Analiza Bilansu (II)

Roman Sass

1.

Istota bilansu



Bilans jest usystematyzowanym
zestawieniem wartości składników
zasobów majątkowych (aktywów)
jednostki oraz źródeł ich finansowania
(pasywów), sporządzonym na
określony dzień i w określonej formie.



Sporządzenie bilansu jest przejawem

stosowania

metody bilansowej

jako

podstawowej metody badawczej

rachunkowości. Metoda ta polega na tym, że

wszystkie zasoby majątkowe jednostki są

ujmowane z dwóch różnych punktów

widzenia: przedmiotowego i finansowego.



Bilans jest sporządzany na określony dzień,

który jest

nazywany dniem bilansowym

.

Zwykle dniem bilansowym jest dzień

kończący rok obrotowy. Bilans to zestawienie

statyczne, gdyż ukazuje stany aktywów i

pasywów w danym dniu. W każdym innym

dniu stany te mogą być inne.



Bilans otwarcia (bilans początkowy).



Bilans zamknięcia (bilans końcowy).



Bilans jest sporządzany na podstawie danych z
ewidencji księgowej, które najpierw są
poddawane weryfikacji w drodze inwentaryzacji.



Zestawienie bilansu jest poprzedzone
zamknięciem ksiąg rachunkowych, a także
sporządzeniem zestawień kont analitycznych
oraz zestawienia obrotów i sald kont
syntetycznych.

Bilans może być sporządzany przy

zastosowaniu jednej z trzech
następujących metod:



metody brutto,



metody netto.



metody mieszanej.

Metoda brutto polega na ujmowaniu w
bilansie wartości poszczególnych
składników aktywów i pasywów w
wysokości ich wartości księgowej, bez
pomniejszenia o różne odpisy i korekty.

Metoda netto polega na wykazywaniu w

bilansie wartości poszczególnych

składników aktywów i pasywów w

wysokości wartości księgowej,

pomniejszonej o odpowiednie odpisy i

korekty aktualizujące tę wartość.

W tym przypadku salda kont korygujących

wpływają na salda kont podstawowych. W

rezultacie zastosowania metody netto

suma bilansowa jest bardziej adekwatna

do realnej wartości zasobów majątkowych.

Metoda mieszana polega na zestawieniu
bilansu przy jednoczesnym zastosowaniu
metody brutto i metody netto.

W Polsce, zgodnie z przepisami ustawy o

rachunkowości, bilans sprawozdawczy jest

sporządzany przy zastosowaniu metody netto.

Oznacza to wykazywanie wartości składników

aktywów w wysokości wartości księgowej

skorygowanej o:



dotychczas dokonane odpisy amortyzacyjne

lub umorzeniowe oraz odpisy aktualizujące, w

tym również z tytułu trwalej utraty wartości

składników aktywów trwałych;



odpisy aktualizujące wartości rzeczowych

składników aktywów obrotowych;



odpisy aktualizujące należności.

Natomiast zastosowanie metody netto w

odniesieniu do składników pasywów bilansu

polega na:



zmniejszeniu kapitału podstawowego o

należne, lecz nie wniesione wpłaty;



wykazywania w kapitale (funduszu)

własnych udziałów i akcji własnych w

wielkości ujemnej;



zmniejszeniu wyniku finansowego netto

roku obrotowego o dokonane w ciągu tego

roku odpisy z zysku netto, jeśli odrębne

przepisy dopuszczają takie odpisy.



Jednostki prowadzące działalność na
niewielka skalę mogą sporządzać bilans w
postaci uproszczonej.



Bilans jest elementem sprawozdania
finansowego,

który charakteryzuje największa

pojemność informacyjna

. W bilansie znajduje

bowiem odzwierciedlenie zarówno sytuacja
majątkowa, jak i sytuacja finansowa jednostki
gospodarczej.

2.

Charakterystyka aktywów

bilansu.



