Budowa i funkcja narządu

rodnego kobiety

MACICA (łac. uterus)

Ma kształt „spłaszczonej gruszki” o kolorze różowym
Posiada wymiary:

– szerokość 5-7cm,
– grubość 2-3cm,
– wysokość 7-9 cm

Masa wynosi około

40 gramów

. Macica przechodzi

okresowe zmiany

stwarzające w jej jamie warunki do przyjęcia zapłodnionej komórki

jajowej i następnie do rozwoju zarodka i płodu.

Zachodzące zmiany w obrębie błony śluzowej macicy ściśle związane

są z cyklem jajnikowym.

 

Macica składa się z:
•trzonu macicy
•cieśni macicy
•szyjki macicy

Trzon macicy

•Największa część macicy, jest rozszerzona ku
górze.

•Po obu bokach odchodzą jajowody, więzadła
właściwe jajnika oraz więzadła obłe.

•Pomiędzy ujściami jajowodów trzon tworzy
uwypuklenie zwane

dnem macicy

.

•W środku trzony znajduje się jama macicy.

Szyjka macicy

Stanowi zakończenie macicy. Ma kształt walcowaty,
a w jej środku przebiega kanał szyjki macicy.

Szyjka objęta jest górną częścią pochwy, która dzieli
szyjkę na:

•część nadpochwową
•część pochwową

 

W środku części pochwowej znajduje się

ujście

zewnętrzne kanału

szyjki macicy rozdzielające

przednią i tylną wargę

części pochwowej szyjki

macicy.

U pierworódki ujście to jest okrągłe

, natomiast

po

przebytym

porodzie

przybiera

kształt

poprzecznej szpary

, która rozgranicza przednią i

tylną wargę szyjki macicy

Cieśń macicy

 

Położona jest na granicy pomiędzy trzonem a szyjką
macicy. Na wysokości cieśni macicy znajduje się
ujście wewnętrzne kanału szyjki macicy.

W trakcie ciąży

z cieśni macicy wykształca się tzw.

dolny odcinek

pełniący bardzo ważną funkcję (ulega

on podczas porodu znacznemu rozciąganiu co
umożliwia wydalenie płodu).

Nieródka

Wielródka

Jama macicy

•Jest to przestrzeń wewnątrz macicy wyłożona błoną
śluzową (endometrium).

•Ma kształt trójkąta zwróconego podstawa do dna
macicy.

•Jama macicy w okolicy dna macicy przechodzi w
ujścia maciczne jajowodów.

•Ku dołowi jama macicy ulega zwężeniu (cieśń
macicy) i przechodzi w kanał szyjki macicy. Zwężenie
to inaczej zwane jest ujściem wewnętrznym kanału
szyjki macicy.

•Kanał szyjki macicy zakończony jest ujściem macicy
(inaczej zwane ujściem zewnętrznym kanału szyjki
macicy)

Budowa ściany macicy

Ściana macicy składa się z trzech warstw:

•błony surowiczej

•błony mięśniowej

•błony śluzowej

 

Błona surowicza

•Zwana inaczej

omaciczem

, jest ona częścią otrzewnej

ściennej (która pokrywa wszystkie narządy jamy
brzusznej) pokrywa całą macicę.

•Z przodu przechodzi na pęcherz moczowy (zagłębienie
pęcherzowo-maciczne)

•Z tyłu przechodzi na odbytnicę (zagłębienie odbytniczo-
maciczne tj. zatoka Douglasa)

•Z boków omacicze przechodzi w kierunku ścian
miednicy mniejszej tworząc więzadło szerokie macicy.

Błona mięśniowa macicy

Tworzy główną masę macicy, składa się przede
wszystkim z włókien mięśni gładkich o zróżnicowanym
przebiegu.

W uproszczeniu można go przedstawić jako dwa
spiralnie układające się zwoje mięśniówki wychodzące z
ujść jajowodowych oraz dwa kolejne grupy włókien
mięśniowych, które wychodzą wachlarzowato z okolicy
więzadła obłego macicy.

Powyższy układ włókien mięśniowych pozwala na
znaczne powiększenie się rozmiarów macicy w trakcie
ciąży z zachowaniem odpowiedniej siły skurczu.

Błona mięśniowa macicy – c.d.

