Zakażenia szpitalne

Uniwersytet Medyczny w Poznaniu

Rok akademicki: 2008/2009

Rok: II Poziom ABCDE

Kierunek: Pielęgniarstwo – studia pomostowe

Przedmiot: Zakażenia Szpitalne

Prowadzący: mgr Krystyna Brońska

Paradoks?

„zakażenie szpitalne” to

zakażenie, które wystąpiło w związku z

udzielaniem świadczeń zdrowotnych, w
przypadku gdy choroba:

a)  nie pozostawała w momencie

udzielania świadczeń zdrowotnych w
okresie wylęgania albo

b)  wystąpiła po udzieleniu świadczeń

zdrowotnych, w okresie nie dłuższym
niż najdłuższy okres jej wylęgania.

PRAWO A ZAKAŻENIA

• „Ubezpieczonym przysługują

świadczenia służące zachowaniu,

ratowaniu, przywracaniu i poprawie

zdrowia, udzielane w przypadku

choroby, urazu, ciąży, porodu i połogu

oraz w celu zapobiegania chorobom i

promocji zdrowia.”

(Ustawa o zakładach opieki zdrowotnej z 30

sierpnia 1991 DZ.U.91 poz.408.z późn.

zmianami)

• Zakażenia zakładowe są z jednej strony

jednym z podstawowych wykładników

jakości opieki medycznej, a z drugiej-

grupą powikłań o poważnych skutkach

dla zdrowia i życia pacjentów.

• Zakład opieki zdrowotnej ma obowiązek

ochrony pacjentów przed zakażeniem.

• Zakład opieki zdrowotnej ponosi

konsekwencje jeżeli pacjent wykaże , że

zakażenie było wynikiem zaniedbania

5

Prawne implikacje zakażenia

Ustawa o chorobach zakaźnych i

zakażeniach

z dnia 05.12.2008 (Dz.U. 234, poz.1570)

Art. 11.

Kierownicy zakładów opieki

zdrowotnej oraz inne osoby
udzielające świadczeń zdrowotnych
są obowiązani do podejmowania
działań zapobiegających szerzeniu
się zakażeń i chorób zakaźnych.

Działania, o których mowa obejmują w

szczególności:

1)   ocenę ryzyka wystąpienia zakażenia związanego

z wykonywaniem świadczeń zdrowotnych;

2)   monitorowanie czynników alarmowych i

zakażeń związanych z udzielaniem świadczeń
zdrowotnych

w

zakresie

wykonywanych

świadczeń;

3)  opracowanie,

wdrożenie

i

nadzór

nad

procedurami

zapobiegającymi

zakażeniom

i

chorobom zakaźnym związanym z udzielaniem
świadczeń zdrowotnych, w tym dekontaminacji:

a)  skóry i błon śluzowych lub innych tkanek,
b)wyrobów

medycznych

oraz

powierzchni

pomieszczeń i urządzeń;

Działania, o których mowa obejmują w

szczególności:

4)  

stosowanie

środków

ochrony

indywidualnej

i

zbiorowej

w

celu

zapobieżenia przeniesieniu na inne osoby
biologicznych czynników chorobotwórczych;

5)   wykonywanie badań laboratoryjnych oraz

analizę lokalnej sytuacji epidemiologicznej
w celu optymalizacji profilaktyki i terapii
antybiotykowej;

6)   prowadzenie kontroli wewnętrznej w

zakresie realizacji działań, o których mowa
w ust. 1.

Art. 12.

1.   Kierownicy zakładów opieki zdrowotnej

oraz inne osoby udzielające świadczeń

zdrowotnych

prowadzą

dokumentację

realizacji działań, o których mowa w art. 11.

Dla której w drodze rozporządzenia

zostanie określony:

- sposób dokumentowania realizacji działań,
- warunki przechowywania tej dokumentacji,
- okres przechowywania tej dokumentacji,
uwzględniając

skuteczność

zapobiegania

szerzeniu się zakażeń i chorób zakaźnych.

Art. 13.

Realizacja działań, o których

mowa

w art. 11 i 12, oraz prowadzenie

dokumentacji tych działań,

w tym wyniki kontroli wewnętrznej,

podlegają kontroli organów

Państwowej Inspekcji Sanitarnej.

w drodze rozporządzenia zostanie

określony:

- zakres i sposób prowadzenia kontroli

wewnętrznej,

- częstotliwość jej przeprowadzania,
- sposób jej dokumentowania,
- warunki udostępniania i przechowywania tej

dokumentacji,

mając na względzie zapewnienie

skuteczności

zapobiegania

szerzeniu

się

zakażeń i chorób zakaźnych oraz cele nadzoru

epidemiologicznego.

Art. 14.

1.   Kierownicy szpitali lub zespołów

zakładów opieki zdrowotnej, w
skład których wchodzi szpital, są
obowiązani do wdrożenia i
zapewnienia funkcjonowania
systemu zapobiegania i zwalczania
zakażeń szpitalnych, obejmującego:

1)   powołanie i nadzór nad działalnością

zespołu

i

komitetu

kontroli

zakażeń

szpitalnych;

2)   ocenę ryzyka i monitorowanie występowania

zakażeń szpitalnych i czynników alarmowych;

3)  

organizację

udzielania

świadczeń

zdrowotnych, w sposób zapewniający:

a)  zapobieganie zakażeniom szpitalnym i

szerzeniu się czynników alarmowych,

b)  warunki izolacji pacjentów z zakażeniem lub

chorobą zakaźną oraz pacjentów szczególnie
podatnych na zakażenia szpitalne,

c) możliwość

wykonywania

badań

laboratoryjnych w ciągu całej doby,

d)wykonywanie

badań

laboratoryjnych,

umożliwiających identyfikację biologicznych

czynników chorobotwórczych wywołujących

zakażenia i choroby zakaźne, oraz ich

weryfikację przez podmioty, o których mowa

w art. 9 ust. 2,

e)ograniczenie

narastania

lekooporności

biologicznych czynników chorobotwórczych

w

wyniku

niewłaściwego

stosowania

profilaktyki i terapii antybiotykowej;

4)monitorowanie

i

rejestrację

zakażeń

szpitalnych i czynników alarmowych;

5)sporządzanie i przekazywanie właściwemu

państwowemu inspektorowi sanitarnemu

raportów

o

bieżącej

sytuacji

epidemiologicznej szpitala;

6) zgłaszanie w ciągu 24 godzin

potwierdzonego

epidemicznego

wzrostu liczby zakażeń szpitalnych
właściwemu

państwowemu

inspektorowi sanitarnemu.

