Zaburzenia dysocjacyjne

zaburzenia depresonalizacji

amnezja dysocjacyjna

fuga dysocjacyjna

zaburzenie dysocjacyjne tożsamości

d

r hab. J.M. Rakowska

Zaburzenie depersonalizacji

kryteria diagnostyczne

A. Stałe lub powtarzające się doświadczenie odłączenia się od

własnych procesów psychicznych lub od własnego ciała,

jakby się było zewnętrznym obserwatorem samego siebie.

B. Pozostaje zdolność rozpoznawania i sprawdzania

rzeczywistości.

C. Poczucie odłączenia się od samego siebie wywołuje stan

cierpienia lub upośledzenie funkcjonowania społecznego

lub zawodowego.

D. Doświadczenie depresonalizacji nie występuje w przebiegu innych

zaburzeń psychicznych, jak schizofrenia, zaburzenie lęku

panicznego, ostrego zaburzenia stresowego, lub innego

zaburzenia dyssocjacyjnego i nie jest spowodowane bezpośrednim

działaniem fizjologicznym jakiejś substancji (narkotyki lub leki) lub

choroby somatycznej, jak padaczka skroniowa.

Zaburzenie depersonalizacji

częstość występowania, przebieg, współwystępowanie

■

Zaburzenie depersonalizacji występuje u 2,4% populacji (Ross 1991)

■ Średni wiek występowania 23 lata.
■ 80% przypadków ma przebieg chroniczny (Baker i Hunter 2003).
■ Wywołuje przestrach u osoby doświadczającej zaburzenia; boi się choroby

psychicznej.

■ Współwystępuje z zaburzeniami lękowymi, zaburzeniami nastroju,

osobowością unikającą, z pogranicza, obsesyjno-kompulsyjną

(Simeon,1997).

■ Okazjonalnie pojawia się w schizofrenii, osobowości z pogranicza, panice,

zaburzeniu stresu pourazowego, i w zaburzeniu stresu ostrego (Hunter i in

2003),.

■ Czasami depersonalizacja jest pierwszym sygnałem stanu psychotycznego.
■ Może jej towarzyszyć derealizacja = świat jest postrzegany jako dziwny i

obcy na różne sposoby.

■ Oba stany depersonalizacji i derealizacji polegają na postrzeganiu siebie lub

otoczenia jako nierealne i jako brak ciągłości z dotychczasowym stanem ego.

Opisywany jako wyizolowanie, brak życia, dziwny nieznany. Ja i ludzie jako

automaty, zachowanie mechaniczne, bez inicjatywy, lub samokontroli (Kihlstrom

2001).Poczucie, że żyje się we śnie lub filmie (Maldonado, i in 2002).

■ Połowa przeciętnej populacji doświadcza tymczasowych stanów

depersonalizacji i derealizacji.

Amnezja dysocjacyjna

kryteria diagnostyczne

A. Jeden lub więcej epizodów niezdolności przypomnienia sobie ważnych

informacji dotyczących własnej osoby zbyt rozległej, aby wyjaśnić to

zapomnieniem.

B. Objawy powodują cierpienie lub upośledzenie funkcjonowania, zwłaszcza w

obszarze społeczno-zawodowym.

C. Zaburzenia nie trwają wyłącznie w okresie trwania dyssocjacyjnych zaburzeń

tożsamości, fugi dysocjacyjnej, zaburzeń stresu pourazowego, ostrych zaburzeń

stresowych lub zaburzeń somatyzacyjnych i nie są skutkiem działania

fizjologicznego jakiejś substancji (narkotyków lub leku). Ani choroby neurologicznej

lub innej, jak np. uraz głowy.

Amnezja dyssocjacyjna to Amnezja wsteczna – niemożność przypomnienia sobie

informacji, które się uzyskało.

Amnezja organiczna to Amnezja następcza - niemożność zapamiętania nowych

informacji. Informacja zawarta w doświadczeniu nie jest rejestrowana i nie wchodzi

do magazynu pamięci (Kapur 1999).

Amnezja organiczna jest spowodowana uszkodzeniem układu nerwowego. Na skutek

urazu fizycznego (wylew krwi do mózgu), uszkodzenia mózgu na skutek

alkoholizmu, choroby Alzheimera, udaru. - mało pamięta się z tego, co się zdarzyło

po wystąpieniu uszkodzenia organicznego; pamięć zdarzeń po zadziałaniu

uszkodzenia organicznego wraca w ograniczonym stopniu i nie cofa się niepamięć

dotycząca uszkodzenia/urazu (Suarez Pittuluck 1976).

