Podstawowe zasady

leczenia krwią i jej

preparatami

Ewa Małyszczak

Regionalne Centrum Krwiodawstwa i

Krwiolecznictwa

im. prof. dr hab. T. Dorobisza we Wrocławiu

Rys historyczny

- w starożytności- kąpiele lecznicze z krwi zwierzęcej, krew jako

składnik wielu ówczesnych leków

Rzymianie, Grecy- picie świeżej krwi zwierząt lub gladiatorów

zabitych na arenie.

- 1628 r. William Harvey - pierwszy prawidłowy opis budowy
i funkcjonowania układu krwionośnego
- przetaczanie krwi zwierzęcej – XVI / XVII w.
1667r- Jean Baptiste Denis przetoczył 270 ml. krwi jagnięcej
- w związku z powikłaniami śmiertelnymi leczenia krwią zwierzęcą

na dwa wieki zaprzestano transfuzji

- 1818 r - angielski położnik James Blundell przetaczał krew ludzką

kobietom wykrwawionym po porodach , jednocześnie opis
objawów ubocznych, które są wskazaniem do przerwania
transfuzji

Rys historyczny

• 1901 r.- K.Landsteiner- wykrycie trzech grup krwi

• 1907 r.- Dacastelli i Sturli - wykrycie czwartej grupy

• 1910 r.- Dungern, Hirszfeld - mianownictwo grup krwi

• 1914 r.- zastosowanie cytrynianu sodu

• I Wojna Światowa- pierwsze banki krwi

• 1926 r.- pierwszy w świecie Instytut Przetaczania Krwi- w Moskwie

• 1935 r.- Instytut Pobierania i Konserwacji Krwi w Warszawie

• 1940 r.- wykrycie czynnika Rh - Landsteiner i Wiener

• 1944 r.- frakcjonowanie osocza - Cohn

• lata 60-te - pierwsze separatory komórkowe

- 1992 r.-obowiązek stosowania pojemników z tworzyw sztucznych
do pobierania krwi / praca w systemie zamkniętym /

- 1993 r.- obowiązek powołania Działów Kontroli Jakości oraz

wprowadzenie w pracy zasad GMP

- 1994 r.- karencjonowanie osocza

Częstość występowania grup krwi

wśród ludności Polski

• A + 32%
• O + 31%
• B + 15%
• AB + 7%
• O - 6%
• A - 6%
• B - 2%
• AB - 1%

Ogólne zasady leczenia krwią

i jej składnikami

-Przed podjęciem decyzji o leczeniu krwią i jej preparatami
należy wziąć pod uwagę korzyści terapeutyczne,
ale i ryzyko związane z transfuzją.
-Preparaty krwi stosować tylko w sytuacji, gdy nie ma
bezpieczniejszej metody leczenia.
-Kwalifikując chorego do transfuzji należy oceniać jego
stan kliniczny, a nie tylko wskaźniki hematologiczne.
-Decyzja o przetoczeniu :
>indywidualna w stosunku do każdego chorego
>indywidualna w stosunku do każdej planowanej

jednostki

krwi i jej preparatów

Ogólne zasady leczenia krwią

i jej składnikami

• Informację o przyczynie zlecenia transfuzji odnotować
w dokumentacji pacjenta
• Należy przetaczać tylko te składniki krwi, których

brak powoduje występowanie objawów chorobowych.

• Sposób i organizację leczenia krwią w zakładach opieki

zdrowotnej, w których przebywają pacjenci ze wskazaniami do
leczenia krwią i jej składnikami określa Rozporządzenie
Ministra Zdrowia z dn. 19.09.2005 ( Dz.U.
Nr191,poz 1607)

Ogólne zasady leczenia krwią

i jej składnikami

Koncentrat krwinek czerwonych

Krytyczne wartości u osoby dorosłej:
Hb < 7-9 g/dl
Ht < 21-27 %
Należy wziąć pod uwagę: objawy kliniczne niedokrwistości,
wiek chorego, wydolność układu krążenia i oddechowego,
szybkość narastania niedokrwistości
Przetoczenie 1 j. KKCz powinno spowodować u osoby
dorosłej wzrost stężenia Hb o 1g/dl, a Ht o 3-4 %.
U dzieci przetoczenie 8 ml KKCz /kg ciężaru ciała zwiększa
poziom Hb o ok. 1g/dl.

