrycia. W ich

przeżywanie zaangażowana jest głównie kora

mózgu)
Afektem tradycyjnie określano silniejsze i

prostsze emocje (np. radość, gniew,

wściekłość, pożądanie, złość, wstręt)

Najczęściej afekt w kontekście oceny stanu

psychicznego oznacza obserwowaną,

zewnętrzną ekspresję emocji, odbieraną

przez inną osobę.

Na przykład uśmiech spontaniczny i

towarzyski - inne mięśnie twarzy;

spontaniczny angażuje mięśnie wokół oka,

towarzyski głównie ust.

EMOCJE

Pojęcia: emocje, uczucia, afekty często

używane są zamiennie
Uczuciem określa się najczęściej emocje o

bardziej złożonym charakterze (np. uczucie

miłości, przyjaźni, nienawiści, pogardy), są

prywatne, łatwiejsze do ukrycia. W ich

przeżywanie zaangażowana jest głównie kora

mózgu)
Afektem tradycyjnie określano silniejsze i

prostsze emocje (np. radość, gniew,

wściekłość, pożądanie, złość, wstręt)

Najczęściej afekt w kontekście oceny stanu

psychicznego oznacza obserwowaną,

zewnętrzną ekspresję emocji, odbieraną

przez inną osobę.

Na przykład uśmiech spontaniczny i

towarzyski - inne mięśnie twarzy;

spontaniczny angażuje mięśnie wokół oka,

towarzyski głównie ust.

OCENA EMOCJI I PODZIAŁ

Proporcja przyjemność-przykrość

-przyjemność (miłość, radość, szczęście,

satysfaskcja)

-przykrość (cierpienie, lęk, rozpacz, gniew,

wstręt)
Proporcja symbioza- separacja (libido-

agresja)

Zaburzenia emocji dzielimy na:

      1. Zaburzenia nastroju
     2. Zaburzenia afektu
3. inne zaburzenia emocjalne

Zaburzenia aktywności (czynności

motorycznych i motywacyjnych)

Motywacja – mechanizmy
zaangażowane w uruchomienie,
ukierunkowanie, podtrzymanie i
zakończenie działania (wola, dążenie,
działanie)

Motywacje tradycyjnie przedstawia
się jako zwiększenie lub zmniejszenie
napędu psychomotorycznego

Zaburzenia aktywności

podział

Zaburzenia aktywności ruchowej

Zaburzenia aktywności impulsywnej

Zaburzenia aktywności złożonej
-intencjonalnej

Zaburzenia integracji czynności

psychicznych dzielą się na:

Zaburzenia świadomości (ilościowe i jakościowe)
Zaburzenia orientacji auto i allopsychicznej
Zaburzenia poczucia zdrowia/ choroby
Zaburzenia sprawności intelektualnej
Zaburzenia osobowości

Czynności integracyjne odzwierciedlają wysiłek

organizmu aby scalić wiedzę, dynamikę i kierunek

swego działania w celu sprawnego funkcjonowania.

Zaburzenia integracji czynności psychicznych

zakłócają lub ograniczają zachowanie i przeżycia

człowieka, utrudniając lub uniemożliwiając

dostosowanie ich do zmieniających się okoliczności i

potrzeb.

ZABURZENIA CZYNNOŚCI
POZNAWCZYCH

ALEKSANDER BESZŁEJ
Katedra i Klinika Psychiatrii
AM
we Wrocławiu

Czynności poznawcze

Czynności poznawcze pozwalają człowiekowi

- rozpoznawać zjawiska środowiska
zewnętrznego i własnego organizmu
(spostrzeganie i uwaga)
- utrwalać je (pamięć)
- scalać w spójny system indywidualnej wiedzy
o świecie (myślenie, język).

Czynności te umożliwiają adekwatne
reagowanie i wpływanie na zmieniające się
warunki zewnętrzne i wewnętrzne.

Czynności poznawcze

1. Spostrzeganie – odzwierciedlanie przedmiotów za

pomocą zmysłów.
2. Uwaga – ukierunkowanie czynności poznawczych,

mechanizm ograniczający nadmiar informacji.
3. Pamięć – czynność poznawcza, która polega na

utrwalaniu

(zapamiętywanie),

przechowywaniu,

rozpoznawaniu, odtwarzaniu informacji.
4. Myślenie – przetwarzanie informacji w wyobrażenia,

pojęcia, zdania, oraz operowanie nimi (analiza,

wnioskowanie, abstrahowanie, uogólnianie itd.) a

zatem tworzenie indywidualnego systemu wiedzy o

świecie, które umożliwia przystosowanie się do

wymogów życia.

Podział objawów zaburzeń

czynności poznawczych

Zaburzenia spostrzegania
Zaburzenia uwagi
Zaburzenia pamięci
Zaburzenia myślenia

Zaburzenia spostrzegania

Złudzenia (iluzje) – zniekształcone spostrzeżenia, realnie
istniejących zjawisk lub przedmiotów. Złudzenia mogą być
fizjologiczne, gdy występują

w warunkach utrudniających

właściwe rozpoznanie bodźca np. pod wpływem strachu,
zmęczenia, ciemności) i są korygowane oraz złudzenia
patologiczne, których przeżywający nie koryguje mimo
dowodów błędności.
Omamy (halucynacje)– są spostrzeżeniami pojawiającymi
się bez zewnętrznego bodźca, które mają następujące
ważne cechy charakterystyczne:
- dla pacjenta omamy są dokładnie tym samym, czym są
prawidłowe doznania zmysłowe, tzn. są dla niego realne.
Zatem, pacjent nie ma wglądu w swoje nieprawidłowe
przeżycia.
- są odbierane jako zewnętrze doznania z jednego z pięciu
narządów zmysłu (słuchu, wzroku, smaku, zapachu, dotyku)
i odróżniane są od myśli, pojęć, wyobrażeń czy fantazji.

Zaburzenia spostrzegania

C. Pseudoomamy (pseudohalucynacje), omamy rzekome)

– spostrzeżenia powstające bez bodźców działających z

zewnątrz, różnią się od halucynacji tym, że pojawiają się w

subiektywnej wewnętrznej przestrzeni umysłu, a nie są

odbierane poprzez narządy zmysłu. Opisywane są jako

doznania odbierane „wewnętrznym uchem” lub „oczami

duszy”, umiejscawiane w obrębie własnego ciała, np. w

głowie, w klatce piersiowej, brzuchu; towarzyszy im poczucie

realności.

D.

Parahalucynacje

(paraomamy,

halucynoidy)–

spostrzeżenia powstające bez bodźców działających z

zewnątrz, których chory nie traktuje jako realnych zjawisk.

Zalicza się do nich automatyzmy sensoryczne (np. błyski,

szmery, dziwny smak lub zapach, pojedyncze słowa,

melodie). Objawy te najczęściej występują napadowo i

zwykle związane są z uszkodzeniem OUN (np. z padaczką).

W tradycji psychopatologii anglosaskiej nie ma rozróżnienia

na psudo- para – i halucynacje.

Zaburzenia uwagi i pamięci

1.   Do zaburzeń uwagi należą: uwaga nadmierna lub
niedostateczna przerzutność uwagi, zaburzenia skupienia
uwagi (koncentracji), niedostateczna trwałość uwagi,
niedostateczna

podzielność

uwagi,

niedostateczna

rozpiętość uwagi (zakres).
2.      Zaburzenia pamięci
W zależności od procesu przechowywania informacji pamięć
można podzielić na: bezpośrednią, krótkotrwałą lub
długotrwałą.
Pamięć bezpośrednia (zwana także pamięcią sensoryczną)
pozwala na przetworzenie ogromnej ilości docierających do
mózgu informacji z narządów zmysłu; informacja
zatrzymywana jest w pamięci na czas krótszy od sekundy.
Pamięć krótkotrwała (zwana także pamięcią pierwotną lub
operacyjną) ma ograniczoną pojemność ( zwykle obejmuje
naraz 7+/- 2 elementy, np. numer telefonu). Informacje te
zostają zwykle zapomniane po 15-30 sekundach, o ile nie są
utrwalone lub przekształcone w pamięć długotrwałą. Pamięć
krótkoterminową można ocenić w badaniu stosując test
powtarzania ciągu cyfr.

Pamięć długotrwała

W pamięci długotrwałej (zwanej pamięcią wtórną)

przechowywane są wszystkie przetworzone i

zrozumiane informacje, przez okres od kilku minut do

dziesiątek lat. Pamięć długotrwała dzieli się na pamięć

świeżą dotyczącą informacji zmagazynowanych w

pamięci kilka minut, godzin, dni, tygodni lub miesięcy

temu oraz pamięć odległą obejmującą informacje

zmagazynowane w wiele lat temu.

Pamięć długotrwała może być jawna lub ukryta.

Pamięć jawna (nazywana czasami pamięcią

deklaratywną) obejmuje wszystkie zapamiętane

informacje, które dostępne są świadomości i zatem

mogą być przekazane innym. Pamięć ukryta (czasami

określana pamięcią proceduralną) obejmuje wszystkie

informacje, które są przechowywane bez ich

uświadomienia sobie, np. umiejętność posługiwania

się językiem lub jazdy na rowerze.

Podział zaburzeń pamięci

A.

Zaburzenia ilościowe czyli dysmnezje,

B.

Zaburzenia jakościowe czyli paramnezje,

Do zaburzeń ilościowych należą:
·        hipermnezja -pamięć wzmożoną,
·        hipomnezja -pamięć osłabiona, ograniczona
·        amnezja -oznacza utratę możliwości

przechowywania (magazynowania) w pamięci nowych

informacji lub odtwarzania informacji wcześniej

zmagazynowanych. Amnezja może być spowodowana

chorobą mózgu (np. otępienie, uraz głowy) lub

czynnikami o charakterze stresorów emocjonalnych (np.

amnezja dysocjalna)

·        ekmnezja- tradycyjnie tym terminem określa się

też znaczne ograniczenie pamięci wydarzeń niedawnych

przy dość dobrze zachowanej pamięci wydarzeń

wcześniejszych)

Amnezja - podział

Amnezja następcza (amnezja anterograda) występuje

po zadziałaniu czynnika, który spowodował amnezję

i sprawia, że od tego momentu pacjent nie jest w

stanie magazynować w pamięci nowych informacji.

