FIZJOLOGIA

FIZJOLOGIA

HIPOKINEZJI

HIPOKINEZJI

( HYPODYNAMII)

( HYPODYNAMII)

• .

Stany roztrenowania (hipokinezja)

Stany roztrenowania (hipokinezja)

•

W rehabilitacji wielu schorzeń stany pełnego

W rehabilitacji wielu schorzeń stany pełnego

roztrenowania lub bezczynności ruchowej

roztrenowania lub bezczynności ruchowej

(hipokinezji) występują bardzo często, ( w

(hipokinezji) występują bardzo często, ( w

fizjoterapii hipokinezja towarzyszy prawie

fizjoterapii hipokinezja towarzyszy prawie

każdemu schorzeniu wymagającemu późniejszej

każdemu schorzeniu wymagającemu późniejszej

rehabilitacji).

rehabilitacji).

•

W sytuacjach takich konieczne jest nawet

W sytuacjach takich konieczne jest nawet

wykonywanie możliwych ćwiczeń

wykonywanie możliwych ćwiczeń

izometrycznych, stosowanie masażu i

izometrycznych, stosowanie masażu i

zabiegów fizykoterapeutycznych, aby nie

zabiegów fizykoterapeutycznych, aby nie

doprowadzić do;

doprowadzić do;

•

odleżyn,

odleżyn,

•

zaników mięśniowych

zaników mięśniowych

•

drastycznego spadku wydolności

drastycznego spadku wydolności

osobniczej ograniczającej możliwości

osobniczej ograniczającej możliwości

funkcjonalne pacjenta

funkcjonalne pacjenta

•

Musimy mieć świadomość, że

Musimy mieć świadomość, że

wydolność fizyczną

wydolność fizyczną

– jako

– jako

najważniejszą cechę fizjologiczną

najważniejszą cechę fizjologiczną

w życiu – kształtujemy w

w życiu – kształtujemy w

procesie bardzo długiego

procesie bardzo długiego

treningu (wiele miesięcy),

treningu (wiele miesięcy),

natomiast utrata pozyskanego

natomiast utrata pozyskanego

potencjału wydolności ulega

potencjału wydolności ulega

niezwykle szybkiej degradacji

niezwykle szybkiej degradacji

nawet podczas dni czy tygodni

nawet podczas dni czy tygodni

bezczynności motorycznej.

bezczynności motorycznej.

•

W

W

artość siły mięśni ulega osłabieniu

artość siły mięśni ulega osłabieniu

znacznie wolniej w wyniku hipokinezji, jeśli

znacznie wolniej w wyniku hipokinezji, jeśli

nie obserwujemy zaników mięśniowych

nie obserwujemy zaników mięśniowych

(atrofii np. po długotrwałym opatrunku

(atrofii np. po długotrwałym opatrunku

gipsowym).

gipsowym).

•

Duże znaczenie ma tutaj okres treningu siły

Duże znaczenie ma tutaj okres treningu siły

poprzedzający roztrenowanie. Im jest on

poprzedzający roztrenowanie. Im jest on

dłuższy, a zmiany w

dłuższy, a zmiany w

budowie mięśnia i

budowie mięśnia i

systemie rekrutacji włókien

systemie rekrutacji włókien

trwalsze, tym

trwalsze, tym

wolniejszy jest proces utraty siły mięśniowej.

wolniejszy jest proces utraty siły mięśniowej.

•

Zaobserwowano, że okres trzech miesięcy

Zaobserwowano, że okres trzech miesięcy

bez treningu spowodował

bez treningu spowodował

12% spadek

12% spadek

objętości włókien szybkokurczliwych (FT)

objętości włókien szybkokurczliwych (FT)

od

od

wartości potreningowych, zaś nie

wartości potreningowych, zaś nie

odnotowano zmian w budowie mięśni

odnotowano zmian w budowie mięśni

wolnokurczliwych

wolnokurczliwych

(ST)

(ST)

•

•

Okres 4-tyg. roztrenowania nie powinien mieć

Okres 4-tyg. roztrenowania nie powinien mieć

wpływu na stan siły mięśniowej, lecz oczywiście

wpływu na stan siły mięśniowej, lecz oczywiście

zmienia niekorzystnie parametry mocy.

zmienia niekorzystnie parametry mocy.

