W-VIII

(28/29. XI. 2007)

• O emocjonalnym

podłożu zakłóceń
orientacji i wglądów:
ZNIEKSZTAŁCENIAP
OZNAWCZE dla
przywracania
równowagi
afektywnej

• Motywacje POZA

RÓWNOWAGĄ:

HEDONIZM

EMOCJE NIEŚWIADOME

EMOCJE NIEŚWIADOME

WTÓRNIE:

WTÓRNIE:

UNIKANIE “ZŁEJ WIEDZY”

UNIKANIE “ZŁEJ WIEDZY”



Gdy do wzbudzenia emocji dojdzie, mogą one zostać wyparte,

stłumione lub powiązane z przyczynami innymi niż

rzeczywiste (np. niepowodzenia mogą
wydać się czymś usprawiedliwione).



Umysł – dla utrzymania homeostazy

psychologicznej –
przetwarza informacje tendencyjnie, tak by nie
dopuścić do
niepożądanych przeżyć lęku, wstydu, dysonansu.



Dzięki zniekształceniom podmiot nie uświadamia

sobie możliwych źródeł pewnych negatywnych emocji
(np. swoich wad, niechlubnych czynów, niepowodzeń,
zagrażającej życiu choroby czy niespójności
przekonań).

EMOCJE a NIEŚWIADOME

EMOCJE a NIEŚWIADOME

PRZETWARZANIE INFORMACJI

PRZETWARZANIE INFORMACJI

dla uniknięcia “złej wiedzy”

dla uniknięcia “złej wiedzy”

• Tendencyjne zniekształcanie informacji

- jest następstwem napięć związanych z

deprywacjami (zagrożeniem) potrzeb
emocjonalnych

bądź zaburzeniami

równowagi

poznawczej

-

ma charakter NIEŚWIADOMY:

podmiot nie zdaje sobie sprawy z tego, że

jego umysł odczytuje informacje selektywnie i

nietrafnie

NIEŚWIADOMOŚĆ WTÓRNA

nieświadome zniekształcanie przetwarzania
informacji pod wpływem afektu

* BRAK WGLĄDU:
(A) We własne intencje samooszukiwania
(w ich źródło: w doświadczenia, w którym
doszło do
skojarzenia danego typu informacji z
negatywnym
afektem);

(

B) we wpływ własnych lęków i intencji na

przetwarzanie
informacji

(

C) w zniekształcenia, do których doszło

BŁĘDY POZNAWCZE

BŁĘDY POZNAWCZE

część zniekształceń poznawczych nie ma związku z

emocjami – por.:
- złudzenia geometryczne,

- wyrazistość figury i tła,
- spostrzeganie relacji obiektów prototypowych i

nie prototypowych – np.:

„Efekt asymetrii” w ocenianiu dystansów JA - INNI

AFEKTYWNE vs POZNAWCZE

AFEKTYWNE vs POZNAWCZE

ŹRÓDŁA ZNIEKSZTAŁCEŃ

ŹRÓDŁA ZNIEKSZTAŁCEŃ

W PRZETWARZANIU INFORMACJI

W PRZETWARZANIU INFORMACJI

ZNIEKSZTAŁCENIA W PERCEPCJI

ZNIEKSZTAŁCENIA W PERCEPCJI

SPOŁECZNEJ o podłożu afektywnym

SPOŁECZNEJ o podłożu afektywnym

Nieświadomie tendencyjne spostrzeganie

rzeczywistości - pod wpływem

- lęku przed naruszeniem norm społecznych

i zagrożeniem dezaprobatą otoczenia (np.

„efekt Polyanny”)

- pragnienia aprobaty, wyższego statusu

(np. „kąpanie się w cudzej chwale”),

względnie trwałych nastawień

afektywnych: uprzedzeń

AFEKTYWNE ŹRÓDŁA ZNIEKSZTAŁCEŃ

AFEKTYWNE ŹRÓDŁA ZNIEKSZTAŁCEŃ

W PRZETWARZANIU INFORMACJI o JA

W PRZETWARZANIU INFORMACJI o JA

MECHANIZMY OBRONY Ego

MECHANIZMY OBRONY Ego

FREUD: rezultat naruszenia SUPEREGO

„Mechanizmy obronne” czy „mechanizmy obrony

osobowości (Grzegołowska-Klarkowska 1986)

