Starsi ludzie zazwyczaj chorują na cukrzycę typu II niezależną od
insuliny (

NIDDM- non insulin dependent diabetes mellitus

).

Cechą charakterystyczna jest to, że niedobór insuliny nie
występuje albo ma inne przyczyny niż w cukrzycy I typu.

 Przedwczesne występowanie zaniku mięśni
szkieletowych i zaćmy.

 Strukturalne zmiany błon podstawnych i ścian małych
naczyń
powoduje powstawanie mikroangiopatii
przyczyniającej się do
niewydolności wielu narządów i układów.

 Cukrzyca sprzyja miażdżycy naczyń ze wszystkimi jej
następstwami.

Podłoże cukrzycy II typu

:

1. Czynniki inwolucyjne
2. Czynniki genetyczne.
3. Czynniki środowiskowe.

Zmiany w tkankach ludzi starszych powstałe w wyniku cukrzycy

:

W starości zmniejsza się wrażliwość komórek beta trzustki na wzrost
stężenia glukozy w surowicy krwi np. po posiłku.
Jest to wyrazem niewydolności tych komórek, zaniku zdolności do
reagowania na wyższe stężenia glukozy.
Paradoksalnie ogólna ilość insuliny jest zwykle wyższa z powodu
receptorowej i pozareceptorowej insulinooporności komórek, między
innymi: tucznych, mięśni szkieletowych i komórek wątrobowych.

Predyspozycje do insulinooporności są uwarunkowane
genetycznie, a
jej ujawnienie następuje pod wpływem czynników
środowiskowych np. otyłość u 80% chorych, błędy
żywieniowe, zmniejszona aktywność ruchowa, leki
zwiększające zawartość glukozy we krwi
( moczopędne, L-dopa, estrogeny, hydrokortison).
Przedłużająca się hyperglikemia i pozostawanie w
komórkach beta glukozy hamuje sekrecję insuliny,
której poziom z czasem maleje.

Pierwsze objawy i cechy cukrzycy II mogą być
niecharakterystyczne:

1. Neuralgia, zakażenie skóry, świąd krocza.

2. Duże stężenie glukozy we krwi może nie powodować
wystąpienia
pragnienia ani glukozurii.

3. Groźna w skutkach jest hypoglikemia i przewlekła
neuroglikopenia,
która bywa przyczyną śpiączki.

4. Objawy hypoglikemii u osób starszych: zaburzenia
pamięci, bóle
głowy zwłaszcza w godzinach rannych, osłabienie i
depresja.

Głód, poty, drgawki i pobudzenie psychomotoryczne

mogą nie wystąpić nawet przy niskich poziomach

glukozy we krwi.

5. Osłabienie odporności- zakażenia dróg moczowych.

Powikłania NIDDM są najczęściej skutkiem
mikroangiopatii i neuropatii

1. Retinopatia i nefropatia.
2. Nadciśnienie tętnicze.
3. Polineuropatia - zaburzenia czucia powierzchownego,
parestezje,
bóle niekiedy porażenie kończyn.
4. Neuropatia autonomiczna: pocenie twarzy, głowy i
karku pod
wpływem bodźców smakowych, hypotonia
ortostatyczna, może
dochodzić nawet do zatrzymania akcji serca i/lub
oddychania.
5. Stopa cukrzycowa- to współistnienie objawów jałowej
martwicy
kości, polineuropatii, angiopatii ze zgorzelą oraz
grzybicy skóry i
paznokci.



U osób otyłych należy dążyć do obniżenia masy

ciała - dietą i
ćwiczeniami ruchowymi. 4-6 małych objętościowo
posiłków z
ograniczeniem tłuszczu i cukrów prostych, 15-20
kcal/ kg
należnej mc.



Leczenie farmakologiczne: najmniejsza skuteczna

dawka
leków.Leczenie insuliną



Edukacja chorego.

Leczenie cukrzycy II typu.

• W wieku starszym możemy

spotkać cukrzycę typu 1, 2 oraz
inne

typy

cukrzycy.

Wobec

wydłużania się czasu życia, liczba
chorych na cukrzycę typu 1 w
wieku

podeszłym

będzie

wzrastać,

obecnie

jednak

problemem wiodącym zaburzeń
gospodarki węglowodanowej w
wieku starszym jest cukrzyca
typu 2.

• Rozpowszechnienie cukrzycy typu

2 w ostatnich dekadach przybiera
charakter

epidemii.