Amnezja dysocjacyjna

częstość występowania, przebieg, współwystępowanie

■ Występuje u 7% populacji (Ross 1991).
■ Epizod amnezji trwa kilka dni albo kilka lat.
■ Może wystąpić jednorazowo lub wiele razy (Maldonado i in.

2002). - 40 % pacjentów powtórnie doznaje epizodu niepamięci

(Coons1998).

■ Występuje częściej w czasie wojen niż w czasie pokoju.
■ Cierpią na nią w większości meźczyżni niż kobiety. Częściej

ludzi młodzi niż starsi.

■ Nie pamięta się faktów poprzedzających zdarzenie

traumatyczne. Lub włącznie z wydarzeniem traumatycznym

- Jest to amnezja wsteczna.

Poza tym wszystkie nawyki zachowania pozostają i wiedza

(Kihlstrom 2005).

■ Współwystępuje z konwersją, pourazowym zaburzeniem

stresowym, samokaleczaniem, i dysfunkcją seksualną.

Fuga dysocjacyjna

kryteria diagnostyczne

współwystępowanie

i przebieg

A.Niespodziewane opuszczenie domu lub miejsca pracy i wyjazd do innej
miejscowości i od tego momentu niemożność przypomnienia sobie

przeszłości.

B. Zamieszanie co do własnej tożsamości lub przyjęcie nowej tożsamości.
C. Upośledzenie funkcjonowania
■ Osoba nie jest świadoma, że straciła pamięć dotyczącą przeszłego

życia.

Pamięta zdarzenia , która mają miejsce podczas stanu fugi.
Zachowanie wstanie fugi jest normalne i nie budzi podejrzeń.
Zachowanie podczas fugi odzwierciedla różny od dotychczasowego styl

życia

(Kihlstrom, 2005).
■ Trwa dni, miesiące, lub lata.
Sposób remisji ze stanu fugi - Odzyskanie pamięci, po czym pojawia się nowa

amnezja dotycząca stanu fugi.

1. Spontanicznie - osoby uświadamiają sobie nagle, że są w innym miejscu, z

nowym zawodem, nie wiedza jak się tam dostali.

2. Po częstych przypomnieniach, gdy osoba jest zidentyfikowana.
■ Współwystępuje z amnezją.

Zaburzenia dysocjacyjne

zaburzenia depresonalizacji;amnezja dysocjacyjna;fuga dysocjacyjna;

Etiologia- teoria urazu

■ Są uważane za obronę przed nietolerowanym lękiem i innymi trudnymi

przeżyciami powstałymi w sytuacji traumatycznej (Spiegel i Cardena

1991).

Są sposobami uniknięcia lęku i radzenia sobie z problemami życiowymi,

które przekraczają zasoby jednostki poradzenia sobie z nimi (APA

2000).

■ Przed ich wystąpieniem osoba ma kłopoty małżeńskie , zawodowe, finansowe,

wojenne doświadczenia, wypadek samochodowy, próba samobójcza , wybuch

gniewu zakończony przemocą.

Fuga - Osoba dosłownie ucieka ze stresującego otoczenia. Spotyka ją nieprzyjemna

sytuacja, nie widzi wyjścia akceptowalnego. Stres przekracza granice jej

tolerancji.

■ Pamięć stresującej sytuacji i część osobowości jest wyparta.
■ Podczas stanu depresonalizacji autonomiczny układ nerwowy wykazuje

aktywność taka, jak podczas doświadczania emocji (Phillips i Sierra ,

2003).

■ Podczas stanu amnezji - wywiad prowadzony pod hipnozą, lub pod

narkozą (sodium amytal) pokazuje, że osoba pamięta stresujące

wydarzenie. Poza tym , gdy amnezja spontanicznie się cofa,

przypomina je sobie. (od momentu początku, po 24 godzinach osoba

pamięta traumatyczne wydarzenie) (Kihlstrom 2005).

Zaburzenia dysocjacyjne

zaburzenia depresonalizacji;amnezja dysocjacyjna;fuga dysocjacyjna;

Leczenie -

■Używa się hipnozy w celu odtworzenia stanu emocjonalnego, w którym

pacjent był podczas wydarzenia traumatycznego (Eich 1995). Czasem

wspomaga się wprowadzenie pacjenta w stan hipnozy użyciem leku (Amytal).

Cel - przywrócenie do świadomości przykrych emocji doznanych podczas

wydarzenia traumatycznego, co w założeniu ma uświadomić, że

zagrożenie obecnie nie istnieje.

