LECZNICZE

KĄPIELE

MINERALNE

LECZNICZE KĄPIELE MINERALNE

ZAGADNIENIA OGÓLNE

•ZABIEGI Z WÓD MINERALNYCH A HYDROTERAPIA

•DZIAŁANE KĄPIELI MINERALNYCH

•WPŁYW CIEPŁA NA ORGANIZM

•SKÓRA JAKO NARZĄD WIELOFUNKCYJNY

•REAKCJA ORGANIZMU NA KĄPIELE MINERALNE

•PODZIAŁ KĄPIELI MINERALNYCH

POSZCZEGÓLNE RODZAJE KĄPIELI MINERALNYCH

•KĄPIELE SOLANKOWE

•KĄPIELE KWASOWĘGLOWE

•KĄPIELE SIARCZKOWO-SIARKOWODOROWE

•KĄPIELE RADOCZYNNE

- WŁAŚCIWOŚCI FIZYCZNE
- DZIAŁANIE BIOLOGICZNE
- PODZIAŁ - RODZAJE
- WSKAZANIA – PRZECIWWSKAZANIA
- METODYKA WYKONYWANIA

PARAMETRY ZABIEGOWE KĄPIELI MINERALNYCH

ZABIEGI BALNEOLOGICZNE

Z WYKORZYSTANIEM

WÓD MINERALNYCH

• KĄPIELE LECZNICZE

• KURACJA PITNA (KRENOTERAPIA)

• INHALACJE

• PŁUKANIA, NATRYSKI, IRYGACJE

HYDROTERAPIA A BALNEOTERAPIA

HYDROTERAP
IA

BALNEOTERA
PIA

KĄPIELE

NATRYS
KI

IRYGACJ
E

MASAŻE

KĄPIELE

NATRYSK
I

IRYGACJE

MASAŻE

WODA

GOSPODARCZA

WODA

MINERALNA

BODŹCOWE DZIAŁANIE

KĄPIELI MINERALNYCH

1. BODŹCE NIESPECYFICZNE

* MECHANICZNE
* TERMICZNE

* OSMOTYCZNE
* PSYCHICZNE

2. BODŹCE SPECYFICZNE

* DZIAŁANIE SWOISTYCH SKŁADNIKÓW CHEMICZNYCH

ZJAWISKO IMMERSJI WODNEJ

WPŁYW NA RÓWNOWAGĘ WODNO-ELEKTROLITOWĄ

- przesunięcie jonów i płynów zgodnie z gradientem stężeń

WPŁYW NA WYDZIELANIE HORMONÓW

- zmniejszenie wydzielania aldosteronu
- zwiększenie wydzielania reniny
- zmniejszenie wydzielania katecholamin
- zmniejszenie wydzielania wazopresyny

ZMIANY HEMODYNAMICZNE

- przesunięcie płynów ze skóry do narządów wewnętrznych -
spadek ciśnienia tętniczego krwi

- zwolnienie tętna

ZMIANY NERKOWE

- wzrost diurezy
- wzrost natriurezy

WPŁYW CIEPŁA NA ORGANIZM (1)

•rozszerzenie naczyń krwionośnych i limfatycznych

•miejscowy wzrost przepływu krwi

•działanie przeciwbólowe

•obniżenie napięcia mięśniowego

ODCZYN MIEJSCOWY

ODCZYN OGÓLNY

• zwiększenie wydzielania potu wraz z substancjami mineralnymi

– gł. NaCl

• przyśpieszenie procesu przemiany materii

• przyśpieszenie tętna (na 1

0

C o 20 uderzeń/min)

• obniżenie wysycenia tlenem krwi tętniczej

• zwiększenie wysycenia tlenem krwi żylnej

• zwiększenie częstości oddechów

WPŁYW CIEPŁA NA ORGANIZM (2)

ILOŚĆ CIEPŁA PRZECHODZĄCA PRZEZ WARSTWĘ DANEGO CIAŁA
O GRUBOŚCI 1 CM, W CZASIE 1 S, PRZY ZMIANIE TEMPERATURY
O 1 ST. CELSJUSZA

(SZYBKOŚĆ POBIERANIA I ODDAWANIA CIEPŁA)

