

Nozologiczna – różnicowa



Funkcjonalna



Interakcyjna - psychospołeczna



Model medyczny – pochodzi z czasów, w
których psycholog był asystentem
(pomocnikiem) psychiatry – bez
uprawnień.



Nozologia – nazewnictwo



Model oparty na systemie
nozologicznym:



- oparty na doświadczeniu pokoleń
psychiatrów system nazewnictwa
JEDNOSTEK CHOROBOWYCH



Opis zaburzeń, zarówno somatycznych
(np. zawał mięśnia sercowego), jak i
psychicznych (np. nerwica lękowa).



Diagnoza oparta o objawy (symptomy)
lub syndrom (zespół objawów)
charakterystyczny dla danej jednostki
chorobowej.



Jednostki opisane w DSM i ICD
międzynarodowa klasyfikacja chorób i
problemów zdrowotnych



Diagnostic and Statistical Manual of
Mental Disorders



Diagnoza oparta o pięć osi:



- Oś I – obraz choroby.



- Oś II – nieprawidłowości rozwojowe i
sfery psychicznej (dzieciństwo i
dorastanie)



- Oś III – zaburzenia stanu fizycznego i
schorzenia (współwystępujące choroby)



- Oś IV – poziom stresu (okres roku) od
1 brak stresu do 6 najwyższe natężenie



- Oś V – całościowy obraz
funkcjonowania (okres roku).



Uzupełnienia:



1. ocena psychodynamiczna –
możliwości radzenia sobie z lękiem, opis
przyczyn stanu chorobowego;



2. rozpoznanie różnicowe – odrzucenie
występowania innych, podobnych
objawowo chorób;



3. rokowania – prognoza;



4. plan leczenia – ocenia się chęć
chorego do współdziałania, wgląd,
poziom inteligencji.



Nie kryje się za nazwami żadna
teoria – to raczej zbiór doświadczeń
medycyny



Pojawiła się w okresie rozwoju
psychologii humanistycznej (lata 70-te
XX wieku); w Polsce najwybitniejszy
przedstawiciel nurtu krytycznego
Kazimierz Jankowski (psychiatra).



Badania Rosenhana i Seligmana
(autorzy psychopatologii):



8 ochotników zgłosiło się w szpitalach u
7 rozpoznano schizofrenię.



1. Uprzedmiotowienie klienta (pacjenta)
– nadawanie etykietek



2. Myślenie czarno-białe: chory
(zdiagnozowany) – zdrowy (nie ma
diagnozy)



3. Stygmatyzowanie – w powszechnej
opinii choroby psychiczne są
nieuleczalne



4. Pozbawienie klienta (pacjenta)
odpowiedzialności za swój stan.



W klinikach psychiatrycznych (również
psychologowie).



W innych sytuacjach (na przykład):



- ADHD



- nozologiczna diagnoza inteligencji



- dysleksja



Oparta o wiedzę psychologiczną:



Konkretna teoria – ocena zasobów i
trudności w danej sferze (a nie w
ogóle)



Możliwe rozwiązania problemu – plan
interwencji (np. edukacyjnej, klinicznej,
organizacyjnej)



Założenie: jednostka funkcjonuje w
układzie, w diagnozie trzeba wziąć pod
uwagę kontekst społeczny.



Osoba badana (uczestnik badania) jest
partnerem współodpowiedzialnym za
diagnozę.



Diagnozowany stawia prediagnozę (co
mi jest)



Diagnoza to uzgadnianie z
diagnozowanym ostatecznej diagnozy.



W procesie tym mogą brać udział inne
osoby (rodzice, małżonkowie,
nauczyciele).



Uważa się, ze faza uzgadniania ma
pozytywne efekty terapeutyczne
(wpływa na motywację).



Diagnoza oparta na empirycznie
zweryfikowanych metodach oraz
podstawach naukowych:



Ważne elementy:



- biegłość praktyczna psychologa



- indywidualne właściwości klienta
(również kultura, z której pochodzi)



1. Korzystanie ze wszystkich badań na
temat danego zjawiska:



-laboratoryjnych i terenowych



- podstawowych i aplikacyjnych



2. Korzystanie z badań dotyczących
samej procedury badawczej:



- dane statystyczne



- użyteczność praktyczna



1. Umiejętność konceptualizacji
przypadku (syntetyczne ujęcie pytania
diagnostycznego)



2. Umiejętność prowadzenia badań
diagnostycznych



3. Umiejętność doboru technik
diagnostycznych



4. Umiejętność formułowania twierdzeń
diagnostycznych



5. Umiejętności interpersonalne



6. Wrażliwość etyczna



1. Zbierz wszystkie kluczowe informacje



2. Weź pod uwagę zarówno dane
wspierające hipotezę, jak i te, które jej
przeczą



3. Nie polegaj na pamięci



4. Stwórz system potwierdzania
trafności stawianych diagnoz



5. Dokształcaj się – teoretycznie i w
dziedzinie metod diagnostycznych



1. Świadomość ograniczeń stosowanych
metod diagnostycznych (nie wszystkie
grupy z populacji)



2. Dobór technik w oparciu o zmienne
demograficzne



3. Stworzenie możliwości wyboru
technik alternatywnych



Diagnoza klasyfikacyjna (typologiczna)
– na przykład temperamentu



Diagnoza rozwojowa – na jakim jest
etapie



Diagnoza genetyczna (kazualna) –
skupiona na przyczynach



Klasyfikacja nie jest rozłączna



Zakwalifikowanie do danego typu
diagnozy zależy od:



- rodzaj danych;



- procesu tworzenia danych;



- źródła danych;



- horyzontu czasowego;



-konstruktów teoretycznych;



- rola teorii w procesie interwencji



Guidelines for Assessment Process
(Maloney i Ward, 1976, Groth-Marnat,
2003)



Etapy:



Prediagnostyczny



Badania (identyfikacji)



Wyjaśniania (interpretacji)



Interwencji



Nie wszystkie etapy zawsze występują –
czasem kończy się diagnozę na interpretacji



Wszystko co się dzieje między klientem
a diagnostą na etapie poprzedzającym
diagnozę



Należy pamiętać o wpływie:



Kontekstu społecznego badania



- osoby badanej



- osoby diagnosty



To nie jest interakcja równorzędnych
partnerów



Osoba badana – komunikowanie,
nadawanie informacji



Diagnosta:



- odbiera informacje oraz podejmuje
decyzje dotyczące ich użyteczności i
kompletności,



- wybiera metody badania



- wybiera sposób komunikowania się z
osobą badaną



1. Użyteczność kliniczna – znaczenie
kliniczne



2. Użyteczność wyjaśniająca – związek z
problemem osoby badanej



3. Użyteczność warunkowa – ze
względu na cel badania



4. Użyteczność informacyjna – na ile
dana próbka zachowań jest
reprezentatywna dla całego zachowania
badanego.



1. Opis (uogólnienie danych)



2. Interpretacja danych (wyjaśnianie)



3. Orzekanie diagnostyczne
(klasyfikacja)



4. Przewidywanie (prognoza)



Wszystkie etapy zależą od przyjętego
kontekstu teoretycznego.



Zmiana położenia jednostki poprzez:



- komunikowanie diagnostyczne
(informacje zwrotne)



- selekcję



- modyfikację (pomoc psychologiczna)