Zaburzenia osobowości

Ekscentryczne: paranoidalna, schizoidalna,

schizotypowa
Dramatyczne: antyspołeczna, z pogranicza,

histrioniczna, narcystyczna
Lękowe: unikająca, zależna, obsesyjno-

kompulsyjna

J.M.Rakowska

Zaburzenia osobowości-
Kryteria diagnostyczne

A. Stały wzorzec wewnętrznych doświadczeń i zachowań, który odbiega
od wzorca akceptowanego w społeczeństwie.
Wzorzec ten ujawnia się w przynajmniej dwóch z czterech obszarów:
(1) postrzeganie siebie i ludzi;
(2) przeżywanie emocji;
(3) zachowanie w relacjach;
(4) kontrolowanie zachowania.
B. Wzorzec postrzegania, przeżywania i zachowania jest sztywny i

przejawia się w wielu sytuacjach w życiu osobistym i społecznym. Jest

stabilny i trwały.

C. Ten sposób postrzegania, przeżywania i zachowania wiąże się z
pogorszeniem stanu psychicznego i ograniczeniem funkcjonowania w relacjach
społecznych i zawodowych.
D. Pojawia się w okresie adolescencji lub wczesnej dorosłości.

E. Nie jest skutkiem innego zaburzenia psychicznego.
F. Nie jest skutkiem fizjologicznym spożycia narkotyków lub leków ani zdrowia fizycznego np. urazu głowy.



Typy zaburzeń osobowości

Ekscentryczne:
Paranoiczna – brak zaufania do ludzi, oczekiwanie ataku, własna wina przypisana komuś
Schizoidalna – brak przywiązania i bliskich relacji, emocjonalny chłód
Schizotypowa - dziwaczne przekonania lub myślenie magiczne, niezwykłe doświadczenia

percepcyjne, podejrzliwość

Dramatyczne:
Antyspołeczna – brak przestrzegania norm społecznych, zachowania antyspołeczne,

impulsywność

Z pogranicza – zmiany nastroju, impulsywność, brak stałego poczucia tożsamości, uczucie

pustki.

Histrioniczna – dramatyczna ekspresja uczuć, uwodzenie, poszukiwanie zainteresowania
Narcystyczna – wyolbrzymiona ocena własnej ważności, poszukiwanie podziwu, brak empatii
Lękowe:
Lękliwa – nadwrażliwość na odrzucenie, nieśmiałość, niepewność w sytuacjach społecznych

Zależna – niemożność odseparowania się i bycia samemu, podporządkowanie potrzeb

ludziom, trudność decydowania o sobie

Obsesyjno-kompulsyjna – koncentracja na porządku, regułach i szczegółach, co przeszkadza

w realizacji celu, kontrolowanie ludzi, poświęcenie pracy i brak rozrywek

Zaburzenia osobowości
występowanie

Występowanie wśród przeciętnej populacji
■ 0,4% osobowość paranoidalna i narcystyczna - 4,6% osobowość z pogranicza –

(Davidson 2000).

Współwystępowanie:
■ z zaburzeniami nastroju
■ z zaburzeniami związanymi zażywaniem środków psychoaktywnych - 60%

(Skodol i in 1999).

■ z zaburzeniami lękowymi
Spełnianie kryteriów dwóch zaburzeń osobowości
■ 25-85%spełnia kryteria dwóch zaburzeń osobowości.
25% (Mattia i Zimmerman 2001), 50% (Kasen i in 1999), 85% (Widiger i in.
1991).
Mężczyźni częściej - osobowość antyspołeczna i paranoiczna; kobiety -

histrioniczna i zależna (Livesley 1995).

(Większe upośledzenie społeczne i zawodowe i mniejszy lęk u mężczyzn i

odwrotnie u kobiet )

8

Rozumienie zaburzeń osobowości jako cech charakteru o
ekstremalnym nasileniu

Wymiary, które cechują każdego człowieka - Model pięcioczynnikowy

1. Neurotyzm/Stabilność emocjonalna (spokój- nerwowość);
2. Ekstrawersja/introwersja;
3. Otwartość na doświadczenie;
4. Zgodność/antagonizm (ciepło – wrogość);
5. Sumienność/ dokładność – niedbalstwo/nierzetelność.

Osobowość jest kombinacją tych cech o różnym natężeniu

Zaburzenia osobowości w świetle modelu 5-czynnikowego
osobowości: Badania – neurotyzm - introwersja - antagonizm.

■Osobowość schizoidalna i unikająca cechują się wysokim

neurotyzmem. Spośród nich osobowość unikająca – wyższym.

■ Osobowość z pogranicza - wysoki poziom neurotyzmu i

antagonizmu.

■ Unikająca - niski poziom antagonizmu.
Osobowość paranoiczna i antyspołeczna - wysoki poziom antagonizmu

(Widger i Costa 1994).

■ Osobowość histrioniczna - wysoki poziom ekstrawersji i

neurotyzmu.

■ Osobowość zależna - wysoki poziom neurotyzmu i zgodności.
■ Osobowść antyspołeczna- niski poziom zgodności.
■ Kobiety i mężczyźni różnią się pod względem neurotyzmu,

introwersji i antagonizmu.

Kobiety - Wyższy poziom neurotyzmu, zgodności i ekstrawersji (Costa i

McRae 1988).

Biologiczny trójczynnikowy model osobowości

Trzy wymiary osobowości: (1) poszukiwanie nowych wrażeń, (2)

unikanie bólu, i (3) uzależnienie od nagrody mają podstawy

biologiczne.

Działanie trzech neuroprzekaźników: (1) dopaminy, (2) serotoniny i

(3) noroepinefryny w mózgu jest odpowiedzialne za (1) aktywację

behawioralną, (2) utrzymanie aktywacji i (3) zahamowanie jej

(Cloninger 1999).

Ludzie o różnej kombinacji nasilenia w tych trzech wymiarach tworzą

różne osobowości.

Np. osobowość antyspołeczna cechuje się wysokim poziomem

poszukiwania nowych wrażeń, niskim poziomem unikania bólu i

niskim poziomem uzależnienia od nagrody.

Osobowość schizotypowa
kryteria diagnostyczne

►

Podejrzliwość, idee ksobne, dziwaczne przekonania lub niezwykłe doświadczenia

percepcyjne

Występuje przynajmniej 5 z następujących
1. Idee ksobne - przekonanie, że gesty ludzi lub słowa w ich wypowiedziach mają znaczenie

specjalnych znaków skierowanych do siebie

2. Dziwaczne przekonania lub myślenie magiczne – posiadanie zdolności jasnowidzenia, lub zdolności

telepatyczne Np. oglądanie siebie na ekranie telewizora.

3. Niezwykłe percepcyjne doświadczenia - odczuwanie obecności jakichś sił nadprzyrodzonych
4. Podejrzliwość.
5. Spłycenie i niedostosowanie emocji do kontekstu.
6 . Mowa cechuje się formułowaniem zdań w niezwykły lub niejasny sposób Lub zbaczaniem z tematu

(jest mimo to zrozumiała).