Amnezja następcza jest najczęściej wynikiem

uszkodzenia środkowych obszarów płata

skroniowego, szczególnie struktur hipokampa.

Amnezja wsteczna (amnezja retrograda) występuje po

zadziałaniu czynnika, który spowodował amnezję i

sprawia, że pacjent nie jest w stanie odtworzyć

informacji zapamiętanych przed zadziałaniem tego

czynnika, chociaż zachowana jest zdolność

magazynowania w pamięci nowych informacji.

Amnezja wsteczna jest najczęściej wynikiem

uszkodzenia kory czołowej lub skroniowej.

Zaburzenia jakościowe czyli

paramnezje dzielimy na



Pseudomnezje- fałszywe wspomnienia, np. :

omamy pamięciowe (fałszywe wspomnienia przeżywane jako
rzeczywiste), konfabulacje (nieświadome wypełnianie luki pamięciowej
fałszywymi informacjami, które pacjent podaje jako prawdziwe;
najczęściej występują w zespole Korsakowa, którego przyczyną jest
uszkodzenie podwzgórza i międzymózgowia, spowodowane jest
niedoborem tiaminy w przebiegu przewlekłego nadużywania alkoholu.

       Allomnezje- zniekształcone wspomnienia, np.

złudzenia pamięciowe czyli tzw. iluzje pamięci (zniekształcone
wspomnienia prawidłowo zapamiętanych zdarzeń),
złudzenia utożsamiające (błędna identyfikacja w czasie aktualnie
przeżywanej sytuacji np. deja vu –nowa sytuacja rozpoznawana jako
już widziana w przeszłości, deja vecu – jako już przeżywana, jamais vu
–znana sytuacja przeżywana jako nigdy nie widziana, jamais vecu –
jako

nigdy nie przeżywana).

        Represja pamięci- mechanizm obronny charakteryzujący się

nieświadomym zapominaniem nieakceptowanych myśli lub emocji

Zaburzenia myślenia- podział

Zaburzenia treści myślenia:

    Urojenia – fałszywe sądy i przekonania niezgodne z rzeczywistością i/lub

niezgodne z obowiązującymi w danym środowisku poglądami i normami, które
chory wypowiada z głębokim przekonaniem o ich prawdziwości i których nie
koryguje, mimo oczywistych dowodów błędności. Istotną cechą urojeń jest ich
chorobowy

kontekst

tj.

występują

zawsze

z

innymi

objawami

psychopatologicznymi (tym różnią się od kłamstwa, przesądu, omyłki, niewiedzy
itp.)

Podział

wg

treści

i

budowy.

Do najczęściej występujących urojeń należą: urojenia prześladowcze, ksobne
(odnoszące), oddziaływania, wpływu, nasyłania, zabierania i ugłośnienia myśli,
odsłonięcia, owładnięcia, niewierności małżeńskiej, hipochondryczne, depresyjne
(grzeszności, winy, poniżenia, zubożenia, nihilistyczne), wielkościowe.

 Idea nadwartościowa – wyizolowane usystematyzowane przekonania, często

dotyczące własnej osoby, jej szczególnej roli lub misji do spełnienia, którym
towarzyszy silna tendencja do ich realizacji, przy dużym zaangażowaniu
emocjonalnym. Zachowanie jest mało elastyczne i dysfunkcjonalne.

 Natrętne myśli (obsesje) – uporczywie narzucające się wbrew woli myśli,

wyobrażenia, wspomnienia lub impulsy do działania, z towarzyszącym
przekonaniem o ich niedorzeczności; oceniane krytycznie i traktowane jako
własne

  Pseudologia fantastyczna- słabe rozróżnienie realiów od fantazji, polegające na

podawaniu informacji o własnych wyjątkowych, nadzwyczajnych, a czasem
fantastycznych przeżyciach, osiągnięciach jako prawdziwych zdarzeniach.

Zaburzenia treści myślenia

  Myśli depresyjne- pesymizm, ujemne oceny własnej osoby i

własnej sytuacji, poczucie beznadziejności

   Myślenie wielkościowe – nieuzasadnione przekonanie o swoich

zdolnościach, umiejętnościach, mocy itp

 Myśli lękowe- nadmiernie martwienie się, nieuzasadnione

przewidywanie niekorzystnych zdarzeń, obawy o negatywną

ocenę własnej osoby, myśli fobiczne- intensywne, nieuzasadnione

obawy przed obiektem, działaniem lub sytuacją (np. zwierzęta,

krew, przejście przez most, przebywanie w windzie, podróż

samolotem, wejście do wody, publiczne zabieranie głosu).

Chociaż pacjent zwykle zdaje sobie sprawę, że jego lęk jest

nieuzasadniony, w charakterystyczny sposób unika bodźców

    Hipochondria- nadmierna obawa o własne zdrowie
  Zubożenie treści myślenia – wypowiedzi zawierające niewiele

informacji; ograniczenie ilościowe lub jakościowe

(czyli

wypowiedzi składają się głównie z wielokrotnych powtórzeń, nic

nie znaczących frazesów itp)

Zaburzenia formy myślenia

Zaburzenia toku myślenia cechują się zaburzeniami tempa
myślenia lub jego ciągłości i obejmują: spowolnienie,
zahamowanie myślenia, otamowanie, przyspieszenie, gonitwa
myślowa, mutyzm, słowotok, rozwlekłość, lepkość myślenia,
perseweracje, stereotypie.
Zaburzenia struktury myślenia

  Myślenie paralogiczne polega na odstępstwie od obowiązujących

reguł logiki, łączenie nieracjonalnymi związkami pewnych
wydarzeń, niezrozumiałe – stosowane przez pacjenta – zasady
relacji logicznych (równoważności, sprzeczności, wynikania)

Rodzajami myślenia paralogicznego są: myślenie nadmiernie

konkretne/

nadmiernie

abstrakcyjne,

nieprawidłowe

gospodarowanie pojęciami (posługiwanie się pojęciami o
znaczeniu prywatnym np. neologizm, metonimia, kontaminacje),
nadmierne

włączanie,

niewłaściwe

wnioskowanie

(np.

ambisentencja,

ambitendencja),

myślenie

magiczne

(przekonanie, że słowem, spojrzeniem, gestem można wpływać
na bieg zdarzeń), myślenie symboliczne (przypisywanie pewnym
znakom, przedmiotom, działaniom itp. szczególnego znaczenia)

Zaburzenia struktury

myślenia

 Myślenie dereistyczne - skrajnie oderwane od

rzeczywistości

  Myślenie autystyczne - skoncentowane na

własnych przeżyciach wewnętrznych

 Rozkojarzenie - różnego stopnia dezorganizacja

myślenia, niekomunikatywność i nieskładność
myślenia, brak logiki; wątki nie są ze sobą
powiązane,

wypowiedzi

porozrywane,

niegramatyczne, w skrajnych przypadkach
stanowią zlepki słów lub głosek powiązanych np.
podobieństwem dźwięku

 Splątanie - zupełnie porozrywane wątki myślowe,

wypowiedzi niekomunikatywne, nieskładne

ZABURZENIE CZYNNOŚCI

EMOCJONALNYCH

I AKTYWNOŚCI

ALEKSANDER BESZŁEJ
Katedra i Klinika Psychiatrii
AM
we Wrocławiu

EMOCJE

Emocje - automatyczne, krótkie, złożone reakcje

organizmu; korelaty fizjologiczne emocji widoczne są

na zewnątrz
Powstały w wyniku rozszerzenia mechanizmów

zachowania homeostazy, by przygotować organizm do

odpowiedniej reakcji
Emocje wyrażają stosunek człowieka do innych osób,

rzeczy, zjawisk, do siebie, swego organizmu lub

własnego działania. Mają funkcję informacyjną,

motywującą do działania i energetyzującą, a więc

nadają dynamikę i kierunek przeżyciom i zachowaniom
Zaangażowany jest głównie pień mózgu i układ

limbiczny, ciało jest obszarem ekspresji emocji
Pierwotne emocje - 4 pary:

smutek-radość (szczęście), odraza-akceptacja, strach-

złość, zdziwienie-oczekiwanie

EMOCJE

Pojęcia: emocje, uczucia, afekty często

używane są zamiennie

Uczuciem określa się najczęściej emocje o bardziej

złożonym charakterze (np. uczucie miłości,

przyjaźni, nienawiści, pogardy), są prywatne,

łatwiejsze do ukrycia. W ich przeżywanie

zaangażowana jest głównie kora mózgu

)

Afektem tradycyjnie określano silniejsze i

prostsze emocje (np. radość, gniew,

wściekłość, pożądanie, złość, wstręt)

Najczęściej afekt w kontekście oceny stanu

psychicznego oznacza obserwowaną,

zewnętrzną ekspresję emocji, odbieraną przez

inną osobę. Na przykład u

śmiech

spontaniczny i towarzyski - inne mięśnie

twarzy; spontaniczny angażuje mięśnie

wokół oka, towarzyski głównie ust.