Natomiast roztrenowanie wielomiesięczne

Natomiast roztrenowanie wielomiesięczne

prowadzić może nawet

prowadzić może nawet

do 20% redukcji siły

do 20% redukcji siły

mięśni.

mięśni.

•

W składzie enzymatycznym (spadek nawet

W składzie enzymatycznym (spadek nawet

do

do

50% aktywności SDH

50% aktywności SDH

po tygodniu bezczynności) i

po tygodniu bezczynności) i

są one znacznie szybsze niż sam spadek VO2max.

są one znacznie szybsze niż sam spadek VO2max.

•

60% spadek

60% spadek

pracy enzymów cykli oksydacyjnych.

pracy enzymów cykli oksydacyjnych.

Z obserwacji tych widać, że okres bezczynności

Z obserwacji tych widać, że okres bezczynności

motorycznej bardziej niekorzystny

motorycznej bardziej niekorzystny

dla

dla

wydolności wytrzymałościowej,

wydolności wytrzymałościowej,

zaś w mniejszym

zaś w mniejszym

stopniu osłabia

stopniu osłabia

wydolność anaerobową

wydolność anaerobową

.

.

• Okres hipokinezji nie wpływa

na

;







zmiany morfologiczne i czynnościowe

zmiany morfologiczne i czynnościowe

w układzie nerwowym

w układzie nerwowym







zmianę składu włókien mięśniowych,

zmianę składu włókien mięśniowych,

•

jednak kapilarność mięsni uległa

jednak kapilarność mięsni uległa

pewnemu ograniczeniu,

pewnemu ograniczeniu,







zaopatrzenie tlenowe i energetyczne

zaopatrzenie tlenowe i energetyczne

mięśnia ulega ograniczeniu

mięśnia ulega ograniczeniu







Spada zdolność do pracy

Spada zdolność do pracy

wytrzymałościowej.

wytrzymałościowej.

•

W badaniach udokumentowano

W badaniach udokumentowano

niekorzystny wpływ bezczynności

niekorzystny wpływ bezczynności

ruchowej na reakcje układu krążenia.

ruchowej na reakcje układu krążenia.

•

•

% VO

% VO

2

2

max ( zmniejszenie )

max ( zmniejszenie )

-22
bez wysiłku

-18

-12
wysiłek

izotoniczny

• - 6

Kontrola 7 14 21 29 dni

Kontrola 7 14 21 29 dni

•

Unieruchomienie w łóżku-

Unieruchomienie w łóżku-

Obniżenie ciśnienia hydrostatycznego w układzie krążenia

Obniżenie ciśnienia hydrostatycznego w układzie krążenia

•

W wielu badaniach – zarówno w sporcie, jak i

W wielu badaniach – zarówno w sporcie, jak i

rehabilitacji – że okres

rehabilitacji – że okres

hipodynamii obniża

hipodynamii obniża

wartość VO

wartość VO

2

2

max

max

z różną dynamiką, zależną

z różną dynamiką, zależną

od stanu wytrenowania osobnika przed

od stanu wytrenowania osobnika przed

unieruchomieniem.

unieruchomieniem.

•

Spadek ten jest szybszy i bardziej znaczący u

Spadek ten jest szybszy i bardziej znaczący u

osobników lepiej wytrenowanych, choć bezwzględne

osobników lepiej wytrenowanych, choć bezwzględne

wartości VO2max u tych osób pozostają nawet po

wartości VO2max u tych osób pozostają nawet po

tym spadku na znacząco wyższym poziomie w

tym spadku na znacząco wyższym poziomie w

porównaniu do średniej populacyjnej.

porównaniu do średniej populacyjnej.