7. Zachowanie cechuje się dziwnością – mówienie do siebie, noszenie brudnych ubrań.
8. Trudności interpersonalne i lęk społeczny nie zmniejszający się nawet, gdy osoba poznaje kogoś

bliżej.

9. Brak przyjaciół i znajomych.



Osobowość schizotypowa
występowanie

Występuje u 3% ogółu populacji. Częstsze wśród mężczyzn niż kobiet

(Zimmerman i Coryel 1989).

33% osób z tym zaburzeniem osobowości spełnia kryteria zaburzenia

osobowości z pogranicza;

33% - narcystycznej;
59% - unikającej;
59% -paranoidalnej;
44% - schizoidalnej (Morey 1988),
co świadczy, że nie jest dobrze wyodrębnioną jednostką

diagnostyczną.

Osobowość paranoiczna
kryteria diagnostyczne

►Brak zaufania i podejrzliwość wobec ludzi
Występuje przynajmniej 4 z następujących:

1. Oczekiwanie, że będzie się wykorzystanym, skrzywdzonym lub oszukanym
2. Nieuzasadnione wątpliwości co do lojalności przyjaciół i wspólpracownikow;
3. Nie ujawnianie informacji o sobie w obawie wykorzystania
4. Poszukiwanie i postrzeganie oznak oszukiwania lub wykorzystania w

zachowaniu ludzi.

5. Uporczywe zachowywanie urazy.
6. Reagowanie wrogością i złością na przypisane ludziom złe zamiary.
7. Wobec partnera seksualnego (małżonka lub kochanka) zazdrość i

bezpodstawne posądzenia o niewierność.

8. Postrzeganie siebie bez winy; w przypadku własnej winy, obwinianie ludzi.
Występuje u 1% ogółu populacji. Częściej u mężczyzn.
Współwystępuje najczęściej z osobowością schizotypową, z pogranicza i

unikającą ( Bernstein 1993; Morey 1998).

Osobowość schizoidalna
Kryteria diagnostyczne

►Brak zaangażowania w relacje
Występuje przynajmniej 4 z następujących
1. Brak pragnienia nawiązania i brak odczuwania przyjemności z bliskich

relacji

2. Wszelkie podejmowane aktywności realizowane są samotnie
3. Brak zainteresowania seksem
4. Niewiele aktywnosci sprawia przyjemność
5. Brak przyjaciół
6. Obojętność na krytykę i na pochwały ze strony otoczenia.
7. Brak wyrażania emocji, chłód emocjonalny lub płaski afekt.
Występowanie
■ Występuje u 1% ogółu populacji. Częściej u mężczyzn (Weissman 1993).
■ Współwystępuje najczęściej z osobowością schizotypową, unikającą, i

paranoiczną.

Osobowość schizotypowa, schizoidalna i paranoiczna
Etiologia -
Uwarunkowania genetyczne

►Uwarunkowania genetyczne wspólne ze schizofrenią

■ Schizotypowa występuje częściej wśród krewnych schizofreników (Nigg i

Goldsmith 1994). (Oraz wśród krewnych osób z depresją jednobiegunową

(Squires-Whiler i in 1993) niż wśród krewnych osób z innymi zaburzeniami

psychicznymi.

■ Osoby te mają deficyty w funkcjonowaniu poznawczym i neuropsychologicznym

podobne do deficytów stwierdzonych u osób ze schizofrenią (Cadenhead i in

1999).

- zmniejszone płaty skroniowe w mózgu (Dickey i in 1999).
- nieprawidłowości w budowie kończyn i głowy w porównaniu ze zdrowymi i z

osobami z innymi zaburzeniami (Weinstein i in 1999).

■ Osobowość paranoiczna częściej jest diagnozowana wśród krewnych osób ze

schizofrenią (Bernstein i in 1993) niż wśród krewnych osób z innymi zaburzeniami.

■ Schizoidalna osobowość jest diagnozowana częściej wśród krewnych osób ze

schizofrenią niż wśród krewnych osób z innymi zaburzeniami (Nigg Goldsmith

1994) oraz wśród krewnych osób z osobowością schizotypową (Battaglia i in

1995).

Osobowość schizotypowa, schizoidalna i paranoiczna
Etiologia -
teoria poznawcza

►Zaburzenia osobowości mają u podstaw ukształtowane

w okresie dzieciństwa przekonania dotyczące siebie,

ludzi i relacji z nimi.

Osoby prezentujące podobny typ osobowości uznają podobne

przekonania o sobie i ludziach i stosują podobną strategię

radzenia sobie z ludźmi (Forgus i Shulman 1979; Beck i in.

1990).

(1) Osobowość paranoidalna: „Jestem nie lubiany przez innych.

Życie polega na konkurencyjnej walce z zewnętrznymi

wrogami. Pozbędę się więc poczucia winy i porażki,

przypisując je innym”.

(2) Osobowość schizoidalna: „Jestem nieprzystosowany. Życie

jest trudne, a relacje międzyludzkie wiążą się z kłopotami.

Lepiej więc będzie dla mnie, gdy utrzymam dystans i nie będę

zwracał na siebie uwagi”.

Osobowość

schizotypowa, schizoidalna i paranoiczna

Psychoterapia

►Schizotypowa osobowość - Uczenie umiejętności społecznych przez

modelowanie zachowań i wyrażanie prawidłowe myśli.

1.Uczenie pomijania myśli dziwacznych, aby się nimi nie kierować w działaniu.
2. Pomoc w nawiązaniu kontaktów i utrzymaniu ich, aby w efekcie stworzyć sieć

wsparcia (Beck i Freeman 1990).

Skuteczność oceniona na podstawie studiów przypadków
Badanie- Terapia krótkoterminowa 8 i 16 sesji psychodynamiczna i

behawioralna (Hardy i in. (1995) jest nieskuteczna (Rakowska 2005).

► Schizoidalna osobowość - uczenie umiejętności społecznych w grupie

przez odgrywanie ról. Uczenie empatii przez uczenie rozpoznawania emocji u

ludzi.

Skuteczność oceniona na podstawie studiów przypadków
► Paranoiczna – uczenie umiejętności radzenia siebie z sytuacjami

stresującymi - Poczucie skuteczności powoduje porzucenie bronienia się

przed zagrożeniem.

Uczenie adekwatnego postrzegania intencji ludzi.
Skuteczność oceniona na podstawie studiów przypadków

Osobowośc schizotypowa
Leczenie
Farmakoterapia

■ Leki antypsychotyczne (clozapine i olazopine) redukują objawy

zaburzenia osobowości schizotypowej (Coccaro 1998).

■ Hipoteza - przez podawanie leków antypsychotycznych osobom z

tym zaburzeniem osobowości zapobiega się wystąpieniu

schizofrenii.