Zasoby majątkowe, jakimi dysponuje

jednostka gospodarcza prowadząca

działalność, są

nazywane aktywami

.

Aktywa są zasobami majątkowymi

wyrażanymi wartościowo.



Cechami podstawowymi zasobów

majątkowych, stanowiącymi kryteria

uznania za składniki aktywów jednostki,

są:



sprawowania nad nimi kontroli przez jednostkę,



możliwość określenia wiarygodnej ich wartości,



osiągnięcie przez jednostkę w przyszłości

określonych korzyści ekonomicznych

z tytułu ich posiadania.

Dwoma podstawowymi kryteriami
klasyfikacji aktywów są:



kryterium rodzajowe;



kryterium stopnia płynności.

Kryterium rodzajowe pozwala wyróżnić
trzy grupy składników aktywów o
odmiennej postaci:



aktywa

rzeczowe;



aktywa finansowe,



aktywa niematerialne.



Na podstawie kryterium rosnącej
płynności aktywa wykazywane w
bilansie dzieli się na dwie grupy:



A. Aktywa trwałe,



B. Aktywa obrotowe.

Zgodnie z kryterium rosnącej płynności
składniki aktywów trwałych zostały
podzielone w bilansie na pięć grup:

I.

Wartości niematerialne i prawne,

II.

Rzeczowe aktywa trwale,

III.

Należności długoterminowe,

IV.

Inwestycje długoterminowe,

V.

Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe.

Klasyfikacja wartości
niematerialnych i prawnych w
bilansie jest następująca:



Koszty zakończonych prac
rozwojowych,



Wartość firmy,



Inne wartości niematerialne i
prawne,



Zaliczki na wartości niematerialne i
prawne.



Rzeczowe aktywa trwałe obejmują

składniki zasobów majątkowych o

charakterze majątkowym, których okres

ekonomicznej użyteczności w danej

jednostce jest dłuższy niż jeden rok.



Składniki rzeczowych aktywów trwałych

zostały zgrupowane w bilansie w

następujący sposób:



Środki trwale,



Środki trwałe w budowie,



Zaliczki na środki trwałe w budowie.



Należności długoterminowe obejmują ogół

należności, które stają się wymagalne w okresie

dłuższym niż 12 miesięcy od dnia bilansowego.



Inwestycjami długoterminowymi są aktywa

nabyte w celu osiągnięcia korzyści

ekonomicznych w okresie dłuższym niż 12

miesięcy od dnia bilansowego. Są to więc aktywa,

które stanowią długookresowe lokaty kapitału.



Aktywami obrotowymi są składniki zasobów

majątkowych jednostki, które zużywają się w

jednym cyklu operacyjnym. Wykorzystanie tych

składników w procesie gospodarczym powoduje

ich przekształcenie oraz zmianę pierwotnej

postaci.



Klasyfikacja aktywów obrotowych
w bilansie przedstawia się w
następujący sposób:

I.

Zapasy,

II.

Należności krótkoterminowe,

III.

Inwestycje krótkoterminowe,

IV.

Krótkoterminowe rozliczenia
międzyokresowe.



Zapasy są wykazywane w bilansie
według następujących pozycji:



Materiały,



Produkty i produkty w toku,



Produkty gotowe,



Towary,



Zaliczki na dostawy.

3.

Charakterystyka

pasywów bilansu



Źródła finansowania zasobów majątkowych

(aktywów) są nazywane pasywami.

Pasywa

przedstawiają źródła pochodzenia zasobów

majątkowych oraz wskazują, jaki jest czas ich

zwrotu.



Pasywa są uporządkowane w bilansie według

rosnącej wymagalności, czyli pilności zwrotu

.

Zgodnie z tym kryterium ogół pasywów bilansu

podzielono na dwie podstawowe grupy:



Kapitał (fundusz) własny,



Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania.