Częstość

występowania cukrzycy narasta
wraz z wiekiem. Ze względu na
wydłużanie się czasu trwania życia
rośnie odsetek osób starszych. Stąd
problemy związane z cukrzycą u
osób starszych są coraz bardziej
istotne w codziennej praktyce
lekarskiej.

Standaryzowany wskaźnik chorobowości z

powodu cukrzycy typu 2 dla całej populacji Polski

wynosi 5,37%

• Badania

epidemiologiczne

populacji

powyżej 35r.ż. przeprowadzone w Polsce w
2000 roku wskazują na coraz większe
rozpowszechnienie i duże zróżnicowanie
występowania

cukrzycy

typu

2

w

poszczególnych regionach.

• W

populacji

Warszawy

wskaźnik

chorobowości z powodu cukrzycy w grupie
osób powyżej 65 roku życia wynosi 8,6%, a
z powodu upośledzonej tolerancji glukozy
14,2%

• W regionie lubelskim w populacji wiejskiej

osób powyżej 65r.ż. cukrzyca występowała u
31,3% kobiet i u 21,1% mężczyzn, kolejne
30% badanej populacji osób starszych
stanowiły osoby z upośledzoną tolerancją
glukozy.

• W populacji miejskiej osób powyżej 65r.ż.

cukrzycę stwierdzono u 21% kobiet i u
27,8% mężczyzn oraz upośledzoną
tolerancję glukozy u średnio 25% kolejnych
badanych w tej grupie wiekowej. Tak więc
ponad połowa badanych w wieku powyżej
65r.ż. ma zaburzenia gospodarki
węglowodanowej

Według prognoz Światowej Organizacji Zdrowia,

w latach 2000-2025 nastąpi podwojenie liczby

chorych na cukrzycę typu 2 na świecie.

• Jak wynika z prognoz demograficznych

wzrost występowania cukrzycy będzie
dotyczył w największym stopniu
najstarszych grup wiekowych.

 

 

Patogeneza

• Głównymi mechanizmami prowadzącymi

do zaburzeń gospodarki
węglowodanowej w wieku starszym są
zaburzenia wydzielania insuliny oraz
narastająca insulinooporność.

• Upośledzone jest wydzielanie insuliny w

odpowiedzi na bodziec glikemiczny, tzn.
stężenie wydzielanej insuliny jest za
niskie w stosunku do poziomu glikemii.

• Stopniowemu zanikowi ulega także pierwsza,

tzw. wczesna faza wydzielania insuliny.

Konsekwencją jest opóźnienie wydzielania

insuliny po posiłku, co prowadzi do

charakterystycznej dla wieku starszego

hieperglikemii poposiłkowej.

• Zmiany fizyko-chemiczne tkanek, związane np. z

przebudową kolagenu, mają także wpływ na

rozwój insulinooporności.

• Ulegają zatem zaburzeniu mechanizmy

receptorowe, wskutek czego dochodzi do

osłabienia penetracji insuliny do tkanek, jak

również mechanizmy postreceptorowe, czyli jest

słabsza odpowiedź komórki na sygnał błonowo-

jądrowy dla czynników transkrypcyjnych.

Efektem tych mechanizmów jest zmniejszenie

zużycia glukozy.

• W patogenezie cukrzycy wieku starszego

odgrywa także rolę przedłużona
biotransformacja insuliny w wątrobie. Jej
wynikiem jest upośledzenie hamowania
przez insulinę uwalniania glukozy z wątroby
oraz nasilenie powstawania glukozy w
procesie glukoneogenezy i glukogenolizy.

• Efektem powyższych mechanizmów są

obserwowane wraz z wiekiem zmiany
poziomu glikemii. Po 30 roku życia dochodzi
do wzrostu glikemii na czczo o 1-2 mg/dl
(0,05-0,09mmol/l) na każdą dekadę oraz
wzrostu glikemii poposiłkowej o 15mg/dl
(0,8mmol/l) na każdą dekadę

Czynniki ryzyka występowania

cukrzycy w wieku starszym

• Najważniejszymi czynnikami ryzyka

predysponującymi do wystąpienia
cukrzycy w wieku starszym są otyłość
trzewna oraz spadek aktywności
fizycznej. Na zaburzenia gospodarki
węglowodanowej wpływają również
nadciśnienie tętnicze, dyslipidemia,
upośledzona funkcja nerek, hipokaliemia
(indukowana przez leki moczopędne).