■Lek antypsychotyczny Haloperidol obniża występowanie objawów

obsesyjno-komulsyjnych, depresji, lęku, wrogości, myślenia

paranoidalnego, impulsywności (Scoloff 1986).

Osobowość z pogranicza (borderline)
kryteria diagnostyczne

►Niestabilny obraz siebie, uczucia, relacje i Impulsywność.
Występuje przynajmniej 5 z następujących
1. Zapobieganie wyobrażonemu lub rzeczywistemu opuszczeniu
2. Niestabilne i intensywne relacje. Uczucia wobec ludzi zmieniają się

szybko i niespodziewanie od idealizacji do wrogości.

3. Zaburzenia tożsamości – niestabilne wyobrażenie siebie i poczucie Ja
4. Impulsywność w dwóch potencjalnie destrukcyjnych dla własnej

osoby obszarach (hazard, wydawanie pieniędzy, przypadkowy seks,

środki psychoaktywne (acting –out).

5. Nawracające podejmowanie prób samobójczych i uszkadzanie ciała.
6. Zmiany nastroju
7. Stałe uczucie pustki
8. Nieuzasadniona i intensywna złość - Kłótliwość, podirytowanie,

obrażanie się.

9. Przejściowe związane ze stresem myśli paranoidalne, lub objawy

dysocjacyjne.

Osobowość z pogranicza
występowanie

■ Występuje u 1-2% ogółu populacji. Częściej u kobiet (Swartz

i in 1990).

10% pacjentów w przychodniach zdrowia psychicznego
20% pacjentów w oddziałach psychiatrycznych (Lieb ,2004)
■ Współwystępuje z zaburzeniami depresyjnymi (Schachnow i in

1997), uzależnieniem od środków psychoaktywnych, zaburzeniem
stresu pourazowego, paniką, zaburzeniem odżywiania się

i z osobowościami: schizotypową, histrioniczną, zależną ,

antyspołeczną (Skodol i in 1999;Zanarini i in 1998).

■ 8% odbiera sobie życie (Maltzberger Lovett 1992).
Z powodu nieudanej próby manipulacji lub cierpienia z powodu

depresji i poczucia pustki.

Osobowość z pogranicza
Etiologia –
biologiczne uwarunkowania

Badania
►Występowanie zaburzenia osobowości z pogranicza jest związane z

podatnością genetyczną

■ Krewni częściej przejawiają te zaburzenia niż osoby z przeciętnej populacji (Baron i in

1985).

■Wyższy neurotyzm u osób z zaburzeniem niż u osób z przeciętnej populacji - neurotyzm

jest dziedziczony (Nigg i Goldsmith 1994).

► Podatność genetyczna przejawia się trudnością tolerowania negatywnych

emocji = Silniejsze reagowanie i dłuższy czas powrotu do stanu równowagi.

Badania
► Impulsywność u osób z tą osobowościa jest związana z nieprawidłowym

funkcjonowaniem płatów czołowych w mózgu, (które odgrywają rolę w

zachowaniu impulsywnym).

► Złość - z obniżonym poziomem serotoniny
■ Na podstawie neurologicznych testów funkcjonowania płatów czołowych stwierdzono

niski poziom matabolizmu glukozy w paltach czołowych (Goyer i in. 1994 ;Van Reekum

i in 1993)

■ Leki zwiększające poziom serotoniny w mózgu powodują zmniejszenie poziomu złości

(Hollander i in 1993).

Osobowość z pogranicza
Etiologia –
Stres = nadużycia seksualne i fizyczne

Badania
Częstsze relacjonowanie nadużyć seksualnych i

maltretowania w dzieciństwie w porównaniu z osobami z

innymi zaburzeniami (Herman i in 1989;Wagner i in 1989).

Relacje o nadużyciach powinny być traktowane z ostrożnością,

ponieważ nie wiadomo, czy są wiarygodne. Osoby z osobowością z

pogranicza zniekształcają wspomnienia dotyczące kontaktów

międzyludzkich i manipulują ludźmi (Bailey i Shriver 1999).

Osobowość z pogranicza
Etiologia –
Teoria uczenia się

► Uszkadzanie ciała wzmocnieniem pozytywnym
1. Gdy osoba odczuwa negatywne emocje = dysforię, poczucie odrętwienia i

depresonalizacji, gniew , poczucie pustki, depresję –

2. Dokonuje samokaleczenia
3. Po czym odczuwa spokój i doświadcza jasności myślenia (Gardenr Cowdry

1985).

► Zainteresowanie negatywne dla impulsywnego zachowania

wzmocnieniem pozytywnym (Mace i in 1999).

► Mechanizm eksplodowania emocjami

1.

Rodzice karzą wyrażanie uczuć.

2.

U dziecka powstaje stan silnego napięcia w wyniku przeciwstawnych dążeń:

wyrazić i stłumić emocje. Buduje napięcie do eksplozji.

3. Gdy eksploduje, wtedy dostaje zainteresowanie. Rodzice w ten sposób

wzmacniają zachowanie, które uważają za awersyjne.

Osobowość z pogranicza
Etiologia –
teoria poznawcza

Głównym problemem jest tu niska samoocena i myślenie typu

„wszystko albo nic”, a impulsywność i niska tolerancja na

frustrację są czynnikami dodatkowymi (Beck i in. 1990).

W przypadku zaburzenia osobowości z pogranicza nie ustalono

specyficznych przekonań wspólnych dla tej grupy dotyczących

własnej osoby, ludzi i relacji z nimi.

Osobowość z pogranicza
Etiologia - teoria relacji z obiektem (Fairbrain)
Fiksacja na fazie rozwojowej separacji –indywiduacji i mechanizm
rozszczepienia
wyjaśnienie braku stałej tożsamości i zmienności uczuć w relacjach

■ dziecko rozszczepia wyobrażenie matki na oddzielne obrazy – zaspokajająca

potrzeby i kochająca matka (dobry obiekt ) i niedostępna i frustrująca matka (zły

obiekt) i mniej się matki boi.

wyobrażenie złego i dobrego obiektu obejmuje osobę, interakcję z osobą, skojarzone z

tym emocje i wyobrażenie siebie.

Na przykład, matka krzyczy, dziecko rejestruje wyobrażenie złej matki i

bezwartościowego siebie.

■ dziecko rozszczepia wyobrażenie siebie (np.Ja niedobry), zmniejsza lęk przed

karą ze strony matki.

■ Z powodu lęku przed stratą opiekuna nie następuje łączenie złych i

dobrych obiektów .

Dzieci, które nie uwewnętrzniły osoby opiekującej się jako stale obecnej i

boją się opuszczenia.

nie uświadamiają sobie istnienia złych obiektów w umyśle, bo wtedy

doświadczają złości

A gdy doświadczają złości wtedy także i lęku przed karą w postaci

opuszczenia.

■ W wieku dorosłym działa nadal rozszczepienie, co powoduje postrzeganie

ludzi albo tej samej osoby w różnym czasie, jako w całości dobrych lub w

całości złych.

