1
Rozwiązanie jednorodnego równania stanu,
przy u(t) = 0 będzie miało postać:
Dla układu równań wyższych rzędów stosujemy
metodę uzmienniania stałej:
Można zapisać –
t
Bu
t
Ax
t
x
ROZWIĄZYWANIE RÓWNANIA
STANU
K
e
t
x
At
t
K
e
t
x
At
t
Bu
t
Ax
t
x
t
Bu
e
t
Ax
t
x
e
At
At
t
Bu
e
t
x
e
dt
d
At
At
2
ROZWIĄZYWANIE RÓWNANIA
STANU
Całkując równanie:
Otrzymuje się –
t
Bu
e
t
x
e
dt
d
At
At
'
'
0
0
'
dt
t
Bu
e
x
t
x
e
t
At
At
'
'
0
0
'
dt
t
Bu
e
x
e
t
x
t
t
t
A
At
3
ROZWIĄZYWANIE RÓWNANIA
STANU
Występująca w równaniu macierz
jest
nazywana
macierzą
podstawową
lub
tranzycyjną) układu.
t
A
e
t
d
u
B
e
x
e
t
x
t
t
A
t
t
A
0
0
0
t
u
D
t
x
C
t
y
t
u
D
d
u
B
e
x
e
C
t
y
t
t
A
t
t
A
0
0
0
4
ROZWIĄZYWANIE RÓWNANIA
STANU
W rozwiązaniu wyróżniamy dwa człony:
• człon pierwszy, zależy od wektora stanu
początkowego x
0
, występuje tylko przy stanie
początkowym niezerowym; stanowi on odpowiedź
układu na stan początkowy co fizycznie oznacza, że
źródłem stanu nieustalonego jest energia
zmagazynowana w cewkach i kondensatorach;
• człon drugi jest pod względem matematycznym
splotem dwóch funkcji macierzowych; stanowi on
odpowiedź obwodu na działanie wektora wymuszeń
u(t).
t
u
D
d
u
B
e
x
e
C
t
y
t
t
A
t
t
A
0
0
0
5
ROZWIĄZYWANIE RÓWNANIA
STANU – PRZYPADKI
SZCZEGÓLNE
Jeżeli wszystkie elementy wektora wymuszeń są
impulsami Diraca to wektor wymuszeń można
zapisać w postaci:
Gdzie U
i
są współczynnikami (polami)
poszczególnych impulsów
wówczas można zapisać:
t
U
t
U
U
t
u
T
n
,...
1
U
B
e
x
e
t
x
t
A
t
A
0
t
U
D
U
B
e
C
x
e
C
t
y
t
A
t
A
0
6
ROZWIĄZYWANIE RÓWNANIA
STANU – PRZYPADKI
SZCZEGÓLNE
Jeżeli U
i
= 1, przy zerowych warunkach
początkowych – [x(0)] = 0 to odpowiedzi będą
odpowiedziami impulsowymi k(t) układu.
wówczas można zapisać:
Element k
ij
(t) macierzy [k(t)] stanowi i-ty sygnał
wyjściowy, przy pobudzeniu impulsem Diraca tylko j-
tego wejścia (pozostałe zwarte).
t
D
B
e
C
t
k
t
A
t
U
D
U
B
e
C
x
e
C
t
y
t
A
t
A
0
7
ROZWIĄZYWANIE RÓWNANIA
STANU – PRZYPADKI
SZCZEGÓLNE
Jeżeli wszystkie elementy wektora wymuszeń są
impulsami jednostkowymi to wektor wymuszeń można
zapisać w postaci:
Gdzie U
i
są wartościami skoków poszczególnych
impulsów dla t = 0
wówczas można zapisać:
t
U
t
U
U
t
u
T
n
1
1
,...
1
U
B
e
A
x
e
t
x
t
A
t
A
1
0
1
t
U
D
U
B
e
A
C
x
e
C
t
y
t
A
t
A
1
1
0
1
8
Macierz podstawową obwodu można przedstawić w
postaci szeregu nieskończonego
Szereg ten jest jednostajnie zbieżny dla
skończonych wartości t. Metoda rozwinięcia w
szereg nieskończony przy obliczeniach ręcznych
może być stosowana do bardzo prostych
przypadków. Można ją stosować bez ograniczeń do
obliczeń numerycznych.
OBLICZANIE MACIERZY [e
[A]t
]
0
!