OCENA EMOCJI I PODZIAŁ

Proporcja przyjemność-przykrość
-przyjemność (miłość, radość, szczęście,
satysfaskcja)
-przykrość (cierpienie, lęk, rozpacz, gniew,
wstręt)
Proporcja symbioza- separacja (libido-agresja)
życie – libido - kreacja
śmierć – agresja - destrukcja
Zaburzenia emocji dzielimy na:

      1. Zaburzenia nastroju
     2. Zaburzenia afektu
3. inne zaburzenia emocjonalne

Zaburzenia nastroju

Nastrój to dłużej utrzymująca się emocja, wyraźnie

zabarwiająca zachowanie i przeżywanie.Odczuwana i

zgłaszana przez pacjenta oraz obserwowana przez innych.

Prawidłowy nastrój określany jest jako eutymia lub nastrój

wyrównany.

Podział zaburzeń nastroju

- obniżony / depresyjny, melancholijny

     -  podwyższony/ maniakalny,
     -  drażliwy, dysforyczny,
    -  euforyczny,
   -  moriatyczny,
     -  ekstatyczny
     -  zmienny/ labilny
- nadmierny żal, żałoba - smutek towarzyszący znaczącej
stracie (np. śmierć, opuszczenie, strata materialna)

Zaburzenia afektu

 - zobojętnienie uczuciowe (hipopatia lub apatia)-ograniczenie

przeżywania uczuć

  - hipertymia- nadmierna ekspresja emocji
  - spłycenie uczuciowe (sztywność, bladość lub słabe

modulowanie afektu)- ograniczenie intensywności, modulacji

reakcji emocjonalnych

 - zubożenie emocjonalne -osłabienie uczuć wyższych

przewaga elementarnych uczuć związanych z zaspokajaniem

potrzeb biologicznych

   - zaleganie uczuć / lepkość uczuciową- długotrwałe

utrzymywanie się stanów uczuciowych

  - chwiejność uczuciową - nadmierną zmienność, nietrwałość

emocji

- nietrzymanie uczuć (afektu)- zwiększona skłonność

występowania silnych emocji krzyk, głośny płacz, śmiech,

którym towarzyszy agresja - osłabienie kontroli emocji

- niezgodności afektu z treścią przeżywań - do zaburzeń tych

zaliczamy paratymię, paramimia, ambiwalencję emocjonalną,

Inne zaburzenia emocjonalne

1.

Lęk patologiczny

2.

Złość patologiczna (dysforia)

3.

Nadmierna nieśmiałość, wstyd

4.

Nadmierne poczucie winy

5.

Ambiwalencja uczuć- występowanie w

tym samym czasie sprzecznych emocji

wobec tego samego obiektu lub sytuacji

6.

Aleksytymia- niemożność określenia

własnych emocji

Pojęcie lęku, strachu,

obawy

Lękiem określamy poczucie zagrożenia,

trwożliwego oczekiwania, występujące w

sytuacji

kiedy jego źródło jest nieznane,

nieuświadomione

lub

nie

stanowi

realnego zagrożenia. Lęk może być

fizjologiczny i pełnić funkcję adaptacyjną

Strach występuje wobec bezpośredniego

zagrożenia

Obawa – zagrożenie jest przewidywane
Przeżywaniu lęku, strachu, obawy

towarzyszą objawy pobudzenia układu

wegetatywnego

Objawy lęku

Objawy poznawczo-emocjonalne
- poznawcze- treść przeżyć lękowych (myśli o
niebezpieczeństwie, zagrożeniu zdrowia, życia,
możliwości utraty kontroli), zaburzenia uwagi i
pamięci

- emocjonalne- zagrożenie, obawy,
napięcie, panika, niemożność odprężenia

Objawy behawioralne:

proste (niepokój lokomocyjny i manipulacyjny)
złożone (walka, ucieczka, osłupienie)
Objawy somatyczne:
pobudzenie układu wegetatywnego (np. drżenia
tachykardia, częstomocz, nadmierna potliwość)

Rodzaje lęku

lęk napadowy

- krótkotrwaly, nawracający o

znacznym nasileniu z intensywnumi objawami

wegetatywnymi oraz z poczuciem poważnego

zagrożenia zdrowia lub życia często z obawą

utraty kontroli nad swoim zachowaniem (obawą
przed "zwariowaniem")

fobiczny - lęk, wobec zwierząt ,przedmiotów lub

w specyficznych sytuacjach z towarzyszącym

silnym pragnieniem unikania ich
lęk uogólniony - ciągły, wolnopłynący z

objawami wegetatywnymi z nadmiernym

poczuciem zagrożenia, obawami w

codziennych sytuacjach życiowych

LĘK MOŻE PRZEJAWIAĆ SIĘ JAKO

1.     stałe wszechogarniające uczucie napięcia

i zagrożenia
2.     częste przeżywanie uczucia zakłopotania,

niższości
3.     dominującą potrzebę bycia lubianym i

akceptowanym
4.     nadwrażliwość na krytykę i odrzucenie
5.     unikanie wchodzenia w bliższe związki z

innymi
6.     tendencje do przesady w ocenianiu

potencjalnych zagrożeń

Złość patologiczna (dysforia)

Negatywnie przeżywane wzburzenie, związane z

poczuciem frustracji, z towarzyszącym poczuciem
krzywdy, wzbudzeniem ruchowym i
wegetatywnym

Dysforia może mieć charakter:
 A. wybuchów złości (wściekłości) – gwałtowne,

intensywne, krótkotrwałe wyładowanie złości,
zwykle z agresją lub autoagresją (nietrzymanie
afektu, utrata kontroli nad złością)

 B. złości uogólnionej (nastroju dysforycznego)-

dłużej utrzymujący się stan patologicznej złości,
głównie z drazliwością, rożaleniem, agresją słowną

Zaburzenia aktywności (czynności

motorycznych i motywacyjnych)

Motywacja – mechanizmy

zaangażowane w uruchomienie,

ukierunkowanie, podtrzymanie i

zakończenie działania (wola, dążenie,

działanie)

Napęd psychomotoryczny opisuje

szybkość myślenia, wypowiadania się

i wykonywania czynności. Napęd

może być wzmożony lub obniżony

Zaburzenia aktywności

podział

Zaburzenia aktywności ruchowej

Zaburzenia aktywności impulsywnej

Zaburzenia aktywności złożonej
-intencjonalnej

Zaburzenia aktywności
ruchowej

spowolnienie, zahamowanie lub osłupienie
przyspieszenie, pobudzenie, raptus
ruchy mimowolne (drżenia, dyskinezy, dystonie, ruchy

pląsawicze, tiki, mioklonie)
stereotypie (powtarzanie czynności), manieryzmy

ruchowe
natręctwa ruchowe (kompulsje) - przymus wielokrotnego

powtarzania czynności zgodnie z natręctwami

myślowymi lub sztywnym podporządkowaniem się

określonym regułom, w celu uniknięcia przykrego

zdarzenia w przyszłości, zwykle przynoszą redukcję lęku
parakinezy (niezwykłe formy aktywności ruchowej,

typowe dla katatonii, np. katalepsja, akineza, hipokineza

lub hiperkineza, zastyganie, giętkość woskowa)
deficyt/nadmiar ruchów dowolnych

Zaburzenia aktywności

impulsywnej

Aktywność impulsywna – aktywność, na którą wpływ

mają silne emocje, popędy lub nawyki; w niewielkim

stopniu zależy od woli, a także w ograniczonym

stopniu podlega świadomej kontroli

PODZIAŁ:

- Zmiany ogólnego poziomu impulsywności:

impulsywność ograniczona lub wzmożona

przyczynami tych zmian mogą być czynniki, które

osłabiają mechanizmy kontroli (alkohol, inne

substancje psychoaktywne) lub powodują nasilenie

emocji, popędów i nawyków, co prowadzi do

skrócenia czasu reakcji między wzbudzeniem a

działaniem.

Zaburzenia aktywności
impulsywnej

-

Impulsywność popędowa

motywowana popędami, dotyczą zaburzeń łaknienia,
pragnienia, snu, popędu płciowego

-

Impulsywność nawykowa

motywowana nabytymi, wyuczonymi nawykami,
najczęściej przedstawiana jest jako tzw. ekspresja
popędów archaicznych np. podpalanie,
kolekcjonowanie patologiczne (gromadzenie),
zbieractwo, włóczęgostwo (wędrówka) kleptomania
(kradzież), hazard (ryzyko)

- Impulsywność emocjonalna

motywowana emocjami np. lękiem, dysforią,
obniżonym lub podwyższonym nastrojem (np.
zachowania agresywne, autoagresywne, dysforyczne,
unikowe)

Zaburzenia aktywności

złożonej

zwiększenie/zmniejszenie zainteresowań,
aktywności szkolnej, zawodowej,
społecznej (kontakty interpersonalne,
pełnienie ról społecznych),
Przy ocenie poziomu aktywności złożonej
bierze się pod uwagę takie proporcje
zachowań jak:
bierność-spontaniczność
zainteresowanie- brak
wycofanie- uczestnictwo

ZABURZENIA INTEGRACJI
CZYNNOŚCI PSYCHICZNYCH

ALEKSANDER BESZŁEJ
Katedra i Klinika Psychiatrii
AM
we Wrocławiu

Zaburzenia integracji czynności

psychicznych dzielą się na:

Zaburzenia świadomości (ilościowe i jakościowe)
Zaburzenia orientacji auto i allopsychicznej
Zaburzenia poczucia zdrowia/ choroby
Zaburzenia sprawności intelektualnej
Zaburzenia osobowości

Czynności integracyjne odzwierciedlają wysiłek

organizmu aby scalić wiedzę, dynamikę i kierunek

swego działania w celu sprawnego funkcjonowania.

Zaburzenia integracji czynności psychicznych

zakłócają lub ograniczają zachowanie i przeżycia

człowieka, utrudniając lub uniemożliwiając

dostosowanie ich do zmieniających się okoliczności i

potrzeb.

Zaburzenia świadomości

(ilościowe i jakościowe)

Zaburzenia świadomości najczęściej są związane z

uszkodzeniem lub dysfunkcją mózgu.

