

misja oznacza zadanie do spełnienia



misja religijna oznacza działalność

przedstawicieli jakiejś religii



misja militarna określa siły zbrojne

pełniące funkcje organu

zewnętrznego państwa poza jego

granicami

W służbie naszej przodować będziemy

Dla Ojczyzny - Jej dobra pracować

A gdy trzeba i ginąć będziemy

Aby życie człowieka ratować

My nie chcemy, ni wojen, ni bojów

Dość krwi bratniej i ofiar faszyzmu

My jesteśmy siostrami pokoju

Służyć chcemy idei humanizmu



opieka nad chorymi i rannymi od zawsze była domeną

k

obiet



pierwsze wzmianki mówią, że w czasie wojen religijnych

proroka Mahometa(570–632) kobiety opatrywały rannych

pod wodzą „świętej kobiety”. Podobnie było

w

czasach Imperium Otomańskiego (1299–1923)



przykłady

te dowodzą, że obowiązujące wówczas prawo

kanoniczne nie sprzeciwiało się

sprawowaniu opieki

przez kobiety nad rannymi mężczyznami



jedną z ważniejszych

przyczyn, dla których kobiety

zajmowały się wtedy pacjentami, były wojny



nie ma udokumentowanej

historii, która potwierdza, że

żeński personel był

zatrudniony do opieki nad chorymi

mężczyznami w innych

okolicznościach



źródła historyczne potwierdzają

jedynie, że kobiety

pracowały jako uzdrowicielki, akuszerki

czy zielarki



Wojskowa S

Wojskowa S

ł

ł

u

u

ż

ż

ba Zdrowia jest jedn

ba Zdrowia jest jedn

ą

ą

z najstarszych s

z najstarszych s

ł

ł

u

u

ż

ż

b w

b w

Wojsku Polskim, tradycja opieki medycznej w polskiej armii

Wojsku Polskim, tradycja opieki medycznej w polskiej armii

si

si

ę

ę

ga bowiem jeszcze

ga bowiem jeszcze

ś

ś

redniowiecza. Podstawowa struktura

redniowiecza. Podstawowa struktura

Wojskowej S

Wojskowej S

ł

ł

u

u

ż

ż

by Zdrowia zosta

by Zdrowia zosta

ł

ł

a ustalona w XVI i XVII w,

a ustalona w XVI i XVII w,

jednak punktem zwrotnym organizacji opieki zdrowotnej by

jednak punktem zwrotnym organizacji opieki zdrowotnej by

ł

ł

wiek XVIII, kiedy to w roku 1775 decyzj

wiek XVIII, kiedy to w roku 1775 decyzj

ą

ą

Sejmu utworzono

Sejmu utworzono

stanowisko "Genera

stanowisko "Genera

ł

ł

a - Sztabsmedyka".

a - Sztabsmedyka".

Do rozwoju

Do rozwoju

Wojskowej S

Wojskowej S

ł

ł

u

u

żb

żb

y Zdrowia przyczynił si

y Zdrowia przyczynił si

ę

ę

dr Micha

dr Micha

ł

ł

Bergonzoni,

Bergonzoni,

wybitny spolonizowany lekarz pochodzenia w

wybitny spolonizowany lekarz pochodzenia w

ł

ł

oskiego.

oskiego.

Ustanowi

Ustanowi

ł

ł

on "Dywizj

on "Dywizj

ę

ę

Medyczn

Medyczn

ą

ą

" – czyli rodzaj Kwatery

" – czyli rodzaj Kwatery

G

G

ł

ł

ównej S

ównej S

ł

ł

u

u

ż

ż

b Medycznych, tworz

b Medycznych, tworz

ą

ą

c efektywne struktury

c efektywne struktury

s

s

ł

ł

u

u

ż

ż

by zdrowia,

by zdrowia,

łą

łą

cznie ze stacjonarnymi szpitalami

cznie ze stacjonarnymi szpitalami

wojskowymi. Wybitn

wojskowymi. Wybitn

ą

ą

postaci

postaci

ą

ą

w historii s

w historii s

ł

ł

u

u

ż

ż

by zdrowia by

by zdrowia by

ł

ł

tak

tak

ż

ż

e gen. prof. Karol Kaczkowski, który pe

e gen. prof. Karol Kaczkowski, który pe

ł

ł

ni

ni

ł

ł

funkcj

funkcj

ę

ę

Genera

Genera

ł

ł

a - Sztabsmedyka podczas Powstania Listopadowego

a - Sztabsmedyka podczas Powstania Listopadowego

w 1830 r i wojny polsko-rosyjskiej 1830-1831.

w 1830 r i wojny polsko-rosyjskiej 1830-1831.