PRZEWODNICTWO CIEPLNE

POJEMNOŚĆ CIEPLNA

STOSUNEK ILOŚCI CIEPŁA DOSTARCZONEGO DO DANEGO CIAŁA
DO SPOWODOWANEJ NIM ZMIANY JEGO TEMPERATURY

(ZDOLNOŚĆ POBIERANIA I ZACHOWYWANIA CIEPŁA)

WPŁYW CIEPŁA NA ORGANIZM (3)

BODŹCE TERMICZNE DZIAŁAJĄCE NA DUŻE POWIERZCHNIE

SKÓRY, POWODUJĄ PRZECIWNE DO NACZYŃ SKÓRY ZACHOWANIE

SIĘ DUŻYCH NACZYŃ KLATKI PIERSIOWEJ I JAMY BRZUSZNEJ.

JEDYNIE NACZYNIA

NEREK

,

ŚLEDZIONY

I

MÓZGU

WYKAZUJĄ TAKI SAMODCZYN JAK NACZYNIA SKÓRY.

PRAWO DASTRE - MORATA

WPŁYW CIEPŁA NA ORGANIZM (4)

DLA POWIETRZA............................OK. 20 ST. CELSJUSZA

DLA WODY GOSPODARCZEJ...........34-36 ST. CELSJUSZA

DLA KĄPIELI CO

2

WODNEJ.............32-34 ST. CELSJUSZA

DLA KĄPIELI CO

2

GAZOWEJ...........21-29 ST. CELSJUSZA

TEMPERATURA SUBIEKTYWNIE OBOJĘTNA

DROGI DZIAŁANIA

KĄPIELI MINERALNYCH

* DZIAŁANIE MIEJSCOWE- BEZPOŚREDNIE- NA

SKÓRĘ

* DZIAŁANIE OGÓLNOUSTROJOWE

* DZIAŁANIE NA DROGI ODDECHOWE (INHALACJA)

MECHANIZMY DZIAŁANIA

KĄPIELI MINERALNYCH

* NA RECEPTORY SKÓRY

* NA ZAKOŃCZENIA NERWOWE

UKŁADU AUTONOMICZNEGO

* PRZEZ HORMONY TKANKOWE

TRZY POZIOMY REAKCJI

NA BODŹCE LECZNICZE

I. POZIOM RECEPTOROWY

- RECEPTORY SKÓRY

II. POZIOM RDZENIOWY

- ODRUCHY RDZENIOWE

III. POZIOM KOROWO - PODKOROWY

- CENTRALNE MECH. REGULACYJNE

SKÓRA JAKO NARZĄD WIELOFUNKCYJNY

•

SKÓRA JAKO NARZĄD ZMYSŁÓW

(ŁĄCZY ZE ŚRODOWISKIEM ZEWN.)

- liczne receptory przekazujące do CUN informacje o środowisku

zewnętrznym (SKÓRA JAKO ANTENA)

- liczne powiązania skóry z narządami wewnętrznymi poprzez drogi

układu autonomicznego

- szereg odruchów skórno - mięśniowych i skórno - trzewnych

•

SKÓRA JAKO NARZĄD WYDALNICZY

- pot - woda i sole mineralne
- produkty przemiany materii - mocznik, kwas moczowy i inne

•

SKÓRA JAKO CZĘŚĆ UKŁADU ODPORNOŚCIOWEGO

•

SKÓRA JAKO POWŁOKA I BARIERA

(ODDZIELA OD ŚRODOWISKA ZEWN.)

BARIERA SKÓRNA

•

EMULSJA WODNO - TŁUSZCZOWA

•

WARSTWA ROGOWA NASKÓRKA:

- BEZPOSTACIOWA ZŁUSZCZAJĄCA SIĘ MASA
- WARSTWA LUŹNO UŁOŻONYCH KOMÓREK

(TU WNIKA I ZATRZYMUJE SIĘ WODA
WRAZ ZE ZWIĄZKAMI MINERALNYMI,
TWORZĄC DEPOT MINERALNE)

- WARSTWA ZBITA

CZAS DZIAŁANIA

KĄPIELI MINERALNYCH

* W TRAKCIE KĄPIELI

* PO KĄPIELI (PO SERII KĄPIELI)