Ilościowe zaburzenia świadomości (przytomności) to:

- senność patologiczna,

- sen głęboki (półśpiączka) z reaktywnością wyłącznie

na silne bodźce

- śpiączka ze zniesieniem wszelkiej reaktywności.
Jakościowe zaburzenia świadomości:

- przymglenie proste,

- zespół majaczeniowy,

- zespół pomroczny albo zamroczeniowy,

- splątanie (amencje)

Jakościowe zaburzenia

świadomości

Przymglenie świadomości charakteryzuje się nieznacznie

zaburzoną orientacją w czasie i miejscu, łagodnym

upośledzenie funkcji poznawczych (uwagi, myślenia, pamięci

i postrzegania); ze względu na to, że przymglenie łączy się ze

spowolnieniem motorycznym i sennością, w niektórych

podziałach zaburzeń świadomości zaliczane jest do zaburzeń

ilościowych. Stan ten może także przebiegać z pobudzeniem.

Majaczenie (delirium) cechuje się utrudnieniem kontaktu,

spostrzegania i pojmowania, dezorientacją, znacznym

niepokojem, lękiem, dysforią, zaburzeniami spostrzegania

(złudzenia i omamy, zwłaszcza wzrokowe)

Zamroczenie (stan pomroczny) charakteryzuje się

ograniczeniem lub zniesieniem kontaktu z otoczeniem,

zaburzoną orientacją w czasie, w miejscu i czasami do

własnej osoby, wyraźnym upośledzeniem funkcji

poznawczych, zaburzeniami zachowania od względnie

uporządkowanego do zupełnie chaotycznego (zachowania

nietypowe dla danej osoby). Zwykle zamroczenie rozpoczyna

się i kończy nagle, trwa krótko i pozostawia niepamięć okresu

zaburzeń

Jakościowe zaburzenia
świadomości

Splątanie przebiega z głębokim przymgleniem,

zaburzeniem orientacji, zaburzeniami funkcji

poznawczych, z charakterystycznym zaburzeniem

struktury myślenia (znaczne porozrywanie wątków

myślowych), z niepokojem, chaotyczną aktywnością

ruchową i niepamięcią okresu zaburzeń.
Osłupienie cechuje się brakiem reakcji na bodźce u

przytomnego pacjenta (może być nieznaczne

przymglenie świadomości). Chociaż jest przytomny,

pacjent w osłupieniu nie wykonuje spontanicznie

żadnych ruchów, nie mówi, sprawia wrażenie, że

niczego nie rozumie. Oprócz przyczyn organicznych

osłupienie może występować w przebiegu schizofrenii

(osłupienie katatoniczne), depresji (osłupienie

depresyjne), manii oraz w stanach dysocjacyjnych

(osłupienie dysocjacyjne).

Zaburzenia orientacji

Tradycyjny podział zaburzeń orientacji obejmuje

1. zaburzenie orientacji autopsychicznej

(dezorientacja w zakresie postrzegania własnej

osoby, zaburzenia schematu ciała,

depersonalizacjaczyli błędne poczucie zmiany

lub nawet obcości własnych przeżyć )

2. zaburzenie orientacji allopsychicznej

(zaburzenia poczucia otoczenia, czasu, miejsca,

sytuacji oraz derealizację czyli błędne poczucie

zachodzących w otoczeniu zmian lub obcości

otoczenia

Zaburzenia poczucia zdrowia/

choroby

    

Do zaburzeń poczucia zdrowia, choroby

możemy zaliczyć:
- brak wglądu chorobowego (jest to
niedostateczne uświadamianie sobie istoty
i konsekwencji przeżywanych zaburzeń
psychicznych)

- nieuzasadnione poczucie choroby - wiąże
się z występowaniem skarg i dolegliwości,
najczęściej somatycznych, które nie mają
uzasadnienia w obiektywnej ocenie
lekarskiej.
- udawanie choroby (np. pozorowanie
choroby, symulację, metasymulację)

Udawanie choroby

Zarówno pozorowanie jak i symulacja polega na

umyślnym produkowaniu przez pacjenta lub udawaniu
objawów fizycznych albo psychicznych.
Pacjenci podają bardzo przekonujące informacje, które
mogą zmylić nawet doświadczonego klinicystę lub też
„fabrykują” objawy choroby.
Różnicując zaburzenie pozorowane i symulację należy
ocenić motywację pacjenta do udawania objawów.
W zaburzeniu pozorowanym (zespół Münchausena)
pacjent nastawiony jest na uzyskanie wewnętrznej korzyści,
jaką jest przyjęcie roli chorego tj. jedynym celem jest to,
aby był traktowany jak pacjent i przyjęty do szpitala.
W przypadku symulacji pacjent skupia się na
zewnętrznych korzyściach wynikających z rozpoznania
choroby, np. zwolnienie ze służby wojskowej, uniknięcie
procesu karnego, uzyskanie świadczeń finansowych.

Zaburzenia sprawności

intelektualnej

Zaburzenia sprawności intelektualnej są głównymi

objawami zespołów psychopatologicznych takich

jak upośledzenie umysłowe i otępienie
Upośledzenie umysłowe to stan zahamowania lub

niepełnego rozwoju umysłu charakteryzujący się

uszkodzeniem umiejętności poznawczych, mowy,

ruchowych i społecznych; ujawnia się w okresie

rozwoju
Otępienie jest zespołem spowodowanym chorobą

mózgu, zwykle o charakterze przewlekłym, w

którym zaburzone są funkcje poznawcze oraz

zachowanie.

Zaburzenia osobowości

Zaburzenia osobowości to utrwalone dezadaptacyjne

wzorce wewnętrznego przeżywania oraz zachowania
społecznego - prowadzące do indywidualnego
cierpienia lub konfliktów interpersonalnych (rozwijające
się od wczesnego wieku lub w wyniku urazów
psychicznych ewentualnie po zmianach organicznych
UON u osób dorosłych)

Zaburzenia osobowości dzielimy na:
  specyficzne typy zaburzeń osobowości
  trwałe zmiany osobowości (np. po silnych albo

przewlekłych urazach psychicznych ewentualnie
zmianach organicznych UON u osób dorosłych)

 osobowość mnogą

•

dezintegrację osobowości (rozszczepienie, rozpad)

Specyficzne typy zaburzeń osobowości

i trwała zmiana osobowości

Specyficzne typy zaburzeń osobowości- są to głęboko
zakorzenione i utrwalone wzorce zachowań,
przejawiające się mało elastycznymi reakcjami na
różnorodne sytuacje indywidualne i społeczne;
ujawniają się w dzieciństwie lub okresie dojrzewania, i
trwają nadal w życiu dorosłym. Do specyficznych
zaburzeń osobowości należy: osobowość paranoiczna,
schizoidalna, dyssocjacyjna, chwiejna emocjonalnie,
histroniczna, anankastyczna, lękliwa, i zależna.
Trwała zmiana osobowości to wyraźna i trwała zmiana
osobowości u osoby dorosłej, u której wcześniej nie
stwierdzano zaburzeń osobowości, która powstaje w
następstwie stresu o rozmiarach katastrofy, silnych albo
przewlekłych urazów psychicznych, ewentualnie zmian
organicznych mózgu.

Osobowość mnoga i dezintegracja

osobowości

osobowość mnoga- jest to postać zaburzenia

dysocjacyjnego, która cechuje się występowaniem dwóch

lub więcej odrębnych osobowości, przy czym w danej

chwili ujawnia się tylko jedna z nich; każda z osobowości

ma swoje odrębne wspomnienia, własne zachowania,

preferencje itd.
dezintegracja osobowości (rozszczepienie, rozpad) –

zmiana osobowości następująca w przebiegu schizofrenii,

charakteryzująca się utratą spójności pomiędzy różnymi

funkcjami psychicznymi oraz w obrębie poszczególnych

czynności psychicznych (przejawami są np.

ambisentencja, ambitendencja, ambiwalencja uczuć,

paratymia, paramimia), zatarciem granic między

osobowością chorego a światem otaczającym.

OSOBOWOŚĆ

TEMPERAMENT

CHARAKTER

NIEŚWIADOME

AUTOMATYCZNE REAKCJE

DZIAŁANIA

ŚWIADOME ZAPLANOWANE

UWYDATNIANIE CECH

NADAWANIE ZNACZENIA

SYSTEM

POZNAWCZY

SYSTEM

NAWYKÓW

UNIKANIE
ZRANIENIA,
SKRZYWDZENIA

POSZUKIWANIE

NOWOŚCI

ZALEŻNOŚĆ

OD NAGRODY

WYTRWAŁOŚĆ

UMIEJĘTNOŚĆ

WSPÓŁDZIAŁANIA

DUCHOWOŚĆ

SAMOREALIZACJA

SAMOKIEROWANIE

Ryc. za Cloninger. Biological Psychiatry 2005 -modyfikacja

KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE

OSOBOWOŚCI CHWIEJNEJ

EMOCJONALNIE TYPU

BORDERLINE (POGRANICZNEGO)

WG ICD – 10



Niezdolność do kontrolowania

zachowań emocjonalnych



Skłonność do działań gwałtownych,

prowadzących do konfliktu z

otoczeniem



Niezrównoważenie emocjonalne



Wchodzenie w intensywne, ale

nietrwałe związki z innymi ludźmi

KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE

OSOBOWOŚCI CHWIEJNEJ

EMOCJONALNIE TYPU

BORDERLINE (POGRANICZNEGO)

WG ICD – 10



Impulsywne zachowania
autodestrukcyjne



Powtarzające się samouszkodzenia lub
próby samobójcze



Stałe uczucie pustki wewnętrznej



Zaburzenie obrazu własnego ja, a
zwłaszcza poczucia tożsamości



Pozornie dobre przystosowanie
społeczne

KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE ZABURZENIA

OSOBOWOŚCI TYPU BORDERLINE

(POGRANICZNEGO)

