W-VII.

(21/22. XI. 2007)

• O afektach i

popędach
WTÓRNYCH -
„zaprogramowanych
przez doświadczenie”

• O nowych „punktach

podparcia dla
równowagi”:
RÓWNOWAGA
POZNAWCZA

• TU FILM NR 2 –

bohaterem 10-miesięczna
dziewczynka -

•

zapis zachowania, w którym
- widoczny jest wpływ warunkowania
instrumentalnego na powtarzanie
czynności
oraz
- brak zdolności do kierowania się
myśleniem

Słowo o afektach

wtórnych

• Stopniowo rozwijają się nowe

jakościowo afekty

• Powstają one dzięki interakcjom

pomiędzy afektami pierwotnymi i

procesami poznawczymi

• Por. niżej – model „emocji

mieszanych” Plutchika (uwaga na

kłopoty terminologiczne!)

PIERWOTNE AFEKTY i

PIERWOTNE AFEKTY i

AFEKTY WTÓRNE:

AFEKTY WTÓRNE:

EMOCJE MIESZANE

EMOCJE MIESZANE

(diady I stopnia)

(diady I stopnia)

(wg. PLUTCHIK 1980)

LUBIENIE
(acceptance)

STRACH
(fear)

RADOŚĆ
(joy)

ZASKOCZENIE
(surprise)

OCZEKIWANIE
(anticipation)

SMUTEK
(sadness)

ZŁOŚĆ
(anger)

WSTRĘT
(disgust)

ULEGŁOŚĆ

PRZYWIĄZANIE

PANIKA

ROZCZAROWANIE

AGRESYWNOŚĆ

WSTYD

NIENAWIŚĆ

OPTYMIZM

Wg. kołowego modelu Plutchika, afekty
najbardziej pierwotne
są „holistyczne”: nie mogą być wzbudzane w tym
samym
czasie (dotyczy to przede wszystkim par afektów
umieszczonych w modelu przeciwlegle).

Stopniowo afekty pierwotne mogą się łączyć -
dotyczy to najpierw afektów sąsiadujących:
powstają tzw. DIADY I STOPNIA.

Diady I stopnia to najprostsze EMOCJE
MIESZANE (takie jak nienawiść czy
przywiązanie) - mają one właściwości podobne
do afektów wrodzonych.

PODOBNE - a jednak łatwiej poddające się
samokontroli...

POPĘDY WTÓRNE

POPĘDY WTÓRNE

psychologiczne:

psychologiczne:

POTRZEBY EMOCJONALNE

POTRZEBY EMOCJONALNE

Są to mechanizmy motywacyjne związane z

zapotrzebowaniem

na emocje

, takie jak poczucie bezpieczeństwa, przynależności,

więzi, czy aprobaty (por. lista potrzeb Maslowa).

•

Mechanizmy te działają na zasadach

-

deprywacyjnych:

b r a k

uczuć jest źródłem

ukierunkowania czynności,

-

homeostatycznych:

zakłócenia stanu równowagi

a u t o m a t y c z n i e

popychają do jej

przywrócenia.

HI ERARCHI A POTRZEB

HI ERARCHI A POTRZEB

wg. Abrahama MASLOWA (1954)

wg. Abrahama MASLOWA (1954)

FIZJ OLOGICZNE

ESTETYCZNE

WIEDZY I ROZUMIENIA

SAMOREALIZACJI

SZACUNKU

PRZYNALEŻNOŚCI I MIŁOŚCI

BEZPIECZEŃSTWA

“

Podstawowe potrzeby ludzkie są zorganizowane w hie-

rarchię względnej przewagi” (Maslow 1990, s. 76)

* Potrzeby zdeprywowane (wzbudzone i niezaspokojone) mają

dominujący wpływ na funkcjonowanie

* Im niżej w hierarchii, tym silniejsza determinacja

funkcjonowania

* Zaspokojenie potrzeb niższych umożliwia pojawienie się potrzeb

wyższych

* Potrzeby wyższe pojawiają się później w rozwoju

ontogenetycznym
i mają mniejsze znaczenie dla biologicznego przetrwania

* Im wyższe potrzeby, tym bardziej może być opóźniona ich

gratyfikacja

HIERARCHIA POTRZEB

HIERARCHIA POTRZEB

wg. Abrahama MASLOWA (1954)

wg. Abrahama MASLOWA (1954)

HIERARCHIA POTRZEB

HIERARCHIA POTRZEB

wg. Abrahama MASLOWA (1954)

wg. Abrahama MASLOWA (1954)

FIZJOLOGICZNE

APROBATY

PRZYNALEŻNOŚCI I MIŁOŚCI

BEZPIECZEŃSTWA

MECHANIZMY MOTYWACYJNE

MECHANIZMY MOTYWACYJNE

DEPRYWACYJNE:

DEPRYWACYJNE:

HOMEOSTATYCZNO-POPĘDOWE

HOMEOSTATYCZNO-POPĘDOWE

POPĘDY PIERWOTNE

POPĘDY PIERWOTNE

to procesy motywacyjne oparte o predyspozycje wrodzone.