2.   Kierownicy szpitali lub zespołów zakładów

opieki zdrowotnej, w skład których wchodzi

szpital, są obowiązani do gromadzenia w

szpitalu informacji o zakażeniach szpitalnych i

czynnikach alarmowych oraz prowadzenia

rejestru zakażeń szpitalnych i czynników

alarmowych.

3.   W odniesieniu do zakładów opieki

zdrowotnej dla osób pozbawionych wolności,

w skład których wchodzi szpital, do powołania

zespołu

i

komitetu

kontroli

zakażeń

szpitalnych

są

obowiązani

dyrektorzy

właściwych zakładów karnych i aresztów

śledczych.

Art. 16.

1.   Osoby inne niż udzielające

świadczeń zdrowotnych podejmujące
czynności, w trakcie wykonywania
których dochodzi do naruszenia
ciągłości tkanek ludzkich, są
obowiązane do

- Wdrożenia procedur
- Stosowania procedur
zapewniających ochronę przed

zakażeniami oraz chorobami zakaźnymi.

2.   Procedury, o których mowa w ust.

1, powinny regulować:

• sposób postępowania przy wykonywaniu czynności,

w trakcie których dochodzi do naruszenia ciągłości

tkanek ludzkich,

• zasady stosowania sprzętu poddawanego sterylizacji
• sposoby przeprowadzania dezynfekcji skóry i błon

śluzowych

• sposoby przeprowadzania dekontaminacji

pomieszczeń i urządzeń.

• Na wniosek podmiotu obowiązanego do wdrożenia i

stosowania procedur, państwowy powiatowy

inspektor sanitarny opiniuje te procedury.

Art. 22.

1.Właściciel, posiadacz lub zarządzający

nieruchomością są obowiązani utrzymywać
ją

w należytym

stanie

higieniczno-

sanitarnym w celu zapobiegania zakażeniom
i chorobom zakaźnym, w szczególności:

1)

 prowadzić

prawidłową

gospodarkę

odpadami i ściekami;

2)   zwalczać gryzonie, insekty i szkodniki;
3)   usuwać padłe zwierzęta z nieruchomości;
4)

 

usuwać

odchody

zwierząt

z

nieruchomości.

Art. 23.

1.  

Podmiot wprowadzający do obrotu produkty,

określone na podstawie ust. 2 pkt 1, jest obowiązany

do podejmowania wszelkich działań, aby wprowadzany

produkt nie stanowił źródła zakażenia dla ludzi.

2.  

Minister właściwy do spraw zdrowia może określić,

w drodze rozporządzenia:

1)   produkty, które z uwagi na swoje właściwości mogą

stać się źródłem zakażenia,

2)   sposoby postępowania z tymi produktami,
3) wymogi sanitarne i higieniczne, które musi spełniać

wprowadzany produkt,

4)   wymogi, które muszą spełniać pomieszczenia,

urządzenia

i

środki

transportu

służące

do

przechowywania

i

dystrybucji

wprowadzanego

produktu

Rozdział 9

Przepisy karne

Art. 50. Kto:
1)   wbrew obowiązkowi nie wdraża lub nie stosuje

procedur zapewniających ochronę przed zakażeniami

oraz chorobami zakaźnymi,

2)   wbrew obowiązkom,nie przestrzega wymagań

higieniczno-sanitarnych,

3)   wbrew obowiązkowi przeciwdziałania szerzeniu się

zakażeń

szpitalnych,

nie

podejmuje

działań

określonych w art. 14 ust. 1 i 2

  –    podlega karze grzywny.

Art. 51. Kto:

1)  nie

będąc

uprawnionym,

przeprowadza

szczepienia ochronne,

2)wbrew obowiązkowi prowadzenia dokumentacji

medycznej dotyczącej szczepień ochronnych, nie

dokonuje wpisu szczepienia, nie wystawia

zaświadczenia o wykonaniu szczepienia lub nie

prowadzi dokumentacji medycznej w tym

zakresie lub prowadzi ją nierzetelnie,

3)wbrew obowiązkowi nie zawiadamia pacjenta

lub osoby sprawującej prawną lub faktyczną

pieczę nad osobą małoletnią lub bezradną o

obowiązku

poddania

się

obowiązkowym

szczepieniom ochronnym lub nie informuje o

ochronnych szczepieniach zalecanych

•

      –    podlega karze grzywny.

Art. 52. Kto:

1)  

wbrew obowiązkowi nie poucza pacjenta,

osoby sprawującej prawną lub faktyczną pieczę
nad osobą małoletnią lub bezradną o środkach
ostrożności

zapobiegających

przeniesieniu

zakażenia na inne osoby lub o ewentualnym
obowiązku wynikającym z art. 6,

2)  

wbrew

obowiązkowi

nie

informuje

zakażonego o konieczności zgłoszenia się do
lekarza

jego

partnera

lub

partnerów

seksualnych,

Art. 52. Kto:

3)   wbrew obowiązkowi, nie dokonuje zgłoszenia:

•

wystąpienia niepożądanego odczynu poszczepiennego,

•

podejrzenia o zakażenie i zachorowanie na chorobę
zakaźną,

•

dodatniego wyniku badania w kierunku zakażeń i
zachorowań, określonych na podstawie art. 3 ust. 1 i
2,

•

zakażenia i zachorowania lub zgonu na chorobę
zakaźną przesłania do weryfikacji dodatnich wyników
tych badań

•

–    podlega karze grzywny.

Art. 44.