W obrębie

szyjki macicy

oraz wytworzonego w

trakcie ciąży

dolnego odcinka

znajduje się

stosunkowo

więcej tkanki łącznej

niż w trzonie

macicy. Pozwala to na znaczne rozciągnięcie tych
struktur podczas porodu.

W trakcie porodu siłę skurczu zapewnia mięsień
macicy

zlokalizowany w trzonie.

Natomiast szyjka macicy oraz dolny odcinka musi
zostać rozciągnięty tak aby możliwe było wydalenie
płodu.

Błona śluzowa macicy (łac. endometrium)

Błona śluzowa wyściela jamę macicy. W jej skład
wchodzi:

•Nabłonek cylindryczny
•Gruczoły śluzowe
•Podścielisko 

Endometrium przechodzi duże przemiany w trakcie
każdego cyklu miesięcznego oraz podczas ciąży.

W trakcie cyklu miesiączkowego w zależności od
poziomu

hormonów

jajnikowych

błona

śluzowa

początkowo ulega pogrubieniu, następnie rozbudowują
się gruczoły śluzowe. Jeżeli nie dochodzi do
zapłodnienia, pod koniec cyklu endometrium ulega
złuszczeniu (krwawienie miesiączkowe).

Zmiany błony śluzowej w trakcie ciąży

Błona śluzowa macicy w trakcie ciąży = błona
doczesnowa.

Wyróżniamy trzy części doczesnej:

•Doczesna podstawna

– zlokalizowana pomiędzy

zagnieżdżonym zarodkiem a ścianą macicy. Z tego
fragmentu doczesnej wykształci się matczyna część
łożyska.

•Doczesna

ścienna

–

pozostała

część

błony

wyściełająca jamę macicy.

•Doczesna torebkowa

– błona pokrywająca zarodek od

strony jamy macicy.

Rozwijające się jajo płodowe wypełnia jamę macicy co
w efekcie powoduje zrośnięcie się doczesnej ściennej z
torebkową.

Masa mięśnia macicy

w trakcie ciąży ulega zwiększeniu z 50 do

1000

gramów

.

Aparat wieszadłowy macicy

Macica jest „zawieszona” w miednicy mniejszej przez
złożony układ więzadeł. Umożliwia to umocowanie
macicy nawet w tracie jej powiększania się w czasie
ciąży.

 

W skład aparatu wieszadłowego macicy wchodzą:

•więzadło szerokie macicy
•więzadło obłe macicy
•więzadło podstawowe macicy
•więzadło pęcherzowo-maciczne
•więzadło krzyżowo-maciczne

Więzadło szerokie macicy

Utworzone jest przez omacicze przechodzące z
macicy do ścian miednicy mniejszej.

W dolnej części więzadła znajdują się:

•tętnica maciczna
•moczowód
•sploty żylne
•naczynia chłonne
•tkankę tłuszczową i łączną
•nerwy

Powyższy fragment więzadła szerokiego wraz z
powyższymi strukturami nazywa się przymaciczem.

Macica

jest

narządem

położonym

wewnątrzotrzewnowo – oznacza to że jest otoczony
otrzewną trzewną, która łączy się z ścianą jamy
brzusznej przez swoją krezkę czyli zdwojenie
otrzewnej. W przypadku macicy jej krezka to właśnie
więzadło szerokie. Dodatkowo górny brzeg więzadła
szerokiego łączy się z jajowodem oraz z jajnikiem
tworząc krezki jajowodu i jajnika.

Więzadło obłe

Jest to gruby powrózek (około 5mm), zbudowany z
włókien tkanki łącznej i niewielkiej ilości włókien
mięśniowych. Jego długość to około 12-14 cm.

Rozpoczyna się w górnym brzegu macicy obok ujścia
macicznego jajowodu oraz więzadła właściwego
jajnika. Biegnie w więzadle szerokim macicy do ściany
bocznej miednicy. Dalej przez kanał pachwinowy i
kończy się jako pęczek rozszczepionych włókien w
wargach sromowych większych.

Więzadło podstawowe macicy

Pasma tkanki łącznej przebiegające od dolnej części
macicy ku ścianom miednicy mniejszej (w płaszczyźnie
poprzecznej).

Więzadło pęcherzowo-maciczne

Biegnie od szyjki macicy ku przodowi w kierunku
pęcherza moczowego i dalej do spojenia łonowego
(płaszczyzna strzałkowa).