Nieświadomie tendencyjne przetwarzanie informacji

na temat Ja - z lęku przed naruszeniem poczucia
własnej wartości, zagrożeniem samoakceptacji

MECHANIZMY OBRONY EGO

MECHANIZMY OBRONY EGO

(wybrane formy)

(wybrane formy)

NIEŚWIADOME

sposoby redukcji napięć wynikających z

konfliktu pomiędzy ID i SUPEREGO: z zagrożeń dla EGO

OBRONNOŚĆ PERCEPCYJNA

Niedopuszczanie wiedzy do świadomości: brak spostrzeżeń pomimo

dostępności sygnałów

WYPARCIE

Usunięcie ze świadomości treści zagrażających

PROJEKCJA

Przypisywanie innym ludziom własnych nieakceptowanych cech i

impulsów

INTROJEKCJA

Przypisywanie sobie cudzych pożądanych cech i impulsów

REAKCJA UPOZOROWANA

Ekspresja uczuć przeciwnych niż odczuwane i zarazem

nieakceptowane

SUBLIMACJA

Realizacja nieakceptowanego popędu sposobami społecznie

aprobowanymi

RACJONALIZACJA

Wybiórcze dostrzeganie czynników usprawiedliwiających

własne niepowodzenia czy nieakceptowane zachowania

MECHANIZMY OBRONY EGO

MECHANIZMY OBRONY EGO

(wybrane formy):

(wybrane formy):

CZY MOŻNA

ZAOBSERWOWAĆ WŁASNE

RACJONALIZACJE?

• Wiedza o mechanizmach

obronnych pozwala je świadomie
zarejestrować:
ex post….

• UWAGA:

samoobserwacje (bez
psychoterapii) mogą dotyczyć tylko
tzw. intelektualizacji

INNE MECHANIZMY

OBRONNE

(nie związane ze standardami

SUPEREGO)

IDENTYFIKACJA Z AGRESOREM
Identyfikowanie się ze źródłem lęku jako

forma jego redukcji

(por. Anna Freud 1937)

MECHANIZMY SAMOOSZUKIWANIA

MECHANIZMY SAMOOSZUKIWANIA

(pojęcie szersze)

(pojęcie szersze)

Nieświadomie tendencyjne przetwarzanie

informacji na temat własnej sytuacji - pod
wpływem zagrożeń takich jak, jak nieuleczalna
choroba, bezpowrotna utrata kogoś czy czegoś

(por. A. Greenwald 1986 –

Samowiedza i samooszukiwanie))

“

“

EFEKTY ODNOSZENIA DO JA”

EFEKTY ODNOSZENIA DO JA”

(The self-reference effects)

(Greenwald & Pratkanis 1984, Dymkowski 1993)

Nazwano tak nieświadome reguły przetwarzania

informacji na temat własnej osoby – odmienne od
przetwarzania informacji na temat innych ludzi

“EFEKTY ODNOSZENIA DO JA” to m.in.:

EGOCENTRYZM

Koncentracja na własnej osobie: skłonność do kierowania i
utrzymywania

uwagi na sobie (a nie na innych)

EGOTYZM

Tendencyjne spostrzeganie własnej wartości: skłonność do
asymilowania

informacji pochlebnych i odrzucania informacji niepochlebnych z
punktu widzenia Ja,
zawyżanie samoocen i in.

KONSERWATYZM POZNAWCZY

Szczególna sztywność przekonań na temat własnej osoby:
skłonność do

asymilowania informacji zgodnych i odrzucania informacji
niezgodnych
z samowiedzą.

MECHANIZMY MOTYWACYJNE

MECHANIZMY MOTYWACYJNE

“POZA RÓWNOWAGĄ”:

“POZA RÓWNOWAGĄ”:

(1) ZDOLNOŚĆ

(1) ZDOLNOŚĆ

REAGOWANIA NA PODNIETY

REAGOWANIA NA PODNIETY



MECHANIZMY PRZYWRACANIA

RÓWNOWAGI:

ORGANIZM

ukierunkowuje czynności na środowisko pod

naciskiem

wewnętrznych potrzeb, których deprywacja wywołuje
napięcia.

