W-XI

(19/20. XII. 2007)

• MOTYWACJE

ukierunkowane na cel
[TRANSGRESJI,
WZROSTU]

• Skąd się biorą

motywacje do
realizowania celów
niezależnie czy wbrew
przykrości/przyjemności
?

PSYCHOLOGIA HUMANISTYCZNA

PSYCHOLOGIA HUMANISTYCZNA

Charlotte BÜHLER (1968)
Abraham MASLOW (1970)

Charlotte BÜHLER

Powinniśmy rozróżniać pomiędzy:

POTRZEBAMI a CELAMI

POTRZEBAMI a CELAMI

Obydwa te pojęcia dotyczą motywacji, ale

każde
z nich odnosi się do motywacji innego rodzaju.

POTRZEBY

POTRZEBY

- wynikają z pewnych braków,

powodujących powstawanie napięć, a te popychają
do działań - punktem dojścia działań jest
złagodzenie nacisku
potrzeby lub jej zaspokojenie.
[MASLOW:
potrzeby fizjologiczne, bezpieczeństwa, miłości i
przynależności, aprobaty]

Natomiast

CEL

CEL

to zamiar - to jest świadomie

antycypowany stan rzeczy, jaki człowiek obmyślił i
pragnie zrealizować.

Formułowanie celów może mieć charakter mniej
lub bardziej twórczy.
[MASLOW: dążenie do samorealizacji, do wiedzy i
rozumienia, do prawdy i piękna]

BÜHLER
4 kategorie tendencji motywacyjnych -
- “zaprogramowanych genetycznie lub
- przez doświadczenie” bądź też
- twórczo wygenerowanych (obmyślonych)

(1) utrzymanie wewnętrznego ładu
biologicznego
(2) zaspokojenie potrzeb emocjonalnych
(3) realizacja nowych, obmyślonych celów
(4) dążenie do samoograniczania
(samokontroli)

HIERARCHIA POTRZEB

HIERARCHIA POTRZEB

wg. Abrahama MASLOWA (1954)

wg. Abrahama MASLOWA (1954)

FIZJOLOGICZNE

ESTETYCZNE

WIEDZY I ROZUMIENIA

SAMOREALIZACJI

SZACUNKU

PRZYNALEŻNOŚCI I MIŁOŚCI

BEZPIECZEŃSTWA

MOTYWACJE CELOWOŚCIOWE WZROSTOWE

MOTYWACJE CELOWOŚCIOWE WZROSTOWE

(TRANSRESYJNE)

(TRANSRESYJNE)

JAKO PODSTAWA DZIAŁAŃ

JAKO PODSTAWA DZIAŁAŃ

Skąd biorą się motywacje wzrostowe?
Ich podstawę stanowią:

-

WARTOŚCI nadrzędne – najogólniejsze

WARTOŚCI nadrzędne – najogólniejsze

heurystyki

heurystyki

-

IDEAŁY

IDEAŁY: obmyślone - samodzielnie lub przez

innych – wizje upragnionych stanów rzeczy
- STANDARDY MOTYWACYJNE: pomysły realizacji
ideałów (“założyć rodzinę”, „chronić przyrodę”)

Uwaga: warunkiem koniecznym działania są
standardy
(podmiot często nie potrafi wskazać ich związku
z wartościami, ideałami)

CEL

CEL

to rodzaj motywacji, powiązanej z wizją wyniku

zaprogramowanej czynności

MOTYWACJE

MOTYWACJE

to procesy

* ukierunkowania aktywności – w tym, czynności realnych
bądź symbolicznych,

* pochodne od procesów wartościowania (tj. reagowania

afektywnego bądź oceniania),

* mające postać odruchowo-automatyczną bądź wolicjonalną

i intencjonalną

W obszarze

TRWAŁYCH DYSPOZYCJI

motywacje mają postać

* systemu potrzeb (popędów pierwotnych lub wtórnych) bądź

* celów

Jak dochodzi do działań sterowanych
motywacjami CELOWOŚCIOWYMI?