Więzadło krzyżowo-maciczne

Biegnie od szyjki macicy ku tyłowi, obejmuje z obu
stron odbytnicę i dalej kończy się na kości krzyżowej
(płaszczyzna strzałkowa).

Naczynia macicy

Macica

otrzymuje

krew

z

tętnicy

biodrowej

wewnętrznej

poprzez

tętnice

maciczne

oraz

dodatkowo z tętnic jajnikowych.

Ułożenie i położenie macicy

Fizjologicznie macica znajduje się w:

przodozgięciu oraz przodopochyleniu

Przodozgięcie

Oś trzonu oraz oś szyjki macicy w stosunku do siebie
tworzą prawidłowo kąt rozwarty ku przodowi (do spojenia
łonowego).

Jeżeli kąt pomiędzy trzonem a macica jest otwarty ku
tyłowi (do kości krzyżowej) to mówimy o tyłozgięciu
macicy – jest to stan patologiczny i może powodować
bolesne miesiączkowanie oraz może być przyczyna
niepłodności.

Przodopochylenie

Cała macica (trzon oraz szyjka macicy) są prawidłowo
pochylone ku przodowi w stosunki do osi miednicy.

Jeżeli macica jest pochylona ku tyłowi w stosunku do osi
miednicy to stan taki nazywamy tyłopochyleniem macicy –
jest to również stan patologiczny.

JAJNIK (łac. ovarium)

Narząd ten ma kształt „spłaszczonej śliwki” o
kolorze szarawo-białym. Posiada wymiary 4 x 2 x
0,8 cm. Masa wynosi około 6-8 gramów. Wymiary i
masa jajnika zależą od wieku kobiety i jej stanu
hormonalnego.

Funkcja jajnika

1) Wydzielanie hormonów płciowych (estrogeny i

progesteron), które odpowiedzialne są za cykl
miesiączkowy i przygotowanie narządu rodnego do
rozwoju zapłodnionej komórki jajowej.

2) Wytwarzanie oraz cykliczne uwalnianie komórki

jajowej.

Budowa histologiczna jajnika:

• Nabłonek płciowy
• Osłonka biaława
• Podścielisko w którym znajdują się pęcherzyki

jajnikowe:

1. Pęcherzyk pierwotny

2. Pęcherzyk wzrastający, drugorzędowy

3. Pęcherzyk dojrzewający (Graafa)

Budowa pęcherzyka wzrastającego (od zewnątrz):

•Osłonka pęcherzyka zewnętrzna i wewnętrzna
•Warstwa ziarnista
•Jama pęcherzyka
•Wzgórek jajonośny
•Osłonka promienista
•Otoczka przejrzysta
•Komórka jajowa

Po dokonanej owulacji pęcherzyk przekształca się w

ciałko żółte

, które zanika jeżeli komórka jajowa nie

zostanie zapłodniona (pozostaje tzw.

ciałko białawe

).

W przypadku rozpoczęcia się ciąży wytwarza się

ciałko żółte ciążowe

odpowiedzialne za wydzielanie

progesteronu

w pierwszym etapie ciąży

Wyróżniamy dwa końce jajnika:

•koniec jajowodowy
•koniec maciczny

WIĘZADŁA JAJNIKA

•krezka jajnika
•więzadło wieszadłowe (lejkowo-miedniczne)
•więzadło właściwe

Krezka jajnika

Jajnik

jest

położony

wewnątrzotrzewnowo

–

zawieszony jest na swojej krezce czyli fałdzie
otrzewnej. Krezka jajnika jest częścią więzadła
szerokiego macicy. W krezce jajnika przebiegają
naczynia jajnikowe.

Więzadło wieszadłowe (w. lejkowo-miedniczne)

Stanowi fałd otrzewnej biegnący od końca
jajowodowego jajnika do ściany miednicy mniejszej.
W więzadle wieszadłowym przebiegają naczynia
oraz nerwy jajnikowe.

Więzadło właściwe jajnika

Biegnie od końca macicznego jajnika do macicy (tuż
poniżej ujścia macicznego jajowodu).

Naczynia jajnika

Jajnik unaczyniony jest z dwóch źródeł:

•tętnica jajnikowa – odchodzi od aorty brzusznej
•gałąź jajnikowa tętnicy macicznej (od tętnicy
biodrowej wewnętrznej).