1
n
n
n
t
A
t
A
n
e
n
n
t
A
A
n
t
A
t
A
t
e
!
.....
!
2
!
1
1
2
2
9
Jeżeli [A] będzie macierzą kwadratową stopnia n.
Wtedy macierz
nazywa się macierzą charakterystyczną macierzy
kwadratowej [A] przy czym [l] oznacza macierz
jednostkową a λ stanowi wielkość skalarną
rzeczywistą lub zespoloną. Wyznacznik macierzy
charakterystycznej jest wielomianem stopnia n
względem λ i nosi nazwę wielomianu
charakterystycznego macierzy kwadratowej [A].
Uwaga! Wielomian charakterystyczny określa się
zwykle jako det([A]-λ[1]) ale można wykazać, że jest
spełniona zależność:
WARTOŚCI WŁASNE I WEKTORY
WŁASNE MACIERZY
KWADRATOWEJ
A
1
A
A
n
1
det
1
1
det
10
Równaniem charakterystycznym macierzy [A]
nazywamy równanie o postaci:
Pierwiastki tego równania λ
1
, λ
2
, ... , λ
n
nazywamy pierwiastkami charakterystycznymi
lub wartościami własnymi macierzy
kwadratowej [A]
RÓWNANIE
CHARAKTERYSTYCZNE
MACIERZY
0
1
det
A
g
11
Każdy wektor niezerowy x, spełniający równanie:
nazywamy wektorem własnym macierzy [A]
odpowiadającym λ. Jeżeli macierz [A] ma różne
wartości własne, to każdej wartości własnej
odpowiada jeden liniowo niezależny wektor własny.
WEKTOR WŁASNY MACIERZY
i
i
i
x
x
A
n
n
n
x
x
A
x
x
A
x
x
A
.....
..........
2
2
2
1
1
1
12
Każda macierz kwadratowa spełnia swoje
równanie charakterystyczne.
Dla równania charakterystycznego macierzy [A]
o postaci
Jest zatem słuszne równanie
TWIERDZENIE CAYLEYA-
HAMILTONA
0
g
0
A
g
13
Funkcja macierzy kwadratowej [A] stopnia n może
być przedstawiona jako suma skończonego szeregu
o postaci:
Są spełnione równania:
ZASTOSOWANIE TWIERDZENIA
CAYLEYA-HAMILTONA
1
1
1
0
1
0
...
1
n
n
n
k
k
k
t
A
A
t
A
t
t
A
t
e
A
f
1
1
0
0
1
2
1
2
0
0
2
1
1
1
1
0
0
1
...
.
..........
..........
..........
..........
..........
..........
..........
...
...
2
1
n
n
n
n
t
n
n
n
t
n
n
t
t
t
t
e
f
t
t
t
e
f
t
t
t
e
f
n
14
Przedstawiony układ równań można przedstawić w
postaci macierzowej
Równanie to ma rozwiązanie, gdy wyznacznik
Vandermonde'a macierzy kwadratowej, po prawej
stronie równania jest różny od zera. Jest tak wtedy,
gdy wartości własne λ
1
, λ
2
,...,λ
n
są pojedyncze.
ZASTOSOWANIE TWIERDZENIA
CAYLEYA-HAMILTONA
t
t
t
e
e
e
n
n
n
n
n
n
t
t
t
n
1
1
0
1
1
2
2
1
1
1
...
...
1
...
...
...
...
...
1
...
1
...
2
1
15
Po obliczeniu współczynników α
0
(t), α
1
(t),..., α
n-1
(t)
stosujemy zależność:
Liczba wyrazów otrzymanego szeregu zależy od
stopnia macierzy kwadratowej [A].
Metoda rozwinięcia w szereg skończony jest
szczególnie przydatna wtedy, gdy macierz
kwadratowa A ma wielokrotne wartości własne.
ZASTOSOWANIE TWIERDZENIA
CAYLEYA-HAMILTONA
1
1
1
0
1
0
...
1
n
n
n
k
k
k
t
A
A
t
A
t
t
A
t
e
A
f
16
Niech macierz [A] ma m-krotną wartość własną λ.