Zabezpieczenie w krew zabiegów

operacyjnych - przykłady

operacje: ilość j. kkcz

-uraz brzucha 6
-czaszka 6
-złamanie szyjki kości udowej 2 - 4
-kręgosłup 4 - 6
-wątroba 6 - 8
-klatka piersiowa 6 - 8

Ogólne zasady leczenia krwią

i jej składnikami

W przypadku transfuzji preparatów zawierających

erytrocyty:

-krew pełna
-koncentrat krwinek czerwonych
-koncentrat granulocytarny
obowiązuje wykonanie

próby zgodności

.

Podstawowe zasady

serologicznego doboru krwi do

przetoczeń

- Przetacza się krew zgodną w układzie ABO
i antygenie D układu Rh z biorcą

- Dopuszcza się przetaczanie KKCz grupy O pacjentom

innej grupy krwi w następujących okolicznościach:

  1)  stany zagrażające życiu, gdy brak krwi

jednoimiennej;

  2)  brak zgodnej krwi jednoimiennej dla biorcy z

obecnymi alloprzeciwciałami odpornościowymi;

  3)  bardzo słaba ekspresja antygenu A lub B albo

trudności w oznaczeniu grupy ABO;

  4)  brak krwi Rh ujemnej i jednocześnie jednoimiennej

w układzie ABO.

Podstawowe zasady

serologicznego doboru krwi do

przetoczeń

 Dopuszcza się przetaczanie KKCz grupy A lub B

biorcom grupy AB, gdy brak jest krwi jednoimiennej.

- Dziewczętom i kobietom do okresu menopauzy
wskazane jest dobieranie krwi K ujemnej
( nie zawierającej antygenu K z układu Kell )
w ramach profilaktyki konfliktu serologicznego.

- Biorcom, u których wykryto przeciwciała

odpornościowe dobiera się krew bez

odpowiadającego im antygenu

Ogólne zasady leczenia krwią

i jej składnikami

Koncentrat krwinek płytkowych

- Przetaczanie płytek krwi zaleca się gdy ich
liczba < 5-10 x10

9

/l

- Jednorazowo przetacza się osobie dorosłej zwykle
4-6 jednostek KKP. Ta dawka powinna spowodować:
*wzrost liczby płytek o 30-50 tys./μl, u chorego o

pow. ciała 1,82m

2

( o ile nie występuje u niego oporność

na przetaczane KKP

)

*efekt kliniczny- ustąpienie krwawień i pojawiania

się wylewów podskórnych i wybroczyn.

- Dzieciom przetacza się 1j. KKP na 10 kg. wagi ciała.

Oporność na przetaczane płytki

-Liczba płytek krwi nie wzrasta zgodnie z oczekiwaniem
i /lub skaza krwotoczna nie ulega wyraźnemu

zmniejszeniu

po kolejnych 2-3 przetoczeniach KKP
( najczęściej u wielokrotnych biorców płytek )

Przyczyny oporności:
- immunologiczne - p/ciała anty HLA ok. 90%
- p/ciała anty HPA ok. 2-10%
- nieimmunologiczne – głównie gorączka, infekcje,

splenomegalia, DIC, leczenie antybiotykami,

koagulopatia, niewydolność nerek

Ogólne zasady leczenia krwią

i jej składnikami

Zabezpieczenie zabiegów chirurgicznych:

-punkcja lędźwiowa, znieczulenie zewnątrzoponowe,
założenie stałego wkłucia, biopsja wątroby, laparotomia
lub podobne zabiegi:
liczba płytek krwi >50 tys./μl

-zabiegi operacyjne mózgu i gałki ocznej
liczba płytek krwi >100tys./μl

Ogólne zasady leczenia krwią

i jej składnikami

-przetacza się płytki krwi zgodne w układzie ABO
i Rh z krwią biorcy
-KKP RhD-dodatni można przetoczyć osobie RhD-ujemnej
tylko w wyjątkowych wypadkach, na pisemne polecenie
lekarza.
Niewielka ilość krwinek czerwonych RhD-dodatnich
zawarta w KKP może stwarzać ryzyko wytworzenia
przeciwciał anty D. W takiej sytuacji , u kobiet w okresie
rozrodczym, należy podać 50-100 μg immunoglobuliny
anty-D, aby zapobiec immunizacji antygenem RhD.

Ogólne zasady leczenia krwią

i jej składnikami

Osocze świeżo mrożone

Należy przetaczać zgodne w układzie ABO z biorcą
12-15 ml/kg. wagi ciała
Rozmrażanie w temp.37

°

C, przy użyciu sprzętu

umożliwiającego kontrolę temperatury:

suchy podgrzewacz lub łaźnia wodna
Po rozmrożeniu sprawdzić szczelność pojemnika!
Nie przetaczać w przypadku:

- przeciekających lub uszkodzonych pojemników

- obecności nierozpuszczalnych zlepów po

całkowitym

rozmrożeniu preparatu
Nie wolno zamrażać powtórnie!

Osocze świeżo mrożone

Wskazania do stosowania:

1. Zaburzenia układu krzepnięcia, szczególnie u chorych
z niedoborem kilku czynników krzepnięcia
i jedynie wówczas, gdy niedostępne są odpowiednie
produkty osoczowych czynników krzepnięcia, których
technologia produkcji obejmuje inaktywację wirusów.
2. Zakrzepowa plamica małopłytkowa.

Przeciwwskazania:

1. W celu uzupełnienia objętości krwi krążącej, jeśli

równocześnie nie występuje niedobór czynników

krzepnięcia.

2. U chorych z nadwrażliwością na białka osocza.

Ogólne zasady leczenia krwią

i jej składnikami

Koncentrat granulocytarny

Wskazania do stosowania koncentratu granulocytarnego
są bardzo ograniczone:
chorzy z głęboką neutropenią (liczba neutrofili < 500/μl ),
i stwierdzoną posocznicą u których nieskuteczne jest

leczenie odpowiednimi antybiotykami.
Nie zaleca się profilaktycznego stosowania KG

.

Przetacza się zgodnie w układzie ABO,
najlepiej natychmiast po otrzymaniu preparatu.

Stosowanie immunoprofilaktyki anty-

RhD po ciąży

Tylko u kobiet Rh ujemnych bez p/ciał anty-D:

• Gamma anty-D 50 po poronieniu naturalnym lub

sztucznym do 12 tygodnia ciąży

• Gamma anty-D 150
- po urodzeniu dziecka Rh +,
- podczas ciąży, jeżeli: krwawienie, zabiegi

inwazyjne,

np. amniopunkcja, usunięcie ciąży pozamacicznej
- Dawka 300mg. (2 x Gamma anty-D 150)
-poród patologiczny- cięcie cesarskie, poród

martwego płodu, ręczne wydobycie łożyska

-poród bliźniaczy

Stosowanie immunoprofilaktyki anty-

RhD podczas ciąży

Tylko u kobiet Rh ujemnych bez p/ciał anty-D:

podaje się 300 ug ( 2 amp. Gamma anty-D 150 )
w 28 tygodniu ciąży, jeżeli partner jest Rh dodatni

Po urodzeniu dziecka Rh dodatniego

podaje się Gamma anty D 150
( chyba, że zaistnieją dodatkowe okoliczności)
bez badania przeciwciał anty-D

Transfuzja krwi i jej składników

O przetoczeniu decyduje lekarz prowadzący leczenie pacjenta

po uprzednim poinformowaniu go o konieczności transfuzji oraz
po uzyskaniu jego ustnej zgody na przetoczenie. Brak zgody wymaga
pisemnego oświadczenia pacjenta.