Kapitał

(fundusz)

własny jest

tworzony z wpłat akcjonariuszy lub
udziałowców, wkładów właścicieli
lub wspólników jednostki, przy
czym wkład może mieć postać
pieniężną

lub

niepieniężną,

nazywana aportem.



Kapitał (fundusz) własny jest wykazywany
w bilansie według następujących pozycji:



Kapitał (fundusz) podstawowy,



Należne wpłaty na kapitał podstawowy,



Udziały (akcje) własne.



Kapitał (fundusz) zapasowy,



Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny,



Pozostałe kapituły (fundusze rezerwowe,



Zysk (strata) z lat ubiegłych,



Zysk (strata) netto,



Odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego.



Kapitał (fundusz) podstawowy.



W zależności od formy prawnej jednostki
kapitał (fundusz) podstawowy może przyjąć
jedną z następujących postaci: kapitału
zakładowego (udziałowy, akcyjny) kapitału
właściciela, funduszu założycielskiego lub
funduszu udziałowego



Kapitały (fundusze) obce stanowią
równowartość tej części zasobów majątkowych
jednostki, która nie została sfinansowana
kapitułami (funduszami) własnymi. Do
kapitałów (funduszy) obcych zalicza się
zobowiązania oraz rezerwy na zobowiązania.



Zobowiązania i rezerwy na
zobowiązania są
sklasyfikowane w bilansie
następująco:

I.

Rezerwy na zobowiązania,

II.

Zobowiązania długoterminowe,

III.

Zobowiązania krótkoterminowe,

IV.

Rozliczenia międzyokresowe.



Zobowiązaniami długoterminowymi są
zobowiązania, których termin
wymagalności jest dłuższy niż 12
miesięcy, począwszy od dnia
bilansowego.



Zobowiązaniami krótkoterminowymi jest
ogół zobowiązań z tytułu dostaw i usług,
a także całość lub część zobowiązań,
które stają się wymagalne w ciągu 12
miesięcy od dnia bilansowego.



Rozliczenia międzyokresowe, jako
pozycja pasywów bilansu, obejmują
kwoty, które podlegają
rozliczeniom w czasie, zgodnie z
zasadą współmierności kosztów i
przychodów. Rozliczenia te są
wykazywane w dwóch pozycjach:



Ujemna wartość firmy,



Inne rozliczenia międzyokresowe.

4.

Wycena składników aktywów i

pasywów



Przy wycenie składników aktywów i

pasywów stosuje się określone

kategorie cen, wartości i kosztów, do

których należy zaliczyć:

1.

cenę nabycia

2.

koszt wytworzenia,

3.

cenę (wartość) sprzedaży netto,

4.

wartość godziwą.



Ceny nabycia (zakupu) albo koszty

wytworzenia posiadanych przez jednostkę

jednakowych składników obrotowych

aktywów trwałych mogą być różne.



W tym zakresie ustawa o rachunkowości

dopuszcza możliwość zastosowania jednej z

czterech następujących metod:

1.

metody cen przeciętnych, tzn. cen ustalonych na podstawie

średniej ważonej cen (kosztów) danego składnika aktywów;

2.

metody FIFO, nazywanej także metodą „pierwsze przyszło –

pierwsze wyszło”, która zakłada wycenę rozchodu danego

składnika aktywów kolejno po cenach (kosztach) składników

najwcześniej nabytych (wytworzonych) przez jednostkę;

3.

metody LIFO, nazywanej także metoda „ostatnie przyszło –

pierwsze wyszło”, która zakłada wycenę rozchodu danego

składnika aktywów kolejno po cenach (kosztach) składników

najpóźniej nabytych (wytworzonych) przez jednostkę.



Wycena bilansowa składników aktywów

powinna być dokonana przy zachowaniu

zasady ostrożności.