REAKCJA ORGANIZMU NA KĄPIEL

• RODZAJ I PARAMETRY KĄPIELI

• WŁAŚCIWOŚCI OSOBNICZE SKÓRY:

GRUBOŚĆ

UKRWIENIE

WILGOTNOŚĆ

ODCZYN KĄPIELOWY

WYRAZ REAKCJI ORGANIZMU NA PRZEKROCZENIE

PROGU TOLERANCJI PRZEZ DZIAŁANIE BODŹCOWE

STOSOWANYCH ZABIEGÓW.

ZACHWIANIE MECHANIZMÓW AUTOREGULACJI

ORGANIZMU.

ODCZYN KĄPIELOWY

OBJAWY

SUBIEKTYWNE OBIEKTYWNE LABORATORYJNE

bezsenność

senność

nadpobudliwość

ogólne rozbicie

apatia

depresja

bóle głowy

dolegliwości żoł.-jelit.

dolegl. stenokardialne

podwyższenie
temperatury ciała

wzrost napięcia
mięśniowego

dermografizm

podwyższenie OB

podwyższenie poz.
tansaminaz

podw. leukocytoza

zmiany w ekg

ODCZYN KĄPIELOWY

OBJAWY

SWOISTE NIESWOISTE

NIE ZWIĄZANE ZE

SCHORZENIEM, NA KTÓRE
CIERPI PACJENT

„NOWE” DOLEGLIWOŚCI

ZWIĄZANE ZE SCHORZENIEM,

NA KTÓRE CIERPI PACJENT

• ZAOSTRZENIE PROCESU

CHROBOWEGO

• UCZYNNIENIE STARYCH OGNISK

ZAPALNYCH

(zęby, zatoki, migdałki, przydatki,

pęcherzyk żółciowy, wyrostek
robaczkowy ...)

KĄPIELE MINERALNE

PODZIAŁ

1. solankowe
2. kwasowęglowe
3. siarczkowo-siarkowodorowe
4. radoczynne
5. ozonowe

1. naturalne
2. sztucznie

przyrządzone

1. indywidualne - w wannie
2. zbiorowe - w basenie

1. całkowite
2. częściowe

1. bez ćwiczeń
2. z ćwiczeniami - kąpiele

kinezyterapeutyczne

KĄPIELE SOLANKOWE

KĄPIELE SOLANKOWE

WŁAŚCIWOŚCI FIZYCZNE

* STĘŻENIE - OD 1,5% DO 6%

* WYSOKI CIĘŻAR WŁAŚCIWY

* WYSOKIE CIŚNIENIE OSMOTYCZNE

* WYSOKIE CIŚNIENIE HYDROSTATYCZNE

* WYSOKA WYPORNOŚĆ

* DUŻA POJEMNOŚĆ CIEPLNA

* MAŁE PRZEWODNICTWO CIEPLNE

KĄPIELE SOLANKOWE

DZIAŁANIE BIOLOGICZNE

* rozszerzenie naczyń włosowatych
* poprawa ukrwienia
* wpływ na układ autonomiczny
* wpływ na wydzielanie hormonów tkankowych

(histamina, acetylocholina, bradykinina, serotonina,
adrenalina)

* przegrzanie ustroju
- zmniejszenie napięcia mięśni
- rozszerzenie naczyń obwodowych
- obniżenie ciśnienia tętniczego krwi

KĄPIELE SOLANKOWE

RODZAJE

1. NATURALNE
2. SZTUCZNIE PRZYRZĄDZONE

1. INDYWIDUALNE
2. ZBIOROWE

1. BEZ ĆWICZEŃ
2. KINEZYTERAPEUTYCZNE

KĄPIELE SOLANKOWE

WYBRANE WSKAZANIA

REUMATOLOGIA

•

Przewlekłe schorzenia o podłożu zapalnym (poza okresami zaostrzeń)