Zorganizowa

Zorganizowa

ł

ł

on nowoczesny system pomocy medycznej z

on nowoczesny system pomocy medycznej z

elementami segregacji poszkodowanych oraz os

elementami segregacji poszkodowanych oraz os

ł

ł

ony sanitarno-

ony sanitarno-

epidemiologicznej

epidemiologicznej



p

p

o odzyskaniu niepodleg

o odzyskaniu niepodleg

ł

ł

o

o

ś

ś

ci w 1918 r. utworzono

ci w 1918 r. utworzono

spójn

spójn

ą

ą

struktur

struktur

ę

ę

wojskowej s

wojskowej s

ł

ł

u

u

ż

ż

by zdrowia wzoruj

by zdrowia wzoruj

ą

ą

c

c

si

si

ę

ę

na modelach zachodnioeuropejskich (g

na modelach zachodnioeuropejskich (g

ł

ł

ównie

ównie

francuskich i niemieckich).

francuskich i niemieckich).

Szef

Szef

Departamentu Medycznego by

Departamentu Medycznego by

ł

ł

podporz

podporz

ą

ą

dkowany

dkowany

Ministrowi Obrony w czasie pokoju i Szefowi Obrony w

Ministrowi Obrony w czasie pokoju i Szefowi Obrony w

czasie wojny, a doradcy medyczni jednostek i formacji

czasie wojny, a doradcy medyczni jednostek i formacji

bezpo

bezpo

ś

ś

rednio podlegali dowódcom. Wojskow

rednio podlegali dowódcom. Wojskow

ą

ą

S

S

ł

ł

u

u

ż

ż

b

b

ę

ę

Zdrowia wspó

Zdrowia wspó

ł

ł

tworzył gen. bryg. dr Stanis

tworzył gen. bryg. dr Stanis

ł

ł

aw

aw

Rouppert, pe

Rouppert, pe

ł

ł

ni

ni

ą

ą

cy w okresie mi

cy w okresie mi

ę

ę

dzywojennym

dzywojennym

najd

najd

ł

ł

u

u

ż

ż

ej obowi

ej obowi

ą

ą

zki szefa WSZ

zki szefa WSZ



w

w

ielki wp

ielki wp

ł

ł

yw na s

yw na s

ł

ł

u

u

ż

ż

by medyczne Polskich Si

by medyczne Polskich Si

ł

ł

Zbrojnych na zachodzie podczas II wojny

Zbrojnych na zachodzie podczas II wojny

ś

ś

wiatowej

wiatowej

wywar

wywar

ł

ł

gen. dyw. prof. Boles

gen. dyw. prof. Boles

ł

ł

aw Szarecki, bohater

aw Szarecki, bohater

bitwy pod Monte Cassino, który zreszt

bitwy pod Monte Cassino, który zreszt

ą

ą

po wojnie

po wojnie

wróci

wróci

ł

ł

do Polski i pe

do Polski i pe

ł

ł

ni

ni

ł

ł

s

s

ł

ł

u

u

ż

ż

b

b

ę

ę

jako

jako

Naczelny Lekarz. Od lat 60-tych Wojskowa S

Naczelny Lekarz. Od lat 60-tych Wojskowa S

ł

ł

u

u

ż

ż

ba

ba

Zdrowia by

Zdrowia by

ł

ł

a stopniowo w

a stopniowo w

łą

łą

czana w instytucje

czana w instytucje

kwatermistrzowskie (wg modelu sowieckiego), a

kwatermistrzowskie (wg modelu sowieckiego), a

nast

nast

ę

ę

pnie zosta

pnie zosta

ł

ł

a cz

a cz

ęś

ęś

ci

ci

ą

ą

systemu logistycznego.

systemu logistycznego.