■ Pozostawienie rozszczepionych wyobrażeń siebie (np. Ja niedobry) poza

reprezentacją Ja, powoduje poczucie rozszczepienia własnej tożsamości.

■ normalnie w drugim roku życia większość dzieci integruje wyobrażenia siebie i

rodzica podzielone na dobre i złe, w jedno wyobrażenie ambiwalente siebie i jedno

ambiwalentne wyobrażenie rodzica.

Osobowość z pogranicza
Terapia psychodynamiczna
skuteczność potwierdzona w studiach przypadków

►Leczenie psychoanalityczne oparte na rozumieniu zaburzenia według teorii

relacji z obiektem

1. Ustalić granice = Nie dopuszczać do wyładowania agresji (acting –out) wobec

terapeuty.

2. Niemożność zastosowania mechanizmu acting –out wywołuje lęk.
3. Sklaryfikować znaczenie acting- out jako obrony przeciwko odczuwaniu lęku.
4. Interpretacja wyjaśniająca znaczenie i przyczyny przeniesienia emocji i zachowań z

relacji z osobami znaczącymi na analityka.

5. prowadzi do uświadomienia sobie przez pacjenta rozczepionych części w

obrębie wyobrażenia siebie i w obrębie wyobrażenia osoby znaczącej.

6. Wsparcie emocjonalne
7. Pacjent zcala rozszczepione złe i dobre aspekty własnej osoby i osoby znaczącej.
Ryzyko rezygnacji = Pacjent odbiera terapeutę jako rozszczepionego „złego rodzica”.

Boi się opuszczenia. Nie nawiązuje więzi z terapeutą i zrezygnuje z terapii.

1. Wsparcie
2. Sprowokowanie do odczucia lęku

Osobowość z pogranicza
Terapia behawioralna (zwana dialektyczną)
Skuteczność potwierdzona w badaniu z użyciem grupy kontrolnej

(Rakowska ,2005)

Indywidualna i grupowa co tydzień przez rok ambulatoryjnie i przez 10 miesięcy

jako terapia włączona w program leczenia szpitalnego.

1. GRUPOWA psychoedukacja:
►Uczenie umiejętności społecznych = jak komunikować potrzeby
►Uczenie tolerowania emocji dysforii, lęku i złości przez uświadamianie sobie

emocji, werbalizowanie, odczuwanie, wyrażanie

► Uczenie regulacji emocji: dysforii, lęku i złości przez znalezienie sposobu

rozładowania emocji innego niż samookaleczenie

► Ekspozycja na sytuacje wywołujące negatywne emocje.
TERAPIA INDYWIDUALNA = (1) ROZPOZNANIE PROBLEMU I (2) USTALENIE

ROZWIĄZANIA = gdy pacjent uszkadza ciało lub podejmuje próbę samobójczą, terapeuta

ustala z nim wydarzenia poprzedzające, w ten sposób rozpoznaje problem i ustala

strategię jego rozwiązania = uczy adaptacyjnych zachowań w sytuacji problemowej

WZMOCNIENIA - Gdy pacjent je przejawia adaptacyjne zachowania w sytuacji problemowej –

terapeuta nagradza, gdy pacjent przejawia zachowania nieadaptacyjne (acting out) -

wstrzymuje nagradzanie. Utrzymuje kontakt telefoniczny z pacjentem.

PRACA Z RODZINĄ = ELIMINACJA ZAINTERESOWANIA NEGATYWNEGO DLA

USZKADZANIA CIALA (Winchel Stanley 1991).

REAKCJA TERAPEUTY NA USZKADZANIE CIALA = okazywania empatii dla

zniekształconych przekonań i zachowań acting-out i prób samobójczych.

Efekt = rzadsze próby samobójcze i uszkadzanie ciała, zmniejszenie reagowania

agresją; rzadsze i krótsze hospitalizacje, rzadszą rezygnację z leczenia; obniżenie

poziomu objawów psychopatologicznych.

nie stwierdzono różnic w zakresie objawów depresji, poczucia beznadziejności, myśli

samobójczych i postrzegania powodów, aby żyć, co wskazuje, że te czynniki nie

pośredniczyły w zmniejszeniu częstości samouszkadzania ciała.

Ta terapia trwajaca 6 miesięcy = nieskuteczna (24 sesje indywidualne i grupowe) nie wykazała

przewagi nad leczeniem lekami i wspieraniem w sytuacji kryzysu (Rakowska 2005).

Osobowość z pogranicza
Terapia psychanalityczna
Skuteczność potwierdzona w badaniach z użyciem grupy kontrolnej

►18 miesięcy dzienna hospitalizacja - Badanie
Tygodniowo godzina indywidualnej terapii analitycznej, trzy godziny analitycznej psychoterapii grupowej,

godzina psychodramy nastawionej na wyrażanie uczuć, godzinę zebrania społeczności.

leki antydepresyjne i antypsychotyczne
Metoda = Analiza przeniesienia emocji i zachowań z relacji z osobami znaczącymi na członków grupy i

na terapeutę grupowego i terapeutę indywidualnego.

Tematy analizy = przywiązanie i brak tolerancji na separację,
Brak zdolności do myślenia o sobie autonomicznym w relacji do innych
Brak rozumienia stanu umysłu innych ludzi.
Efekt = Rzadsze próby samobójcze i akty samookaleczania, niższy poziom objawów

psychopatologicznych, jak depresja lub lęk, rzadsza i krótsza hospitalizacja mniej leków

psychotropowych

Poprawa w zakresie funkcjonowania interpersonalnego oraz przystosowania społecznego.
Korzyści te pacjenci utrzymali. (Rakowska 2005).
►30 sesji psychoterapii psychodynamicznej – ambulatoryjnie - Badanie
1. Terapia grupowa interpersonalna = funkcjonowanie pacjenta w aktualnych relacjach
2. Indywidualna terapia psychodynamiczna = analiza przeniesienia złości i lęku przed

opuszczeniem z opiekuna na analityka

Efekt = W obu grupach stwierdzono redukcję prób samobójczych, wzrost umiejętności kontrolowania

impulsywności oraz obniżenie poziomu objawów psychopatologicznych; rzadsze i hospitalizacje,

Badanie kontrolne przeprowadzone po 24 miesiącach wykazało, że pacjenci utrzymali te korzyści

(Rakowska 2005).

Osobowość z pogranicza
Farmakoterapia
Terapia poznawczo- behawioralna + farmakoterapia

■ Leki antydepresyjne SSRI redukują nagłe zmiany nastroju,

złość i lęk (Lieb,2004)

■ Leki antydepresyjne SSRI redukcja impulsywności =

samookaleczanie, samobójstwo i zachowania agresywne =
Mieszane wyniki badań

(Markowitz 2004)
■Lek antypsychotyczny obniża, lęk, depresję uwrażliwienie na

odrzucenie, myślenie o samobójstwie, przejściowe objawy
psychotyczne (Markowitz, 2004).