WG DSM – IV (5 z 9 kryteriów)



Niepohamowane próby uniknięcia prawdziwego

lub wyobrażonego odrzucenia



Niestałe i intensywne związki interpersonalne,

charakteryzujące się biegunowymi zmianami od

idealizacji do dewaluacji



Zaburzenia samooceny: istotne i utrzymujące

się wahania samooceny i poczucia własnej

tożsamości



Impulsywność w co najmniej 2 dziedzinach,

stanowiąca potencjalne zagrożenie, np.

wydawanie pieniędzy, seks, nadużywanie

substancji, kradzieże w sklepach, niebezpieczna

jazda, nadmierne jedzenie, pracoholizm

KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE

ZABURZENIA OSOBOWOŚCI

TYPU BORDERLINE

(POGRANICZNEGO)

WG DSM – IV



Powtarzające się groźby lub próby
samobójcze, samookaleczenia



Niestabilność emocjonalna: zmiany nastroju
z tendencją do depresji, drażliwość, dysforia,
lęk, trwają zwykle kilka godzin do kilku dni



Przewlekłe uczucie pustki lub nudy



Nieadekwatne do sytuacji napady złości



Przejściowe epizody psychotyczne lub
objawy rozczepienia w wyniku sytuacji
stresowych

KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE

OSOBOWOŚCI ANTYSOCJALNEJ

A. Utrwalony wzorzec zachowań cechujący się

lekceważeniem lub łamaniem praw innych osób,
występujący od 15 roku życia. Spełnione są co
najmniej trzy z wymienionych poniżej kryteriów:
(1) niemożność podporządkowania się normom
społecznym oraz respektowania obowiązującego
prawa, na co wskazują wielokrotnie dokonywane
czyny, które mogą być podstawą aresztowania
(2) nieszczerość, powtarzające się kłamstwa,
posługiwanie się pseudonimami, oszukiwanie
innych w celu osiągnięcia korzyści lub dla własnej
przyjemności
(3) impulsywność i niezdolność do planowania

KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE

OSOBOWOŚCI ANTYSOCJALNEJ

(4) drażliwość i agresywność, wyrażająca się
częstym udziałem bójkach i napaściach
(5) lekkomyślne lekceważenie bezpieczeństwa
własnego i innych osób
(6) ciągła nieodpowiedzialność, wyrażająca się
niezdolnością do utrzymania stałej pracy lub
wywiązywania się ze zobowiązań finansowych
(7) brak poczucia winy, obojętność lub
racjonalizacja sytuacji ranienia, złego
traktowania lub okradania innych osób

KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE

OSOBOWOŚCI ANTYSOCJALNEJ

B. Osoba musi mieć co najmniej 18 lat.
C. Stwierdza się zaburzenia zachowania

rozpoczynające się przed 15 rokiem
życia.

D. Zachowania antysocjalne nie pojawiają

się wyłącznie w przebiegu schizofrenii lub
epizodu maniakalnego.

Za: American Psychiatric Association. Diagnostic and
Statistical Mental Disorders., text revision, 4th ed.
Washington DC. Copyright 2000,

Miejsce zaburzeń

depresyjnych

w klasyfikacji ICD-10



F06.3 Organiczne zaburzenia nastroju

F06.32 Depresja organiczna

(bezpośredni związek z chorobą OUN lub inną somatyczną)



F1x.54 Zaburzenia psychotyczne z objawami

depresyjnymi w przebiegu zaburzeń spowodowanych

używaniem substancji psychoaktywnych



F20.4 Depresja poschizofreniczna



F25.1 Zaburzenie schizoafektywne typ depresyjny



F53.0 Depresja poporodowa (łagodna,

niepsychotyczna)



F53.1 Depresja poporodowa (psychotyczna)

(związane z połogiem, zaczynają się do 6tyg po porodzie)



F92.0 Depresyjne zaburzenie zachowania

(u dzieci i adolescentów)

Miejsce zaburzeń depresyjnych

w klasyfikacji ICD-10

(zaburzenia nastroju F30-39)



F31 Zaburzenia afektywne dwubiegunowe

F31.3 Epizod depresji o łagodnym lub

umiarkowanym nasileniu

F31.4 Epizod ciężkiej depresji bez objawów

psychotycznych

F31.5 Epizod ciężkiej depresji z obj.

psychotycz.



F32 Epizod depresyjny

F32.0 Epizod depresji łagodny

F32.1 Epizod depresji umiarkowany

F32.2 Epizod depresji ciężki bez objawów

psychotycznych

F31.3 Epizod ciężkiej depresji z obj.

psychotycz.

Miejsce zaburzeń depresyjnych

w klasyfikacji ICD-10

(zaburzenia nastroju F30-39)



F33 Zaburzenia depresyjne nawracające

F33.0 Epizod depresji łagodny

F33.1 Epizod depresji umiarkowany

F33.2 Epizod depresji ciężki bez objawów

psychotycznych

F31.3 Epizod ciężkiej depresji z obj.

psychotycz.



F34 Uporczywe (utrwalone) zaburzenia nastroju

F34.0 Cyklotymia (wahania nastroju, od

adolescencji, nie osiągające nasilenia łagodnej

depresji lub hipomani

F34.1 Dystymia ( obraz przypomina nerwicę

depresyjną: większość czasu subdepresja z okresami

dobrego samopoczucia

Miejsce zaburzeń depresyjnych

w klasyfikacji ICD-10

F40-48 Zaburzenia nerwicowe

związane ze stresem

F41. Inne zaburzenia lękowe

F41.2 zaburzenia depresyjne i lękowe mieszane
(objawy lękowe i depresyjne w nasileniu zbyt małym aby
uzasadnić samodzielne rozpoznanie)

F43 Reakcja na ciężki stres i zaburzenia
adaptacyjne
F43.2 Zaburzenia adaptacyjne
F43.20 Krótka reakcja depresyjna
F43.21 Reakcja depresyjna przedłużona
F43.21 Reakcja mieszana lękowo-depresyjna

Zaburzenia adaptacyjne

depresyjne (F43.20-43.22)



Pojawiają się w odpowiedzi na stresujące
wydarzenia życiowe



Indywidualne predyspozycje odgrywają ważną
rolę



Objawy zaburzenia powinny pojawić się w ciągu
miesiąca od zadziałania stresora



Krótka reakcja depresyjna to przemijający
łagodny stan depresyjny; czas trwania < 1
miesiąca



Reakcja depresyjna przedłużona to łagodny stan
depresyjny, występujący w reakcji na
przedłużone narażenie na stres; czas trwania < 2
lat

Objawy zaburzenia

depresyjnego

Zaburzenia emocjonalne i motywacyjne

obniżenie nastroju (smutek, przygnębienie) utrata

zainteresowań, anhedonia, niepokój, lęk,

spowolnienie psychiczne, dobowe wahania nastroju

(rano gorzej)

Zaburzenia poznawcze

zaburzenia koncentracji uwagi, zdolności myślenia,

podejmowania decyzji, pamięci, utrata poczucia

własnej wartości, celów, pesymizm

Objawy somatyczne

zmniejszenie energii, zwiększona męczliwość,

zaburzenia rytmów biologicznych (zaburzenia snu –

wczesne wybudzanie, zmiany łaknienia i masy

ciała, spadek libido) spowolnienie motoryczne,,

suchość w ustach, zaparcia, kołatania serca,

przewlekłe bóle, głowy serca i inne

Myśli i tendencje samobójcze

Rozpoznanie epizodu

depresyjnego

wg kryteriów ICD-10

Stwierdzenie występowania co najmniej

2 objawów podstawowych i co najmniej

2 objawów dodatkowych trwających

minimum

2 tygodnie trwania objawów

Objawy podstawowe:

1. obniżenie nastroju

2. utrata zainteresowań lub anhedonia

3. zmniejszenie energii, męczliwość

SERVIER

•

Co najmniej 2

OBJAWY DODATKOWE

Objawy epizodu depresyjnego wg

ICD-10

Objawy epizodu depresyjnego wg

ICD-10

1. Utrata wiary w siebie i poczucia
własnej wartości
2. Nieracjonalne poczucie winy
3. Nawracające myśli o śmierci i
samobójstwie
4. Skargi na problemy z pamięcią i
koncentracją uwagi
5. Zmiana aktywności (spowolnienie lub
niepokój)
6. Zaburzenia snu
7. Zmiana apetytu (utrata łaknienia)

KLASYFIKACJA DSM-IV-TX DZIELI ZABURZENIA

OSOBOWOŚCI NA TRZY GRUPY

Grupa A to grupa charakteryzująca się dziwacznością i

ekscentrycznością. Należy do niej osobowość

paranoiczna, schizoidalna i schizotypowa. Osoby te

stosują zwykle takie mechanizmy obronne jak fantazja

i projekcja

Grupa B cechuje się teatralnością, nadmierną

emocjonalnością i zmiennością. Obejmuje osobowość

histrioniczną, narcystyczną, antyspołeczną i

borderline. Do typowych dla tej grupy mechanizmów

obronnych należy: dysocjacja, zaprzeczanie,

rozszczepienie oraz acting- out

Grupa C cechuje się lękliwością i bojaźliwością. Należy

do niej osobowość unikająca, zależna i obsesyjno-

kompulsyjna. Do typowych mechanizmów obronnych

należy: izolacja, bierna agresja i hipochondryzacja.