• Wzmożone napięcie układu współczulnego jest

silnym bodźcem do glikogenolizy.

• Nieracjonalne odżywianie ze zmniejszonym

spożyciem węglowodanów stanowi dodatkowy
czynnik upośledzający tolerancję glukozy

• Również wiele leków ma charakter

diabetogenny. Należą do nich leki
moczopędne, głównie tiazydy, beta-blokery,
glikokortykosteroidy, trójcykliczne leki
antydepresyjne, kwas nikotynowy,
sympatykomimetyki. Fakt ten ma szczególne
znaczenie biorąc pod uwagę niekorzystne
zjawisko polipragmazji u starszych pacjentów.

Rozpoznawanie cukrzycy

• Postawienie rozpoznania cukrzycy w wieku

starszym stwarza wiele problemów ze
względu na częsty brak typowych
objawów, częstsze występowanie objawów
nietypowych, przypadkowość rozpoznania
np. w okresie przygotowywania do
operacji, współistnienie objawów
wynikających ze schorzeń towarzyszących.
Stąd rozpoznanie cukrzycy często jest
stawiane z opóźnieniem w fazie powikłań
przewlekłych

Kryteria laboratoryjne rozpoznawania cukrzycy

są niezależne od wieku i opierają się na

zaleceniach WHO:

• glikemia na czczo w osoczu krwi żylnej

wyższa lub równa 126mg/dl (potwierdzona
podobnym wynikiem dnia następnego) lub

• glikemia przygodna większa lub równa

200mg/dl z towarzyszącymi objawami
klinicznymi: wielomocz, wzmożone
pragnienie, niewyjaśniony spadek masy ciała
lub

• glikemia w drugiej godzinie testu tolerancji

glukozy większa lub równa 200mg/dl

Preferowanym badaniem służącym do

rozpoznania cukrzycy jest oznaczanie glikemii na

czczo

• Uważa się, że jest to najlepsze badanie

przesiewowe w cukrzycy ze względu na łatwość i

szybkość wykonania oraz nieduży koszt. Jednak

badanie tylko glikemii na czczo nie wykrywa około

50% chorych z cukrzycą typu 2 w grupie osób

powyżej 60r.ż.

•  Dlatego nabiera znaczenia oznaczanie glikemii w

drugiej godzinie testu tolerancji glukozy.

Umożliwia wykrycie około 50% chorych z cukrzycą

typu 2 w starszych grupach wiekowych, u których

stwierdza się izolowaną hiperglikemię

poposiłkową lub nieprawidłowa glikemię w 120

min. testu.

• Następujące stany uważa się za

przeciwwskazania do wykonywania
testu: uprzednio rozpoznana cukrzyca,
kliniczne objawy hiperglikemii, zabieg
operacyjny, stany zagrożenia życia,
przewlekłe niedożywienie, zaburzenia
wchłaniania jelitowego, stan po resekcji
żołądka. U chorych unieruchomionych w
łóżku dłużej niż trzy dni dochodzi do
upośledzenia tolerancji glukozy, a zatem
wykonywanie u nich testu jest
niezasadne.

Odrębności przebiegu

klinicznego cukrzycy w

wieku starszym

• W wieku starszym typowe objawy

cukrzycy mogą nie występować,
dominują objawy nietypowe lub
objawów nie ma.

• Klasyczne objawy, takie jak pragnienie,

cukromocz, chudnięcie, ketoza i
ketonuria mogą nie występować lub
mogą być błędnie interpretowane.

• Objawy nietypowe występują bardzo często i

mogą wynikać nie tylko z zaburzeń gospodarki
węglowodanowej, co utrudnia rozpoznanie.
Chorzy skarżą się na osłabienie,
zmęczenie, apatię, senność, zaburzenia
pamięci, zmiany nastroju, bóle głowy,
rzadziej pocenie się, jako skutki
epizodycznej hipoglikemii. Mogą
występować kurcze mięśni szkieletowych w
wyniku zaburzeń wodno-elektrolitowych, czy
nagłe osłabienie wzroku, jako efekt
zmienionego napięcia soczewki. Objawy
odwodnienia, czy obecność zmian skórnych
(czyraki, świąd skóry), należy weryfikować
pod kątem cukrzycy.