- RZS - ZZSK - Dna moczanowa i inne

•

Choroba zwyrodnieniowa stawów

•

Gościec tkanek miękkich

ORTOPEDIA

•

Stany pourazowe i pooperacyjne

NEUROLOGIA

•

Niedowłady, porażenia zwłaszcza ze wzmożonym napięciem mięśni

•

Nerwica wegetatywna

DERMATOLOGIA

•

Łuszczyca, wyprysk łojotokowy, trądzik

GINEKOLOGIA

•

Bolesne miesiączkowanie

•

Zespół klimakteryczny

•

Stany pooperacyjne

•

Przewlekłe stany zapalne

•

Bezpłodność

INNE:
•

obniżona odporność, rekonwalescencja, profilaktyka

KĄPIELE SOLANKOWE

WYBRANE PRZECIWWSKAZANIA

REUMATOLOGIA

•

RZS (i inne zapalne schorzenia ukł. ruchu) w okresie zaostrzeń

•

Ostre stany zapalne tkanek miękkich

•

Kolagenozy

ORTOPEDIA

•

Świeże stany pourazowe i pooperacyjne

NEUROLOGIA

•

Stany pobudzenia, psychozy

UKŁAD ODDECHOWY

•

Ostre schorzenia zapalne i zaostrzenia schorzeń przewlekłych

DERMATOLOGIA

•

Ropne stany zapalne skóry i tkanki podsk.

•

Owrzodzenia i inne uszkodzenia skóry

•

Żylaki kończyn dolnych (zaawansowane)

GINEKOLOGIA

•

Ostre stany zapalne narządu rodnego

•

Mięśniaki macicy

•

Krwawienia z dróg rodnych

•

Ciąża

UKŁAD KRĄŻENIA

•

Choroba niedokrwienna serca (III i IV

o

CCS)

•

Stan po zawale mięśnia serca i po zabiegach kardiochirurgicznych (do 6 mies.)

•

Nadciśnienie tętnicze zaawansowane (III

o

WHO) lub nie wyrównane

•

Jawna niewydolność krążenia (III i IV

0

NYHA)

PRZECIWWSKAZANIA OGÓLNE

KĄPIELE SOLANKOWE

METODYKA WYKONYWANIA ZABIEGÓW

• nie wycierać ani nie zmywać skóry po zabiegu

• wypoczynek po zabiegu

UZDROWISKA STOSUJĄCE

NATURALNE

KĄPIELE SOLANKOWE

Busko, Ciechocinek, Iwonicz, Kamień Pomorski,

Kołobrzeg, Połczyn, Rabka, Sopot, Świnoujście, Ustroń, Wieniec

KĄPIELE

KWASOWĘGLOWE

KĄPIELE KWASOWĘGLOWE

WŁAŚCIWOŚCI FIZYCZNE CO

2

(1)

* BEZBARWNY GAZ O LEKKO KWAŚNYM SMAKU I ZAPACHU

* OKOŁO 1,5 RAZA CIĘŻSZY OD POWIETRZA

* DOBRZE ROZPUSZCZALNY W WODZIE I TŁUSZCZACH

* DOBRZE PRZENIKA PRZEZ BARIERĘ SKÓRNĄ

* ROZPUSZCZALNOŚĆ MALEJE ZE WZROSTEM TEMP.

* NISKIE PRZEWODNICTWO CIEPŁA

* Z WODĄ TWORZY ŁATWO DYSOCJUJĄCY KWAS WĘGLOWY

KĄPIELE KWASOWĘGLOWE

WŁAŚCIWOŚCI FIZYCZNE CO

2

(2)

CO

2

OK. 100 X SZYBCIEJ NIŻ WODA PRZENIKA PRZEZ SKÓRĘ

SZYBKOŚĆ PRZENIKANIA ZALEŻY OD:

•

RÓŻNICY STĘŻEŃ CO

2

W WODZIE I PŁYNACH USTROJOWYCH (ZWYKLE 10 - 20 X)

•

TEMPERATURY KĄPIELI

•

OBECNOŚCI SOLI MINERALNYCH

•

CIŚNIENIA HYDROSTATYCZNEGO

•

OSOBNICZYCH WŁAŚCIWOŚCI SKÓRY

KĄPIELE KWASOWĘGLOWE

DZIAŁANIE BIOLOGICZNE

•

Zmniejszenie pobudliwości receptorów ciepła

•

Zwiększenie pobudliwości receptorów zimna

•

Pobudzenie mechanoreceptorów skóry przez pęcherzyki CO

2

(łaskotanie

skóry)