• 1.   W celu zapewnienia skuteczności

działań służących ochronie zdrowia
publicznego przed zakażeniami i
chorobami

zakaźnymi

wojewoda

sporządza wojewódzki plan działania
na wypadek wystąpienia epidemii,
zwany dalej „planem”, na okres
trzech lat, z możliwością aktualizacji.

Art. 66.

1. W 2009 r. wojewoda ustala plan, o

którym mowa w art. 44, do dnia 31
maja 2009 r.

2.  Plan, o którym mowa w ust. 1, jest

sporządzany na podstawie danych i
informacji

przekazanych

przez

podmioty, o których mowa w art. 44
ust. 3, do dnia 31 marca 2009 r.,
wojewodzie na jego pisemne żądanie. 

Do dnia 31 grudnia 2015 r.:

3)  szczepienia

ochronne

mogą

wykonywać lekarze lub felczerzy,
pielęgniarki, położne i higienistki
szkolne, nieposiadający kwalifikacji
określonych na podstawie art. 17 ust.
10 pkt 3, o ile posiadają 2,5-letnią
praktykę w zakresie przeprowadzania
szczepień ochronnych. 

Co możemy zrobić aby

zmniejszyć ryzyko

powstania zakażenia

zakładowego ?

1.Wprowadzić i przestrzegać zasady kontroli

zakażeń poprzez wdrożenie

Programu kontroli
zakażeń szpitalnych

2. Poprawić warunki sanitarno – techniczne

w zakładach opieki zdrowotnej

Program kontroli zakażeń

obejmuje:

•Struktury
•Procedury
•Edukacja
•Monitorowanie
•Właściwa diagnostyka i

terapia zakażeń

Zespół ds. kontroli

zakażeń szpitalnych

Art. 15. 1.   W skład zespołu kontroli

zakażeń szpitalnych wchodzą:

1)   lekarz jako przewodniczący zespołu;
2)   pielęgniarka lub położna jako specjalista

do spraw epidemiologii lub higieny i
epidemiologii, w liczbie nie mniejszej niż 1
na 200 łóżek szpitalnych;

3)   diagnosta laboratoryjny jako specjalista do

spraw

mikrobiologii,

jeżeli

lekarz,

wymieniony

w

pkt

1,

nie

posiada

specjalizacji

z

dziedziny

mikrobiologii

lekarskiej.

Art. 15. 2.   Do zadań zespołu kontroli

zakażeń szpitalnych należy:

1)  opracowywanie i aktualizacja systemu zapobiegania

i zwalczania zakażeń szpitalnych;

2)   prowadzenie kontroli wewnętrznej, o której mowa w

art. 11 ust. 2 pkt 6, oraz przedstawianie wyników i

wniosków z tej kontroli kierownikowi szpitala i

komitetowi zakażeń szpitalnych;

3) szkolenie personelu w zakresie kontroli zakażeń

szpitalnych;

4) konsultowanie osób podejrzanych o zakażenie lub

chorobę zakaźną oraz tych, u których rozpoznano

zakażenie lub chorobę zakaźną.

Art. 15. 3.   W skład komitetu kontroli

zakażeń szpitalnych wchodzą

pracownicy szpitala:

1)   kierownik szpitala lub jego przedstawiciel oraz
wyznaczeni przez niego kierownicy komórek

organizacyjnych

szpitala,

w

tym

działu

diagnostyki

mikrobiologicznej,

centralnej

sterylizatorni, apteki szpitalnej – jeżeli szpital

posiada takie komórki organizacyjne;

2)   przewodniczący oraz członkowie zespołu

kontroli zakażeń szpitalnych;

3)   osoba kierująca pracą pielęgniarek w szpitalu;
4)   lekarz wykonujący zadania służby medycyny

pracy

Art. 15. 4.   Do zadań komitetu

kontroli zakażeń szpitalnych należy:

1)opracowywanie planów i kierunków

systemu

zapobiegania

i

zwalczania

zakażeń szpitalnych;

2)ocena wyników kontroli wewnętrznej

przedstawianych przez zespół kontroli
zakażeń szpitalnych;

3)opracowywanie i aktualizacja standardów

farmakoprofilaktyki

i

farmakoterapii

zakażeń i chorób zakaźnych w szpitalu.

Rozporządzenie w sprawie kwalifikacji

członków zespołu kontroli zakażeń

zakładowych

• (Dz.U nr 285,poz.2869 z 2004 r.) na podstawie art.3

Pielęgniarka wchodząca w skład zespołu:

1) posiada średnie medyczne lub wyższe
wykształcenie w dziedzinie pielęgniarstwa;

2) posiada co najmniej 3-letnie doświadczenie w

zawodzie pielęgniarki lub położnej;

3) posiada specjalizację w dziedzinie

pielęgniarstwa epidemiologicznego lub higieny
i epidemiologii;

4) jest zatrudniona w zakładzie.

§ 3.

• Pielęgniarka wchodząca w skład zespołu:

1) posiada średnie medyczne lub wyższe

wykształcenie w dziedzinie pielęgniarstwa;

2) posiada co najmniej 3-letnie

doświadczenie w zawodzie pielęgniarki lub

położnej;

3) posiada specjalizację w dziedzinie

pielęgniarstwa epidemiologicznego lub

higieny i epidemiologii;

4) jest zatrudniona w zakładzie.

Do dnia 31 grudnia 2015 r.:

1)  przewodniczącym

zespołu

kontroli

zakażeń

szpitalnych może być lekarz, który posiada

specjalizację inną niż określona na podstawie art.

15 ust. 5 oraz ukończył kurs specjalistyczny z

zakresu

epidemiologii

i

kontroli

zakażeń

szpitalnych;

2)  w skład zespołu kontroli zakażeń szpitalnych

mogą wchodzić pielęgniarki i położne, które do tego

dnia zostały zatrudnione na stanowisku pielęgniarki

epidemiologicznej

oraz

ukończyły

kurs

kwalifikacyjny

z

zakresu

pielęgniarstwa

epidemiologicznego;

§ 4.

Lekarze i pielęgniarki wchodzący w skład
zespołu są obowiązani do regularnego
podnoszenia swoich kwalifikacji w ramach
specjalistycznych kursów i szkoleń
organizowanych przez uprawnione
jednostki.