Osobowość antyspołeczna
kryteria diagnostyczne

►Brak poszanowania i naruszanie praw ludzi (początek=

około15 roku życia)

Występują przynajmniej 3 z następujących
1. Brak dostosowania się do norm społecznych i naruszanie prawa
2. Oszukiwanie
3. Impulsywność i brak planowania zanim się podejmie działanie
4. Rozdrażnienie i agresywność
5. Brak dbania o bezpieczeństwo własne lub ludzi
6. Stały brak odpowiedzialności np.nie spełnianiu wymogów w pracy i

nie dotrzymywaniu zobowiązań finansowych.

7. Brak skruchy
B. Osoba ma przynajmniej 18 lat
Występuje u 3% mężczyzn i 1% kobiet (Robins 1984).
Najczęściej występuje z uzależnieniem od substancji psychoaktywnej.

Psychopatia

DSM-III w 1980 wprowadza nazwę antyspołeczne zaburzenia osobowości

(zachowania mierzalne)

Przedtem psychopatia lub socjopatia
Psychopatia = dodatkowo afektywne i interpersonalne cechy
■brak empatii
■okrucieństwo,
■ wyolbrzymiona ocena siebie
■ powierzchowny urok (Partrick 2005b).
W więzieniu badano przestępców = 80% kwalifikuje się do diagnozy

antyspołecznego zaburzenia osobowości 20 % do diagnozy psychopatii

(Hart i Hare 1989; Patrick, 2005a)

80 % - mniej okrutni, egoistyczni, mniej wykorzystują (Here i in 1999).
Psychopaci 3 razy częściej po popełniają przestępstwo ponownie (Hemphilli in.

1998)

1% w przeciętnej populacji (USA)

Osobowość antyspołeczna
Etiologia
czynniki genetyczne

► Istnieje komponent genetyczny występowania zaburzenia

osobowości antyspołecznej

■Zgodność występowania zaburzenia osobowości antyspołecznej (w

zakresie impulsywności i braku ciągłości zatrudnienia) jest większa
wśród bliźniąt jednojajowych niż wśród dwujajowych (Lyons i in.
1995).

■ Adoptowani synowie ojców biologicznych popełniających czyny

przestępcze częściej popełniają czyny przestępcze, niż adoptowani
synowie ojców biologicznych nie popełniających czynów
przestępczych (Carodet i in.1995; Ge i in 1996).

Osobowość antyspołeczna
Etiologia -
podatność genetyczna i stres w środowisku rodzinnym

■ Występowanie osobowości antyspołecznej u adoptowanych synów ojców

popełniających czyny przestępcze jest częstsze, gdy u rodziców

adopcyjnych występują małżeńskie konflikty, rozwód i nadużywanie

środków psychoaktywnych i problemy z prawem (Cadoret i in 1995).

■ Zachowania antyspołeczne występują częściej u synów adoptowanych,

których ojcowie biologiczni i adopcyjni przejawiają zachowania

przestępcze (Rutter 1997).

Gen monoaminooxydazy –A (MAO-A) wpływa na neurotransmitery noroepinefrynę,

dopaminę serotninę i reakcję na stres i prowadzi do zachowania agresywnego.

1000 dzieci w Nowej Zelandii obserwowano od dzieciństwa do 26 roku życia.

Wynik = (1) ci o niskiej aktywności genu MAO-A + z doświadczeniem złego

traktowania wcześnie w dzieciństwie = częściej jako dorośli mają osobowość

antyspoleczną niż (2) ci o wysokiej aktywności genu MAO-A

oraz (3) ci o niskiej aktywności genu, bez doświadczenia złego traktowania (Caspi,

McCley i in., 2002).

■ Zgodność cech antyspołecznych u bliźniąt w okresie dorosłości jest

większa (współczynnik korelacji wynosi 0, 43) niż zgodność przed 15

rokiem życia (współczynnik - 0,07% (Lyons i in. 1995).

Osobowość antyspołeczna
etiologia -
stres w życiu płodowym, podczas porodu i w rodzinie

1. Stres w życiu płodowym
■Palenie papierosów przez matkę w ciąży - dzieci częściej przejawiają

zachowania przestępcze niż dzieci matek niepalących (Brennan i in 1999).

■ Picie przez matkę alkoholu w czasie ciąży – częściej akty przestępcze

niż u dzieci matek niepijących (Streissguth i Kanter 1997).

2. Powikłania okołoporodowe i odrzucenie przez matkę
■ Komplikacje okołoporodowe i odrzucenie przez matkę we wczesnym

dzieciństwie mają związek z występowaniem agresywnych

zachowań w wieku dorosłym (badanie w wieku 34 lat) (Raine i in 1997).

3. Stres w rodzinie
■ Brak okazywania uczuć pozytywnych i odrzucenie (McCord i McCord

1964).

■ Konflikt w rodzinie i niski poziom okazywania pozytywnych uczuć

(Reiss i in 1995).

■ Reakcje rodziców na trudne dzieci = twarda dyscyplina i brak

ciepłych uczuć = nasilają antyspołeczne zachowania (Ge i in 1996).

Osobowość antyspołeczna
etiologia
wychowanie i uczenie zachowań antyspołecznych

Badania
■ 1. Brak konsekwencji w dyscyplinowaniu dzieci,
2. brak uczenia odpowiedzialności i zabraniania krzywdzenia

fizycznego ludzi. 3. Ojcowie prezentują antyspołeczne zachowanie
(Benett 1960 ;Johnson 1999).

■ Niekonsekwentna dyscyplina,
brak dyscypliny
i zachowanie antyspołeczne ojca (Robins 1966).

Psychopatia
etiologia
brak uwarunkowania lęku jako reakcji na karę

► Psychopaci nie wytwarzają reakcji uwarunkowanego lęku na

awersyjne bodźce

■ Upośledzony system hamowania = system neuronów odpowiedzialny

za uczenie się hamowania reakcji na sygnał kary (Hare i in. 1999;

Fowels, 2006).

■Badano reakcję na szok elektryczny. Psychopaci słabiej niż nie-

psychopaci unikali szoku (Lykken1975; Ogloff i Wong 1990).

Spodziewali się bólu lub nieprzyjemności i nie unikali.

►Psychopaci wykazują brak empatii
Gdy prezentowano bodźce oznaczające cierpienie np. osoba płacząca,

psychopaci nie reagowali na cierpienie podczas gdy nie-psychopaci

reagowali (Blair 1997).

Rozumienie emocji wymaga od nich wysiłku poznawczego większego niż

od nie-psychopaty. (Kiehl i in., 2001)

Osobowość antyspołeczna
Etiologia –
teoria poznawcza

Ukształtowane w okresie dzieciństwa przekonania dotyczące siebie,

ludzi i strategii radzenia sobie z ludźmi (Forgus i Shulman 1979;

Beck i in. 1990).