W celu obliczenia współczynników α
0
(t), α
1
(t),..., α
n-
1
(t) należy napisać dodatkowe równania w liczbie m
i
,
uzyskane w wyniku obustronnego zróżniczkowania
równania:
ZASTOSOWANIE TWIERDZENIA
CAYLEYA-HAMILTONA
t
i
i
e
f
17
Otrzymuje się :
ZASTOSOWANIE TWIERDZENIA
CAYLEYA-HAMILTONA
t
m
m
t
m
m
m
t
t
t
t
e
t
d
e
d
d
f
d
e
t
d
e
d
d
f
d
te
d
de
d
df
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
2
1
2
2
1
2
2
1
1
.
..........
..........
..........
..........
..........
..........
..........
18
ZASTOSOWANIE TWIERDZENIA
CAYLEYA-HAMILTONA
Rozpatrzmy obwód przy pobudzeniach E(t) = δ(t),
J(t) = δ(t) oraz wartościach elementów R = 5/3Ω, L
= 1H, C
1
= 0,1F, C
2
=1F,
19
0
0
1
0
0
1
0
5
3
1
0
5
3
0
0
0
1
0
0
1
0
1
1
0
1
0
R
R
C
ZASTOSOWANIE TWIERDZENIA
CAYLEYA-HAMILTONA
0
0
1
0
6
10
1
1
0
0
0
1
0
1
1
1
1
0
2
1
1
C
RC
C
L
L
A
0
6
11
6
0
1
0
6
10
1
1
1
det
2
3
A
Równanie charakterystyczne macierzy stanu
przyjmie postać:
Uzyskamy następujące wartości własne: λ
1
= -1, λ
2
=
-2, λ
3
= -3
20
ZASTOSOWANIE TWIERDZENIA
CAYLEYA-HAMILTONA
Współczynniki α
k
obliczyć można z zależności:
1
0
n
k
k
i
k
t
t
e
i
Można zatem
napisać:
dla i = 1,
….n
2
1
2
1
1
0
1
t
e
2
2
2
2
1
0
2
t
e
2
3
2
3
1
0
3
t
e
21
ZASTOSOWANIE TWIERDZENIA
CAYLEYA-HAMILTONA
Podstawiając wartości parametrów λ można obliczyć
wartości współczynników α
k
:
2
1
0
t
e
2
1
0
2
4
2
t
e
2
1
0
3
9
3
t
e
t
t
t
e
e
e
3
2
0
3
3
t
t
t
e
e
e
3
2
1
2
3
4
2
5
t
t
t
e
e
e
3
2
2
2
1
2
1
22
ZASTOSOWANIE TWIERDZENIA
CAYLEYA-HAMILTONA
Obliczanie macierzy [e
[A]t
] z
zależności:
1
1
1
0
1
0
...
1
n
n
n
k
k
k
t
A
A
t
A
t
t
A
t
e
Dla rozpatrywanego obwodu macierz [e
[A]t
] liczymy
z zależności:
23
ZASTOSOWANIE TWIERDZENIA
CAYLEYA-HAMILTONA
Obliczanie macierzy
[e
[A]t
] :
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
e
t
A
2
2
2
2
2
2
2
1
1
1
1
1
0
0
0
0
10
26
60
0
6
11
0
0
0
6
10
0
0
0
0
0
0
0
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
A
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
3
2
3
2
3
2
3
2
3
2
3
2
3
2
3
2
3
2
2
1
2
2
5
2
1
2
1
2
3
4
2
5
5
10
5
5
5
15
20
5
2
3
4
2
5
2
3
2
2
1
2
9
8
2
5
24
ZASTOSOWANIE TWIERDZENIA
CAYLEYA-HAMILTONA
Obliczanie wektora wyjściowego [y(t)] z
zależności:
t
U
D
U
B
e
C
x
e
C
t
y
t
A
t
A
0
Dla zerowych warunków początkowych
wektor wyjściowy [y(t)] oblicza się z
zależności:
t
U
D
U
B
e
C
t
i
t
i
t
i
t
i
t
y
t
A
C
L
C
2
1
25
ZASTOSOWANIE TWIERDZENIA
CAYLEYA-HAMILTONA
Obliczanie wektora wyjściowego [y(t)] :
t
t
e
t
i
t
i
t
i
t
i
t
y
t
A
C
L
C
1
1
1
0
0
0
0
5
3
0
5
3
1
1
1
0
0
6
0
0
0
0
1
0
0
1
0
5
3
1
0
5
3
0
2
1
t
U
D
U
B
e
C
t
y
t
A
26
ZASTOSOWANIE TWIERDZENIA
CAYLEYA-HAMILTONA