• “POZA RÓWNOWAGĄ”:

ŚRODOWISKO prowokuje

aktywność - dzięki stymulacjom:

(a) przyciągającym,
dostarczającym przyjemności,

(b) odpychającym, pozwalającym
uniknąć przykrości.





PIERWOTNE MOTYWACJE “POZA

PIERWOTNE MOTYWACJE “POZA

RÓWNOWAGĄ”

RÓWNOWAGĄ”

(1) dążenie do kontaktu ze światem

(1) dążenie do kontaktu ze światem

zewnętrznym:

zewnętrznym:

z PODNIETAMI

z PODNIETAMI

 Źródłem motywacji są - obok stymulacji wewnętrznych -
stymulacje zewnętrzne

Pierwotne ZEWNĘTRZNE źródła motywacji wynikają - m. in. -
z AFEKTYWNYCH właściwości obiektów w otoczeniu, dostępnych
zmysłom

Stymulacje zewnętrzne, które pociągają nazywamy

PODNIETAMI

.

Podniety
szczególnie silne nazywamy

POKUSAMI.

 Podniety zmysłowe są najbardziej pierwotnym źródłem
motywacji

wykraczających “poza równowagę”





MOTYWACJE

nie wynikają z zaburzeń wewnętrznej

równowagi


i konieczności usuwania napięć

, lecz z dążenia do kontaktu

z bodźcami zewnętrznymi, które mogą być źródłem

PRZYJEMNOŚCI

HEDONIZM

gr.hedone - rozkosz
pol. rozkosz - rzecz przyjemna, miła dla zmysłów ale i

„Sukces napawał go rozkoszą”

• ARYSTYP, filozof grecki (ok. 435 - ok.366 p.n.e. i Cyrenaicy

DOBREM - przyjemność: rozkosz zmysłowa, cielesna, własna,

chwilowa

• EPIKUR, filozof grecki (341 - 270 p.n.e.) i Epikurejczycy

DOBREM - przyjemność: szczęście duchowe, moralne, obejmujące
siebie i innych, teraźniejszość, przeszłość i przyszłość

***

UWAGA:

w naszym wykładzie mówimy o mechanizmach
HEDONISTYCZNYCH w znaczeniu pierwszym: o podnietach
będących źródłem motywacji do pomnażania przyjemności
zmysłowych (ALE chodzi o wszystkie zmysły!)

MOTYWACJE HEDONISTYCZNE ZWIERZĄT - Young (1942)
Nawet zachowania zwierząt nie można wytłumaczyć wyłącznie
homeostatycznymi źródłami motywacji.

Zachowaniem zwierząt kierują - obok motywacji homeostatyczno-
popędowych - także mechanizmy podnietowo-hedonistyczne

Zwierzęta:
-- lubią sacharynę bo jest słodka, choć nie ma wartości cukru
-- wolą jedzenie letnie niż zimne, choć ma ono te same wartości
pokarmowe
-- nie chcą przyjmować lekarstwa, które dziwnie pachnie,
pomimo, że ma wartości lecznicze
-- zjadają trutkę bo smaczna - pomimo, że zabija
itp..

PORÓWNANIE MECHANIZMÓW MOTYWACYJNYCH

HOMEOSTATYCZNO - POPĘDOWYCH I

PODNIETOWO - HEDONISTYCZNYCH

Wspólny „mianownik” :
afekt jako automatyczne źródło

motywacji

(-) 0
(+)

HOMEOSTATYCZN
O - POPĘDOWE

PODNIETOWO -
HEDONISTYCZNE

PORÓWNANIE MECHANIZMÓW MOTYWACYJNYCH

HOMEOSTATYCZNO - POPĘDOWYCH I

PODNIETOWO - HEDONISTYCZNYCH

HOMEOSTATYCZNO -
PODNIETOWO -
POPĘDOWE
HEDONISTYCZNE

- źródło WEWNETRZNE - źródło ZEWNĘTRZNE

- stan wzbudzony - stan antycypowany

motywacje REAKTYWNE motywacje AKTYWNE

- „popycha” - „przyciąga”

- negatywne napięcie afektywne - nadzieja na

przyjemność

zmysłową

- dążenie do redukcji napięcia - dążenie do

pomnażania

przyjemności

zmysłowej