Informacja o grupie krwi wiarygodna:

• wpis w dowodzie osobistym

• wynik z pracowni serologii transfuzjologicznej

• karta identyfikacyjna grupy krwi

Informacja o grupie krwi niewiarygodna zawarta w:

• legitymacji krwiodawcy

• karcie informacyjnej leczenia szpitalnego

Wynik badania grupy krwi można umieścić w historii choroby
w obecności dwóch osób, które składają własnoręczne podpisy
po sprawdzeniu zgodności wyniku

z

wpisem.

Kontrola zgodności biorcy z każdą

jednostką krwi lub jej składnika,

przeznaczoną

do transfuzji

• identyfikacja chorego

• porównanie danych na formularzu próby zgodności
z danymi na etykiecie pojemnika / grupa krwi, numer

preparatu /

• sprawdzenie, czy jednostka krwi lub jej składnika została

przygotowana zgodnie z zamówieniem

• sprawdzenie daty ważności preparatu

Lekarz lub uprawniona do tego pielęgniarka, którzy dokonali

oceny zgodności krwi lub jej składnika z biorcą, składają swój

podpis na formularzu zawierającym wynik próby zgodności.

W razie jakichkolwiek rozbieżności – nie przetacza się tego

preparatu.

Transfuzja

Godzinę rozpoczęcia przetoczenia każdego preparatu
wpisać w :

• książce transfuzyjnej,

• formularzu wyniku próby zgodności,

• protokole znieczulenia ogólnego,

• karcie obserwacji pacjenta

Makroskopowa ocena preparatu: objawy hemolizy,
obecność skrzepów, zmiana zabarwienia, szczelność pojemnika

• Przetoczenie krwi lub jej składnika, z wyjątkiem KKP i osocza,

należy rozpocząć nie później niż w ciągu 30 minut od jej

dostarczenia.

• Przetaczanie KKP i rozmrożonego osocza należy rozpocząć

niezwłocznie po ich otrzymaniu

.

Transfuzja

-Z banku krwi należy sukcesywnie pobierać pojedyncze

jednostki krwi. W wyjątkowych przypadkach, jeżeli

przewiduje się dłuższy czas do rozpoczęcia transfuzji, krew

należy przechowywać w zwalidowanej, przeznaczonej

wyłącznie do tego celu lodówce,

w temperaturze od +2

°

C do +6

°

C.

- Składniki krwi przetacza się przy pomocy jednorazowych

sterylnych zestawów.

-Nie można przetaczać KKP i płynów infuzyjnych przez zestaw

uprzednio użyty do przetaczania krwi pełnej lub KKCz.

-Do przetoczeń niemowlętom służą specjalne zestawy. Jeżeli

składnik krwi jest podawany strzykawką należy zastosować

specjalny filtr. Używane pompy muszą mieć atest i

wskazówki producenta, jak należy je stosować.

-Nie można dodawać leków do przetaczanej krwi

Transfuzja

Ogrzewanie krwi można przeprowadzać wyłącznie
w specjalistycznym urządzeniu zaopatrzonym w termometr
i system alarmowy.

Zaleca się ogrzewanie krwi w przypadku:
1) dorosłych – jeżeli szybkość przetoczenia przekracza
50 ml/min;
2) dzieci – jeżeli szybkość przetoczenia przekracza
15 ml/min;
3) noworodków – w przypadku przetoczenia wymiennego
4) biorcy z klinicznie znaczącymi przeciwciałami typu zimnego

Nie można przetaczać jednej jednostki krwi pełnej lub KKCz

dłużej

niż 4 godziny, a jednej jednostki KKP lub osocza - dłużej niż 30

minut.