•

To zmniejszenie wartości zużycia tlenu

To zmniejszenie wartości zużycia tlenu

spowodowane jest w pierwszej kolejności

spowodowane jest w pierwszej kolejności

przez upośledzenie transportu tlenu do

przez upośledzenie transportu tlenu do

tkanek i osłabioną aktywnością enzymów

tkanek i osłabioną aktywnością enzymów

oksydacyjnych w mięśniach.

oksydacyjnych w mięśniach.

•

•

Szczególnie destrukcyjna dla

Szczególnie destrukcyjna dla

wydolności krążeniowej jest

wydolności krążeniowej jest

całkowita hipokinezja

całkowita hipokinezja

(np. leżenie w łóżku) bez ćwiczeń

(np. leżenie w łóżku) bez ćwiczeń

rehabilitacyjnych nawet o

rehabilitacyjnych nawet o

charakterze izometrycznym.

charakterze izometrycznym.

Stany takie obserwujemy u osób

Stany takie obserwujemy u osób

ciężko chorych, i po

ciężko chorych, i po

skomplikowanych urazach aparatu

skomplikowanych urazach aparatu

ruchu. Zakres tych niekorzystnych

ruchu. Zakres tych niekorzystnych

zmian obrazują badania Saltina

zmian obrazują badania Saltina

•

W UKŁADZIE KRĄŻENIA ROZTRENOWANIE I

W UKŁADZIE KRĄŻENIA ROZTRENOWANIE I

BEZCZYNNOŚĆ RUCHOWA MOGĄ SPOWODOWAĆ

BEZCZYNNOŚĆ RUCHOWA MOGĄ SPOWODOWAĆ

TAKŻE:

TAKŻE:





spadek wydolności krążenia o 20-25%,

spadek wydolności krążenia o 20-25%,





nietolerancję ortostatyczną,

nietolerancję ortostatyczną,





hipotonię i tachykardię,

hipotonię i tachykardię,



zmniejszenie kurczliwości mięśnia sercowego,

zmniejszenie kurczliwości mięśnia sercowego,





upośledzenie powrotu żylnego,

upośledzenie powrotu żylnego,



zaleganie krwi w krążeniu obwodowym,

zaleganie krwi w krążeniu obwodowym,





zaburzenia krzepnięcia krwi,

zaburzenia krzepnięcia krwi,





zmniejszenie objętości krwi (głównie osocza),

zmniejszenie objętości krwi (głównie osocza),





pogorszenie kapilarności mięśni,

pogorszenie kapilarności mięśni,





zmniejszenie objętości serca,

zmniejszenie objętości serca,



zmniejszenie objętości erytrocytów,

zmniejszenie objętości erytrocytów,





zmniejszenie różnicy tętniczo-żylnej wysycenia

zmniejszenie różnicy tętniczo-żylnej wysycenia

krwi tlenem (AVD).

krwi tlenem (AVD).

