ZABURZENIA

DYSOCJACYJNE

Aleksander Araszkiewicz

Katedra i Klinika Psychiatrii

w Bydgoszczy

Histeria

•

Jest jedną z najbardziej złożonych

i kontrowersyjnych postaci
zaburzeń psychicznych, której
etiopatogeneza, mechanizmy,
objawy, przebieg i leczenie nadal
stwarzają wiele nie rozwiązanych
problemów teoretycznych,
badawczych i praktycznych

Definicja zaburzeń dysocjacyjnych

ICD-10

Wspólnym rysem zaburzeń dysocjacyjnych

czy konwersyjnych jest częściowa lub całkowita
utrata normalnej integracji pomiędzy
wspomnieniami z przeszłości, poczuciem
tożsamości, wrażeniami czuciowymi i kontrolą
ruchów ciała.

Wszystkie typy zaburzeń dysocjacyjnych

mają tendencję do ustępowania po kilku
tygodniach lub miesiącach, szczególnie, jeśli ich
początek był związany z urazowym wydarzeniem
życiowym. Bardziej przewlekłe zaburzenia,
szczególnie niedowłady i zaburzenia czucia,
mogą wiązać się z nierozwiązalnymi problemami
czy trudnościami interpersonalnymi.

Definicja

c.d.

Objawy często są odbiciem wyobrażeń

pacjenta o tym, jak przejawiałaby się choroba
somatyczna. Badanie lekarskie i dodatkowe nie
potwierdzają żadnej znanej choroby somatycznej
czy neurologicznej. Poza tym można się dopatrzyć,
że utrata funkcji jest wyrazem potrzeb
psychologicznych czy konfliktów. Objawy mogą
rozwijać się w ścisłym związku ze stresem
psychologicznym i często występują nagle.

Kategoria ta obejmuje tylko zaburzenia funkcji

somatycznych będących normalnie pod świadomą
kontrolą oraz zaburzenia wyrażające się utratą
czucia.

Zaburzenia dysocjacyjne

(konwersyjne) -

ICD 10

• F 44.0
• F 44.1
• F 44.2
• F 44.3
• F 44.4
• F 44.5
• F 44.6
• F 44.7
• F 44.8

• .80
• .81
• .82

• F 44.9

Amnezja dysocjacyjna
Fuga dysocjacyjna
Osłupienie (stupor) dysocjacyjne
Trans i opętanie
Dysocjacyjne zaburzenia ruchu
Drgawki dysocjacyjne
Dysocjacyjne znieczulenia i utrata czucia zmysłowego
Mieszane zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne)
Inne określone zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne)

Zespół Gansera
Osobowość mnoga
Przejściowe zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne)

Zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne), nie określone

Zaburzenia dysocjacyjne

(konwersyjne) -

DSM IV

• 300.1

• 300.6
• 300.1

Amnezja dysocjacyjna (478)
Fuga dysocjacyjna (481)
Dysocjacyjne zaburzenia identyfikacji

(484)

Zespół depersonalizacji (488)
Zespoły dysocjacyjne nie określone

(490)

Epidemiologia

Chorobowość z powodu zaburzeń dysocjacyjnych

o charakterze somatycznym (konwersyjnym)

zawiera się od 11 na 100 tys. ludzi do 300 na 100

tys. ludzi w populacji generalnej. Ocenia się, że

na ruchowe i czuciowe zaburzenia dysocjacyjne

cierpi 1-5% wszystkich niepsychotycznych

pacjentów, przy czym częściej są to kobiety (60-

80% chorych). Dane o częstości występowania

różnych postaci tych zaburzeń są w bardzo

szerokich granicach; od 5-33% są to niedowłady i

porażenia, 4-47% znieczulenia, 2-25% bezgłos, 3-

50% ślepota. U od 9-50% pacjentów kierowanych

do leczenia z powodu napadów padaczkowych, to

napady konwersyjne.

Dysocjacja

• Mechanizm dezintegracji psychicznej

przejawiający się obniżeniem poziomu
świadomości - przejściem samoregulacji z
poziomu świadomości semantycznej na
poziom świadomości sensorycznej oraz
zaburzeniem integracyjnych funkcji struktury
„ja”. Wyraża się to odłączeniem od
świadomości i usamodzielnieniu pewnych
elementów aktywności psychicznych.