Medycy w mundurach maj

Medycy w mundurach maj

ą

ą

jednak nadziej

jednak nadziej

ę

ę

,

,

ż

ż

e obecny

e obecny

proces restrukturyzacji i przywracania autonomii

proces restrukturyzacji i przywracania autonomii

wojskowej s

wojskowej s

ł

ł

u

u

ż

ż

by zdrowia, przyczyni si

by zdrowia, przyczyni si

ę

ę

do poprawy

do poprawy

skuteczno

skuteczno

ś

ś

ci opieki medycznej w armii

ci opieki medycznej w armii



paradygmat służby zdrowia w okresie narodowego socjalizmu

uległ głębokiej zmianie i od 1933 r. przekształcony został w

konkretne działanie polityczne



humanistyczne i chrześcijańskie podstawy służby zdrowia,

stawiające w centrum uwagi zdrowie pojedynczego

człowieka zostały zastąpione wartościami, odnoszącymi służbę

zdrowia do całego organizmu jakim był naród, a wartość

pojedynczego człowieka mierzona była jego produktywnością i

przydatnością dla całego społeczeństwa i państwa



jeśli jednostka okazywała sie nieprzydatna, nie miała prawa do

opieki przez wspólnotę (naród), wspólnota miała prawo i

obowiązek wykluczyć i usunąć „wroga” jej cześć, tak aby

całość organizmu zachowana była przy zdrowiu. Tym zasadom

podporządkowane zostały naturalnie wszystkie zawody

związane ze służba zdrowia. Szczególna rola przypadła w tym

także służbom pielęgniarskim



„

Opieka pielęgniarska nad narodem nie powinna

odnosić sie w przyszłości

wyłącznie do opieki nad chorymi i cierpiącymi,

nie może polegać TYLKO na łagodzeniu

ich cierpieniu, następstw biedy i niedostatku.

Musi ona sięgać dalej. Musi przejąć

wiodąca role w narodzie w kwestiach jego

zdrowia... Służba pielęgniarska ma wcielać w

życie wole państwa w kwestii zachowania zdrowia

narodu” (materiały informacyjne Hauptamt für

Volkswohlfahrt, listopad 1936 r.,

Archiwum Państwowe w Koblencji)



opieka pielęgniarska nad aparatem

państwowym spoczywała wyłącznie w rękach

narodowosocjalistycznych służb

pielęgniarskich. Ważnym zadaniem

politycznym była także służba personelu

pielęgniarskiego na froncie walki.

Po kolejnych militarnych zdobyczach

terytorialnych wysyłano tam personel

pielęgniarski i wychowawczy. Personel

pielęgniarski miał również swój udział

w zbrodniach przeciwko ludzkości - w

programie eutanazji i ostatecznej zagładzie



do dziś nadal niewiele wiadomo o specyficznym udziale

personelu pielęgniarskiego w procesie unicestwiania

tzw. „bezwartościowego życia”. Pewne jest jednak, ze

brał on udział we wszystkich fazach zagłady:

pielęgniarze i pielęgniarki pracowali w zakładach

psychiatrycznych, w których selekcjonowano i

wysyłano pacjentów na śmierć, byli

aktywni w ośrodkach zagłady, w których zostało

zagazowanych tysiące osób, wielu było także

aktywnych w obozach masowej zagłady. Pielęgniarze i

pielęgniarki zabijali samodzielnie w

klinikach psychiatrycznych osoby wymagające opieki w

fazie tzw. „dzikiej eutanazji” w okresie 1941 – 45



ten fragment historii pielęgniarstwa stanowi jeden z

najciemniejszych fragmentów w historii tej grupy

zawodowej



w

w

Polsce mo

Polsce mo

ż

ż

na wyró

na wyró

ż

ż

ni

ni

ć

ć

dwie s

dwie s

ł

ł

u

u

ż

ż

by zdrowia, pierwsz

by zdrowia, pierwsz

ą

ą

z

z

nich jest ogólna s

nich jest ogólna s

ł

ł

u

u

ż

ż

ba zdrowia, która dba o zdrowie

ba zdrowia, która dba o zdrowie

wszystkich obywateli. Inaczej sprawa si

wszystkich obywateli. Inaczej sprawa si

ę

ę

tyczy je

tyczy je

ś

ś

li chodzi o

li chodzi o

wojsko. Oddzia

wojsko. Oddzia

ł

ł

y wojskowe maj

y wojskowe maj

ą

ą

swoje oddzielne placówki, i

swoje oddzielne placówki, i

swoj

swoj

ą

ą

w

w

ł

ł

asn

asn

ą

ą

s

s

ł

ł

u

u

ż

ż

b

b

ę

ę

zdrowia, jest to jedno

zdrowia, jest to jedno

z

z

przywilejów bycia wojskowym. Wojsko musi posiada

przywilejów bycia wojskowym. Wojsko musi posiada

ć

ć

w

w

ł

ł

asn

asn

ą

ą

s

s

ł

ł

u

u

ż

ż

b

b

ę

ę

zdrowia, g

zdrowia, g

ł

ł

ównie dlatego,

ównie dlatego,

ż

ż

e to ona dobiera

e to ona dobiera

ludzi do wojska,

ludzi do wojska,

bada ich stan fizyczny i

bada ich stan fizyczny i

to czy nadaj

to czy nadaj

ą

ą

si

si

ę

ę

do pe

do pe

ł

ł

nienia s

nienia s

ł

ł

u

u

ż

ż

by wojskowej. Wojskowa

by wojskowej. Wojskowa

s

s

ł

ł

u

u

ż

ż

ba zdrowia, musi równie

ba zdrowia, musi równie

ż

ż

dba

dba

ć

ć

o stan w którym

o stan w którym

przebywaj

przebywaj

ą

ą

wszyscy

wszyscy

ż

ż

o

o

ł

ł

nierze, zapewnia

nierze, zapewnia

ć

ć

im regularne

im regularne

szczepienia izolowa

szczepienia izolowa

ć

ć

w razie wyst

w razie wyst

ą

ą

pienia epidemii czy w

pienia epidemii czy w

innych nag

innych nag

ł

ł

ych przypadkach. Po za tym wojskowa s

ych przypadkach. Po za tym wojskowa s

ł

ł

u

u

ż

ż

ba

ba

zdrowia, musi sprawowa

zdrowia, musi sprawowa

ć

ć

nadzór nad wojskowymi, w

nadzór nad wojskowymi, w

trakcie wype

trakcie wype

ł

ł

nienia niebezpiecznych zada

nienia niebezpiecznych zada

ń

ń

wojennych.

wojennych.

Wojskowa s

Wojskowa s

ł

ł

u

u

ż

ż

ba zdrowia musi równie

ba zdrowia musi równie

ż

ż

odpowiednio

odpowiednio

przygotowa

przygotowa

ć

ć

wszystkich swoich wojskowych na wypadek

wszystkich swoich wojskowych na wypadek

wyst

wyst

ą

ą

pienia wojny, czy przyst

pienia wojny, czy przyst

ą

ą

pienia do niej

pienia do niej



wojskowa służba zdrowia, powołana przez Sejm I

Rzeczypospolitej, wnosi niezwykle istotny wkład w ratowanie

zdrowia i życia żołnierzy

 



niebagatelną rolę w tym procesie odgrywają pielęgniarki

zatrudnione lub pełniące służbę – jako profesjonalistki i

specjalistki różnych szczebli jednostek organizacyjnych

resortu obrony narodowej (ON)

 



w Polsce ponad 5000 pielęgniarek i położnych jest

zatrudnionych lub pełni służbę w różnego typu

jednostkach resortu – wojskowych podmiotach

funkcjonujących w ochronie zdrowia. Są to jednostki

badawczo rozwojowe, zakłady opieki zdrowotnej, struktury

medyczne jednostek wojskowych, centrum szkolenia

wojskowo-medycznego



w stosunku do grupy pielęgniarek,

żołnierzy służby czynnej oraz w stosunku

do kandydatów na żołnierzy

zastosowanie mają regulacje dotyczące

strategii bezpieczeństwa

Rzeczypospolitej Polskiej i strategii

wojskowej, powszechnego obowiązku

obrony oraz zasad, polityki,

planowania i zapewnienia zabezpieczenia

medycznego Sił Zbrojnych RP i służby

wojskowej żołnierzy zawodowych



podstawowym aktem prawnym, który reguluje zasady

użycia lub pobytu Sił Zbrojnych RP poza granicami

państwa oraz warunki udziału

żołnierzy zawodowych i pracowników wojska w

misjach, jest ustawa z 17 grudnia 1998 roku o

zasadach użycia lub pobytu Sił Zbrojnych

Rzeczypospolitej Polskiej poza granicami państwa

(DzU nr 162, poz. 1117 z późn. zm.)



wojsko może – w celu zapewnienia obsady niektórych

stanowisk w jednostkach wojskowych przez osoby

mające specjalistyczne kwalifikacje – zatrudniać

pracowników na zasadach określonych także w

przepisach kodeksu pracy (takimi pracownikami są

na przykład lekarze i pielęgniarki)