Klasyfikacja zaburzeń
osobowości i zachowania
dorosłych (ICD-10)

•

Rozdział F60-69
Zaburzenia osobowości i zachowania dorosłych

•

F60 Specyficzne zaburzenia osobowości

F60.0 Osobowość paranoiczna
F60.1 Osobowość schizoidalna
F60.2 Osobowość dyssocjalna
F60.3 Osobowość chwiejna emocjonalnie
F60.4 Osobowość histrioniczna
F60.5 Osobowość anankastyczna
F60.6 Osobowość lękliwa (unikająca)
F60.7 Osobowość zależna

Osobowość zależna

Tęsknota za symbiozą z jednoczesną obawą i

chęcią separacji
Główne cechy:

- bierna postawa wobec życia, pozwalanie na

kierowanie sobą, niezdolność do podejmowania

decyzji dotyczących życia codziennego

- potrzeby własne podporządkowane

potrzebom tych osób, od których są zależne

- poczucie bezradności i niepewności w sytuacji

osamotnienia

- paniczny strach przed porzuceniem

- postrzeganie siebie jako bezradnego,

bezsilnego, niekompetentnego

- nieświadoma niechęć, agresja wobec osób od

których jest zależna

KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE
OSOBOWOŚCI ZALEŻNEJ

A. Utrwalona i nadmierna potrzeba opieki, która

prowadzi do uległości i nadmiernego przywiązania

oraz lęku przed separacją. Ujawnia się w okresie

wczesnej dorosłości i występuje w różnych

sytuacjach. Stwierdza się co najmniej pięć z

wymienionych poniżej cech:

(1) bez ciągłych porad i zapewnień ze strony innych

osób ma trudności z podejmowaniem codziennych

decyzji

(2) potrzebuje innych osób, aby wzięły

odpowiedzialność za większość istotnych elementów

jego życia

(3) ma trudności z wyrażeniem odmiennego zdania z

obawy przed utratą wsparcia lub aprobaty innych

osób

Uwaga: nie obejmuje realnych obaw przed zemstą

KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE
OSOBOWOŚCI ZALEŻNEJ

(4) ma trudności z podejmowaniem zadań lub

wykonywaniem czegokolwiek samodzielnie

( raczej z powodu braku pewności siebie i

zaufania do własnej oceny i umiejętności niż z

powody braku motywacji lub energii)

(5) robi bardzo wiele aby zyskać opiekę i wsparcie

innych osób, dobrowolnie podejmuje się

wykonania nawet nieprzyjemnych zadań

(6) kiedy jest sam, czuje się niepewny i bezradny,

obawiając się, że nie potrafi zadbać o siebie

(7) kiedy kończy się bliski związek, usilnie

poszukuje nowego jako źródła opieki i wsparcia

(8) odczuwa nieuzasadnione obawy przed

porzuceniem i koniecznością radzenia sobie

samemu

Osobowość sadystyczna
i masochistyczna

C. Osobowość sadystyczna. W związkach

interpersonalnych pacjentów z osobowością

sadystyczną dominują zachowania okrutne i

poniżające w stosunku do innych osób. Zaburzenie

występuje rzadko, prawdopodobnie częściej w

oddziałach detencyjnych. Często wiąże się z

maltretowaniem w dzieciństwie przez rodziców.
D. Osobowość masochistyczna. Pacjenci w

swoim życiu dążą ku niepowodzeniom; odrzucają

pomoc, unikają korzystnych dla siebie zdarzeń czy

sytuacji; reagują dysforią, jeśli wydarzy się coś

pozytywnego. Prawdopodobnie osobowość ta

występuje rzadko; często cechy osobowości

masochistycznej pojawiają się w innych

zaburzeniach osobowości.

SADYZM I MASOCHIZM
JAKO ZABURZENIA PREFERENCJI
SEKSUALNYCH - PARAFILIE

Sadyzm
- seksualne fantazje, pragnienia lub
zachowania wyzwolone zadawaniem
cierpienia fizycznego, psychicznego lub
poniżaniem partnera
Masochizm
- seksualne fantazje, pragnienia lub
zachowania wyzwolone poprzez
maltretowanie fizycznie, psychiczne lub
poniżanie przez partnera

Osobowość masochistyczna

Termin osobowość masochistyczna zastąpiono w
DSM-III-R określeniem osobowość samoniszcząca
W DSM-IV terminy wykluczono ze względu na
zarzuty ze strony feministycznych naukowców
Czerpanie przyjemności z bólu, zjawisko głównie
seksualne (Freud 1905-1924)
Samoniszczący sposób kochania i procesu
indywiduacji. Wybór obiektu, który nie
odwzajemnia miłości, łączenie cierpienia z
miłością, usprawiedli -wianie sadystycznych
skłonności obiektu, wybieranie krytycznych i
odrzucających ale podziwianych obiektów próba
zdobycia ich aprobaty poprzez samopoświęcenie
i zadawalenie ich (Glickauf, Wells)

OPISOWE CECHY KLINICZNE

Samopoświęcanie

osoby te są postrzegane jako poświęcający i poniżający

się, zadawalający innych i zbyt ulegli, często rezygnują z

własnych potrzeb
Pragnienie poddania się wyidealizowanemu

obiektowi z obawą, że jeśli odsłoni słabość, zostanie

zraniony, upokorzony lub porzucony
Trudność w zaufaniu innym
Trudność w przyjmowaniu od innych i

doświadczania przyjemności

np. gdy są chwaleni interpretują to jako grzeczność lub

manipulację
Nadmierna opiekuńczość
Obawa przed utratą i separacją
Lękowe przywiązanie do osób znaczących

UZALEŻNIENIE OD ALKOHOLU
I INNYCH
SUBSTANCJI
PSYCHOAKTYWNYCH

Aleksander Beszłej

Zespół uzależnienia od
alkoholu według Edwardsa i
Grossa

Ograniczony repertuar picia (utrata

różnorodności w modelu picia)
Zwiększone znaczenie picia

(pierwszeństwo picia nad innymi

zachowaniami)
Zwiększona tolerancja na alkohol
Powtarzające się próby zaprzestania picia
Picie w celu złagodzenia lub uniknięcia

objawów abstynencyjnych
Nawrót objawów uzależnienia po okresie

abstynencji
Subiektywne poczucie przymusu picia

KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE
UZALEŻNIENIE OD ALKOHOLU wg. ICD-
10

Zespół objawów somatycznych,

behawioralnych, i poznawczych,
w których picie alkoholu staje się
priorytetowe
nad innymi poprzednio
ważniejszymi zachowaniami.
Do rozpoznania wymagane są 3
poniższe objawy, występujące w
czasie ostatniego roku:

OBJAWY UZALEŻNIENIA OD ALKOHOLU

1.

Silne pragnienie, przymus lub kompulsywne
picie alkoholu.

2.

Trudności kontrolowania rozpoczęcia,
zakończenia picia lub ilości wypijanego alkoholu.

3.

Objawy abstynencyjne lub używanie alkoholu lub
środków farmakologicznych w celu złagodzenia
lub uniknięcia objawów.

4.

Zmiany tolerancji.

5.

Narastające zaniedbywanie alternatywnych
źródeł przyjemności lub zainteresowań,
zwiększona ilość czasu poświęconego na
zdobywanie lub przyjmowanie alkoholu, albo na
odwracanie następstw jego działania.

6.

Picie alkoholu mimo wyraźnych dowodów jego
szkodliwych następstw.

Dodatkowo

 Zawężony repertuar wzorców

przyjmowania substancji mimo

społecznych ograniczeń.
 Przyjmowanie substancji i przymus

przyjmowania są nieodzownymi cechami

uzależnienia.

Przebieg uzależnienia

 Picie w dni wolne od pracy

 Używanie okresowe (dipsomania)

 Używanie ciągłe

1 JEDNOSTKA ALKOHOLU
= 10 g CZYSTEGO SPIRYTUSU

SZKLANKA PIWA 250 ml 3,5%

LAMPKA WINA 100 ml 10%

KIELISZEK WÓDKI 25 ml 40%

BEZPIECZNE DZIENNE
SPOŻYCIE ALKOHOLU

MĘŻCZYŹNI:
3 - 4 JEDNOSTEK DZIENNIE
DO 21 TYGODNIOWO

KOBIETY:
2 - 3 JEDNOSTEK DZIENNIE
DO 14 TYGODNIOWO

PICIE PROBLEMOWE
(nadużywanie i używanie
szkodliwe)

Picie alkoholu powoduje szkody dla

zdrowia fizycznego, psychicznego

lub szkody społeczne, nie przynosi

natomiast wyraźnych skutków w

stanie somatycznym i psychicznym

w chwili obecnej.

Pijący o zwiększonym stopniu ryzyka

spożywają czystego etanolu dziennie.

- od 40 g (kobiety)

- od 60 g (mężczyźni)

PICIE SZKODLIWE (wg ICD-
10)

Picie szkodliwe to taki wzorzec picia
alkoholu, który powoduje szkody:

somatyczne
psychiczne
osobowościowe
interpersonalne

ZABURZENIA PSYCHICZNE
ZWIĄZANE Z PICIEM ALKOHOLU

Halucynoza alkoholowa
Majaczenie alkoholowe
Zaburzenia afektywne

U prawie 70% osób uzależnionych od alkoholu podczas

intensywnego picia występuje dysforia.

U 50 % pacjentów natychmiast po detoksykacji pojawiają się

objawy depresji, a po miesiącu od detoksykacji obecne są u 15-20%
osób

Patologiczna zazdrość (zespół Otella)
Samobójstwo

Około jedna czwarta osób uzależnionych od alkoholu podejmuje

próbę samobójczą, a ryzyko samobójstwa w ciągu życia oceniane

jest na 3-4% (Edwards i wsp. 1997).