Program kontroli zakażeń

obejmuje:

•Struktury
•Procedury
•Edukacja
•Monitorowanie
•Właściwa diagnostyka i

terapia zakażeń

Higiena szpitalna

Higiena na dobrym poziomie
to:

Krótszy okres hospitalizacji

Mniejsze zużycie antybiotyków

Mniejsza liczba odszkodowań

Mniejszy

koszt

leczenia

Higiena szpitalna

Higiena Szpitalna
może

wydawać się droga

brak higieny kosztuje jeszcze
więcej

Podstawowe działania

mające na celu przerywanie

dróg szerzenia się zakażeń:

1. Zabiegi sanityzacji
• Mycie, sprzątanie
2. Zabiegi dezynfekcji ( odkażania)
3. Dezynsekcji (niszczenia owadów)
4. Deratyzacji (niszczenia gryzoni)

1.Wprowadzić i przestrzegać zasady kontroli

zakażeń

2. Poprawić warunki sanitarno – techniczne

w zakładach opieki zdrowotnej

Podstawowe pojęcia (definicje) z

zakresu działań higienicznych

Dekontaminacja – proces niszczenia

biologicznych czynników chorobotwórczych
przez mycie, dezynfekcję i sterylizację;

Zabiegi sanitarne – działania służące

poprawie higieny osobistej, w tym mycie i
strzyżenie, higieny odzieży, higieny
pomieszczeń, podejmowane w celu
zapobiegania oraz zwalczania zakażeń i
chorób zakaźnych

Podstawowe pojęcia

(definicje) z zakresu działań

higienicznych

• Dezynfekcja – proces redukcji

ilości biologicznych czynników
chorobotwórczych przez
zastosowanie metod fizycznych
i chemicznych;

Podstawowe pojęcia

(definicje) z zakresu działań

higienicznych

• Dezynfekcja wysokiego stopnia – to

proces doprowadzający do zabicia nie

tylko wrażliwych form wegetatywnych

bakterii, grzybów i wirusów, lecz także

prątków gruźlicy i enterowirusów.

Sterylizacja

– proces zniszczenia zdolnych do

namnażania się form biologicznych

czynników chorobotwórczych.

To proces, w wyniku którego całkowitemu

zniszczeniu ulegają wszystkie

drobnoustroje oraz ich formy

przetrwalnikowe (zarodniki, spory) i

istnieje możliwość utrzymania sterylności

tego sprzętu przez dłuższy czas.

Podstawowe pojęcia

(definicje) z zakresu działań

higienicznych

• Dezynsekcja – to postępowanie

mające na celu zwalczanie
owadów(insektów).

• Deratyzacja – to postępowanie

mające na celu zwalczanie gryzoni,
a przede wszystkim szczurów.

Antyseptyka

• Antyseptyka jest działaniem mającym

na celu zabicie mikroorganizmów na
powierzchni ciała i błonach śluzowych,
a więc na powierzchniach ożywionych.

• Celem antyseptyki jest zapobieganie

kolonizacji lub zakażeniu poprzez
przywrócenie jałowości zakażonym
powierzchniom ciała

Co jest celem odkażania

skóry?

• Celem jest możliwie najsilniejsza

redukcja napływowej, jak i
fizjologicznej mikroflory skóry
(bakterie i grzyby).

• Pamiętajmy, że: zwykle nieszkodliwe

mikroorganizmy mikroflory
fizjologicznej mogą - jeżeli dostaną się
np. do krwioobiegu - doprowadzić do
zakażeń endogennych.

Nadzór, kontrola

i

profilaktyka zakażeń szpitalnych

• Przyczyny:

Ręce personelu

Środowisko szpitala

Inny pacjent

Zakażenia

Mycie i dezynfekcja rąk

• Bakteriologiczna czystość rąk jest

najważniejszą powinnością
personelu medycznego, ogranicza
infekcje krzyżowe, zmniejsza
ryzyko infekcji związanych ze
stosowaniem inwazyjnych technik
diagnostycznych lub leczniczych.

Mycie i dezynfekcja rąk

• Mycie rąk usuwa zabrudzenia, pozwala w

znacznym stopniu mechanicznie usunąć

drobnoustroje należące do flory przejściowej

skóry rąk.

• Dezynfekcja eliminuje je w pełni, redukując

jednocześnie florę stałą. Należy pamiętać, że

nie ma możliwości „wyjałowienia rąk”; nie

można także skutecznie wyeliminować

patogennych szczepów w sytuacji zmian

chorobowych skóry rąk.

Technika dezynfekcji rąk

zgodnie z normą EN 1500

Etap 1

>

Powierzchnia wewnętrzna dłoni

pociera
o wewnętrzną powierzchnię
drugiej dłoni

Etap 2

>

Powierzchnia wewnętrzna prawej

dłoni
pociera o grzbiet lewej dłoni i
powierzchnia
wewnętrzna lewej dłoni o grzbiet
prawej
dłoni

1

1

1

1

2

2

2

2

Etap 3

>

Nakładamy na siebie

powierzchnie
wewnętrzne dłoni rozszerzając
i przeplatając palce

Etap 4

>

Zewnętrzną powierzchnię

palców
przykładamy do wewnętrznej
powierzchni dłoni,
krzyżując palce między
sobą

3

3

3

3

4

4

4

4

Technika dezynfekcji rąk

zgodnie z normą EN 1500

Etap 5

>

Wykonujemy okrężne ruchy

pocierając
prawym kciukiem w zamkniętej
lewej
dłoni i odwrotnie

Etap 6

>

Wykonujemy okrężne ruchy

zamkniętymi opuszkami palców
prawej ręki w lewe dłoni i
odwrotnie

5

5

5

5

6

6

6

6

Technika dezynfekcji rąk

zgodnie z normą EN 1500

> Mycie
> Dekontaminacja

> Higieniczna
dezynfekcja

> Pielęgnacja

•Instrukcja

•Zgodna z

EN1500.