•

WPŁYW 20-DNIOWEJ HIPOKINEZJI NA

WPŁYW 20-DNIOWEJ HIPOKINEZJI NA

STAN WYDOLNOŚCI FIZYCZNEJ

STAN WYDOLNOŚCI FIZYCZNEJ

Wskaźniki Kontrola Hipokinezja Ćwicz-60dni

Wskaźniki Kontrola Hipokinezja Ćwicz-60dni

•

VO

VO

2

2

max 43 31,8 51.1

max 43 31,8 51.1

( ml/kg/min

( ml/kg/min

HR ( ud/min) 192 196 190

HR ( ud/min) 192 196 190

CO (l/min) 20 14.8 22.8

CO (l/min) 20 14.8 22.8

SV ( ml) 104 74.2 120

SV ( ml) 104 74.2 120

BV ( ml) 806 770 895

BV ( ml) 806 770 895

ADAPTACJA KRĄŻENIOWA DO ZMNIEJSZONEJ

ADAPTACJA KRĄŻENIOWA DO ZMNIEJSZONEJ

AKTYWNOŚCI MOTORYCZNEJ

AKTYWNOŚCI MOTORYCZNEJ







spada wartość objętości krwi (BV), w

spada wartość objętości krwi (BV), w

tym głównie osocza,

tym głównie osocza,







zmniejsza się masa krwinek,

zmniejsza się masa krwinek,







mniejsza jest pojemność wyrzutowa

mniejsza jest pojemność wyrzutowa

(CO) kompensowana częściowo

(CO) kompensowana częściowo

wzrostem spoczynkowym częstości

wzrostem spoczynkowym częstości

skurczów serca.

skurczów serca.







Zaburzona jest także równowaga

Zaburzona jest także równowaga

kwasowo-zasadowa poprzez wzrost

kwasowo-zasadowa poprzez wzrost

stężenia kwasu mlekowego i obniżenie

stężenia kwasu mlekowego i obniżenie

poziomu związków buforujących.

poziomu związków buforujących.

•

•

W hipokinezji nie występuje ograniczenie

W hipokinezji nie występuje ograniczenie

funkcji układu oddechowego, który

funkcji układu oddechowego, który

wprawdzie zmniejsza swoje parametry

wprawdzie zmniejsza swoje parametry

funkcjonalne, lecz nie ma to istotnego

funkcjonalne, lecz nie ma to istotnego

znaczenia w obrazie wydolności, a jest

znaczenia w obrazie wydolności, a jest

raczej wynikiem zmniejszonych możliwości

raczej wynikiem zmniejszonych możliwości

wysiłkowych.

wysiłkowych.

•

Potwierdza się zatem pogląd, że układ

Potwierdza się zatem pogląd, że układ

oddechowy nie wpływa istotnie na

oddechowy nie wpływa istotnie na

ograniczenie wydolności osobniczej i

ograniczenie wydolności osobniczej i

poprzez znaczną rezerwę czynnościową w

poprzez znaczną rezerwę czynnościową w

każdej sytuacji zapotrzebowania

każdej sytuacji zapotrzebowania

metabolicznego organizmu jest w stanie

metabolicznego organizmu jest w stanie

dostarczyć do płuc i dalej do tkanek

dostarczyć do płuc i dalej do tkanek

odpowiednią ilość tlenu i usunąć z nich

odpowiednią ilość tlenu i usunąć z nich

nadmiar dwutlenku węgla.

nadmiar dwutlenku węgla.

•

Zmiany hemodynamiki krążenia ( spadek SV)

Zmiany hemodynamiki krążenia ( spadek SV)

•

SV ( ml )-

SV ( ml )-

norma 70 ml krwi podczas

norma 70 ml krwi podczas

skurczu

skurczu

•

0

0

•

-5

-5

•

-10

-10

•

-15

-15

Hipokinezja 12 21 dni

Hipokinezja 12 21 dni

•

Zmiany czynnościowe i morfologiczne w

Zmiany czynnościowe i morfologiczne w

obrębie układu krążenia znacząco ograniczają

obrębie układu krążenia znacząco ograniczają

wydolność osobniczą. Skutki bezczynności

wydolność osobniczą. Skutki bezczynności

ruchowej zależne są oczywiście od czasu jej

ruchowej zależne są oczywiście od czasu jej

trwania i wywoływać mogą:

trwania i wywoływać mogą:





zaburzenia termoregulacji i odwodnienie

zaburzenia termoregulacji i odwodnienie

(diureza),

(diureza),





zaburzenia gospodarki elektrolitowej (ucieczka

zaburzenia gospodarki elektrolitowej (ucieczka

wapnia i potasu),

wapnia i potasu),





demineralizację kości w wyniku hipograwii,

demineralizację kości w wyniku hipograwii,





zmniejszenie przemiany materii

zmniejszenie przemiany materii

(hypodynamia),

(hypodynamia),





wolniejszy przyrost tkanki mięśniowej i wzrost

wolniejszy przyrost tkanki mięśniowej i wzrost

tkanki tłuszczowej,

tkanki tłuszczowej,





pobudzenie hormonalne (wzrost wydzielania

pobudzenie hormonalne (wzrost wydzielania

katecholamin).

katecholamin).