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
A
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
3
2
3
2
3
2
3
2
3
2
3
2
3
2
3
2
3
2
2
1
2
2
5
2
1
2
1
2
3
4
2
5
5
10
5
5
5
15
20
5
2
3
4
2
5
2
3
2
2
1
2
9
8
2
5
1
1
1
0
0
6
0
0
t
A
e
Obliczenie
iloczynu:
gdzi
e:
t
t
t
t
t
t
t
t
t
e
e
e
e
e
e
e
e
e
3
2
3
2
3
2
2
7
8
2
11
35
40
11
2
21
16
2
11
27
ZASTOSOWANIE TWIERDZENIA
CAYLEYA-HAMILTONA
Obliczanie wektora wyjściowego [y(t)] :
t
t
t
e
e
e
e
e
e
e
e
e
t
y
t
t
t
t
t
t
t
t
t
0
5
3
5
3
2
7
8
2
11
35
40
11
2
21
16
2
11
0
0
1
0
0
1
0
5
3
1
0
5
3
0
3
2
3
2
3
2
t
e
e
e
e
e
e
t
e
e
e
t
e
e
e
t
y
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
3
2
3
2
3
2
3
2
2
21
16
2
11
2
21
16
2
11
5
3
2
21
8
10
11
5
3
21
24
5
33
t
i
t
i
t
i
t
i
t
y
C
L
C
2
1
28
Jednorodne różniczkowe równanie stanu
można przedstawić w postaci operatorowej
lub
METODA PRZEKSZTAŁCENIA
LAPLACE'A
t
x
A
t
x
s
X
A
x
s
X
s
0
0
1
1
x
A
s
s
X
29
Rozwiązanie różniczkowego równania stanu
ma postać:
stosując odwrotne przekształcenie Laplace'a dla
otrzymamy
METODA PRZEKSZTAŁCENIA
LAPLACE'A
t
x
A
t
x
0
1
1
1
x
A
s
t
x
L
0
x
e
t
x
t
A
0
1
1
x
A
s
s
X
30
Porównując zależności
oraz
otrzymamy
W celu wyznaczenia macierzy [e
[A]t
] należy znaleźć
macierz odwrotną macierzy s[1]-[A], a następnie
dokonać odwrotnego przekształcenia Laplace'a
każdego elementu uzyskanej macierzy.
METODA PRZEKSZTAŁCENIA
LAPLACE'A
0
1
1
x
A
s
t
x
0
x
e
t
x
t
A
1
1
1
A
s
e
t
A
L
31
Jeżeli równanie charakterystyczne macierzy [A] o
wymiarach n x n ma jednokrotne wartości
własne λ
1
,λ
2
,...,λ
n
, a funkcja g(λ) przyjmuje wartości
skończone co oznacza, że jest ona określona w
widmie macierzy [A], to funkcję f([A]) można
przedstawić za pomocą szeregu skończonego o
postaci:
ZASTOSOWANIE WZORU
INTERPOLACYJNEGO
SYLVESTERA
r
z
r
z
r
z
z
n
r
r
A
f
A
f
1
1
n
r
r
r
r
r
r
n
r
r
n
r
r
A
A
A
A
f
A
f
...
...
1
...
1
1
...
1
1
1
1
1
1
1
1
32
W szczególnym przypadku funkcji wykładniczej,
f([A]) = e
[A]t
, wzór interpolacyjny Sylvestera przyjmie
postać:
ZASTOSOWANIE WZORU
INTERPOLACYJNEGO
SYLVESTERA
r
s
r
s
r
s
s
n
r
t
t
A
A
e
e
r
1
1
33
Dla danej macierzy kwadratowej [A] o
jednokrotnych wartościach własnych, stosując
przekształcenie liniowe można dokonać zmiany bazy
i uzyskać macierz [D] określoną następująco:
przy czym macierz [P] jest nieosobliwą macierzą
przekształcenia, której kolumnami są wektory
własne macierzy [A].
Macierze [A] oraz [D] mają takie same wartości
własne.
METODA WEKTORÓW WŁASNYCH
P
A
P
D
1
34
Macierz D uzyskana ma postać diagonalną i
charakteryzuje się tym, że na głównej przekątnej
występują jej wartości własne
Można wykazać, że
METODA WEKTORÓW WŁASNYCH
n
D
...