Rozporządzenie Rady Ministrów z 1 października 1999 roku w sprawie

szczegółowych zasad zatrudniania pracowników w jednostkach

wojskowych przewidzianych do użycia lub pobytu poza granicami

państwa (DzU nr 80, poz. 906)- Zgodnie z przepisami tego

rozporządzenia pracownika można zatrudnić w jednostce wojskowej

przewidzianej do użycia lub pobytu poza granicami państwa
po uprzednim: wyrażeniu przez niego pisemnej zgody na wyjazd,

uzyskaniu odpowiedniego poświadczenia bezpieczeństwa

oraz orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań

zdrowotnych do tego wyjazdu, a także po pisemnym

potwierdzeniu przyjęcia przez pracownika zakresu obowiązków na

stanowisku pracy, które będzie zajmował poza granicami państwa



Rozporządzenie Rady Ministrów z 8 kwietnia 2008 roku w sprawie

szczegółowych zasad i trybu finansowania przygotowania i działania

jednostek wojskowych poza granicami państwa (DzU nr

62, poz. 389)



Rozporządzenie Rady Ministrów z 11 października 2005 roku w sprawie

warunków otrzymywania świadczeń opieki zdrowotnej udzielanych

żołnierzom w służbie czynnej i pracownikom wojska (DzU nr 208, poz.

1740)



Rozporządzenie Rady Ministrów z 25 maja 2004 roku w sprawie

pełnienia zawodowej służby wojskowej poza granicami państwa



realizowanie się w zawodzie wymaga od pielęgniarki

wojskowej szerszych i specjalistycznych umiejętności

i wiedzy, w tym m.in. z zakresu

medycyny polowej, ratowania i

pielęgnowania rannych i porażonych na polu walki,

procedur postępowania z zakresu

niwelowania skutków broni masowego rażenia,

segregacji rannych i porażonych



pielęgniarka wojskowa musi znać sposoby i procedury

bezpiecznej ewakuacji rannych (drogą lądową i

powietrzną), zasady organizacji zabezpieczenia

medycznego wojsk na

poszczególnych poziomach oraz siły i środki do tego

przeznaczone



dyspozycyjność,



odporność na trudy służby wojskowej

(szczególnie poza granicami

kraju),



gotowość do niesienia pomocy



- Warunki pracy podczas misji zdecydowanie odbiegają od

tych w kraju – przyznaje st. chor. Kamila Trusz, która służyła

jako pielęgniarka anestezjologiczna między innymi w Libanie

i Iraku. Zdarzało się tak, że operowaliśmy pod ostrzałem –

wspomina.

Zapytana o powody dla których zdecydowała się na wzięcie

udziału w misji jednym tchem odpowiada, że skłoniła ją do

tego przede wszystkim chęć sprawdzenia się w

niecodziennych warunkach oraz możliwość przeżycia

przygody i poznania czegoś nowego, innego.

- Nie należy się nastawiać, że coś złego się stanie – radzi st.

chor. Trusz – ja nikogo nie namawiam do podjęcia takiego

kroku, nikomu tez nie będę odradzała, to indywidualna

sprawa. Ważne by wyjeżdżając na misję mieć

pozałatwiane wszystkie sprawy osobiste, bo wyjazd nie jest

odskocznią od codzienności – dodaje.



każdy kandydat zanim wyjedzie na misję

będzie musiał przejść specjalne szkolenie

w Centrum Szkolenia Służb

Medycznych, a następnie

podpisać kontrakt na okres do

6 miesięcy



wojsko kusi kandydatów zarobkami, tzw.

niższy personel medyczny będzie mógł

zarobić nawet 9 tysięcy złotych

miesięcznie, a lekarze

nawet 11 tysięcy złotych



gazety powielają slogan, że misjonarze zniszczyli wiele kultur,

np. Indian, na obu kontynentach. Mówi się, że konkwistadorzy

w imię wiary palili, zabijali i grabili. Tylko w części jest to

prawda.

      Należy wyraźnie rozgraniczyć założenia misyjne i realizację.



do prowadzenie misji często zgłaszali się ludzie o zamiarach

zdobycia sławy i bogactw. Legendy o złotym

mieście Eldorado były przyjmowane często dosłownie. Podczas

gdy pierwsi prawdziwi misjonarze próbowali żyć razem

przekazując Indianom wartości prawdziwie chrześcijańskie, to

inni przypływali pod sztandarami nowych skutecznych misji,

mając z religią niewiele wspólnego.

      To, co działo się na innym kontynencie, było całkowicie

nieznane. Mieli one wolne ręce i swobodę działania. Informacje

o konkwiście przychodziły mgliste i z dużym opóźnieniem.