Źródłem NAPIĘCIA motywacyjnego jest

dostrzeżona rozbieżność

* stanów rzeczywistych oraz
* standardów motywacyjnych

Napięcie tego typu nie musi być realizowane na
drodze działań: może wywoływać tylko procesy
symboliczne (jak „mocne postanowienie
poprawy”)

Do działań dochodzi pod warunkiem:
- WOLI angażowania się
- obmyślenia PROGRAMU CZYNNOŚCI

EMOCJE

MOTYWACJE

PROCESY

WARTOŚCIOWANIA

UKIERUNKOWANIA

CZYNNOŚCI

I. AFEKTYWNE

przyjemnoś

ć

przykrość

zbliżanie

unikanie

II. UZNAWANE WARTOŚCI

wartości

cele : dążenia oparte
o programy działań

Determinanty MOTYWACJI

CELOWOŚCIOWYC H

• 3 warunki konieczne:

• m = f (N x WG x Prs)

• N – powstałe napięcie motywacyjne
• WG – wizja celu i ocena jego wartości
• Prs – subiektywne prawdopodobieństwo

sukcesu: realizacji celu

PROCESY SAMOKONTROLI

PROCESY SAMOKONTROLI

(na podstawie: Kofta 1978)

(na podstawie: Kofta 1978)

Definicja:

Samokontrola to inicjowany przez podmiot
proces, za pośrednictwem którego chce on
osiągnąć zbieżność między własnym
funkcjonowaniem a standardami wewnętrznymi
(osobistymi) bądź zewnętrznymi (nieosobistymi).

Atrybuty:

Samokontrola to proces

 regulacji nieautomatycznej: świadomej i

refleksyjnej

 o genezie kulturowej i charakterze osobistym,

podmiotowym

 zależny od rozwoju:

- poznawczych reprezentacji własnej osoby,
- standardów oceniania,
- standardów samokontroli

 oparty o mechanizmy wolicjonalne, definiowanie

celów i programowanie sposobów ich realizacji

SAMOKONTROLA:

PRESPEKTYWA CZASOWA

• SAMOKONTROLA dotyczyć może przyszłości, a także przeszłości...

• Samokontrola PROSEKTYWNA

oparta o antycypacje ocenę możliwych własnych zachowań - i
wolę zaniechania bądź podjęcia jakichś działań, zgodnie ze
standardami JA

• Samokontrola RETROSPEKTYWNA

oceny własnego funkcjonowania dotyczą przeszłości -
napięcia motywacyjne pochodzą od ich zestawienia ze
standardami
co prowadzić może do działań ukierunkowanych na zmianę
spowodowanych stanów rzeczy

Przebieg:

1) samoobserwacja lub antycypowanie możliwych
zdarzeń i własnych reakcji
2) porównanie informacji “o stanie rzeczy” ze
standardami
3) zaangażowanie emocjonalne i wola zmiany
4) wybranie programu realizacji
5) realizacja zamierzeń i obserwowanie efektów

IMPLIKACJE
zdolność narzucenia sobie zasad funkcjonowania
- MYŚLENIA i DZIAŁANIA -
niezależnego od nacisku mechanizmów
afektywno-popędowych

WARTOŚCI JAKO PODSTAWA

WARTOŚCI JAKO PODSTAWA

UCZUĆ

UCZUĆ

UCZUCIA

UCZUCIA

to

względnie trwałe

ustosunkowania
wobec świata

świadome, wynikające z rozpoznania cech obiektu
oraz ocen opartych o wyartykułowane standardy
wartościowania

Na tak zdefiniowane uczucia składają
się

(1) treści poznawcze, wynikające z obserwacji obiektu,

(2) oceny wynikające z odniesienia obserwacji do standardów oceniania,

(3) powiązane z ocenami
afekty

Tak więc,

miłość

to wynik poznania obiektu, określonego

wartościowania
go i emocji takich jak podziw, zachwyt, szacunek.
Natomiast

stan zakochania

to wynik automatycznego reagowania

afektywnego, który może, ale nie musi przekształcić się w miłość,

czy wynikać z miłości

.