Zapobieganie powstawaniu

odpadów

Ograniczenie ich negatywnego

oddziaływania

Właściwa segregacja i selekcja

odzysk

unieszkodliwian

ie

ODPADY WYTWARZANE

W SZPITALU

ODPADY NIE

STWARZAJĄCE

ZAGROŻENIA

ODPADY

STWARZAJĄCE

ZAGROŻENIE

Zagrożenie

biologiczne

– odpady

zakaźne

Zagrożenie

chemiczne lub

fizyczne – odpady

specjalne

Odpady

komunalne

Odpady

medyczne

pozostałe

Odpady

inne

Odpady

medyczne

Odpad

y inne

Odpady

inne

Odpady

medyczn

e

180101 Narzędzia oraz ich resztki (inne niż 180103*)
180102* Części ciała i organy + Pojemniki na krew i konserwanty, inne

niż 180103*

180103* Odpady zakaźne/infekcyjne
180104 Inne niż 180103*
180106* Chemikalia
180107 Chemikalia, inne niż 180106*
180108* Cytostatyki
180109 Leki, inne niż 180106*
180110* Amalgamat dentystyczny
180180* Kąpiele lecznicze zakaźne
180181 Kąpiele lecznicze, inne niż 180106*
180182* Resztki żywnościowe z oddziałów zakaźnych

§ 9.

Jednostki ochrony zdrowia oraz

podmioty prowadzące badania i
doświadczenia naukowe w zakresie
medycyny posiadają opracowaną
procedurę postępowania z odpadami
medycznymi, a na stanowiskach pracy
znajdują się instrukcje dotyczące
zasad selektywnego zbierania
odpadów na danym stanowisku pracy.

Klasyfikacja

odpadów

medycznych

Kod

Rodzaj odpadów wg

katalogu

Charakterystyka Odpadów

Główne miejsca

powstawania

Odpady zakaźne -
to odpady
niebezpieczne,
które zawierają
żywe
mikroorganizmy lub
ich toksyny, o
których wiadomo
lub co do których
istnieją wiarygodne
podstawy do
przyjęcia, że
wywołują choroby
zakaźne u ludzi lub
innych żywych
organizmów;
 

180
102

*

 

Części ciała i organy
oraz pojemniki na
krew i konserwanty
służące do jej
przechowywania,
inne niż 180103*

-   materiały posekcyjne i
pooperacyjne, rozpoznawalne
szczątki ciała ludzkiego,

organy, tkanki,

 

pojemniki po

krwi

-  Zakład
patomorfologii
-  Blok operacyjny
-  Blok porodowy
-  Laboratorium
-  Sale zabiegowe
-  Oddziały
 

180
103

*

Odpady
zakaźne/infekcyjne –
inne odpady, które
zawierają żywe
drobnoustroje
chorobotwórcze lub ich
toksyny oraz inne formy
zdolne do przeniesienia
materiału
genetycznego, o których
wiadomo lub co do
których istnieją
wiarygodne podstawy
do sądzenia, że
wywołują choroby u
ludzi i zwierząt (np.
zainfekowane
pieluchomajtki,
podpaski, podkłady) z
wyłączeniem 180180,
180182

Odpady skażone drobnoustrojami

chorobotwórczymi:

1

-  płyny ustrojowe poddawane

badaniom laboratoryjnym i

diagnostycznym,

- kultury laboratoryjne

- preparaty biologiczne,

-  aktywne szczepionki

-  odpady od chorych zakaźnie

-  materiały i sprzęt jednorazowy,

który pozostawał w kontakcie z

zainfekowanym pacjentem lub jego

wydzielinami

-  krew, i jej produkty zawierające

plazmę i surowicę,

-  zużyte opatrunki, tampony

zanieczyszczone materiałem

infekcyjnym o

 

-  Gabinety, sale
zabiegowe,
operacyjne
- Izolatki
- Stacja dializ
- Oddziały
- Zakład
patomorfologii
- Laboratorium
- Gabinety lekarskie

180
181

*

Kąpiele lecznicze,
inne niż 180106*

- Izolatki

180
182

*

Resztki
żywnościowe z
oddziałów
zakaźnych

- resztki żywnościowe od
chorych zakaźnie

- Zakłady
balneologii

- zużyte kąpiele lecznicze
aktywne biologicznie o
właściwościach zakaźnych

Klasyfikacja

odpadów

medycznych

Ko

d

Rodzaj odpadów wg

katalogu

Charakterystyka

Odpadów

Główne miejsca

powstawania

Odpady
specjalne - są
to odpady
niebezpieczne,
które zawierają
substancje
chemiczne, o
których
wiadomo lub co
do
których istnieją
wiarygodne
podstawy do
sądzenia, że
wywołują
choroby
niezakaźne u
ludzi lub innych
żywych
organizmów
albo mogą być
źródłem
skażenia
środowiska;

18
01

06

*

Chemikalia, w tym
odczynniki
chemiczne,
zawierające
substancje
niebezpieczne

-

  

odpady radioaktywne

-   izotopowe substancje
toksyczne
-   zużyte oleje
-   substancje chemiczne nie
nadające się do spalania ze
względów bhp
-   zużyte rozpuszczalniki i
odczynniki chemiczne
-   odpady srebronośne
-   zużyte baterie, tonery
-   uszkodzone termometry
rtęciowe i zużyte świetlówki

-

  

Zakład Radiologii

-   Laboratorium
-   Zakład
Patomorfologii
-   Dział Techniczny
i Gospodarczy
-   Oddziały i
zakłady

 

 

18
01

08

*

Cytostatyki

-  leki immunomodulujące i
przeciwnowotworowe

-  Apteka Szpitalna
-  Oddziały
Transplantologii
-  Oddziały
onkologii

18
01
10

*

Amalgamat
dentystyczny

-

plomby zawierające

amalgamat z rtęcią

- Gabinety
stomatologiczne

Odpady
pozostałe - są to
odpady medyczne
nieposiadające
właściwości
niebezpiecznych
o charakterze
odpadów
komunalnych

18
01

01

Narzędzia oraz ich
resztki (inne niż
180103*)

