ŚWIADOMOŚĆ

mgr Agnieszka Firlej

Świadomość

- stan psychiczny, w

którym jednostka zdaje sobie

sprawę ze zjawisk wewnętrznych,

takich jak własne procesy myślowe,

oraz zjawisk zachodzących w

środowisku zewnętrznym i jest w

stanie reagować na nie

(somatycznie lub autonomicznie).

Przez pojęcie "świadomość" można rozumieć wiele

stanów - od zdawania sobie sprawy z istnienia

otoczenia, istnienia samego siebie, aż do

świadomości istnienia swojego życia

psychicznego.

W tym pierwszym przypadku świadomość mają

niektóre zwierzęta, a świadomość samego siebie

posiadają ludzie i najprawdopodobniej szympansy.

Nie jest jasne, czy samoświadomość ma tylko

Homo sapiens.

Świadomość otoczenia

(czyli czujność) może być pewnego

rodzaju odwzorowaniem cech środowiska w umyśle.

Świadomość samego siebie to rodzaj reprezentacji

swojego organizmu na tle reprezentacji środowiska.

Taką świadomość stwierdzono u szympansów, po

zaobserwowaniu faktu, że małpy te, gdy zaznaczono na

ich twarzy plamę, starały się ja wytrzeć, gdy zobaczyły

swe odbicie w lustrze.

Podobną zdolność wykazują niemowlęta ludzkie około

drugiego roku życia. Samoświadomość to, z kolei,

wiedza o procesach jakie zachodzą między

odwzorowaniami, czy też reprezentacjami umysłowymi.

Szkoły psychologiczne

Świadomość to obszar wspólny filozofii i psychologii w domenie

tej dopatrywać się można początków psychologii jako nauki.

Badaniami nad świadomością zajmuje się też kognitywistyka.

Pierwszą szkołą psychologiczną była "klasyczna" psychologia

świadomości Wundta psychologia świadomości w wersji

funkcjonalistycznej wyewoluowała z rozważań Franza

Brentany i Williama Jamesa. Po okresie dominacji

behawioryzmu, który wyrzucił z obszaru psychologii

zagadnienia życia mentalnego, problem świadomości powrócił

na nowo wraz z rozwojem kognitywistyki. Dociekania natury

świadomości wspierane są teraz przez dane empiryczne

pochodzące z badań z użyciem technik obrazowania mózgu.

Zaburzenia świadomości

Ilościowe zaburzenia świadomości



przymglenie



senność patologiczna (somnolentia)



półśpiączka (sopor)



śpiączka (coma)

Jakościowe zaburzenia świadomości



zespół majaczeniowy (delirium)



zespół pomroczny (obnubilatio)



zespół pomroczno-majaczeniowy



zespół pomroczny jasny (obnubilatio lucida)



zespół splątaniowy



zespół onejroidalny

Przymglenie

– osoba w stanie przymglenia zachowuje się

podobnie do człowieka próbującego się poruszać w gęstej mgle.

Kontakt jest trudny - kierowane do pacjenta słowa docierają z trudem,

wymagają powtarzania, czasem odpowiedzi nie udaje się uzyskać.

Zachowanie, ruchy i wypowiedzi pacjenta są spowolniałe, reakcje

następują z opóźnieniem, mogą być niedokładne, bądź nie

następować w ogóle.

Pojmowanie sytuacji jest opóźnione i utrudnione - proste bodźce

odbierane są szybciej i łatwiej niż złożone.

Zwykle zaburzona jest orientacja w czasie i miejscu, w głębszym

przymgleniu także co do własnej osoby.

Po przymgleniu pozostaje niepamięć, zwykle fragmentaryczna.

Somnolencja

(lub somnolentia) - postać łagodnych

ilościowych zaburzeń świadomości.

Objawy



senność, niezwiązana z rytmem dobowym



utrudniony kontakt z chorym

Przyczyny



czynniki toksyczne



czynniki zakaźne



organiczne uszkodzenia mózgowia

Sopor, stan półśpiączki

("przedśpiączka",

"odrętwienie") – stan ilościowego zaburzenia

świadomości.