- „Mam prawo mieć to, co chcę mieć.
- „Życie to dżungla, w której ludzie zjadają się nawzajem”.
- „Zjem więc zanim mnie zjedzą i nie dam się poskromić”
Przekonania dodatkowe dotyczą:
- Natychmiastowego zaspokojenie osobistych potrzeb;
- minimalizowania roli konsekwencji działań;
- posiadania zawsze racji; a w konsekwencji nie kwestionowania

własnych działań;

- wpływu ludzi jako nieistotnego dla realizacji celów (Beck i in.

1990).

Osobowość antyspołeczna
leczenie
Społeczność terapeutyczna

Społeczność terapeutyczna, oddział zamknięty, leczenie trwa rok -

Skuteczna

Szpital Hendersona w Belmont, Anglia - Zebrania społeczności leczniczej

odbywają się codziennie. Leczenie jest dobrowolne.

-

10-20% przysłanych jest przez sąd z wyrokiem skazującym za popełnienie

przestępstwa. Cześć pacjentów decyduje się na leczenie w oddziale

zamkniętym po odbyciu wyroku.

Efekt = ocena recydywizmu i powtórnej hospitalizacji. Po upływie 5 lat 34%

weszło kolizję prawem -20% trafiło do więzienia, 10% do zamkniętego

oddziału. Pacjenci w oddziale osiągnęli lepsze efekty W porównaniu z

brakiem leczenia w grupie kontrolnej.

Krótkoterminowa psychoterapia ambulatoryjna 12 sesji wspierająco-

ekspresyjna i poznawczo-behawioralna jest nieskuteczna= brak

reakcji.

Gdy współwystępuje depresja= reakcja pozytywna na obie metody

(Woody i in. (1985) .

Zasady działania społeczności leczniczej = społeczna
rehabilitacja

Personel i pacjenci tworzą społeczność w oddziale szpitalnym, która wdraża w

życie zasady rehabilitacji społecznej.

Modyfikowanie niepożądanego zachowania przez doświadczenia = społeczne

uczenie

(1) Postawa tolerancji dla zachowań dewiacyjnych. Gdy wystąpią, personel

analizuje motywy: „co ono oznacza”, co doprowadziło do takiego zachowania,

jakie obrony i przed czym doprawadziły do zachowania. A następnie rozważa

się: „co zrobić, aby nie występowało

(2) Wspólne podejmowanie decyzji co do leczenia i zycia w oddziale w otwartej

komunikacji.

(3) Wymaganie odpowiedzialności i samokontroli od pacjenta.
(4) Oczekiwanie od pacjentów zrozumienia i troski o dobro drugiej osoby
(5) Uczenie pacjentów wartości przez personel przez ustalone reguły własny

przykład i wzmocnienia.

(6) Gdy pacjenci ujawniają aktualne problemy życiowe dostają Informacje

zwrotne = Porównywanie własnych ocen i interpretacji zdarzeń z ocenami i

interpretacjami innych. Wtedy widzą zniekształcenia w interpretowaniu

wydarzeń i zachowań

Osobowość antyspołeczna
psychoterapia indywidualna
farmakoterapia



Psychoterapia indywidualna na próbie 17 osób



4 sesje na tydzień, przez rok



Efekt 60% zmniejszenie zachowań antyspołecznych i recydywizmu

w porównaniu z 20% wśród niepoddanych psychoterapii (Salekin

2002).



Leki - Brak motywacji do przyjmowania (Markowitz 2001)



Lit zmniejsza agresywne i impulsywne zachowanie (Markowitz

2001)



Leki przeciwdepresyjne zmniejszają agresywne i impulsywne

zachowanie i zwiększają umiejętności interpersonalne (Losel 1998)



Skuteczność elektrowstrząsów nie badana



Zmniejsza się nasilenie po 40 roku życia

Osobowość narcystyczna
Kryteria diagnostyczne

►Poczucie wielkości (w fantazjach i zachowaniu) potrzeba

podziwu, brak empatii

Występuje przynajmniej 5 z następujących
1. Wyolbrzymione poczucie własnej ważności
2. Zaabsorbowanie fantazjami na temat ogromnego sukcesu, siły lub

zdolności lub urody.

3. Stałe poszukiwanie podziwu ze strony otoczenia.
4. Poczucie posiadania specjalnych praw.
5. Przekonanie o własnej nieprzeciętności.
6. Brak empatii i wykorzystywanie ludzi do zaspokojenia własnych potrzeb;
8. Zazdrość wobec ludzi lub przekonanie, ze ludzi są zazdrośni.
9. Aroganckie zachowanie
WYSTĘPOWANIE
0,5% populacji (Allnut Links 1996). Mężczyzni częsciej. Wspólwystpępuje

z zaburzeniem osobowości z pogranicza (Morey 1988).

Osobowość narcystyczna

Etiologia –psychologia ego (Kohut)

■Osobowość narcystyczna powstaje w sytuacji deprywacji

potrzeb (1) odzwierciedlania (docenienia) przez rodziców i

(2) idealizowania rodziców.

Brak docenienia przejawów kompetencji dziecka przez rodziców.
■ Dlatego szuka (1) podziwu = docenienia i (2) osób z

prestiżem lub władzą, aby je podziwiać . Czuje się wtedy

bardziej wartościowa.

Dzieci mają potrzebę , aby rodzic je odzwierciedlał (stymulacja

rozwoju Ja) i żeby idealizować rodzica (model dla przyszłego

rozwoju Ja).

■ U osobowości narcystycznej Ja jest spolaryzowaną

strukturą, której jeden kraniec Ja tworzy poczucie wielkości

a drugi – zależność i idealizowanie ludzi.

Badanie = niestabilna ocena siebie i zmienność nastroju zależy od

oceny ludzi. Gdy negatywna ocena = obnizenie własnej oceny; gdy

pozytywna - podwyższenie oceny siebie (Rhodewalt i in 1998).

Osobowość narcystyczna
Etiologia – teoria społecznego uczenia się (Millon)



Postawa rodziców



Nierealistyczne przecenianie dziecka przez rodziców



Każde życzenie dziecka jest dla rodziców rozkazem



Uczą, że można brać bez rewanżowania się



Uczą, że dzieci zasługują na wszystko bez wysiłku (Widiger i
Trull,1993)

Osobowość narcystyczna
leczenie - psychologia ego (Kohut)
potwierdzenie skuteczności w studiach przypadków

Leczenie według koncepcji psychologii ego
Terapeuta w pewnym sensie „zaspokaja” niezaspokojone

narcystyczne potrzeby:

1)

odzwierciedla przez okazywanie bezwarunkowej akceptacji

2)

pozwala się idealizować przez odkrycie się (nie jest

„pustym ekranem” tak, jak to jest w klasycznej

psychoanalizie).