-

   

odpady biurowe

-    materiały opakowaniowe
-    odpady kuchenne
-    odpady z ogrodnictwa,
zmiotki uliczne,
-    komunalne odpady
pochodzące z działu
technicznego
-    odpady wielkogabarytowe
np. szafki
-    nieskażone materiały
stosowane w leczeniu np.
ampułki po iniekcjach, butle
po płynach infuzyjnych,
ręczniki jednorazowe
-    uszkodzone, niesprawne
narzędzia chirurgiczne po
dezynfekcji
 

-

 

Administracja,

materiały biurowe
-  Kuchnie
-  Poczekalnie
-  Odpady z
korytarzy
-  Odpady z terenu
przyszpitalnego
-  Sale chorych
- Oddziały
-  Laboratorium
-  Zakłady
diagnostyczne i
lecznicze

18
01
04

Inne niż 180103*

18
01
07

Chemikalia, inne niż
180106*

18
01
09

Leki, inne niż
180106*

18
01
81

Kąpiele lecznicze,
inne niż 180106*

Klasyfikacja

odpadów

medycznych

Ko

d

Rodzaj odpadów wg

katalogu

Charakterystyka

Odpadów

Główne miejsca

powstawania

ZAWODOWE RYZYKO

ZAKAŻENIA PERSONELU

PODCZAS OPIEKI NAD

CHORYM

Biologiczne czynniki zagrożenia

• 

wywołujące choroby zakaźne i inwazyjne – priony,

wirusy, bakterie, grzyby, pierwotniaki, robaki

• alergeny biologiczne – bakterie, grzyby, cząstki

roślinne i zwierzęce,

• toksyny biologiczne, w tym czynniki

immunotoksyczne – endotoksyna bakteryjna

mikotoksyny, glukany grzybicze, lotne związki

organiczne, toksyny roślinne, jady zwierzęce,

• czynniki rakotwórcze – aflatoksyny, pył drzewny.

Najpowszechniejsze zagrożenie w środowisku pracy

czynniki biologiczne stwarzają jako składniki

bioaerozoli, zwłaszcza pyłów organicznych.

DROGI PRZENOSZENIA

CZYNNIKÓW

BIOLOGICZNYCH

• powietrzna np.
- prątek gruźlicy, norowirus,

• przez krew i inne płyny ustrojowe np.
- wirus zapalenia wątroby typu B i C,
- ludzki wirus niedoboru odporności,

• fekalno-oralną (pokarmową) np.
- wirus zapalenia wątroby typu A,

• przez wektory np.
- krętek boreliozy,
- wirus kleszczowego zapalenia mózgu,

• przez bezpośredni kontakt przez skórę lub błony

śluzowe np.

- wirus opryszczki pospolitej.

Dz.U. 2005_81_716:

 Rozporządzenie MZ w sprawie szkodliwych

czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku
pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo
narażonych na te czynniki

 Klasyfikacja i wykaz czynników
 Wykaz prac:

Praca w jednostkach ochrony zdrowia
Praca w laboratoriach klinicznych lub

diagnostycznych

 Szczegółowe warunki ochrony
 Sposób prowadzenia rejestrów osób narażonych

Grupa 2: Mogą wywoływać choroby
– mogą być niebezpieczne dla
pracownika:

Clostridium perfringens, botulinum,

tetani

Escherichia coli i Klebsiella spp.,
Mycobacterium spp
Salmonella i Shigella
Staphylococcus aureus
Streptococcus pyogenes, pneumoniae,

Wirus ospy wietrznej, świnki, odry
WZW typu A
Rotawirusy

Candida albicans

Grupa 3: Mogą wywoływać ciężkie
choroby – są niebezpieczne dla
pracownika:

 Escherichia coli –

 Mycobacterium tuberculosis

 Rickettsia

 Salmonella typhi

WZW typu B, typu C

Ludzkie wirusy nabytego niedoboru

odporności

Czynniki niekonwencjonalne:

Choroba Creutzfelda-Jakoba,

gąbczasta encefalopatia bydła (BSE)

Grupa 4: Wywołują ciężkie choroby
– są niebezpieczne dla pracownika:

Wirus gorączki Lassa
Wirus kongijsko-krymskiej

gorączki krwotocznej

Wirus Ebola
Wirus Marburg
Wirus ospy

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA1)

z dnia 22

kwietnia 2005 r.

w sprawie szkodliwych czynników

biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz

ochrony zdrowia pracowników zawodowo

narażonych na te czynniki2)

Rozporządzenie określa:

1) klasyfikację i wykaz szkodliwych czynników

biologicznych;

2) wykaz prac narażających pracowników na działanie

czynników biologicznych;

3) szczegółowe warunki ochrony pracowników przed

zagrożeniami spowodowanymi przez szkodliwe czynniki

biologiczne,

w tym rodzaje środków niezbędnych do zapewnienia ochrony zdrowia i życia pracowników

narażonych na działanie tych czynników, zakres stosowania tych środków oraz warunki i sposób monitorowania stanu

zdrowia narażonych pracowników

;

4) sposób prowadzenia rejestru prac narażających

pracowników na działanie szkodliwych czynników

biologicznych i rejestru pracowników

zatrudnionych przy tych pracach oraz

sposób przechowywania i przekazywania tych rejestrów do podmiotów właściwych do rozpoznawania lub stwierdzania

choroby zawodowej.

Chemiczne czynniki

Środki dezynfekcyjne / Substancje

chemiczne

Pracodawca, (kierownik) dostarcza:
- karty charakterystyki substancji

niebezpiecznej

- instrukcje stosowania środków

dezynfekcyjnych

- środki ochrony indywidualnej

KARTA CHARAKTERYSTYKI PREPARATU NIEBEZPIECZNEGO
strona 1/6

Data wydania ..................Data aktualizacji...................................
Karta Charakterystyki Preparatu Niebezpiecznego jest zgodna z
rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 13.11.2007 r. w sprawie
kart charakterystyki

1. IDENTYFIKACJA PREPARATU I IDENTYFIKACJA PRZEDSIĘBIORSTWA
Nazwa produktu: STABIMED
Zastosowanie: Środek odkażający do instrumentów medycznych
……….................................................