■ Zaburzenie depresonalizacji: uczenie, jak sobie radzić ze stresującymi

sytuacjami w codziennym życiu, co redukuje lęk i depresję.

■ Amnezja i fuga – stworzyć bezpieczne otoczenie; usunąć bodźce, które

były przyczyną.

Badania nad skutecznością hipnozy w celu odtworzenia stanu

emocjonalnego podczas wydarzenia traumatycznego - oparte na

studiach przypadku

■ Zaburzenie depresonalizacji jest oporne na leczenie (Simeon 1997).

■ Leki antydepresyjne i antylękowe redukują towarzyszące objawy lęku i

depresji.

Dyssocjacyjne zaburzenia tożsamości

(wcześniej nazywane - zaburzenia osobowości wielorakiej)

kryteria diagnostyczne

A. Występowanie przynajmniej dwóch tożsamości –każda ma inny

schemat postrzegania rzeczywistości, stosunek do ludzi i

siebie samej.

B. Przynajmniej dwie z tych tożsamości na przemian przejmują

kontrolę nad zachowaniem człowieka.

C. Niemożność przypomnienia sobie ważnych informacji

dotyczących własnej osoby.

(Każda tożsamość zachowuje własny wzór pamięci). Ma

informacje na własny temat, których nie ma inna tożsamość.

D. Zaburzenia nie są spowodowane bezpośrednim działaniem

fizjologicznym jakiejś substancji (alkohol) ani nie są wywołane

chorobą somatyczną (padaczka).

Dyssocjacyjne zaburzenia tożsamości

częstość występowania, przebieg, współwystępowanie

■ Występuje u 0,2% populacji (Ross 1991).
■ 3-9 razy cześciej u kobiet niż u mężczyzn (APA,2000). Kobiety tworzą

więcej tożsamości.

■ 5% - wśród populacji osób przebywających w szpitalach

psychiatrycznych

■ Najczęściej występująca tożsamość nosi imię osoby. Inne tożsamości= różnią

się płcią, charakterem pisma, używanym językiem, orientacją seksualną,

deklarowaną wadą wzroku.

Powszechne są role dziecka i przeciwnej płci.
Opisy pochodzą od partnerów mieszkających z osobą z zaburzeniem.
■ Tożsamość zmienia się w ciągu kilku sekund. Gdy zmienia się

tożsamość następuje przerwa we wspomnieniach dotyczących spraw

związanych z inną tożsamością .

Czasami tożsamość przejmuje kontrolę nad inną =tworzy głos w głowie

(halucynacja) i daje instrukcje.

■ Inne objawy: depresja, uszkadzanie ciała; myśli samobójcze i próby.
■ Początek w dzieciństwie. Diagnoza stawiana w wieku 20-30 lat (Ross

1997).

■ Współwystępuje z używaniem środków psychoaktywnych, z

zaburzeniami stresu pourazowego, amnezją, fugą (APA 2000;

Maldonado i in 2002).

zaburzenie dysocjacyjne tożsamości

Etiologia- brak integracji tożsamości

■Zaburzenie jest wynikiem braku integracji różnych

aspektów tożsamości, świadomości i pamięci (APA 2000).

Potrzeby i zachowania ograniczone w podstawowej tożsamości są

uwolnione i ujawniają się w innych tożsamościach. Np. jedna -

beztroska i seksualnie prowokująca; druga poważna i wstydliwa.

■ Osoba ma wiedzę w pamięci utajonej o aspektach

tożsamości ujawniających się w różnych momentach

czasu, mimo że na poziomie świadomym nie wie o ich

istnieniu.

Eksperyment:
Tożsamość 1 nauczyła się kojarzyć pozytywne lub negatywne

znaczenie z neutralnym słowem przez występowanie tego słowa

z negatywnymi lub pozytywnymi słowami.

Poroszono tożsamość 2, aby oceniła neutralne słowa jako

negatywne lub pozytywne. Tożsamość 2 oceniła słowa neutralne

w sposób, w jaki nauczyła się oceniać tożsamość 1(Dorahy

2001; Eich i in 1997).

Dysocjacyjne zaburzenie tożsamości

Etiologia –teoria urazu w dzieciństwie

Na podstawie analizy 14 przypadków (Bliss 1980):
1. Między 4 a 6 rokiem życia ma miejsce uraz emocjonalny wykorzystanie

seksualne i maltretowanie.