•

Rozszerzenie naczyń włosowatych i tętniczek skóry (rumień)

- bezpośrednie działanie na naczynia
- poprzez hormony tkankowe

•

Poprawa ukrwienia

•

Decentralizacja krążenia

•

Wzrost objętości wyrzutowej i minutowej serca

•

Zwolnienie czynności serca

•

Zmniejszenie oporów obwodowych

•

Obniżenie ciśnienia tętniczego

•

Wzrost przepływu wieńcowego

•

Zwiększenie diurezy i natriurezy

•

Zmniejszenie stężenia kw. mlekowego, kw. keto-glutarowego,
cholesterolu, glukozy w surowicy

•

Zwiększenie stężenia wolnych kwasów tłuszczowych

•

Początkowo zmniejszenie a następnie zwiększenie wentylacji płuc

KĄPIELE KWASOWĘGLOWE

RODZAJE

1. NATURALNE
2. SZTUCZNIE PRZYRZĄDZONE

1. WODNE
2. GAZOWE

1. INDYWIDUALNE
2. ZBIOROWE

KĄPIELE KWASOWĘGLOWE

WYBRANE WSKAZANIA

UKŁAD KRĄŻENIA

• Nadciśnienie tętnicze I

i II

o

WHO

• Miażdżyca zarostowa naczyń kończyn dolnych I i II okres wg Fontaine

’

a

• Choroba Raynauda i inne zaburzenia krążenia obwodowego, w tym

czynnościowe

• Stabilna choroba wieńcowa - I i II okres CCS

• Wyrównane wady serca

• Początkowy okres niewydolności krążenia I i II okres NYHA

UKŁAD NERWOWY

• Polyneuropatia

• Nerwica wegetatywna

• Stwardnienie rozsiane

KĄPIELE KWASOWĘGLOWE

METODYKA WYKONYWANIA ZABIEGÓW

• Płytsza wanna - głowa ponad krawędzią wanny

• Przykrycie wanny

• Sprawna wentylacja przypodłogowa

• Przestrzeganie właściwego sposobu napełniania wanny

UZDROWISKA STOSUJĄCE

NATURALNE

KĄPIELE KWASOWĘGLOWE

WODNE

Długopole, Duszniki, Kudowa, Polanica, Szczawno,

Szczawnica, Wysowa

GAZOWE

Długopole, Duszniki, Kudowa, Krynica

KĄPIELE SIARCZKOWO -

SIARKOWODOROWE

KĄPIELE SIARCZKOWO - SIARKOWODOROWE

WŁAŚCIWOŚCI FIZYCZNE

* SIARKA W POSTACI : GAZOWEGO SIARKOWODORU (H

2

S), JONU

WODOROSIARCZKOWEGO (HS

-

), JONU SIARCZANOWEGO (SO

4

2-

),

SIARKI KOLOIDALNEJ

* ODCZYN WÓD SIARCZKOWO - SIARKOWODOROWYCH- PH 6-8

* PRZENIKANIE SIARKI PRZEZ SKÓRĘ W POSTACI
SIARKOWODORU LUB POSTACI KOLOIDALNEJ
* W NASKÓRKU PRZEKSZTAŁCANIE W SIARCZANY
* WCHŁANIANIE DO KRWIOOBIEGU

KĄPIELE SIARCZKOWO - SIARKOWODOROWE

DZIAŁANIE BIOLOGICZNE

* Miejscowe

- Keratolityczne
- Keratoplastyczne
- Silne rozszerzenie naczyń skóry - rumień
- Rozszerzenie naczyń głębiej położonych (tkanka podskórna, narządy

wewnętrzne)

- Pobudzenie mechanoreceptorów skóry (swędzenie, palenie)

* Ogólne

- Przemieszczenie krwi na obwód - obniżenie ciśnienia tętniczego
- Pobudzenie osi przysadkowo-nadnerczowej
- Uzupełnienie niedoborów siarki i jej wykorzystanie do syntezy kwasu

chondroitynosiarkowego oraz aminokwasów- metioniny i cystyny

- Działanie odtruwające (Hg, As, Pb, Bi)