2. IDENTYFIKACJA ZAGROŻEŃ
Preparat żrący. Preparat szkodliwy. Preparat łatwopalny
ZAGROŻENIA DLA ZDROWIA CZŁOWIEKA
Powoduje poważne oparzenia. Działa szkodliwie po połknięciu.
ZAGROŻENIA DLA ŚRODOWISKA
Preparat nie sklasyfikowany jako niebezpieczny dla środowiska.
Zawiera składniki niebezpieczne dla środowiska.
ZAGROŻENIA FIZYCZNE/CHEMICZNE
Preparat łatwopalny. Produktu nie należy poddawać spalaniu,
uwalniają się szkodliwe gazy – tlenki węgla, tlenki azotu.

3. SKŁAD/INFORMACJE O SKŁADNIKACH
Propan-1-ol

Dwuamina laurynopropylenowa

Tensydy niejonowe

Sól sodowa kwasu trójnitrylooctowego

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA

ZDROWIA

z dnia 10 lipca 2006 r.

w sprawie wykazu czynników

chorobotwórczych oraz stanów

chorobowych spowodowanych tymi

czynnikami, którymi zakażenie

wyklucza wykonywanie niektórych

prac, przy wykonywaniu których

istnieje możliwość przeniesienia

zakażenia na inne osoby

(Dz. U. z dnia 20 lipca 2006 r.)

Załącznik nr 1

• Wykaz czynników chorobotwórczych,

innych niż: prątki gruźlicy, pałeczki duru

brzusznego, durów rzekomych a, b i c,

inne pałeczki z rodzaju Salmonella i

Shigella, oraz stanów chorobowych

wywołanych przez te czynniki, którymi

zakażenie wyklucza wykonywanie prac,

przy wykonywaniu których możliwe jest

przeniesienie zakażenia na inne osoby

Lp

Czynnik chorobotwórczy

Stan chorobowy

1

2

3

1

-patogenne bakterie z rodzaju lub
gatunku:
* Campylobacter
* Enterococcus faecalis
* Enterococcus faecium
* Escherichia coli – szczepy
enteropatogenne
(EHEC, EIEC, ETEC)
 * Listeria
* Yersinia
- patogenne wirusy z rodziny
lub gatunku:
  * Entero  * Rota
* Noro

Biegunka ostra

2

- patogenne wirusy z rodziny lub
gatunku:
 * Adeno
 * Coxackie
 * Echo

Biegunka ostra oraz
wirusowe ostre zakażenia
układu oddechowego lub
spojówek

3

Wirus opryszczki zwykłej (Herpes
simplex typ 1) w okresie ostrego
wysiewu zmian chorobowych

Opryszczka zwykła typu 1

4

Wirus ospy wietrznej
Wirus półpaśca

Ospa wietrzna
Półpasiec

5

Bakterie z gatunku:
(Streptococcus pyogenes
grupa A, C, G)

Paciorkowcowe ostre zakażenie
(angina, róża, płonica, liszajec
zakaźny, zapalenie tkanek
miękkich)

6

Gronkowiec złocisty
(Staphylococcus aureus

)

Ropne zakażenia skóry

7

Gronkowiec złocisty
(Staphylococcus aureus)
oporny na metycylinę (MRSA

)

Ropne zakażenia skóry
lub ZAKAŻENIE
BEZOBJAWOWE

8

Świerzbowiec(Sarcoptes
scabiei)

Świerzb

9

Wirus świnki (Paramyxovirus)
Wirus różyczki
Wirus odry

Nagminne zapalenie
przyusznic

1
0

Wesz ludzka (Pediculus
humanus capitis)

Wszawica

1
1

Wirusy:
Grypy (Influenza virus)
Paragrypy (Parainfluenza
virus)
Wirus syncytialny (RSV)

Wirusowe ostre zakażenia
układu oddechowego lub
spojówek

Postępowanie po

ekspozycji na materiał

potencjalnie zakaźny

Zapobieganie ekspozycji:
stosuj podstawowe zasady higieny z
regularnym myciem rąk
pokryj ranę i inne otwarte zmiany na
skórze opatrunkiem
stosuj materiały ochraniające
(rękawiczki, maski, okulary) przed
kontaktem z materiałem potencjalnie
zakaźnym
unikaj bezpośredniego kontaktu z
materiałem potencjalnie zakaźnym
unikaj stosowania ostrych
przedmiotów kiedy jest to możliwe
postępuj ostrożnie z narzędziami
medycznymi

Pierwsza pomoc:
miejsce skaleczenia/zakłucia: niezwłocznie
umyj wodą z mydłem bez pocierania lub
szczotkowania
pryśnięcie na spojówki, błony śluzowe lub
zranioną skórę: przepłucz niezwłocznie
dużą ilością soli fizjologicznej lub bieżąca
wodą (oczy przepłucz przy otwartych
powiekach; z ust – wypluj)
zgłoś ekspozycje niezwłocznie
przełożonemu

Zgłoszenie ekspozycji:
bezpośredni przełożony, lekarz
lub
w najbliższych godz. pracy
ekspozycja
musi być zgłoszona lekarzowi
konsultacja w
wyszczególnionych sytuacjach
lub w przypadku wątpliwości:
lekarz dyżurny Kliniki Chorób
Zakaźnych, lekarz zakaźnik

Źródło ekspozycji nieznane:
oceń prawdopodobieństwo ekspozycji na
materiał zakaźny
zidentyfikuj pochodzenie sprzętu
będącego źródłem ekspozycji
określ przynajmniej gabinet z którego
pochodzi
oceń prawdopodobieństwo zakażenia
HBV, HCV, HIV u pacjentek
przebywających w gabinecie w którym
doszło do ekspozycji
dalsze procedury tak jak dla znanego
źródła ekspozycji

Źródło ekspozycji znane (identyfikacja pacjenta)
oceń ryzyko obecności zakażenia u pacjentki: HCV,
HBV, HIV
niezwłocznie wykonaj badania u pacjentki: HbsAg,
anty-HCV, przeciwciała anty-HIV