2. Dziecko stosuje obronę przed przykrością i lękiem.
2.a Jeśli jest podatne na autohipnozę tworzy odrębną tożsamość.
Siłą woli wprowadza się w trans i indukuje sobie tak jak w hipnozie drugą

tożsamość. Odrębna tożsamość radzi sobie z przykrościami związanymi z

urazem. Dziecko uwalnia się od przykrych emocji.

2.b. Dziecko niepodatne na autohipnozę używa innych strategii obronnych.
3. Gdy kolejny uraz ma miejsce używa do poradzenia sobie z nim

stworzonej tożsamości, lub tworzy kolejną tożsamość. Posługuje się

stworzoną tożsamością, aby się bronić przed przykrymi emocjami w dalszym

życiu.

Doświadczenie maltretowania w dzieciństwie relacjonuje 97% osób z tym

zaburzeniem (Coons 1994).

Wątpliwości - Wspomnienia mogą być fałszywe. Prawie wszyscy pacjenci
z dysocjacyjnymi zaburzeniami osobowości są podatni na hipnozę i w
stanie transu mogą tworzyć wspomnienia, które nie mają podstaw w

rzeczywistosci (Ganway 1989).

5% populacji jest podatna na hipnozę w dużym stopniu i łatwo ulegają sugestii, wykazują uległość i brak krytycznej oceny. Osoby te tworzą żywe,

szczegółowe wspomnienia w stanie transu, które nie mają podstaw w rzeczywistości.

Dysocjacyjne zaburzenie tożsamości

Etiologia – teoria indukowania odrębnych tożsamości w wieku

doroslym

Istnieje wyjaśnienie sugerujące, że osoba z zaburzeniem

dysocjacyjnym tożsamości uczy się w wieku dorosłym roli
społecznej, która jest wyrażona w postaci odrębnej tożsamości,
na skutek sugestii klinicystów, czyli przez edukację i
wzmocnienie pozytywne. Na przykład klinicysta sugeruje, że są w
człowieku odrębne części osobowości, które mają odrębne dążenia
(Linlienfeld 1999). Zainteresowanie klinicysty tym tematem jest
wzmocnieniem pozytywnym.

Dysocjacyjne zaburzenie tożsamości

hipnoterapia + farmakoterapia

■Celem integracja odrębnych tożsamości jako ważnych aspektów osobowości

w jedną całość(Ross 1989). Gdy niemożliwa integracja celem jest bezkonfliktowa

współpraca tych aspektów. Terapia długoterminowa np. 4 lata (Putnam i Loewenstein

1993).

1. Uświadomienie pacjentowi, że stworzył odrębną tożsamość. W stanie

hipnozy terapeuta przywołuje tożsamości i każe się im wypowiadać.

Pacjentowi poleca słuchać. Przedstawia mu tożsamości. Poleca, aby

pacjent zapamiętał do doświadczenie po wyjściu ze staniu hipnozy.

Terapeuta nie używa imion tożsamości, aby nie utwierdzać pacjenta w przekonaniu,

że są autonomicznymi osobowościami.

Terapeuta traktuje wszystkie tożsamości ze zrozumieniem, aby pacjent

zaakceptował je jako ważne aspekty własnej osoby.

Podczas hipnozy może wystąpić opór przed uświadomieniem sobie istnienia odrębnych

tożsamości. Pacjent może się wycofywać do stanu autohipnozy i utrudniać

konfrontację z odrębna tożsamością a zarazem z przykrościami do złagodzenia

których ona służy (Kluft 1987).

2. Gdy pacjent uświadamia sobie istnienie odrębnych tożsamości, praca

dotyczy uświadomieniu mu, że mają one funkcję obrony przed

przykrościami i że obecnie jest silniejszy i może sobie poradzić ze

stresującymi sytuacjami (Fine 1991).

Zaburzenie dysocjacyjne tożsamości

psychoterapia z użyciem hipnozy i farmakoterapia

■Badania skuteczności oparte na studiach przypadków.
■ Psychoterapia z użyciem hipnozy. Sprawdzono efekty po dwóch

latach. U połowy badanych przypadków nastąpiła redukcja
objawów dyssocjacyjnych i poprawa nastroju (Putnam i Loewenstein
1993).

■ Leki antydepresyjne i antylękowe obniżają objawy lęku i depresji.
Nie zmniejszają tworzenia i używania odrębnych tożsamości (Simon 1998).

■ Przywracanie wspomnień prawdziwych lub fałszywych o wykorzystaniu w

dzieciństwie nie jest korzystne dla części pacjentów. Ich stan się pogarsza:
częściej - myśli samobójcze i okaleczenia, przestają pracować i odsuwają
się od rodziny i od ludzi (Lilienfeld i in 1999).