• Stopień nasilenia typowych objawów starzenia

powinien nasuwać podejrzenie cukrzycy. Osłabienie

zdolności motorycznych wskutek osłabienia mięśni,

zaburzenia widzenia, upośledzenie funkcji

poznawczych, zaburzenia pamięci, spadek masy ciała,

nie otrzymanie moczu stanowią elementy procesu

starzenia się, ale mogą ulec gwałtownemu

przyspieszeniu, gdy dołączy się cukrzyca.

• Nierzadko cukrzyca w wieku podeszłym rozpoznawana

jest w fazie obecności powikłań przewlekłych, stąd

będą obecne dolegliwości i objawy podmiotowe zależne

od mikro- i makroangiopatii cukrzycowej oraz od

retinopatii, neuropatii, czy nefropatii cukrzycowej.

• Chorzy skarżą się na zaburzenia widzenia, zaburzenia

czucia w zakresie obwodowych odcinków kończyn

(objaw"skarpetek i rękawiczek"), neuralgie nerwów

obwodowych, zmiany bakteryjno-grzybicze skóry.

Obserwuje się nawracające zakażenia dróg

moczowych.

• Objawami neuropatii autonomicznej są

niedociśnienie ortostatyczne, sztywna
tachykardia spoczynkowa.

• Zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego

bywają bardzo uciążliwe: problemy z połykaniem,
okresowe zaleganie treści pokarmowej w żołądku
(gastropareza), napadowe biegunki, szczególnie
nocne (enteropatia). Cukrzyca jest określana jako
ekwiwalent choroby niedokrwiennej serca, stąd
chorego na cukrzycę trzeba traktować jak
chorego z chorobą wieńcową. Trzeba pamiętać
zatem o występowaniu bezbólowych zawałów
serca u cukrzyków, niemym niedokrwieniu sera, o
zjawisku kardiomiopatii cukrzycowej, czy o
bezbólowym niedokrwieniu kończyn dolnych.

• Powikłania ostre cukrzycy pod postacią kwasicy

ketonowej, która jest relatywnie rzadsza, oraz
śpiączki nieketonowej, która występuje
częściej, są obarczone wysoką śmiertelnością
sięgającą 40% chorych po 50 roku życia.

• Cukrzyca jest czynnikiem przyśpieszającym

miażdżycę, stąd objawy miażdżycy tętnic
wieńcowych (zawały serca), naczyń mózgowych
(udary mózgowe), naczyń kończyn dolnych
(zespół stopy cukrzycowej).

• Wszystkie powyższe procesy decydują o

niespotykanym w innych grupach wiekowych
zjawisku polipatologii (wielości skarg i
objawów) u starszych chorych z cukrzycą.

Leczenie cukrzycy typu 2 w wieku starszym

•

Leczenie cukrzycy w wieku starszym jest w zasadzie
podobne jak w młodszych grupach wiekowych, przy czym
wymaga ono modyfikacji wynikających z wieku, chorób
współistniejących oraz zwiększonego ryzyka hipoglikemii, a
zatem indywidualizacji w stosunku do konkretnego chorego.

•

Należy sobie uświadomić, że starsze osoby mają coraz
większą liczbę problemów związanych z codziennym
funkcjonowaniem. Stąd rozpoznanie nowej choroby -
cukrzycy, budzi lęk, niepokój, może prowadzić do depresji
reaktywnej, gdyż jest związane z perspektywą nowych
obowiązków, wynikających z zaleceń dietetycznych,
zwiększenia aktywności fizycznych, konieczności
regularnego przyjmowania leków, poddawania się
systematycznym badaniom laboratoryjnym oraz wizytom
lekarskim w określonych terminach. Wszystkie zalecenia
należy formułować prosto i zrozumiale.

Leczenie dietetyczne

• Zalecenia dietetyczne u większości

starszych chorych nie znajdują zrozumienia.

Zalecając zmianę sposobu odżywiania należy

zwrócić uwagę na indywidualne preferencje

i dotychczasowe nawyki żywieniowe.

• Trudności w dokonywaniu zakupów,

przygotowywaniu posiłków, przestrzeganiu

godzin ich spożywania, dodatkowe

niedyspozycje i dolegliwości (kłopoty z

uzębieniem, wzdęcia, zaparcia), pogłębiają

problemy związane z przestrzeganiem

zaleceń dietetycznych.