Zaburzenia dysocjacyjne

to uruchomienie

mechanizmów obronnych

osobowości struktury

„ja”

Potrzeby

„ja”

• potrzeba zachowania tożsamości
• potrzeba zachowania własnej

wartości

• potrzeba zachowania kontroli

Reykowski, 1976

Struktura

„ja”-

główny ośrodek

integracji

i regulacji zachowań człowieka

•

Regulacyjna rola struktury „ja”

źródło motywacji do podejmowania
działań na rzecz ochrony,
podtrzymania i rozwoju własnej
osoby

Reykowski, 1976

Mechanizmy obronne

Wg. koncepcji psychodynamicznej, są to:

• nieuświadomione, nawykowe sposoby

zachowania redukujące lęk i ułatwiające
utrzymanie poczucie własnej wartości

• powodują zniekształcenie obrazu własnej osoby,

relacji „ja-świat” i otaczającej rzeczywistości

Jakubik, 1979

Mechanizm obronny

• Wg. koncepcji poznawczej i teorii aktywacji

to proces poznawczy, charakteryzujący się
zakłóceniem odbioru lub przetwarzania
informacji w przypadku nadoptymalnej
aktywacji o

charakterze lękowym

Grzegłowska, 1976

Mechanizmy obronne

• W dążeniu do redukcji rozbieżności

informacyjnej wywołującej nadoptyczną
aktywację, która powoduje powstawanie
powstanie lęku jednostka preferuje środki
zniekształcające odbieranie informacje
starają się nie dopuścić do zmiany w
istniejących strukturach poznawczych

( Np. w teorii poznawczej, teorii aktywacji )

Mechanizmy obronne w

zaburzeniach dysocjacyjnych

•

Zasadniczy mechanizm obronny w

zaburzeniach dysocjacyjnych to
wyparcie - usuwanie za świadomości do
nieświadomości myśli, impulsów,
wspomnień i czynów, których jasne
uświadomienie budzi lęk, poczucie winy
lub obniżenie własnej wartości.

Czynniki etiopatogenetyczne

zaburzeń dysocjacyjnych

• Konstytucjonalny
• Osobowościowy
• Sytuacyjny

Dialektyka urazu

PTSD

•

Osoba po przebyciu urazu psychicznego

„czuje się uwięziona pomiędzy dwiema
skrajnościami: niepamięcią a poważnym
przeżyciem urazu, między falą
intensywnych, przytłaczających uczuć a
pustynią obojętności ...”

Herman, 1999

Zaburzenia dysocjacyjne

ICD-10

• Podłoże organiczne jest czynnikiem

ułatwiającym powstanie zaburzeń
dysocjacyjnych

• U 35-56% stwierdza się

nieprawidłowy zapis EEG

Stopień dezintegracji

struktury

„ja”

a zaburzenia

dysocjacyjne

• depersonalizacja

- niewielki
stopień
dezintegracji „ja”
- wahanie
poziomu
świadomości i
osłabienie
poczucia
tożsamości

• fuga - okresowo

stany niepamięci z
celowym i
ukierunkowanym
działaniem -
rzeczywistość
przeżywania w stanie
fugi jest ostro
„odcięta” od
zaburzeń
poprzedzających

Stopień dezintegracji

struktury

„ja”

a zaburzenia

dysocjacyjne

•

osobowość mnoga - dezintegracja struktury

„ja”powoduje „jakby rozczepienie”:
każda z części (nowa osobowość) wykazuje:

• autonomię integracyjno - regulacyjną (poczucie

tożsamości, kontrola nad otoczeniem, swoim
działaniem)

• łączność, ciągłość pamięciowa poszczególnych

osobowości

• niepamięć dysocjacyjna - całkowite zerwanie więzi

pamięciowej z przeszłością, brak własnej tożsamości

Zaburzenia osobowości mnogiej

mają swoje źródło w dzieciństwie -

Frank Putnam przebadał 100 osób i

stwierdził że 97 z nich przeżyło w

dzieciństwie silny uraz;

wykorzystywanie seksualne, fizyczne

maltretowanie lub jedno i drugie

Herman, 1999

Kryteria diagnostyczne dla amnezji

dysocjacyjnej

• dominującym zaburzeniem jest jeden lub więcej epizodów
niemożności przypomnienia sobie ważnych informacji

osobistych,
przeważnie o charakterze urazowym lub stresowym, zbyt
obszernych do wyjaśnienia w kategoriach zwykłych zaburzeń
pamięci,

• zaburzenie nie wystąpiło w przebiegu dysocjacyjnych

zaburzeń
identyfikacji (osobowość mnoga), fugi dysocjacyjnej, zespołu
stresu pourazowego, ostrego stresu, zaburzeń

somatyzacyjnych
i nie jest skutkiem działania leków, środków odurzających, czy
zaburzeń neurologicznych (np.: amnezji po urazie głowy),

• objawy są przyczyną silnego stresu, upośledzają

funkcjonowanie
społeczne, zawodowe, oraz inne ważne sfery życia.