Zaburzenie osobowości antysocjalnej
Zaburzenia lękowe

Współwystępowanie zaburzeń psychicznych i
uzależnień

Używanie substancji prowadzi do problemów

psychologicznych, które mogą być bezpośrednim

skutkiem działania toksycznego substancji lub

pośrednim skutkiem psychospołecznych

konsekwencji wynikających z używania substancji

(Meyer 1986). Często substancja pogarsza istniejący

już wcześniej nieprawidłowy stan psychiczny

Zaburzenie psychiczne może prowadzić do używania

substancji psychoaktywnych w celu „samo-leczenia

się” aby złagodzić dyskomfort związany z objawami

zaburzenia lub z objawami niepożądanymi

stosowanych leków psychotropowych, np. zmęczenia

lub spowolnienia myślenia po neuroleptykach.

Występują wspólne dla etiologii obu zaburzeń

czynniki środowiskowe, między innymi:

niekorzystna sytuacja społeczno-ekonomiczna,

deprywacja uczuciowa, zdezorganizowane życie

społeczne, doświadczenia przemocy w dzieciństwie,

oraz wydarzenia traumatyczne w okresie dorosłym.

OSOBOWOŚĆ
HISTRIONICZNA

Wiele cech pacjentów jest związanych z

nieświadomym konfliktem między chęcią a

obawą wobec romantycznej relacji z

obiektem przypominającym wybranego

rodzica

Główne cechy:

a. Pacjent często chętnie współpracuje i jest gotowy

do przyjęcia pomocy.

b. Jest barwny, efektowny, często uwodzicielski, stara

się skupić na sobie zainteresowanie otoczenia.

c. Wykazuje zachowania zależne.
d. Prezentowane emocje są zwykle płytkie lub

nieszczere.

e. Wypowiedzi mogą być pełne dramatyzmu.
f. Często jest sugestywny.
g. Przy powierzchownym poznaniu może sprawiać

wrażenie sympatycznego i towarzyskiego.

KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE OSOBOWOŚCI
HISTRIONICZNEJ (DSM IV TR)

A. Całościowy wzorzec zachowań cechujący się

nadmierną emocjonalnością i skupianiem na

sobie uwagi otoczenia. Rozpoczyna się w okresie

wczesnej dorosłości i obecny jest w różnych

sytuacjach. Spełnionych jest co najmniej pięć z

wymienionych poniżej kryteriów:

(1) czuje się źle, kiedy nie jest w centrum uwagi
(2) w kontaktach z innymi osobami często

zachowuje się niestosownie, w sposób

seksualnie uwodzący lub prowokujący

(3) przejawia dużą zmienność i powierzchowność

w ekspresji emocji

KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE
OSOBOWOŚCI HISTRIONICZNEJ

(4) stale wykorzystuje swój wygląd

zewnętrzny aby zwrócić na siebie uwagę

(5) wypowiada się barwne i wyraziście, ale

pomija szczegóły

(6) dramatyzowanie siebie, teatralność i

przesadna ekspresja emocji

(7) podatny na sugestię tj. łatwo ulega

wpływom innych osób lub okoliczności

(8) uważa związki z innymi osobami za

bardziej intymne niż w rzeczywistości są

Za: American Psychiatric Association. Diagnostic

and Statistical Mental Disorders., text revision,

4th ed. Washington DC. Copyright 2000,

OPISOWE CECHY KLINICZNE
(Glickauf, Wells)

Stereotypowe zachowanie związane z rolą seksualną
- przesadzone cechy kobiecości lub męskości obowiązujące
w danej kulturze (np: jeśli kultura ceni kobiety nieśmiałe i
uwodzące, histrioniczka będzie w tym nadmiarowa; jeśli
ceni u mężczyzn postawę macho to będzie silny, heroiczny i
czarujący)
Poszukiwanie romantycznego obiektu rodzicielskiego
- uwodzenie dla histeryka jest środkiem do uzyskania
romantycznej relacji z obiektem miłości (np. córeczka
tatusia czy książe mamusi w dzieciństwie (są odrzuceni w
okresie dojrzewania) pragną odtworzyć pierwotną miłość).
Pociągają ich osoby, które są tylko częściowo dostępne i nie
wiedzą co zrobić z obiektem gdy już go mają (film
Absolwent). Cięgle poszukują.

OPISOWE CECHY KLINICZNE

Styl zorientowany na relację
- głównym celem jest zdobycie uwagi obiektu
Zależność od pola
- chcą być lubiani i kochani, z tego powodu zmieniają swój
wygląd, poglądy i wartości by być atrakcyjnymi dla
znacząćych obiektów.
Powierzchowność
- bardziej skupiają się na pozyskiwaniu uwagi drugiej osoby
niż na poznawaniu jej i wyrażaniu swojego prawdziwego self
Mit bierności i bezradności
- uważają, że obiekt miłości żąda od nich zachowania
podporządkowanego, słabego i rezygnacji z pewności siebie i
inicjatywy. Myślą, że muszą zachowywać się czarująco i
niekompetentnie by wzmocnić poczucie siły u obiektu.
Bierność wiąże się z urazą i stosowana jest i do agresji i do
uwiedzenia. Ukrywają swoje zdolności i kompetencję.

OPISOWE CECHY
KLINICZNE

Dramatyzujący styl
Styl poznawczy niejasny oparty na wrażeniach
-często polegają na intuicji, nie mają jasności co do
szczegółów
Maska niestałej nieodpowiedzialnej osoby
Działanie bez przemyślenia
- jako sposób unikania odpowiedzialności za zachowanie
stosują metodę prób przez działanie
Hiperemocjonalność i pseudoemocjonalność
- wyrażąją uczucia w sposób przesadny
- wolą bardziej rozgrywać niż przeżywać swoje uczucia
(zmiany afektu)
Relacje trójkątowe
- byli używani przez jednego rodzica przeciw drugiemu
- rywalizują lub przeżywają zazdrość wobec potencjalnych
rywali

OSOBOWOŚĆ OBSESYJNO-KOMPULSYJNA

Ananke- mit.grec. bogini przeznaczenia, konieczności;

uosobienie konieczności
Osoby OC są skąpe uparte i przesadnie dbające o

czystość (Freud 1908)
Pacjenci OC stają wobec niemożliwego do rozwiązania

dylematu – mają silną potrzebę kontrolowania tego co

nie może i nie chce być kontrolowane (Wells M,

Glickauf-Hughes C 1997)
Trzy podstawowe problemy:

1. Lęk przed nieznanym (np.obawa następstw decyzji)

2. Ambiwalencja

3. Problemy związane z autonomią (walczy, by czuć

autonomię)

Przykładowe postacie z literatury, filmu

- Lepiej być nie może; Dzień świra

- Okruchy dnia (James Stevens-lokaj) Moby Dick

(kapitan Ahab)

KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE OSOBOWOŚCI

OCPD (DSM IV TR)

A. Całościowy wzorzec zachowań cechujący się nadmiernym

zdyscyplinowaniem, perfekcjonizmem oraz potrzebą kontroli,

kosztem elastyczności, otwartości i skuteczności. Rozpoczyna

się w okresie wczesnej dorosłości i występuje w różnych

sytuacjach. Spełnione są co najmniej cztery z wymienionych

poniżej kryteriów:
(1)   w takim stopniu pochłonięty jest szczegółami, zasadami,

wykazami, kolejnością, planami lub organizacją danej

działalności, że główny cel działania zostaje zgubiony
(2)   przejawia perfekcjonizm, który utrudnia wykonanie

zadania (np. nie może skończyć pracy ponieważ nie potrafi

sprostać postawionym sobie nazbyt wysokim wymaganiom)

(3) przesadnie poświęca się pracy i skupia się na wydajności,

rezygnując z czasu wolnego i kontaktów towarzyskich (co nie

jest usprawiedliwione potrzebą ekonomiczną)

KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE OSOBOWOŚCI

OCPD (DSM IV TR)

(4)   jest nadmiernie sumienny, skrupulatny i

nieustępliwy w sprawach moralności, etyki lub

wartości (nie wynika to z określonej przynależności

religijnej lub kulturowej)

1.

(5)   nie potrafi pozbyć się rzeczy zużytych lub

bezwartościowych, nawet jeśli nie mają żadnej

wartości pamiątkowej

2.

(6)   niechętnie przekazuje zadania lub pracę innym

osobom, jeśli nie zobowiążą się wykonać pracy w

dokładnie zalecony przez niego sposób

3.

(7)   przejawia skąpstwo w wydatkach, na siebie i na

innych; uważa, że pieniądze należy gromadzić na

czarną godzinę

4.

(8)   przejawia sztywność i upór

OPISOWE CECHY KLINICZNE

Potrzeba kontroli i bycia w porządku

Głównym celem jest zapewnienie iluzji kontroli w świecie

To sposób radzenia sobie z niepokojem dotyczącym

nieznanego

Osoba OC postrzega każdą interakcję jako walkę o władzę,

często jest w stanie konfliktu z innymi
Problemy dotyczące zobowiązania i podejmowania

decyzji

Trudne jest podejmowanie zobowiązań, bo czują się

zobowiązane i skrępowanie przez decyzję

Osoby OC są ambiwalentne, obawiają się nieznanego

(przyszłości), boją się popełnienia błędu –problemy z

podejmowaniem decyzji
Sztywność intelektualna i w zachowaniu

Wahanie między dogmatem a wątpieniem

Pomijanie innych punktów widzenia i informacji

Pracoholizm, ćwiczenia fizyczne, sprzątanie
Niezdolność do uchwycenia całego sensu, obrazu

Nadmierna uwaga dotycząca drobnych szczegółów i

niezdolność do uchwycenia całości

OPISOWE CECHY KLINICZNE

Brak spontaniczności

Nie są spontaniczni bo spontaniczność czyni rzeczy zbyt

nieprzewidywalnymi i niekontrolowanymi.