HIPOKINEZJA

HIPOKINEZJA

•

Czas Trwania - objawy

Czas Trwania - objawy

0-3 dni

0-3 dni

•

diureza,

diureza,

•

utrata wapnia,

utrata wapnia,

•

zmniejszona objętość osocza oraz

zmniejszona objętość osocza oraz

płynów tkankowych,

płynów tkankowych,

•

zmniejszone wydalenie soków

zmniejszone wydalenie soków

żołądkowych,

żołądkowych,

•

Hiperglikemia, nietolerancja glukozy

Hiperglikemia, nietolerancja glukozy

•

Zwiększenie podatności żył

Zwiększenie podatności żył

•

Zwiększenie aktywności

Zwiększenie aktywności

fagocytarnej granulocytów

fagocytarnej granulocytów

•

4- 7 dni

4- 7 dni

•

Ujemny bilans azotowy

Ujemny bilans azotowy

•

Wzrost fibrynogenu

Wzrost fibrynogenu

•

Nietolerancja ortostatyczna

Nietolerancja ortostatyczna

( miara tego

( miara tego

stanu jest czas zachowania świadomości

stanu jest czas zachowania świadomości

po spionizowaniu pacjenta- zaburzenia

po spionizowaniu pacjenta- zaburzenia

odruchowej regulacji ciśnienia krwi)

odruchowej regulacji ciśnienia krwi)

•

Zaburzenia widzenia, zmniejszenie

Zaburzenia widzenia, zmniejszenie

ostrości wzroku

ostrości wzroku

•

zawroty głowy

zawroty głowy

•

Zaburzenia krzepnięcia krwi

Zaburzenia krzepnięcia krwi

•

Podwyższenie progu wrażliwości

Podwyższenie progu wrażliwości

słuchowej

słuchowej

•

Zmniejszenie degradacji granulocytów

Zmniejszenie degradacji granulocytów

•

8-14 dni

8-14 dni

•

Zmniejszenia masy erytrocytów

Zmniejszenia masy erytrocytów

•

Osłabiona fagocytoza

Osłabiona fagocytoza

•

Hipertermia

Hipertermia

•

Zwiększenie potliwości

Zwiększenie potliwości

•

Zmniejszenie tkankowego

Zmniejszenie tkankowego

przepływu cieplnego

przepływu cieplnego

•

Nasilona hipograwia

Nasilona hipograwia

•

Zagrożenie odwapnienia kości

Zagrożenie odwapnienia kości

( wzrost ryzyka osteoporozy)

( wzrost ryzyka osteoporozy)

•

Powyżej 15 dni

Powyżej 15 dni

•

Zaburzenia wrażliwości cieplnej

Zaburzenia wrażliwości cieplnej

•

Osłabienie tolerancji przyspieszeń

Osłabienie tolerancji przyspieszeń

•

Ograniczony powrót żylny

Ograniczony powrót żylny

•

Hipotrofia mięśni

Hipotrofia mięśni

•

Spadek tonusu mięśniowego

Spadek tonusu mięśniowego

•

Zaburzenia metaboliczne

Zaburzenia metaboliczne

•

Hiprcalcuria ( ucieczka wapnia

Hiprcalcuria ( ucieczka wapnia

1300 mg utrata 250 mg-patologia)

1300 mg utrata 250 mg-patologia)

•

Depresje i zaburzenia w

Depresje i zaburzenia w

kontaktach interpersonalnych)

kontaktach interpersonalnych)