Dlatego nie można się dziwić, że Kościół w dobrej wierze

podejmował działania mające ucywilizować ludy, o których

słyszał, że jedzą ludzi (Majowie), porywają niewolnice w celu

rytualnych ofiar (Aztekowie) itp.



podstawowym warunkiem pracy jest znajomość języka

kraju, gdzie chciałoby się pracować. A

więc chcąc pracować na Węgrzech trzeba znać

węgierski, w Albanii - albański, na Białorusi i Ukrainie -

przynajmniej rosyjski, w Kongo i na Komorach -

francuski, w Tanzanii – angielski

itd.,



brak przeciwwskazań zdrowotnych,



głęboka wiara,



w Tanzanii np. jest zakaz pracy pielęgniarek z innych

krajów, gdyż sama Tanzania ma ich

nadmiar i w obronie miejsc pracy dla

rodzimych pielęgniarek rząd wydał taki zakaz

„ Z zawodu jestem pielęgniarką, więc pracuje w klinice pełniącej

funkcje przychodni i szpitala. Bardzo często muszę też być

lekarzem, położną, osobą pouczającą o

podstawowych zasadach higieny i pielęgnacji. Do Etiopii nie

można wjechać jako misjonarz czy misjonarka. Mnie przyjęto w

charakterze pielęgniarki, inną siostrę jako nauczycielkę, księdza

jako nauczyciela, pracownika socjalnego czy

biurowego. Musimy pracować zgodnie ze swoja profesją i co roku

odnawiać pozwolenie na jej wykonywanie. Z rządu przyjeżdżają

kontrolerzy i po ich wizytacji

pozwolenie jest przedłużane bądź nie. W związku z brakiem

możliwości głoszenia Ewangelii wprost, musiałyśmy znaleźć inny

sposób, by przekazywać Pana Boga tamtejszym

ludziom. —żyjemy z nimi, uczymy zasad zdrowego żywienia,

hodowli kurczaków, pszczół - to niektóre przykłady.



Choroby w Etiopii są związane przede wszystkim z brudem.

Ludzie pytali o czystą wodę, wykopałyśmy więc

studnie głębinową. Podobnie z hodowlą drobiu: żadna z nas

nigdy tego w życiu nie robiła! Jadąc na misje, nie myślałam,

że sie będę zajmować chorobami kurczaków.”



Katolickie Stowarzyszenie Pielęgniarek Polskich

realizuje zasady etyki zawodowej – broni życia od

chwili poczęcia aż do naturalnej śmierci, krzewi zasady

etyki katolickiej w środowisku zawodowym i formuje

duchowo i intelektualnie swoje członkinie.

Stowarzyszenie zostało założone w 1994 r. na Jasnej

Górze z inicjatywy ks. Józefa Jachimczaka ze

Zgromadzenia Księży Misjonarzy św. Wincentego ŕ

Paulo. Grupa członków-założycieli liczyła 110 osób.

Członkinie co miesiąc uczestniczą we Mszach świętych

i konferencjach formacyjnych. Prowadzą poza tym

działalność charytatywną – świadczą bezinteresowną

pomoc ludziom chorym i samotnym



poznanie uwarunkowanych religią przekonań na

temat zdrowia umożliwia prawidłową diagnozę

pielęgniarską, a także

przyczynia się do pogodzenia rozbieżności w

poglądach pacjenta i opiekującej się nim pielęgniarki



przemiany prowadzące od pielęgniarstwa

instrumentalnego do holistycznego i

transkulturowego uczą nas nie tylko traktowania

pacjenta jako całości biopsychospołecznej,

lecz również uwzględniania aspektu

kulturowego i duchowego



religia ma wielkie znaczenie dla człowieka

wierzącego, nadaje jego życiu sens,

kształtuje jego postępowanie i decyzje moralne



wiara determinuje sposób postrzegania

śmierci, choroby, określa metody leczenia i

pielęgnowania. Pomijanie strony duchowej

jest więc sprzeczne z

podejściem holistycznym



np. Świadkowie Jehowy często spotykają się

z niezrozumieniem swoich

oczekiwań w zakresie opieki medycznej. W

chorobie zawsze szukają fachowej pomocy

medycznej i godzą się na większość

proponowanych metod leczenia



niezbędne jest samokształcenie i

dokształcanie się, rozwijanie

umiejętności nawiązywania

kontaktów z przedstawicielami

innych kultur i tolerancji w

stosunku do pacjentów różnych

narodowości i wyznań