Budowa, przykłady i funkcje

Co to są hormony
sterydowe?



Hormony sterydowe nazywamy inaczej

płciowymi lub steroidowymi.



Jest to grupa hormonów o zbliżonej budowie

opartej na pierścieniu węglowodorowym
cholesterolu o różnorodnych funkcjach
biologicznych

Co to są hormony
sterydowe?



Małocząsteczkowe hormony, które bez trudu

przenikają przez błonę komórkową i dla
których receptory znajdują się w jądrze
komórek, na które oddziałują



Wytwarzane są z cholesterolu w gruczołach

płciowych żeńskich i męskich oraz w korze
nadnerczy.

Podział
hormonów
steroidowych

Na płciowe i kory
nadnerczy.

ESTROGENY



Hormony płciowe żeńskie (inaczej pęcherzykowe

lub rujotwórcze).



Wytwarzane głównie przez pęcherzyki jajnikowe,

w mniejszej mierze przez korę nadnerczy.



Wpływają na rozwój wtórnych cech płciowych

żeńskich i przygotowują ruję



Mimo, że najważniejszą rolę odgrywają w

organizmie kobiet, są niezbędne dla mężczyzn
(ich niedobór w jądrach może powodować
bezpłodność).

BUDOWA ESTROGENÓW

Mają budowę sterydową. Ich wzory wywodzą się

od estranu, węglowodoru sterydowego o
jednym podstawniku metylowym.

Charakteryzuje je obecność pierścienia

aromatycznego (pierścień A), grupy
hydroksylowej przy C

3

i układu ketonowego

lub dodatkowej grupy hydroksylowej przy C

17,

ewentualnie – jeszcze trzeciej grupy OH przy
C

16.

Rodzaje estrogenów

PODSTAWNIKI PRZY:

C

3

C

16

C

17

Estron

-OH

-

=O

Estradiol

-OH

-

-OH

Estriol

-OH

-OH

-OH

Rodzaje estrogenów



Najważniejszymi, aktywnie czynnymi

estrogenami są:



Estradiol



Estron



Estriol

POJAWIANIE SIĘ
ESTROGENÓW



Wspomniane na poprzednim slajdzie

estrogeny, pojawiają się w moczu kobiety w
największych ilościach w fazie owulacyjnej, a
w mniejszym stopniu w okresie tworzenia się
ciałka żółtego oraz w ilościach około
dziesięciokrotnie mniejszych w porównaniu z
fazą owulacyjną – w fazie postmenstruacyjnej

FUNKCJE
BIOLOGICZNE
ESTROGENÓW

W ZAKRESIE BUDOWY CIAŁA



Kształtowanie się żeńskich

narządów płciowych i piersi

w czasie rozwoju płodowego i

po urodzeniu(I i II-rzędowe

cechy płciowe);



Rozwój II-rzędowych cech

płciowych kobiecych (np.

budowa ciała, typ owłosienia;



Kształtowanie się psychiki i

popędu płciowego (IV-

rzędowe cechy płciowe).

FUNKCJE
BIOLOGICZNE
ESTROGENÓW

W ZAKRESIE PROCESÓW
BIOCHEMICZNYCH



Regulacja cyklu miesiączkowego;



Gospodarka lipidowa i wapniowa;



Zwiększanie przyswajania białek,
syntezy białek endogennych i
krzepliwości krwi;



Przyrost i zwiększanie pobudliwości
mięśni gładkich (macicy i
jajowodów);



Przyrost komórek endometrium i
nabłonka piersi, co jest powodem
rakotwórczego działania estrogenów.

PROGESTERON



Progesteron (inaczej luteina) jest to

steroidowy hormon płciowy żeński
wytwarzany przez ciałko żółte jajnika, korę
nadnerczy oraz w drugiej połowie ciąży przez
łożysko.



Ten najważniejszy hormon wydzielany przez

gonady jest ważnym metabolitem w
biosyntezie pozostałych hormonów
steroidowych.

BUDOWA
PROGESTERONU



Ze względu na swoją budowę jest on również

pochodną pregnanu.



Związek ten charakteryzuje się obecnością

grupy ketonowej przy C

3

, acetylu przy C

17

i

wiązaniem podwójnym Δ

4

.



Progesteron ulega w organizmie

uwodorowaniu i jest wydalany z moczem w
postaci nasyconego alkoholu – pregnadiolu.