5. Analiza struktury i dynamiki
bilansu



Dane zawarte w bilansie umożliwiają

wskazanie zależności oraz prawidłowości

w zakresie kształtowania się składników

aktywów i pasywów. Na podstawie tych

danych można określić:



strukturę aktywów i pasywów,



dynamikę pozycji aktywów i pasywów,



powiązania między grupami składników

aktywów i pasywów,



wskaźniki finansowe opisujące sytuację

majątkowo – finansową jednostki

gospodarczej.



Analiza struktury aktywów bilansu.



Najbardziej ogólnymi wskaźnikami struktury aktywów są
wskaźniki przedstawiające udział aktywów trwałych i aktywów
obrotowych w całości aktywów.



Wskaźnik związania (unieruchomienia) aktywów.

Wskaźnik ten przedstawia stosunek aktywów trwałych do
aktywów obrotowych, co można zapisać następująco:

Wskaźnik związania

(unieruchomienia) aktywów

=

Aktywa trwałe

Aktywa obrotowe



Analiza struktury pasywów bilansu jest
instrumentem oceny sytuacji kapitałowej
jednostki.



Relacja kapitałów własnych do kapitałów
obcych finansujących działalność
przedsiębiorstwa może być także określona za
pomocą wskaźnika stopnia samofinansowania.

Wskaźnik

stopnia

samofinansowania =

Kapitały własne

Kapitały obce



Stosunek kapitałów obcych do kapitałów własnych
jest

określany

mianem

wskaźnika

przekładni

kapitałowej

Wskaźnik przekładni kapitałowej

=

Kapitały obce

Kapitały własne



Analiza dynamiki aktywów i pasywów ma na celu
określenie zmian, jakie zaszły w kwotach aktywów i
pasywów w ciągu badanego okresu.



W analizie dynamiki aktywów i pasywów wykorzystuje
się różne mierniki dynamiki, w tym zwłaszcza
przyrosty absolutne i względne oraz indeksy dynamiki.



Relację między kwotami aktywów i
pasywów jednostki przedstawia zasada
równowagi bilansowej:

Suma aktywów = Suma pasywów.
Aktywa jednostki = Kapitały własne +
Zobowiązania
Aktywa netto = Aktywa jednostki –
Zobowiązania

6. Analiza powiązań aktywów i
pasywów.



Podział aktywów na aktywa trwałe i aktywa
obrotowe

powinien

pozostawiać

w

odpowiedniej relacji do podziału kapitałów na
kapitały

własne

i

kapitały

obce.

Odzwierciedleniem tej relacji jest tzw.

złota

zasada bilansowa

.

Wskaźnik

zastosowania

kapitałów

własnych =

Kapitał własny

Aktywa trwałe

Wskaźnik zastosowania kapitałów obcych

=

Kapitał obcy

Aktywa obrotowe

Za poprawną strukturę finansowania uznaje się

sytuację, w której przedstawione wskaźniki

przyjmują wartości zbliżone do jedności.

Uznaje się, że aktywa trwale, powinny być w całości

finansowane kapitałami własnymi, gdyż stanowi to

warunek niezależności i stabilności finansowania

działalności jednostki.

Według standardów zachodnich uznaje się, że w

celu zapewnienia zdolności jednostki do

kontynuowania działalności kapitał własny powinien

pokrywać co najmniej 70 % aktywów trwałych.

Kapitał stały = Kapitały własne + Zobowiązania

długoterminowe



Kapitał ten odzwierciedla bowiem
równowartość środków wniesionych
przez właścicieli. Kapitał własny jest
powiększany o wypracowany i
zatrzymany w jednostce zysk. Drugi
składnik kapitału stałego, zobowiązania
długoterminowe, odzwierciedla
długoterminowe finansowanie aktywów
jednostki ze źródeł obcych.

Struktura aktywów z podziałem na aktywa długoterminowe i
aktywa krótkoterminowe powinna pozostawać w odpowiedniej
relacji do podziału kapitału na kapitał długoterminowy i
kapitał krótkoterminowy. Relacje te odzwierciedla tzw.

złota

zasada finansowania.