(DSM-

IV)

Kryteria diagnostyczne

dla fugi dysocjacyjnej

•

dominującym zaburzeniem jest nagłe, niewytłumaczalne

opuszczenie domu lub miejsca pracy i niemożność
przypomnienia co się stało,

• funkcjonowanie pomiędzy dwiema osobowościami, z
przewagą identyfikacji z nową (częściowo lub całkowicie),

• zaburzenie nie wystąpiło w przebiegu dysocjacyjnych
zaburzeń identyfikacji (osobowość mnoga), nie jest
następstwem działania leków, środków odurzających i nie
wynika z choroby somatycznej (np.: padaczka skroniowa),

• objawy są przyczyną silnego distresu, upośledzają
funkcjonowanie
zawodowe, społeczne i inne strefy życia.

(DSM-IV)

Kryteria diagnostyczne dysocjacyjnego

zaburzenia tożsamości (300.14)

• Występowanie dwóch lub więcej wyraźnych tożsamości lub

stanów osobowości (każdy z własnym względnie stałym

wzorcem odczuwania, odnoszenia się do otoczenia,

myślenia o

otoczeniu i o sobie).

• Przynajmniej dwie z tych tożsamości lub stanów

osobowości

naprzemiennie przejmują kontrolę nad zachowaniem osoby.

• Niemożność przypomnienia ważnych informacji osobistych,

które jest zbyt poważne, by mogło być przypisane

zwykłemu

osłabieniu pamięci.

• Zaburzenie nie wynika z bezpośrednich efektów działania

jakichkolwiek substancji ( np. odreagowanie lub chaotyczne

zachowanie pod wpływem alkoholu) ani ze stanu

somatycznego pacjenta (np. złożone częściowe napady

padaczkowe).
Uwaga: U dzieci objawy nie mogą być przypisane

utworzonym

w wyobraźni towarzyszom zabaw dziecinnych lub grze

wyobraźni.

DSM-IV

Kryteria diagnostyczne zaburzenia

konwersyjnego (300.11) 1

• Jeden lub więcej symptomów lub deficytów,

wpływających
na ruchy dowolne lub funkcje czuciowe, które

sugerują
występowanie zaburzeń neurologicznych lub

somatycznych.
• Czynniki psychologiczne są prawdopodobnie

związane z tymi
objawami czy deficytami ponieważ powstanie lub
zaostrzenie objawów lub deficytów jest poprzedzone

przez
konflikty lub inne stresory.
• Objawy lub deficyt nie są intencjonalnie generowane

lub
udawane (jak w zaburzeniu pozorowanym).
• Objawy lub deficyt nie mogą być (po adekwatnym

zbadaniu)
w pełni wyjaśnione przez ogólny stan zdrowia lub

przez
bezpośredni efekt działania jakiejkolwiek substancji

lub też
jako kulturowo usankcjonowane zachowanie lub

przeżycie.

Kryteria diagnostyczne

zaburzenia konwersyjnego

(300.11) 2

• Objawy lub deficyt powodują klinicznie istotne

distres
lub upośledzenie w zakresie funkcjonowania
społecznego, zawodowego lub innych ważnych
zakresach funkcjonowania lub wymagają oceny
medycznej.
• Objawy lub deficyt nie są ograniczone do bólu lub
dysfunkcji seksualnej, nie występują wyłącznie w

czasie
trwania zaburzenia somatyzacyjnego i nie mogą

być
lepiej wyjaśnione przez inne zaburzenia

psychiczne.

Zaburzenia dysocjacyjne

(konwersyjne) -

ICD 10

• F 44.0
• F 44.1
• F 44.2
• F 44.3
• F 44.4
• F 44.5
• F 44.6
• F 44.7
• F 44.8

• .80
• .81
• .82

• F 44.9

Zespół Gansera
Osobowość mnoga
Przejściowe zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne)

Zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne), nie określone

Document Outline

Slide 1
Slide 2
Slide 3
Slide 4
Slide 5
Slide 6
Slide 7
Slide 8
Slide 9
Slide 10
Slide 11
Slide 12
Slide 13
Slide 14
Slide 15
Slide 16
Slide 17
Slide 18
Slide 19
Slide 20
Slide 21
Slide 22
Slide 23
Slide 24
Slide 25
Slide 26
Slide 27