• Celem leczenia dietetycznego powinna być

teoretycznie normalizacja masy ciała.
Uważa się, że po 70 r.ż. jest zmniejszone
zapotrzebowanie energetyczne, a zatem
ogólna kaloryczność posiłków powinna być
mniejsza o około 30% niż we
wcześniejszych latach życia. Zapobiega to
rozwojowi niekorzystnej otyłości.

• Zapotrzebowanie energetyczne powinno

być pokryte w 55-60% przez węglowodany,
w 30% przez tłuszcze, w 20% przez białko.
Zalecana jest eliminacja cukrów prostych.

Aktywność fizyczna

 

• Zalecenie zwiększenia aktywności fizycznej

starszych chorych powinno być bardzo
ostrożne, indywidualnie rozważone i musi
być poprzedzone aktualną oceną wydolności
układu krążenia, oddychania, narządu
ruchu, kontrolą ciśnienia tętniczego.

• Niewątpliwie aktywność fizyczna przynosi

korzyści, poprawiając tolerancję glukozy,
zapobiegając przyrostowi masy ciała,
poprawiając profil lipidowy, ułatwiając
kontrolę ciśnienia tętniczego

•

• Należy jednak wziąć pod uwagę

zwiększone ryzyko upadków, ryzyko
hipoglikemii, a nawet nagłej śmierci
sercowej u starszych chorych pod
wpływem niekontrolowanego wysiłku
fizycznego.

•  Zalecany jest zatem wysiłek fizyczny o

powolnym początku i powolnym
zakończeniu, wykonywany minimum 3
razy w tygodniu. Najprostszą i
najbezpieczniejszą formą aktywności jest
spacer ze stopniowym zwiększaniem
dystansu.

Odrębności leczenia farmakologicznego

• Zalecana jest szczególna ostrożność przy

rozpoczynaniu i monitorowaniu farmakoterapii.

Należy pamiętać o większym w tym wieku ryzyku

hipoglikemii i interakcjach z innymi lekami.

• Najpowszechniej stosowaną grupą leków są pochodne

sulfonylomocznika (SM). Praktycznie nie są stosowane

pochodne SM pierwszej generacji, szczególnie

chlorpropamid, a spośród pochodnych SM drugiej

generacji - glibenklamid, ze względu na niebezpieczeństwo

hipoglikemii. Zalecanymi pochodnymi SM drugiej generacji

są gliklazyd, glipizyd, glikwidon oraz uważany przez

niektórych autorów za pochodną SM trzeciej generacji -

glimepiryd. Korzystne dla starszego chorego są preparaty

podawane raz dziennie. Zasadą podawania leków powinno

być rozpoczęcie terapii od małych dawek, jak również

uwzględnienie przeciwwskazań, do których należy

upośledzenie funkcji wątroby i nerek.

• Pochodne biguanidów nie są zalecane osobom po

75r.ż. U osób młodszych mogą przynieść korzyści

w leczeniu cukrzycy skojarzonej z otyłością. Ze

względu na ryzyko rozwoju kwasicy mleczanowej

są przeciwwskazane u chorych z niewydolnością

krążenia, oddychania, dysfunkcją nerek.

•  Uwzględniając możliwe interakcje między różnymi lekami

stosowanymi u starszej osoby należy przede wszystkim

pamiętać o możliwości interakcji pochodnych SM z lekami

nasilającymi efekt hipoglikemizujący. Należą do nich:

niesteroidowe leki przeciwzapalne, w tym kwas

acetylosalicylolowy w dużych dawkach, sulfonamidy, leki

przeciwgrzybicze (mikonazol czy flukonazol), tetracykliny,

ranitydyna, pochodne kumaryny, inhibitory MAO,

fluoksetyna. Beta-adrenolityki z kolei mogą nasilać i

przedłużać objawy hipoglikemii. Przeciwstawnie do

pochodnych SM (osłabienie efektu hipoglikemizującego)

działają: glikokortykosteroidy, tiazydowe leki moczopędne,

pochodne fenotiazyny, fenytoina, hormony tarczycy.

Insulinoterapia

• Najwięcej problemów w terapii cukrzycy u osób starszych

niesie leczenie insuliną ze względu na zwiększone ryzyko
hipoglikemii. Wykazano, że pacjenci powyżej 65 r.ż.
leczeni insuliną częściej są hospitalizowani, a roczna
śmiertelność wynosi u nich 11% i jest blisko dwukrotnie
większa niż u chorych przyjmujących leki doustne.