•

I na zakończenie kilka zaleceń praktycznych

I na zakończenie kilka zaleceń praktycznych

dla fizjoterapeutów, instruktorów rekreacji w

dla fizjoterapeutów, instruktorów rekreacji w

jaki sposób ograniczyć skutki często

jaki sposób ograniczyć skutki często

koniecznej bezczynności ruchowej. W tym celu

koniecznej bezczynności ruchowej. W tym celu

powinniśmy:

powinniśmy:

•

1)

w sytuacji niemożności wykonywania

w sytuacji niemożności wykonywania

ćwiczeń izotonicznych (dynamicznych)

ćwiczeń izotonicznych (dynamicznych)

stosować pracę izometryczną (statyczną)

stosować pracę izometryczną (statyczną)

i biernie napinać mięśnie;

i biernie napinać mięśnie;

•

2) do ćwiczeń tych dołączyć czynny

2) do ćwiczeń tych dołączyć czynny

masaż i inne zabiegi

masaż i inne zabiegi

fizykoterapeutyczne, jak najszybciej

fizykoterapeutyczne, jak najszybciej

pionizować pacjenta w sytuacji leżenia w

pionizować pacjenta w sytuacji leżenia w

łóżku;

łóżku;

• 3)

jak wiemy, szybciej ulegają pogorszeniu

jak wiemy, szybciej ulegają pogorszeniu

mechanizmy hemodynamiczne krążenia

mechanizmy hemodynamiczne krążenia

(CD, SV, HR) niż obwodowe ( kapilaryzacja

(CD, SV, HR) niż obwodowe ( kapilaryzacja

mięśni, aktywność enzymatyczna), należy

mięśni, aktywność enzymatyczna), należy

zatem

zatem

;

;







jak najszybciej obciążać organizm

jak najszybciej obciążać organizm

wysiłkiem fizycznym; nawet rzadkie bodźce

wysiłkiem fizycznym; nawet rzadkie bodźce

treningowe

treningowe

(1 na 3 dni) pozwalają utrzymać stan

(1 na 3 dni) pozwalają utrzymać stan

wydolności,

wydolności,





najistotniejsze jest utrzymanie

najistotniejsze jest utrzymanie

odpowiedniej intensywności ćwiczeń

odpowiedniej intensywności ćwiczeń

(powyżej 30% tolerancji obciążeń),

(powyżej 30% tolerancji obciążeń),







mniejsze znaczenie ma czas ich trwania

mniejsze znaczenie ma czas ich trwania

oraz częstotliwość bodźców wysiłkowych.

oraz częstotliwość bodźców wysiłkowych.







stosować suplemantację żywieniową

stosować suplemantację żywieniową

•

Odrębnym problemem jest zagadnienie

Odrębnym problemem jest zagadnienie

szeroko pojętego roztrenowania po

szeroko pojętego roztrenowania po

zakończeniu kariery zawodniczej,

zakończeniu kariery zawodniczej,

szczególnie w sportach

szczególnie w sportach

wytrzymałościowych. Medycyna sportowa

wytrzymałościowych. Medycyna sportowa

zaleca tutaj konieczność aktywnego

zaleca tutaj konieczność aktywnego

fizycznie trybu życia, aby zjawisko

fizycznie trybu życia, aby zjawisko

roztrenowania przebiegało stopniowo, bez

roztrenowania przebiegało stopniowo, bez

gwałtownych zmian stymulacji i

gwałtownych zmian stymulacji i

mobilizacji energetycznej związanej z

mobilizacji energetycznej związanej z

wysokimi obciążeniami fizycznymi.

wysokimi obciążeniami fizycznymi.

•

Zasadne jest zalecenie byłym

Zasadne jest zalecenie byłym

zawodnikom, aby w okresie tym

zawodnikom, aby w okresie tym

kontrolowali stan swojego zdrowia

kontrolowali stan swojego zdrowia

(szczególnie krążenia) i nie porzucali

(szczególnie krążenia) i nie porzucali

nawyków aktywności fizycznej.

nawyków aktywności fizycznej.