Chory w soporze pozostaje w patologicznie głębokim

śnie, reaguje jedynie na ból oraz bodźce słuchowe

(potrafi niekiedy powiedzieć np. swoje nazwisko),

jest niezdolny do wykonania czynności bardziej

złożonych.

Sopor pojawia się w przypadkach zatruć, urazów

głowy, ciężkich chorób ogólnoustrojowych.

Śpiączka, koma

(z gr. κῶμα koma, znaczy głęboki

sen, łac. coma) - głębokie zaburzenie

świadomości.

Często jest wynikiem uszkodzenia centralnego tworu

siatkowatego. Może to być uszkodzenie pierwotne

lub wtórne, powstałe w sposób pośredni wskutek

np. procesu ekspansywnego lub uszkodzenia

pochodzenia naczyniowego.

Śpiączka może być również wynikiem zaburzeń

powodujących rozlane uszkodzenie systemu

nerwowego, np. w przebiegu zatrucia, bez względu

na przyczynę.

Najczęstsze przyczyny
śpiączek



choroby zakaźne

-śpiączka afrykańska



zaburzenia metaboliczne

- śpiączka cukrzycowa
- śpiączka mocznicowa



encefalopatia wątrobowa



rozlane uszkodzenia mózgu



zatrucie lekami



zapalenie mózgu, krwawienie podpajęczynówkowe



udar mózgu



guz mózgu



ropień mózgu



udar pniowy



krwawienia do mostu



krwawienia do móżdżku



zaburzenia psychiczne



zaburzenia konwersyjne



katatonia



depresja

Aby ocenić stopień śpiączki stosujemy

schemat postępowania zaproponowany

przez Teasdal i Jenneta (1974 r.). Polega

on na ocenie otwierania oczu, najlepszej

odpowiedzi werbalnej oraz najlepszej

odpowiedzi ruchowej na zadany bodziec.

Parametry te należy rozpatrywać łącznie z

odruchami źrenicznymi, odruchami "głowy

lalki", ciśnieniem tętniczym, oddechem,

tętnem, temperaturą ciała.

Majaczenie

(zespół majaczeniowy, delirium, ostry zespół mózgowy) – zespół zaburzeń

świadomości, któremu towarzyszą iluzje, omamy wzrokowe, słuchowe, dotykowe i inne

oraz lęk i pobudzenie psychomotoryczne, zaburzenia snu, przy czym objawy te nasilają

się często wieczorem i nocą.

Omamy układać się mogą w niezwykle żywe wizje przypominające film, którym towarzyszą

urojenia "dziania się" (tzn. chory ma poczucie uczestnictwa w rozgrywających się przed

jego oczami wydarzeniach).

Orientacja autopsychiczna jest zazwyczaj zachowana, allopsychiczna zaś bywa zazwyczaj

zaburzona.

Po przeminięciu stanu majaczeniowego stwierdza się zwykle częściową lub całkowitą

niepamięć okresu chorobowego.

Stany majaczeniowe spotyka się w wielu chorobach somatycznych: np. ciężkich infekcjach

przebiegających z wysoką gorączką, zatruciach, mocznicy, niewydolności wątroby,

urazach, odwodnieniu (zwłaszcza u osób w wieku podeszłym).

Zespoły majaczeniowe mogą również wikłać zespoły abstynencyjne alkoholowe (delirium

tremens - majaczenie drżenne) i po odstawieniu benzodiazepin.

Stan pomroczny jasny

(organiczne

zaburzenia dysocjacyjne,

zamroczenie jasne, pomroczność

jasna) - pozorna zborność ruchowa

występująca przy jakościowym

zaburzeniu świadomości. Może

występować jako część zespołu

zamroczeniowego. Często związana

jest z padaczką.

Zespół onejroidalny

– należy do jakościowych zaburzeń

świadomości. Nazwa pochodzi od greckiego oneiros – sen.

Jest to zespół snopodobny, charakteryzuje go występowanie

zmieniających się i przypominających marzenia senne

omamów, pseudohalucynacji i złudzeń, układających się w

akcję, posiadającą często określoną fabułę.

Orientacja jest zaburzona, a niepamięć tylko częściowa – chory

może zapamiętać wiele doznań z okresu trwania zespołu

onejroidalnego.

Występuje w schizofrenii, może towarzyszyć zatruciom,

chorobom zakaźnym, padaczce.