Zależy im bardziej na bezpieczeństwie niż radości
Styl poznawczy tzw. próbowanie w myśli

Styl poznawczy polega raczej na „próbach w myśli” niż w

działaniu
Perfekcjonizm

Perfekcjonizm często uniemożliwia działanie, ponieważ nie

będzie ono wykonane doskonale a jeśli nawet to nakładem

tak dużej pracy i czasu, że zadanie wzbudza zniechęcenie

Stosują normy perfekcyjne również dla oceny zachowania

innych osób, często są bardzo krytyczni
Nadmierne przywiązanie do pracy

Część tych tendencji jest spowodowana przez surowe

superego Czują się źle gdy są bez zadań

Trudno jest fantazjować, medytować, cieszyć się życiem
Niedostatecznie rozwinięte poczucie autonomii

Powstaje w wyniku nadmiernej kontroli i zbyt słabych lub zbyt

mocnych granic-często uczucie wstydu, wątpliwości

Osobowość lękliwa
(unikająca)

Osoby te są nieśmiałe, unikają kontaktów ale
pragną mieć przyjaciół. Obawiają się odrzucenia
i krytyki a nieświadomie czują niechęć i agresję.
Główne cechy:
- nadwrażliwość na krytykę czy negatywną
ocenę
- niechętne wchodzenie w związki z ludźmi o ile
nie zapewniają akceptacji
- poczucie społecznego nieprzystosowania,
niższości, nieatrakcyjności
- uczucie ciągłego niepokoju i napięcia
- wyolbrzymianie przewidywanych przeszkód,
niebezpieczeństwa lub zagrożenia, niechęć do
podejmowania ryzyka

KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE
OSOBOWOŚCI UNIKAJĄCEJ

A. Całościowy wzorzec zachowań charakteryzujący się

społecznym zahamowaniem, poczuciem

niedostosowania oraz nadwrażliwością na negatywną

ocenę. Rozpoczyna się w okresie wczesnej dorosłości

i obecny jest w różnych sytuacjach. Spełnione są co

najmniej cztery z wymienionych poniżej kryteriów:

(1) z powodu lęku przed krytyką, dezaprobatą lub

odrzuceniem unika aktywności zawodowej, która

wymaga wielu kontaktów z innymi osobami

(2) niechętnie angażuje się w związki z innymi

osobami, jeżeli nie ma pewności, że jest przez nich

lubiany

(3) okazuje powściągliwość w kontaktach intymnych z

obawy przed zawstydzeniem lub ośmieszeniem

KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE
OSOBOWOŚCI UNIKAJĄCEJ

(4) nadmiernie przejmuje się możliwością krytyki lub

odrzucenia w sytuacjach społecznych

(5) jest zahamowany w nowych sytuacjach

społecznych z powodu poczucia niedostosowania

(6) postrzega siebie jako osobę społecznie

nieprzystosowaną, nieatrakcyjną i gorszą od innych

(7) bardzo niechętnie podejmuje ryzyko lub

angażuje się w nowe działania z obawy, że
znajdzie się w krępującej sytuacji

KLASYFIKACJA DSM-IV-TX DZIELI ZABURZENIA

OSOBOWOŚCI NA TRZY GRUPY

Grupa A to grupa charakteryzująca się

dziwacznością i ekscentrycznością. Należy do niej

osobowość paranoiczna, schizoidalna i

schizotypowa. Osoby te stosują zwykle takie

mechanizmy obronne jak fantazja i projekcja

Grupa B cechuje się teatralnością, nadmierną

emocjonalnością i zmiennością. Obejmuje

osobowość histrioniczną, narcystyczną,

antyspołeczną i borderline. Do typowych dla tej

grupy mechanizmów obronnych należy: dysocjacja,

zaprzeczanie, rozszczepienie oraz acting- out

Grupa C cechuje się lękliwością i bojaźliwością.

Należy do niej osobowość unikająca, zależna i

obsesyjno- kompulsyjna. Do typowych

mechanizmów obronnych należy: izolacja, bierna

agresja i hipochondryzacja.

OSOBOWOŚĆ PARANOICZNA

Definicja

Osoby z osobowością paranoiczną mają

skłonność do przypisywaniu innym złych

intencji.
Są podejrzliwe i nieufne;

- często wrogo nastawione do innych,

drażliwe, łatwo reagujące gniewem;

- często są to patologicznie zazdrośni

małżonkowie,

- osoby uparcie zbierające dowody

niesprawiedliwości wobec siebie i

procesujący się w sądzie dziwacy

OSOBOWOŚĆ PARANOICZNA

Objawy

Niechętnie mówią o sobie
Dopatrują się wszędzie ukrytego znaczenia,

długo noszą urazę, łatwo odpowiadają

atakiem
Mają dosyć formalny sposób bycia, nie

potrafią się odprężyć; czasami zauważa się

znacznie zwiększone napięcie mięśniowe
Pilnie obserwują otoczenie. Nie mają

poczucia humoru, traktują wszystko

poważnie
Stosują mechanizm projekcji i bywają

uprzedzeni wobec innych.

OSOBOWOŚĆ PARANOICZNA

Objawy

Częste jest nastawienie odnoszące; zachowanie

innych osób postrzegają jako poniżające ich lub

zagrażające. Zarzucają innym nielojalność i

nieszczerość; są restrykcyjni, brakuje im

serdeczności.
Bywają dumni ze swojego rozsądku i obiektywizmu.
Często dążą do władzy oraz zajęcia wysokiej

pozycji w społeczeństwie i wyrażają swoją pogardę

dla słabych, chorowitych lub upośledzonych.
Mogą sprawiać wrażenie solidnych i skutecznych w

działaniu, ale często są źródłem strachu i

konfliktów w swoim otoczeniu.
Niektórzy angażują się w działalność grup

ekstremistycznych.

KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE

OSOBOWOŚCI PARANOICZNEJ

A. Utrwalona nieufność i podejrzliwość wobec innych

osób, przypisywanie im wrogich intencji. Pojawia

się w okresie wczesnej młodości i obecna jest w

różnych sytuacjach. Spełnione są co najmniej

cztery z wymienionych poniżej kryteriów:

(1) bezpodstawnie podejrzewa, że jest

wykorzystywany, krzywdzony i oszukiwany przez

innych

(2) ma ciągłe nieuzasadnione wątpliwości co do

lojalności i szczerości przyjaciół lub

współpracowników

(3) niechętnie mówi o sobie, z powodu

nieuzasadnionej obawy, że zostanie to

wykorzystane przeciwko niemu

KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE

OSOBOWOŚCI PARANOICZNEJ

(4) doszukuje się ukrytych treści,

poniżających lub wrogich, w nic nie

znaczących uwagach lub zdarzeniach

(5) długo nosi uczucie urazy i nie wybacza

innym zniewag, krzywd czy lekceważenia

(6) dostrzega ataki na swój charakter lub

reputację, których inne osoby nie

dostrzegają, i reaguje na nie gniewem lub

kontratakuje

(7) ma ciągłe, nieuzasadnione podejrzenia

co do wierności współmałżonka lub

partnera seksualnego

Za: American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Mental Disorders.,

text revision, 4th ed. Washington DC. Copyright 2000

OSOBOWOŚĆ SCHIZOIDALNA

Objawy

Pacjenci prowadzą samotniczy tryb życia, nie wyrażają

chęci kontaktów z innymi osobami.
Pacjenci wybierają zawody wymagające samodzielnego

działania. Czują się skrępowani w kontaktach z innymi

osobami, unikają kontaktu wzrokowego.
Afekt jest często sztywny lub okazują chłód

emocjonalny. Mogą być nieadekwatnie poważni.
Często przerażeni lub obojętni w obecności innych

osób. Bez poczucia humoru.
Zwykle udzielają krótkich odpowiedzi, nie wypowiadają

się spontanicznie, czasami używają niezwykłych

metafor. Mogą być zafascynowani pewnymi

przedmiotami lub zjawiskami metafizycznymi, albo

interesują się matematyką, astronomią lub filozofią.

OSOBOWOŚĆ SCHIZOIDALNA

Objawy

Są powściągliwi, nie angażują się w codzienne

wydarzenia i problemy innych osób; mogą mieć

nieuzasadnione poczucie bliskości z innymi. Nie

odczuwają potrzeby lub chęci wiązania się z ludźmi,

ale bywają bardzo przywiązani do zwierząt.
Zwykle są bierni, nie współzawodniczą z innymi,

wybierają działania samotnicze.
Ich aktywność seksualna ogranicza się najczęściej

do fantazji. Mężczyźni często pozostają samotni,

kobiety niekiedy biernie zgadzają się na

małżeństwo.
Mają trudności z wyrażeniem złości. Z zagrożeniem

ze strony innych osób radzą sobie tworząc fantazje

o własnej omnipotencji lub rezygnacji.

KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE

OSOBOWOŚCI SCHIZOIDALNEJ

A. Utrwalony wzorzec zachowań

charakteryzujący się wycofaniem z kontaktów

społecznych oraz ograniczonym sposobem

wyrażania emocji w relacjach

interpersonalnych. Rozpoczyna się w okresie

wczesnej młodości i obecny jest w różnych

sytuacjach. Spełnione są co najmniej cztery z

wymienionych poniżej kryteriów:

(1) nie potrzebuje i nie cieszą go bliskie związki

z innymi osobami ( w tym związki rodzinne)

(2) niemal zawsze wybiera działania samotnicze
(3) przejawia niewielkie, jeśli w ogóle,

zainteresowanie kontaktami seksualnymi

KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE

OSOBOWOŚCI SCHIZOIDALNEJ

(4) niewiele form aktywności, jeśli w ogóle,

sprawia mu przyjemność

(5) nie ma bliskich przyjaciół lub osób zaufanych,

z wyjątkiem bliskich członków rodziny

(6) wydaje się być obojętny na pochwały lub

krytykę ze strony innych osób

(7) okazuje chłód emocjonalny, brak

zainteresowania otoczeniem lub spłycony afekt

Za: American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Mental Disorders., text revision,

4th ed. Washington DC. Copyright 2000