Metodologia nauk
społecznych

METODA FUNKCJONALNA



KORZENIE i główny przedstawiciele
metody



Współcześni przedstawiciele funkcjonalizmu w
socjologii (XX) to Robert Merton (podejście
empiryczne) oraz Talcott Parsons (podejście
analityczne) oraz Jeffrey Alexander i Niklas
Luhmann (neofunkcjonalizm).



Wszyscy oni pojmują społeczeństwo
systemowo. Mówi się więc o paradygmacie
systemowo-funkcjonalnym w odniesieniu do
tych autorów

Funkcjonalizm



Czerpią oni swe teoretyczne założenia:



1) od ojców socjologii: Comte’a, Spencera i Durkheima,

którzy poruszali kwestię funkcjonalności systemu



2) od antropologów społecznych (Bronisława

Milnowskiego, Alfreda Radcliffe- Browna), którzy zajmowali

się m.in. problematyką funkcji obrzędów religijnych



3) od Webera (a dokładniej czerpią inspiracje z jego

założeń działania społecznego - najwięcej opierał się na

Weberze T.Parsons, rozwijając swoją koncepcję „działania

jednostkowego”)



Są to XIX wieczne korzenie podejścia funkcjonalnego;



Dzięki swym korzeniom sięgającym organicyzmu z

początków XIX wieku, funkcjonalizm jest najstarszą i do

dziś dominującą perspektywą pojęciową w socjologii

Funkcjonalizm



Jak podkreśla Szacki, zainteresowanie

funkcjonalistów systemem społecznym jako

całością nie oznacza, iż jego przedstawiciele

utrzymywali za Durkheimem, iż społeczeństwo

jest rzeczywistością sui generis.



To byłoby raczej nie możliwe wobec relatywizacji

pojęcia systemu społecznego. Natomiast ważny

jest u nich metodologiczny wymiar

pojmowania społeczeństwa jako systemu.

Jak bowiem twierdzą przedstawiciele

funkcjonalizmu, przedmiotem analizy

funkcjonalnej nie są jednostki jako takie, lecz to,

co uwzorowione i powtarzalne, czyli role

społeczne, wzory instytucjonalne, procesy

społeczne

Pojęcie funkcji



Funkcje można zdefiniować:



- poprzez odniesienie do potrzeb systemu - system

wytwarza strukturę i kształtuje funkcje

poszczególnych elementów strukturalnych w

odpowiedzi na potrzebę systemu, w tym głównie

potrzebę przetrwania w zmieniającym się środowisku



- poprzez odniesienie do celów systemu - w tym

przede wszystkim realizacji stanów pożądanych



- poprzez odniesienie do skutków - czyli przyczynianie

się do osiągania stanu względnej równowagi,

względnego niezakłóconego rozwoju (tzw. eqilibrium)



- poprzez odniesienie do procesów rozwoju systemu,

jego różnicowania się i wyodrębniania

autonomicznych subsystemów

T.Parsons – Model AGIL –
imperatywy funkcjonalne



Są to cztery podsystemy które składają się na

szeroko rozumiany system społeczny. Parsons

badał relacje pomiędzy tymi podsystemami



A - funkcja adaptacyjna

(przystosowawcza) - każde społeczeństwo

musi przystosować się do przyrody,

przetwarzać jej zasoby na własne potrzeby

(kiedyś było to polowanie, zbieranie, sianie) a

dziś jest to ekonomia



G - osiąganie celów (goal attainment) - w

zbiorowości, aby osiągnąć pewne cele

niezbędna jest kooperacja, koordynacja

działań. Działanie nie może być spontaniczne,

lecz podporządkowane pewnym wskaźnikom

organizacyjnym; dziś - polityka

T.Parsons – Model AGIL



I - integracja - więzi międzyludzkie,

powstające poprzez wspólne działania

różnych instytucji (np. kościoła), Więź ta

przejawia się najbardziej widocznie, gdy

myśląc o społeczeństwie mówimy „MY” - dziś

jest to kultura (rozumiana jako zespół

wspólnych norm i reguł



L - kontrola społeczna (latent pattern

maintenance) - ludzie nie zawsze chcą się

podporządkować dla dobra całości systemu,

nie chcą dążyć do wspólnych celów, stąd

potrzebne są instytucje kontroli społecznej

ZAŁOŻENIA METODY
FUNKCJONALNEJ ROBERTA
MERTONA (1910-2003)



Zdaniem Mertona, teoria funkcjonalna zawiera trzy

problematyczne tezy, które są przez niego

zakwestionowane:



a) tezę o funkcjonalnej jedności systemów społecznych

(obala ją twierdząc, że w analizie funkcjonalnej należy

położyć nacisk na rozmaite formy, poziomy i sfery integracji

społecznej)



b) tezę o funkcjonalnej uniwersalności elementów systemu

(„starzy” funkcjonaliści uważali, że jeśli jest jakiś element w

systemie, to musi on być funkcjonalny dla niego. Merton

zakwestionował to stanowisko wprowadzając kategorię

dysfunkcji - co oznacza, że mogą istnieć takie elementy

systemu, które są dla niego dysfunkcjonalne)



c) tezę o niezbędności funkcjonalnej elementów dla

systemów społecznych

Teoria anomii



ANOMIA - jest to stan, w którym
jednostka lub grupa społeczna odrzuca
cele systemu albo środki, za pomocą
których te cele są osiągane.



Grupa ANOMIJNA - to taka, która nie
funkcjonuje w ramach systemu, jest
marginalna.

Anomia



Merton wyróżnił pięć rodzajów zachowania, przy czym to

pierwsze nie jest anomijne:



1) Konformizm - zachowanie funkcjonalne zarówno

wobec środków jak i prawomocnych środków ich

realizowania (np. człowiek podejmuje dobrze płatna

pracę, by zarabiać pieniądze i móc np. konsumować

dobra)



2) Rytualizm - polega na akceptacji wzorców, al nie

celów (aktor nie zastanawia się nad celami, ale

zachowuje się zgodnie z wzorcami)



3) Innowacja - akceptacja celów, ale nie środków, za

pomocą których te cele są osiągane (np, złodziej)



4) Wycofanie - „emigracja wewnętrzna” - odrzucenie

środków i celów; anarchizm, narkomania, alkoholizm;



5) Bunt - bunt wobec celów i środków i wypracowanie

własnych, alternatywnych (np. subkultury)

Paradygmat analizy
funkcjonalnej



1) OPIS - zdaniem Mertona, aby ustalić przyczyny i

konsekwencje poszczególnych struktur i procesów, trzeba

zacząć analizę funkcjonalną od zwykłego opisu czynności

jednostek i grup (opis wzorów interakcji i działań)



2) OCENA „ZNACZENIA” - następny krok analityczny po

zwykłym opisie stanowi „ocena znaczenia” lub też

duchowej i emocjonalnej doniosłości, jaką ma badana

działalność dla członków grupy (chodzi o opis motywów

działania ludzi, którzy są badani)



3) Wyróżnienie szeregu motywów konformizmu i dewiacji,

pojawiających się wśród członków grupy;



4) zbadanie „funkcji ukrytych” w grupie - przykład -

taniec rytualny Indian Hopi. (są to pewne prawidłowości

zachowania członków grupy, które są dla nich

niewidoczne, ukryte, nie zdają sobie z nich sprawy);

Inaczej mówiąc są to niezamierzone i nie uświadomione

konsekwencje ludzkich działań, które przyczyniają się do

spójności systemu;