Aktywa długoterminowe

< =

1

Kapitał długoterminowy

Aktywa krótkoterminowe

> =

1

Kapitał krótkoterminowy

Przedstawione relacje są względnymi ocenami
postrzegania złotej zasady bilansowej i złotej zasady
finansowania. Miernikiem przestrzegania tych zasad,
wyrażonym w wartościach bezwzględnych, jest kapitał
obrotowy netto.

Analiza struktury i
dynamiki bilansu

Analiza bilansu wymaga przekształcenia bilansu

syntety-cznego w bilans analityczny zmierza do
wyodrębnienia
w ramach aktywów trwałych i obrotowych ich głównych
grup, a ramach pasywów - kapitałów własnych i obcych.

Bilans syntetyczny cechuje się dużym stopniem

szczegółowości np.

A. Aktywa trwałe
IV. Inwestycje długoterminowe

3. Długoterminowe aktywa finansowe
a. w jednostkach powiązanych
- udziału lub akcje

Bilans analityczny

Aktywa

Pasywa

A. Aktywa trwałe
I. Wartości niematerialne i

prawne
II. Rzeczowe aktywa trwale
III. Należności długoterminowe
IV. Inwestycje długoterminowe
V. Długoterminowe r.m.k

A. Kapitały własne
I. Kapitały podstawowe
II. Kapitały zapasowe i

rezerwowe
III. Wynik finansowy

B. Aktywa obrotowe
I. Zapasy
II. Należności krótkoterminowe
III. Inwestycje krótkoterminowe

w tym: środki pieniężne

IV. Krótkoterminowe r.m.k

B. Kapitały obce
I. Kapitały obce

długoterminowe
II. Kapitały obce

krótkoterminowe
w tym: kredyty bankowe

Aktywa

Aktywa

2004

tys. zł

2005

tys. zł

Wskaźnik

dynamiki

2005 -

2004

%

A. Aktywa trwałe

9.603

10.885

1.282

13,35

B. Aktywa
obrotowe

4.608

7.497

2,889

62,69

Razem aktywa

14.211

18.383

4.172

29,36

Pasywa

Pasywa

2004

2005

Wskaźnik

dynamiki

2005 -

2004

%

A. Kapitał własny

9.770 10.599

829

8,49

B. Zobowiązania
długoterminowe

812

2.426

1.614

198,77

C. Zobowiązania
krótkoterminowe

3.628

5.357

1.729

47,66

Razem pasywa

14.21

1

18.383

4172

29,36

Analiza pionowa bilansu

Wskaźnik

2004

2005

Wskaźnik
dynamiki

2005-

2004

w %

1. Wskaźnik związania

aktywów

2,08

1,45

- 0,63

-

30,29

Aktywa trwale
Aktywa obrotowe

2. Wskaźnik stopnia

samofinansowania

2,20

1,36

- 0,84

-

38,18

Kapitały własne
Kapitały obce

Analiza pozioma bilansu

Wskaźnik

2004

2005

Wskaźnik

dynamiki

2005-

2004

w %

1.

Wskaźnik zastosowania

kapitałów
własnych (pokrycia aktywów

trwałych)

I stopnia

Kapitał własny

Aktywa trwałe

1,02

0,97

- 0,05

- 4,90

II stopnia

Kapitał stały

Aktywa trwale

1,10

1,20

0,10

9,09

2. Wskaźnik zastosowania

kapitałów obcych

Kapitał obcy

Aktywa obrotowe

0,96

1,04

0,08

8,33

3. Złota zasada finansowa

0,91

0,84

- 0,07

- 7,69

Aktywa długoterminowe

Kapitał długoterminowy

Aktywa krótkoterminowe

Kapitał krótkoterminowy

1,27

1,40

0,13

10,24