KĄPIELE SIARCZKOWO - SIARKOWODOROWE

RODZAJE

1. NATURALNE
2. SZTUCZNIE PRZYRZĄDZONE

KĄPIELE SIARCZKOWO - SIARKOWODOROWE

WYBRANE WSKAZANIA

REUMATOLOGIA

•

ZZSK

•

RZS

•

Choroba zwyrodnieniowa stawów

ORTOPEDIA

•

Stany pourazowe i pooperacyjne

NEUROLOGIA

•

Dyskopatia, rwa kulszowa, rwa ramienna

UKŁAD KRĄŻENIA

•

Nadciśnienie tętnicze I i II st. WHO

•

Zaburzenia krążenia obwodowego

DERMATOLOGIA

•

Łuszczyca

•

Trądzik

•

Wyprysk kontaktowy

•

Dermatozy zawodowe

KĄPIELE SIARCZKOWO - SIARKOWODOROWE

METODYKA WYKONYWANIA ZABIEGÓW

• Płytsza wanna - głowa ponad krawędzią wanny

• Przykrycie wanny

• Sprawna wentylacja przypodłogowa

• Przestrzeganie właściwego sposobu napełniania wanny

• Okulary dla pacjenta i personelu

UZDROWISKA STOSUJĄCE

NATURALNE

KĄPIELE SIARCZKOWO - SIARKOWODOROWE

Busko, Horyniec, Solec, Swoszowice, Wieniec

KĄPIELE SIARCZKOWO - SIARKOWODOROWE

OBJAWY ZATRUCIA SIARKOWODOREM

• dolegliwości żołądkowo - jelitowe

• bóle głowy

• bóle mięśni

• senność

• utrata przytomności

KĄPIELE RADOCZYNNE

KĄPIELE RADOCZYNNE

WŁAŚCIWOŚCI FIZYCZNE RADONU

* EMISJA PROMIENIOWANIA JONIZUJĄCEGO

* BARDZO DOBRE PRZENIKANIE PRZEZ SKÓRĘ I BŁONY ŚLUZOWE

KĄPIELE RADOCZYNNE

DZIAŁANIE BIOLOGICZNE

TEORIE ODDZIAŁYWANIA

EFEKTY DZIAŁANIA

• TEORIA ODDZIAŁYWANIA LINIOWEGO

• TEORIA HORMEZY RADIACYJNEJ

• ROZSZERZENIE NACZYŃ

• POBUDZENIE UKŁADU PRZYSADKOWO- NADNERCZOWEGO,
GRUCZOŁÓW DOKREWNYCH, PROCESÓW BIOLOGICZNYCH

KĄPIELE RADOCZYNNE

WYBRANE WSKAZANIA

UKŁAD KRĄŻENIA

•

Nadciśnienie tętnicze I

i II

o

WHO

•

Miażdżyca naczyń kończyn dolnych

•

Czynnościowe zaburzenia krążenia obwodowego

UKŁAD RUCHU

•

RZS

•

ZZSK

UKŁAD ODDECHOWY

•

Przewlekłe stany zapalne

NEUROLOGIA

•

Neuropatie, zapalenia nerwów

•

Nerwice

KĄPIELE RADOCZYNNE

WYBRANE PRZECIWWSKAZANIA

•

Wiek poniżej 40 lat

•

Ciąża

•

Choroba nowotworowa

•

Zawodowe narażenie na promieniowanie jonizujące

PARAMETRY ZABIEGOWE

KĄPIELI MINERALNYCH

Rodzaj kąpieli Temp.

o

C

Czas

min.

Ilość

w serii

Częstotliwość

stosowania

solankowe

36-38

15-20

14-18

co 2-gi dz.,
codziennie

kwasowęglowe

32-35

10-20

12-15

codziennie,

co 2-gi dz.

siarczkowo-

siarkowodorowe

33-38

8-15

8-12

co 2-gi dz.,
rzadziej

radoczynne

32-37

15-20

8-12

codziennie,

co 2,3 dzień