Wtedy powstaje przeniesienie reakcji pierwotnie skierowanych

do rodzica na terapeutę (wyrażenie potrzeb

odzwierciedlania i idealizowania) i wtedy jest użyteczna

interpretacja, ukazująca, jak osoba organizuje sobie życie

wokół dążenia do zaspokojenia narcystycznych potrzeb

Klasyczna psychoanaliza nie jest użyteczna, osobowość narcystyczna

nie wytwarza przeniesienia, które jest podstawą pracy w

psychoanalizie, ponieważ jest zbyt skoncentrowana na sobie,

Osobowość histrioniczna (zwana wcześniej osobowością histeryczną)
kryteria diagnostyczne

►Nadmierna emocjonalność, poszukiwanie zainteresowania
Występuje przynajmniej 5 z następujących
1. Poczucie dyskomfortu, gdy nie w centrum uwagi
2. Zachowanie uwodzące lub prowokujące seksualnie
3. Wyrażanie nagle zmieniających się płytkich emocji
4. Stale używa fizycznej atrakcyjności, aby przyciągnąć uwagę.
5. Wyrażanie poglądów w formie przesadnie dobitnej. Np. zdecydowana opinia a brak

informacji wspierających ją;

6. Wyrażanie emocji przesadne i zachowanie dramatyczne – teatralne przesadne.
7. Łatwe uleganie wpływom
8. Przekonanie, że nawiązane związki są bardziej intymne, niż jest to w ocenie drugiej

strony.

WYSTĘPOWANIE
1-2% ogółu populacji. Częściej kobiety niż u mężczyzn (Corbitt i Widger 1995).
Częściej wśród osób z depresją i o słabym stanie zdrowia fizycznego (Nestadh i in

1990).

Najczęściej występuje z zaburzeniami osobowości z pogranicza.

Osobowość histrioniczna
Etiologia –
teoria psychoanalityczna

■ Freud - U podłoża jest fiksacja na fazie oralnej

spowodowana deprywacją potrzeby otrzymywania

zainteresowania i uczuć.

Nadmiernie wyrażanie emocji jest objawem =obroną przed

uświadomieniem sobie ukrytego konfliktu (impuls

seksualny dążący do wyrażenia się i lęk przed karą).

■ Nadmierne wyrażanie emocji i uwodzenie jest

uwarunkowane uwodzeniem rodziców. Rodzic mówi, że seks

jest brudny a zachowaniem pokazuje, że seks jest ekscytuący i

pożądany. Dziecko tworzy z jednej strony nadmierne

zainteresowanie seksem a zarazem odczuwa lęk, aby się

zachowywać seksualnie.

■ Potrzeba, aby być w centrum uwagi jest obroną przed

poczuciem niskiej wartości (Apt i Hulbert 1994;Stone 1993).

Osobowośc histrioniczna
Etiologia
teoria behawioralna i poznawcza

■ Niespójne wzorce wzmacniania stosowane przez rodziców

(Millon Davis 1996).

■ Uznawanie przekonania „Jestem do niczego i nie nadaję się

do samodzielnego radzenia sobie z życiem. Jeśli będę
atrakcyjna, ktoś się mną zaopiekuje” (Beck i Freeman 1990).

Osobowość histrioniczna
Terapia poznawcza behawioralna i psychodynamiczna
potwierdzenie skuteczności w studiach przypadków

■ Behawioralne podejście – (1) Ćwiczenie odraczania realizacji potrzeby zwrócenia

na siebie uwagi.

(2) Trening asertywności, aby rozwiązywać problemy zamiast uwodzić innych, aby

je rozwiązali.

(3) Uczenie rozumienia uczuć ludzi. Ćwiczenie słuchania i dawania informacji

zwrotnych , jak się to zrozumiało (Turkat 1990).

■ Psychodynamiczna analizuje jako obronę (1) nadmierne wyrażanie emocji i (2)

zajmowanie pozycji w centrum uwagi i (3) potrzebę uzależnienia od ludzi

(Horowitz 1997). Wzorzec relacji z rodzicami jest powtórzony w relacji

przeniesieniowej z terapeutą. Terapeuta interpretuje np. uwodzenie skierowane

do niego i odnosi do relacji z rodzicami.

■Osoby z histrionicznym zaburzeniem osobowości same się nie zgłaszają na

terapię.

Cierpią na zaburzenia pod postacią somatyczną i maja zapewnioną

zainteresowanie i opiekę małżonków i służb medycznych. Mechanizm

somatyzacji jest nieświadomy. Gdy związek się rozpada trafiają na pogotowie z

objawami somatycznymi.

Jeśli się zgłaszają, to w nadziei, że terapeuta uwolni je od lęku lub depresji bez ich udziału.
W terapii konieczne jest kontrolowanie przez terapeutę ważnego tematu, aby nie stracić

czasu na dygresje.

Osobowość lękliwa

kryteria diagnostyczne

►Ograniczenie kontaktów społecznych, poczucie nieadekwatności,

nadwrażliwość na krytykę; lek w sytuacjach spolecznych

Występuje przynajmniej 4 z następujących
1. Unikanie aktywności w pracy, która wymaga kontaktów międzyludzkich
2. Niechęć do nawiązania relacji, jeśli brak pewności, że jest się lubianym
3. Zahamowanie w intymnych relacjach z powodu obawy przed zawstydzeniem lub

ośmieszeniem.

4. Częste myśli o krytyce lub odrzuceniu
5. Zahamowanie w nowych interpersonalnych sytuacjach z powodu poczucia

niekompetencji

6. Ocena siebie jako kogoś nieudolnego lub gorszego
7. Niechęć do podjęcia ryzyka i nowych działań z powodu lęku przed zawstydzeniem
1 % populacji. Częściej u kobiet (Weissman 1993).
Najczęściej współwystepuje z zaburzeniem osobowości zależnej (Trull, i in. 1987), z

osobowością z pogranicza (Morey 1988).

Często współwystępuje z depresją i fobią społeczną (Alpert i in. 1997).
Osobowość unikającą można uważać za poważniejszą formę fobii społecznej (Hofmann i

in 1995).

Osobowość z

ależna

Kryteria diagnostyczne

►Nadmierna potrzeba opieki, prowadząca do zachowania

podporządkowanego i lęku przed oddzieleniem się

Występuje przynajmniej 5 z następujących
1. Trudność w podejmowaniu codziennych decyzji bez rady i upewnienia
2. Potrzeba, aby ktoś wziął odpowiedzialność za większość obszarów życia
3. Trudność wyrażenia braku zgody z powodu lęku przed utratą wsparcia lub

akceptacji

4. Trudność inicjowania działań lub samodzielnego robienia czegoś
5. Staranie się, aby uzyskać wsparcie lub akceptację
6. Poczucie bezradności w samotności z powodu lęku przed niemożnością

zaopiekowania się sobą

7. Pilnie poszukiwanie kolejnej relacji, aby uzyskać opiekę i wsparcie, gdy

bliska relacja się kończy

8. Nierealistyczne obawy przed koniecznością zaopiekowania się sobą

Osobowość z

ależna

Występowanie

■ Aktywność w podejmowaniu działań, aby zachować relację

(Bornstein 1997).