• Przed podjęciem decyzji o insulinoterapii należy

wykluczyć nie rozpoznane, możliwe do usunięcia
przyczyny nieskuteczności dotychczasowego leczenia. Czy
chory właściwie stosuje się do zaleceń lekarskich w
zakresie diety, przyjmowania leków, czy nie otrzymuje
leków, które wchodzą w niekorzystne interakcje, działając
hiperglikemizująco. Czy nie występują stany chorobowe
zwiększające zapotrzebowanie na insulinę (utajone
zakażenia bakteryjne, dekompensacja układu krążenia i
oddychania, dysfunkcja wątroby, nerek)

• Decyzja o konieczności insulinoterapii

jest zwykle niechętnie przyjmowana

przez ludzi starszych. Jest to związane z

występowaniem u osób starszych

upośledzenia sprawności manualnej,

pogorszenia ostrości wzroku, z lękiem

przed iniekcjami. Konieczność podjęcia

nowych obowiązków przez chorego budzi

niepokój, chorzy mogą mieć trudności z

obsługą glukometru, czy wstrzykiwacza

insuliny. Obserwuje się zjawisko

technofobii. Część chorych może nawet

wymagać opieki osób drugich, a zatem

dochodzi do uzależnienia się od rodziny

czy opiekunów.

• Leczeniem ułatwiającym przejście do stosowania insuliny

jest terapia skojarzona, a więc podawanie pochodnych
sulfonylomocznika przed posiłkami oraz iniekcja długo
działającej insuliny wieczorem. Ta forma leczenia jest
lepiej akceptowaną przez starszych formą leczenia, ale
jest wskazana u chorych z istniejącymi jeszcze rezerwami
wydzielniczymi komórek beta, a co za tym idzie, ze
stosunkowo małym zapotrzebowaniem na insulinę.

• Zalecanym modelem insulinoterapii u starszych osób jest

podawanie insuliny dwa razy dziennie przed śniadaniem i
kolacją, z wykorzystaniem gotowych mieszanek
insulinowych. Obserwuje się korzystne efekty działania
insuliny ludzkiej izofanowej (NPH - neutral protamine,
Hagedorn). Nowe możliwości stwarzają długo działające
bezszczytowe analogi insuliny ludzkiej. Przykładem jest
insulina glargine o zmodyfikowanym sposobie
wchłaniania do podawania jeden raz na dobę, dająca
stabilny poziom insuliny przez całą dobę.

• Warunkiem dobrej kontroli

leczenia jest oczywiście
dysponowanie prostym w obsłudze
penem i glukometrem.

Cele leczenia

• Określając cel leczenia u starszego chorego

należy uwzględnić wiek, w którym wystąpiła
cukrzyca, czas jej trwania, wiek biologiczny
pacjenta, przewidywane dalsze trwanie życia,
możliwość rozwoju powikłań przewlekłych oraz
obecność schorzeń towarzyszących. Duże
znaczenie ma również stopień współpracy
chorego.

• Obecnie brak długofalowych badań dotyczących

korzyści z restrykcyjnego przestrzegania
poziomu glikemii u chorych po 65 roku życia.
Diabetycy w tej grupie wiekowej winni być
niezwykle indywidualnie traktowani w zależności
od osobniczej zmienności procesu starzenia.

• Uważa się zatem, że bardziej

restrykcyjna kontrola glikemii może być
zalecana pacjentom, którzy mogą
odnieść korzyści z długoterminowej
kontroli glikemii, a więc chorym z
odpowiednio długim przewidywanym
czasem przeżycia (10-20 lat), którzy
prowadzą aktywny tryb życia, są
sprawni psychoruchowo oraz są zdolni i
chętni do współpracy i
współodpowiedzialności.

Zasady postępowania

• Ludzie starsi chorzy na cukrzycę wymagają

szczególnej troski i opieki, co powinno
angażować lekarzy, pielęgniarki,
rehabilitantów, rodziny i opiekunów chorego.

• Leczenie osób starszych wymaga ogromnej

rozwagi, a dążenie do szybkiej normalizacji
zaburzeń poziomu glikemii nie jest wskazane,
jest wręcz przeciwwskazane.

• Celem postępowania lekarskiego i opieki

zdrowotnej powinno być uzyskanie możliwie
największej poprawy jakości życia chorego na
cukrzycę w starszym wieku.