Struktura pregnanu i
progesteronu

Struktura pregnanu

Struktura progesteronu



Jest on pochodną
pregnanu

STRUKTURA
PREGNADIOLU

FUNKCJE
BIOLOGICZNE
PROGESTERONU

W ZAKRESIE ODDZIAŁYWANIA
NA NARZĄD RODNY



Ułatwianie owulacji, poprzez

dokonywanie proteolizy ściany

pęcherzyka Graafa



Dekrecyjna przemiana

endometrium, umożliwiająca

implantację zapłodnionego jaja;



Hamowanie nadmiernego

rozrostu endometrium pod

wpływem działania estrogenów;



Cykliczne zmiany w nabłonku

jajowodów, szyjki macicy i

pochwy.

FUNKCJE
BIOLOGICZNE
PROGESTERONU

W ZAKRESIE UTRZYMANIA
CIĄŻY



hamuje odpowiedź immunologiczną

matki na antygeny płodu



jest substratem do produkcji gliko- i

mineralokortykoidów płodu



hamuje poród



zmniejsza kurczliwość mięśniówki

macicy



pobudza błonę śluzową jajowodów i

macicy do wydzielania substancji

odżywczych



przygotowuje gruczoł sutkowy do

laktacji



zmniejsza wrażliwość macicy na

oksytocynę i syntezę receptorów



zatrzymuje wodę – obrzęki



spadek poziomu progesteronu –

wahania nastroju, depresja

poporodowa



przebarwienia skóry

ANDROGENY



Hormony produkowane w komórkach

śródmiąższowych jąder.



Wpływają na rozwój męskich narządów

płciowych i kształtowanie się II-rzędowych
cech płciowych.



Najważniejszym androgenem ze względu na

funkcje biologiczne jest testosteron, i w
mniejszym stopniu produkty jego przemiany,
np. androsteron i dihydrotestosteron.

RODZAJE ANDROGENÓW

PODSTAWNIKI PRZY:

C

3

C

17

Testosteron

=O

-OH

Androsteron

-OH

=O

Dehydro-epi-androsteron (Δ

5

)

-OH

=O

Androstendion

=O

=O

11-hydroksytestosteron (-OH przy C

11

)

=O

-OH

TESTOSTERON



Produkowany przez komórki śródmiąższowe

Leydiga w jądrach pod wpływem lutropiny,
a także w niewielkich ilościach przez korę
nadnerczy, jajniki i łożysko.



We krwi tylko niewielka część testosteronu

występuje w postaci wolnej oraz związanej z
albuminami, reszta jest związana z białkiem
transportowym SHBG (sex hormone binding
globuline)

BUDOWA
TESTOSTERONU



Strukturalnie testosteron wywodzi się od

androstanu i charakteryzuje się obecnością
tlenu przy C

3

, hydroksylu przy C

17

oraz

wiązaniem podwójnym Δ

4

.

STRUKTURA ANDROSTANU I
TESTOSTERONU



STRUKTURA

ANDROSTANU



STRUKTURA

TESTOSTERONU

FUNKCJE
BIOLOGICZNE
TESTOSTERONU



kształtowanie płci i cech płciowych w

życiu płodowym



wpływa na spermatogenezę



wykształcanie się wtórnych cech

płciowych (budowa ciała, głos, typ

owłosienia, zarost twarzy itp.),



wpływ anaboliczny poprzez pobudzenie

syntezy białek może zwiększać poziom

libido



ukierunkowuje popęd płciowy ku płci

żeńskiej,



przyspiesza zakończenie wzrostu kości

długich,



pobudza rozwój gruczołu krokowego,

zwiększa jego objętość, silnie pobudza

rozwój raka prostaty



zwiększa poziom cholesterolu we krwi



kształtuje sferę emocjonalną

ANDROSTERON



Męski hormon steroidowy należący do androgenów.



Odpowiada za rozwój gruczołów rozrodczych i

potowych, mutację głosu i owłosienie u mężczyzn.
Jest to produkt przemiany testosteronu, o
podobnym, lecz słabszym działaniu fizjologicznym.



Wykryty w moczu samców i rzadziej samic.



Androsteron był pierwszym androgenem

wyodrębnionym w stanie krystalicznym w 1931
przez A. Butenandta Jest męskim odpowiednikiem
estriolu.

STRUKTURA
ANDROSTERONU

BIBLIOGRAFIA

1.

W. Minakowski, „Biochemia kręgowców”,
Państwowe Wydawnictwo Naukowe,
Warszawa 1983 S. E. Karpiak „Biochemia
zwierząt”

2.

S. E. Karpiak, „Biochemia zwierząt”,
Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśnie,
Warszawa 1986

3.

R. Kluszczuński, „Encyklopedia podręczna”,
Wydawnictwo Kluszczuński, Kraków 2001

4.

www.wikipedia.pl

Opracowanie



Rafał Rygiel.