0
0
...
...
...
...
0
...
0
0
...
0
2
1
1
P
D
f
P
A
f
35
Korzystamy ze znanej z rachunku macierzowego
zależności, według której dla diagonalnej macierzy
[D] można napisać:
gdzie: λ
1
, λ
2
,...,λ
n
- wartości własne macierzy [D]
równe wartościom własnym macierzy [A].
METODA WEKTORÓW WŁASNYCH
t
t
t
t
D
n
e
e
e
e
...
0
0
...
...
...
...
0
...
0
0
...
0
2
1
36
Jeśli funkcja macierzy jest funkcją wykładniczą, tzn.
f([A]) = e
[A]t
, to równanie
uzyska postać
Uwzględniając rozwinięcie e
[D]t
METODA WEKTORÓW WŁASNYCH
1
P
D
f
P
A
f
1
P
e
P
e
t
D
t
A
1
...
0
0
...
...
...
...
0
...
0
0
...
0
2
1
P
e
e
e
P
e
t
t
t
t
A
n
37
Jako zmienne stanu wybieramy prąd płynący przez
cewkę (czyli prąd rozładowania kondensatora) oraz
napięcie na kondensatorze.
ZASTOSOWANIE METODY
ZMIENNYCH STANU
t = 0
E
i(t
)
U
C
(t)
38
Można zatem napisać równania, w których
występują te zmienne:
ZASTOSOWANIE METODY
ZMIENNYCH STANU
0
t
u
dt
t
di
L
t
Ri
C
dt
t
du
C
t
i
C
t = 0
E
i(t)
U
C
(t)
39
Jeżeli zmienne stanu określimy jako:
to równania obwodu można zapisać w postaci:
ZASTOSOWANIE METODY
ZMIENNYCH STANU
t
i
t
x
1
t
u
t
x
C
2
t
x
L
t
x
L
R
dt
t
dx
2
1
1
1
t
x
C
dt
t
dx
1
2
1
40
W zapisie macierzowym:
lub krótko
gdzie:
ZASTOSOWANIE METODY
ZMIENNYCH STANU
t
x
t
x
C
L
L
R
t
x
t
x
2
1
2
1
0
1
1
t
x
A
t
x
0
1
1
C
L
L
R
A
41
Rozwiązanie równania:
ma postać
gdzie: t
0
= 0,
Równanie charakterystyczne macierzy [A] ma
postać:
ZASTOSOWANIE METODY
ZMIENNYCH STANU
t
x
A
t
x
E
x
0
0
0
0
x
e
t
x
t
t
A
0
1
1
1
2
LC
L
R
C
L
L
R
g
A
1
det
0
1
1
C
L
L
R
A
42
Rozwiązując równanie charakterystyczne
wyznaczamy wartości własne macierzy kwadratowej
[A]
ZASTOSOWANIE METODY
ZMIENNYCH STANU
LC
L
R
L
R
1
2
2
2
1
LC
L
R
L
R
1
2
2
2
2
43
W zależności od wartości parametrów obwodu,
wartości własne mogą być rzeczywiste lub
zespolone sprzężone. Mogą też być sobie równe.
Przyjmiemy, że pierwiastki są rzeczywiste, a
charakter przebiegów jest aperiodyczny. Do
wyznaczenia funkcji macierzy e
[A]t
, zastosujemy
wzór Sylvester’a, który przy dwóch pierwiastkach
różnych ma postać:
ZASTOSOWANIE METODY
ZMIENNYCH STANU
2
1
1
1
2
2
1
1
2
1
A
e
A
e
e
t
t
t
A
44
Zatem można napisać:
ZASTOSOWANIE METODY
ZMIENNYCH STANU
C
L
L
R
e
C
L
L
R
e
e
t
t
t
A
1
1
1
1
45
Wektor stanu przyjmie postać:
co można przekształcić do postaci:
ZASTOSOWANIE METODY
ZMIENNYCH STANU
0
0
x
e
t
x
t
t
A
E
L
E
e
E
L
E
e
e
t
x
t
t
t
2
2
46
Elementy wektora stanu przyjmą postać:
ZASTOSOWANIE METODY
ZMIENNYCH STANU
t
Ee
e
e
Ee
t
i
t
x
t
t
t
t
sinh
2
2
2
1
t
t
t
C
e
e
Ee
t
u
t
x
2
2