Transfuzja

- Nie można po odłączeniu ponownie podłączać choremu tego

samego zestawu lub składnika krwi.

- Przez jeden zestaw można przetaczać podczas jednego zabiegu

do 4 jednostek krwi pełnej lub KKCz. Jeżeli przetaczanie jednej

jednostki krwi pełnej lub KKCz trwało 4 godziny, to zestaw do

przetaczania nie może być powtórnie użyty. Należy go zmienić

również, w przypadku gdy po zakończonym przetoczeniu

podaje się

płyny infuzyjne.
- Nie zużytego w całości składnika krwi nie można przetoczyć

innemu

pacjentowi.
- Pojemniki z pozostałością po przetoczeniu wraz z zestawami do
przetoczeń należy przechowywać w temp. 2-6

°

C ,przez 5 dni,

w specjalnie do tego celu przeznaczonej lodówce.

Opieka i monitorowanie

chorych podczas i po transfuzji

1. Lekarz odpowiedzialny za przetoczenie powinien być obecny

podczas rozpoczęcia przetoczenia każdego pojemnika krwi lub jej

składnika.

 2. Lekarz lub wyznaczona przez niego pielęgniarka (położna)
są obowiązani do obserwacji pacjenta podczas przetoczenia
i przez 12 godzin po jego zakończeniu.
/Pacjent, któremu przetoczono krew w warunkach ambulatoryjnych,

może być zwolniony do domu po okresie krótszym niż 12

godzin na podstawie wpisu lekarza w książce transfuzyjnej./

3. Przed przetoczeniem i po jego zakończeniu należy dokonać pomiaru

i rejestracji ciepłoty ciała, tętna i ciśnienia tętniczego krwi.

4. Po 15 minutach od rozpoczęcia przetaczania kolejnej jednostki krwi

lub jej składnika należy dokonać pomiaru i rejestracji ciepłoty ciała i
tętna

.

Opieka i monitorowanie

chorych podczas i po transfuzji

• Chorego należy pouczyć o konieczności niezwłocznego

zgłoszenia każdego niepokojącego objawu ( dreszcze, wysypka,

zaczerwienienia skóry, duszność, bóle kończyn lub okolicy

lędźwiowej ).

• W przypadku wystąpienia objawów lub zmian mogących

świadczyć o powikłaniu związanym z przetoczeniem należy

wdrożyć odpowiednie postępowanie.

• W przypadku chorych, którzy są nieprzytomni pogorszenie stanu

ogólnego chorego, a w szczególności w ciągu 15 – 20 minut

od rozpoczęcia przetoczenia każdej jednostki składnika krwi,
może być objawem odczynu poprzetoczeniowego.
U tych pacjentów spadek ciśnienia tętniczego, nieuzasadnione

krwawienie ( DIC ), hemoglobinuria lub oliguria mogą być

pierwszym objawem ostrej hemolitycznej reakcji

poprzetoczeniowej.

WYSOKOŚĆ OPŁAT ZA KREW

PEŁNĄ I SKŁADNIKI KRWI

Za 1 jednostkę:

1. Krew pełna konserwowana - 240 zł
2. Koncentrat krwinek czerwonych - 140 zł
3. Osocze świeżo mrożone z krwi pełnej - 90 zł
4. Koncentrat krwinek płytkowych z krwi pełnej - 65 zł
5. Koncentrat krwinek płytkowych z aferezy - 990 zł
/ cały preparat /
6. Koncentrat granulocytarny - 1.350 zł

/ cały preparat /

7. Filtrowany KKCz / UKKCz / - 220 zł
8. Filtrowany KKP / UKKP / - 90 zł

Dziękuję za uwagę.