POPĘDY WTÓRNE

POPĘDY WTÓRNE

to procesy motywacyjne oparte o predyspozycje nabyte pod wpływem

doświadczenia.

Popędy pierwotne i wtórne są wzbudzane w stanach

DEPRYWACJI

, to jest

gdy:

•

brak czegoś i homeostaza jest zakłócona

• równowaga nie może być przywrócona bez działań podmiotu.

Tzw. mechanizm motywacyjny

HOMEOSTATYCZNO-POPĘDOWY

obejmuje kilka faz:

• ODCHYLENIE OD RÓWNOWAGI
• ZAKŁÓCENIE HOMEOSTAZY
• NAPIĘCIE EMOCJONALNE

• UKIERUNKOWANIE AKTYWNOŚCI
• PRZYWRÓCENIE RÓWNOWAGI
• REDUKCJA NAPIĘCIA
• ZANIK CZYNNOŚCI

AUTONOMIA

AUTONOMIA

FUNKCJONALNA

FUNKCJONALNA

to termin wprowadzony przez

Allporta

dla nazwania

relacji

pomiędzy popędami
pierwotnymi i popędami wtórnymi.

Allport zwrócił uwagę na to, że

Allport zwrócił uwagę na to, że

(1) skoro realizacja popędów pierwotnych prowadzi
do zaspokojenia potrzeb (jak w przypadku:
czynności pokarmowe -zaspokojenie głodu),
(2) a stany zaspokojenia są nagradzające
(3) to środki, które posłużyły do ich zaspokojenia
stają
się pożądane (jak określona potrawa czy
miejsce,
w którym się głód zaspakaja):
stają się źródłem nowych popędów - popędów
wtórnych.

AUTONOMIA FUNKCJONALNA

AUTONOMIA FUNKCJONALNA

POPĘDÓW WTÓRNYCH WZGLĘDEM

POPĘDÓW WTÓRNYCH WZGLĘDEM

POPĘDÓW PIERWOTNYCH

POPĘDÓW PIERWOTNYCH

Stopniowo – te powiązane w osobniczej historii
doświadczeń elementy (głód, przyjemność jedzenia
określonej potrawy i obcowania z kimś) mogą się
wzajemnie uniezależniać – to jest

a u t o n o m i z

a u t o n o m i z

o w a ć

o w a ć

: popęd wtórny może być wzbudzony

niezależnie, bez wzbudzenia popędu pierwotnego
(pod wpływem nie głodu, lecz apetytu na daną
potrawę czy pragnienia kontaktu z daną osobą).

Allport sprzeciwił się tym samym tezie Freuda
jakoby wszelkie motywy wtórne były funkcjonalnie
powiązane
z popędami pierwotnymi - to jest wzbudzane tylko
wtedy, gdy dochodzi do deprywacji popędu
pierwotnego.

MOTYWACJE DEPRYWACYJNE:

MOTYWACJE DEPRYWACYJNE:

związane z

związane z

ZAKŁÓCENIAMI RÓWNOWAGI POZNAWCZEJ

ZAKŁÓCENIAMI RÓWNOWAGI POZNAWCZEJ

 Są to mechanizmy

MOTYWACYJNE

związane z zapo-

trzebowaniem na OKREŚLONY RODZAJ
INFORMACJI

 Braki lub pewne rodzaje informacji wywołują
napięcia
zakłócające równowagę (wywołując poczucie
niepokoju,
odrzucenia, dezaprobaty), a te powodują
poszukiwanie


określonych informacji.

 Napięcie sprawia, że przetwarzanie informacji jest
tendencyjne, subiektywne, nielogiczne, powiązane
z błędami poznawczymi (nietrafnym
spostrzeganiem i


rozumieniem rzeczywistości).

Poszukiwane są informacje, które

Poszukiwane są informacje, które

mogą jak najszybciej zredukować

mogą jak najszybciej zredukować

napięcie i przywrócić zaburzoną

napięcie i przywrócić zaburzoną

RÓWNOWAGĘ POZNAWCZĄ

RÓWNOWAGĘ POZNAWCZĄ

.

.

Źródłem zakłóceń równowagi poznawczej, wywołujących
dotkliwe napięcia, może być :

LUKA

– brak jakichś informacji, wywołujący poczucie niejasności,

dezorientacji,

WIELOZNACZNOŚĆ

informacji – wywołująca poczucie niepewności,

NIEZGODNOŚĆ

informacji – wywołująca poczucie dysonansu.

POPĘDY WTÓRNE : POTRZEBY

POPĘDY WTÓRNE : POTRZEBY

ORIENTACYJNE I EMOCJONALNE

ORIENTACYJNE I EMOCJONALNE



Sytuacje zagrożenia, niejasności czy dezaprobaty

ze strony innych ludzi wywołują negatywne
napięcia: strachu, poczucia dezorientacji,
osamotnienia, czy odrzucenia.

 Napięcia te popychają do aktywności
ukierunkowanych na przywrócenie równowagi:
osiągnięcie poczucia bezpieczeństwa, jasności,
przynależności, akceptacji itp.

•

Równowaga jest przywracana dzięki:

A. realnej zmianie sytuacji (np. osiągnięciu
aprobaty) lub

B. na drodze mechanizmów samooszukiwania