2 % ogółu populacji (Allnut i Links 1996). Częściej u kobiet niż u

mężczyzn (Corbitt i Wagner 1995;Weissman 1993).

■ Współwystępuje z osobowością z pograniczą, schizoidalną,

schizotypową, i unikajacą.

■ Współwystępuje z zburzeniem depresyjnym dwubiegunowym i

jednobiegunowym, z lękowymi i bulimią (Loranger1996).

Osobowość obsesyjno-kompulsyjna (Anankastyczna)
kryteria diagnostyczne

► Dążenie do perfekcjonizmu; koncentracja na porządku, kontrolowanie spraw i i

ludzi

Występuje przynajmniej 4 z następujacych
1. Zajmowanie się szczegółami, regułami to tego stopnia, że traci się z oczu główny cel

działania.

2. Perfekcjonizm przeszkadza w ukończeniu zadania
3. Poświecenie się pracy z pominięciem przyjemności.
4. Sztywne kierowanie się formalnymi zasadami w sprawach moralnych i wartości.
5. Upór i wymaganie, aby wszystko było robione według własnej wizji.
6. Niechęć do delegowania zadań innym osobom, chyba , że wykonają je dokładnie według

oczekiwań

7. Trudność pozbyciu się rzeczy zbytecznych.
8. Skąpstwo w wydawaniu pieniędzy na siebie i na innych .
WYSTĘPOWANIE
1% ogółu populacji spełnia kryteria osobowości obsesyjno-kompulsyjnej Częściej

występuje u mężczyzn (Carter i in 1999).

Współwystępuje najczęściej z osobowością unikającą (Lassano i in 1993).
Występuje częściej u ludzi z zaburzeniem obsesyjno-kompulsyjnym niż u ludzi z

zaburzeniem paniki lub depresji (Diaferia i in 1997).

Osobowość lękliwa – zależna – obsesyjno –kompulsyjna

Etiologia
wpływ rodzinny

►Osobowość lękliwa tworzy się przez uczenie się lęku dotyczącego sytuacji

społecznych. W procesie modelowania rodzice uczą własnych lęków.

►Osobowość zależna tworzy się w sytuacji nadmiernej lub niedostatecznej opieki

rodzicielskiej , Wtedy nie tworzy się u dziecka poczucie własnej skuteczności.

■ Nadmierna opieka (Livsey i in 1990). Gdy rodzice są nadmiernie opiekuńczy i autorytarni.

Wtedy nie tworzy się u dziecka poczucie własnej skuteczności (Bornstein 1997).

■ Za wcześnie jest przerwana relacja bezpieczeństwa przez śmierć opiekuna, zaniedbanie,

odrzucenie (Dziecko nie doświadcza przywiązania do dorosłego i poczucia bezpieczeństwa i

boi się eksplorować i osiągać cele.)

►Zaburzenie osobowości obsesyjno-kompulsyjne.
Teoria Freuda – fiksacja na fazie analnej.
■ behawioralna = Rodzice karzą za niefortunne wpadki. Rodzice nie okazują emocji a są

surowi i wymagający. W reakcji na powtarzające się kary osoba stara się stosować reguły i

utrzymywać porządek w swoim otoczeniu (Millon i in 2000) .

■ Teoria poznawcza = ukształtowane w okresie dzieciństwa przekonania dotyczące

siebie, ludzi i strategii radzenia sobie z nimi (Forgus i Shulman 1979; Beck i in. 1990).

- „Jestem odpowiedzialny za to, co się nie udaje; Życie jest nieprzewidywalne; Muszę

więc być czujny i zapobiec, aby nic złego się nie stało”.

Dlatego występuje Lęk przed utratą kontroli, z którym osoba radzi sobie przez

kompensację. Np. pracoholik boi się, że świat się rozpadnie, jeśli pozwoli sobie odpocząć lub

bawić się.

Osobowosć lękliwa i obsesyjno-kompulsyjna

Farmakoterapia

■ Lek antylękowy (Xanax) –obniża lęk społeczny u osobowości

lękliwej

■Lek antydepresyjny (Prozac) - obniża objawy zaburzenia osobowości

obsesyjno-kompulsyjnej (Ekselis, von Knorring 1999;Marchevsky
1999.

Osobowość lękliwa,

zależna i obsesyjno-kompulsyjna

Terapia behawioralna i psychoanalityczna -
Potwierdzenie skuteczności w badaniach z uzyciem grupy kontrolnej

(Rakowska 2005)

Badanie = 40 ambulatoryjnych sesji terapii behawioralnej i psychodynamicznej
Wobec osób z zaburzeniem osobowości unikającej, zależnej i obsesyjno-

kompulsyjnej, którym towarzyszyło występowanie lęku i depresji.

Efekt = W obu grupach uzyskano redukcję objawów psychopatologicznych i

problemów interpersonalnych, ale też podstawowych objawów zaburzenia

osobowości. Badanie nie wykazało przewagi żadnej z terapii.

►Terapia behawioralna = trening umiejętności społecznych i trening radzenia

sobie z lękiem.

► Terapia zorientowana na wgląd w źródła lęku = indywidualna, rodzinna i

psychodrama.

W obu grupach stosowano program wzmocnień pozytywnych związanych z

wykonywaniem codziennych czynności oraz rekreacją.

Badanie kontrolne = w obu grupach 40% pacjentów osiągnęło znaczącą

poprawę w zakresie problemów interpersonalnych i cech

osobowości.

W grupie poddanej terapii psychodynamicznej 54% pacjentów uzyskało znaczącą redukcję objawów psychopatologicznych i 42% w grupie poddanej terapii poznawczej, ale nie jest

różnica istotna statystycznie (Svartberg i in. (2004).

Osobowosc lękliwa
terapia behawioralna - Potwierdzenie skuteczności w badaniach z
uzyciem grupy kontrolnej

(Rakowska 2005)

Badanie 10 sesji.
► trening umiejętności interpersonalnych w relacjach intymnych
► ekspozycja na sytuacje społeczne, które budzą lęk.
Efekt = Równy w obu grupach. Zwiększenie częstości występowania u

pacjentów zachowań przeciwnych do unikania i zmniejszenie lęku w

sytuacjach społecznych większe niż w grupie kontrolnej.

Badanie kontrolne po sześciu miesiącach = pacjenci w obu grupach utrzymali

korzyści.

Badanie 12 sesji w warunkach ambulatoryjnych.
►trening umiejętności społecznych w połączenie z poznawczą

modyfikacją przekonań.

Leczeniu poddano próbę pacjentów z fobią społeczną i zaburzeniem

osobowości unikającej, którzy charakteryzowali się trwającą całe życie

społeczną izolacją.

Efekt = Uzyskano redukcję unikania sytuacji społecznych porównywalną w

obu grupach i większa niż w grupie kontrolnej.