JAJOWÓD

Jajowód ma długość około 14-20 cm.

Rozpoczyna się w bocznej części dna trzonu macicy
(ujście maciczne jajowodu), otwiera się do jamy
otrzewnej, bezpośrednio przy jajniku (ujście brzuszne).

Jajowód zawieszony jest na krezce jajowodu, która jest
częścią więzadła szerokiego macicy.

Jajowód odpowiedzialny jest

za transport komórki

jajowej z jajnika do jamy macicy

. Dodatkowo

w świetle

jajowodu dochodzi do zapłodnienia.

Jajowód składa się z:

•lejka
•bańki
•cieśni

Lejek jajowodu

Jest to końcowa część jajowodu. Wokół brzegów ujścia
brzusznego znajdują się liczne, drobne strzępki
jajowodu,

których

zadaniem

jest

ułatwienie

przedostania się komórki jajowej do jajowodu.

Brzegi strzępków tak jak błona śluzowa jajowodu
pokryta jest

nabłonkiem migawkowym

, na którego

powierzchni znajdują się liczne, mikroskopijne

rzęski

.

Rzęski te poruszają się w kierunku światła jajowodu –
zetknięcie się komórki jajowej z jakimkolwiek
strzępkiem powoduje wprowadzenie jaja do jajowodu.

Najdłuższy strzępek (strzępek jajnikowy) stale dotyka
jajnika co umożliwia bezpośredni kontakt jajnika z
jajowodem.

Bańka jajowodu

Jest to pośrednia, najszersza część jajowodu o
szerokości około 4-10 mm.

Cieśń jajowodu.

Część jajowodu znajdująca się w kontakcie z macicą.
Jej średnica to przeciętnie 2-3 mm. Jajowód swoim
światłem kontaktuje się z jama macicy. W obrębie
mięśnia macicznego wyróżniamy część maciczną
jajowodu – ma ona średnicę 0,5 mm.

W przypadku wystąpienia zwężenia w obrębie części
macicznej jajowodu (np. endometrioza, mięśniak)
komórka jajowa nie może dostać się do jamy macicy.

Natomiast wielokrotnie mniejsze plemniki bez
trudności przedostaną się z jamy macicy do jajowodu
i mogą zapłodnić komórkę jajową znajdująca się w
jajowodzie.

W takiej sytuacji może dojść do powstanie

ciąży

ektopowej

.

Budowa ściany jajowodu

Jajowód składa się z trzech części:

•błony surowiczej
•błony mięśniowej
•błony śluzowej

Błona surowicza

Jest utworzona przez otrzewną, która całkowicie
obejmuje

jajowód.

Otrzewna

przechodząca

z

jajowodu w kierunku więzadła szerokiego macicy
tworzy krezkę jajowodu.

Błona mięśniowa

składa się z dwóch warstw:

•zewnętrznej podłużnej
•wewnętrznej okrężnej

Włókna warstwy okrężnej przebiegają na podobieństwo
rozciągniętej spirali. Dzięki skurczom błony mięśniowej
powstają

ruchy perystaltyczne jajowodu

, które przesuwają

komórkę jajową w kierunku jamy macicy.

Błona śluzowa

Ma ona różną grubość w poszczególnych częściach
jajowodu. Błona śluzowa wytwarza liczne

fałdy

, które

wypełniają prawie całe światło jajowodu. Powoduje to
zwolnienie ruchu komórki jajowej co stwarza dogodniejsze
warunki do zapłodnienia.

Dodatkowo błona śluzowa pokryta jest nabłonkiem
posiadającym drobne,

ruchome rzęski

oraz zdolności

wydzielania śluzu. W wyniku ruchu rzęsek w kierunku jamy
macicy śluzowa wydzielina płynie w kierunku ujścia
macicznego jajowodu. Sprzyja to zarówno przesuwaniu się
komórki jajowej, jak i ruchom plemników, które zawsze
poruszają się pod prąd.

Unaczynienie jajowodu

Jajowód otrzymuje krew przez gałęzie tętnicy
jajnikowej od aorty brzusznej oraz gałązki tętnicy
macicznej od tętnicy biodrowej wewnętrznej.

Gałęzie jajowodowe pochodzące z obu powyższych
źródeł zespalają się ze sobą w krezce jajowodu.