Jeżeli wynik

dodatni

Jeżeli wynik
ujemny
nie wykonuj
badań

1. ekspozycja na HBV

ocen swój przebieg szczepień na WZW
jeżeli znaczna ekspozycja (głębokie
ukłucie, duża objętość krwi): dalsze
postępowanie po niezwłocznej
konsultacji (dot. konieczności określenia
poziomu przeciwciał anty HBs i ewent.
podania immunoglobulin anty HBV oraz
uzupełnienia szczepienia), zaleca się
wdrożenie postępowanie w ciągu do 24-
48h
jeżeli zostało wykonane tylko jedno
szczepienie zaleca się podanie HBIG

2.ekspozycja
na HCV

badanie

w kierunku
przeciwciał anty-
HCV i poziom
aminotransferazy
(badanie może być
wykonane w ciągu
72 godz.), powtórz
badanie po 6
miesiącach

3.ekspozycja na HIV

ekspozycja pewna (pacjent HIV pozytywny): niezwłoczna
konsultacja w Klinice Chorób Zakaźnych i podanie profilaktyki
lekami antywirusowymi; procedura wdrażana niezwłocznie, w
ciągu do 1-2 godz.
ekspozycja prawdopodobna (nieokreślony wynik HIV, pacjent z
czynnikami ryzyka do wystąpienia zakażenia HIV) niezwłoczna
konsultacja w Klinice Chorób Zakaźnych i podanie profilaktyki
lekami antywirusowymi; procedura wdrażana niezwłocznie, w
ciągu 1-2 godz.; wykonaj oznaczenie przeciwciał anty-HIV u
pacjenta w ciągu 12-24 godz.
ekspozycja mało prawdopodobna – wykonaj oznaczenie
przeciwciał anty-HIV u pacjenta w ciągu 12 godz.; wynik
pozytywny, niezwłoczna konsultacja w Klinice Chorób Zakaźnych

Zapobieganie ekspozycji:

-stosuj podstawowe zasady higieny z regularnym myciem rąk

- pokryj ranę i inne otwarte zmiany na skórze opatrunkiem

- stosuj materiały ochraniające (rękawiczki, maski, okulary) przed kontaktem z m. p.z

- unikaj bezpośredniego kontaktu z materiałem potencjalnie zakaźnym
- unikaj stosowania ostrych przedmiotów kiedy jest to możliwe
- postępuj ostrożnie z narzędziami medycznymi

Pierwsza pomoc:

-miejsce skaleczenia/zakłucia: niezwłocznie umyj wodą z mydłem bez pocierania
lub szczotkowania, pryśnięcie na spojówki, błony śluzowe lub zranioną skórę:

-przepłucz niezwłocznie dużą ilością soli fizjologicznej lub bieżąca wodą

-(oczy przepłucz przy otwartych powiekach;

-z ust – wypluj)

-zgłoś ekspozycje niezwłocznie przełożonemu

Zgłoszenie ekspozycji:
bezpośredni przełożony, lekarz a w najbliższych godz. pracy lekarzowi med. pracy
konsultacja w wyszczególnionych sytuacjach lub
w przypadku wątpliwości: lekarz dyżurny Kliniki Chorób Zakaźnych, lekarz zakaźnik

Źródło ekspozycji nieznane:
- oceń prawdopodobieństwo ekspozycji
na materiał zakaźny

-zidentyfikuj pochodzenie sprzętu będącego
źródłem ekspozycji
- określ przynajmniej gabinet z którego pochodzi

-oceń prawdopodobieństwo zakażenia
HBV, HCV, HIV
- u pracowników przebywających w
gabinecie w którym doszło do ekspozycji
dalsze procedury tak jak dla znanego źródła
ekspozycji

Źródło

ekspozycji znane

(identyfikacja pacjenta)
- oceń ryzyko obecności zakażenia
u pacjenta: HCV, HBV, HIV

-niezwłocznie wykonaj badania u
pacjenta - : HbsAg, anty-HCV,
przeciwciała anty-HIV

Jeżeli wynik dodatni

Jeżeli wynik ujemny, nie wykonuj badań

Jeżeli wynik dodatni

1. ekspozycja na HBV

-ocen swój przebieg szczepień na WZW, jeżeli znaczna ekspozycja (głębokie ukłucie, duża objętość krwi):
dalsze postępowanie po niezwłocznej konsultacji (dot. konieczności określenia poziomu
przeciwciał anty HBs i ewent. podania immunoglobulin anty HBV oraz uzupełnienia szczepienia),
- zaleca się wdrożenie postępowanie w ciągu do 24-48h
- jeżeli zostało wykonane tylko jedno szczepienie zaleca się podanie

HBIG

2.ekspozycja na HCV

-badanie w kierunku przeciwciał anty-HCV i poziom aminotransferazy (badanie może
być wykonane w ciągu 72 godz.),
- powtórz badanie po 6 miesiącach

3.ekspozycja na HIV
ekspozycja pewna (pacjent HIV pozytywny): niezwłoczna konsultacja w Klinice Chorób Zakaźnych i
podanie profilaktyki lekami antywirusowymi;
procedura wdrażana niezwłocznie, w ciągu do 1-2 godz.
ekspozycja prawdopodobna (nieokreślony wynik HIV, pacjent z czynnikami ryzyka do wystąpienia zakażenia HIV)
niezwłoczna konsultacja w Klinice Chorób Zakaźnych i podanie profilaktyki lekami antywirusowymi;
procedura wdrażana niezwłocznie, w ciągu 1-2 godz.;
wykonaj oznaczenie przeciwciał anty-HIV u pacjenta w ciągu 12-24 godz.
ekspozycja mało prawdopodobna – wykonaj oznaczenie przeciwciał anty-HIV u pacjenta w ciągu 12 godz.;
wynik pozytywny, niezwłoczna konsultacja w Klinice Chorób Zakaźnych

Szczepienia ochronne

Seminarium część III

Szczepionka

 

preparat pochodzenia biologicznego, zawierający

żywe, o osłabionej zjadliwości( atenuowane) lub

zabite drobnoustroje chorobotwórcze lub

fragmenty ich struktury, czy metabolity;

stosowany w celu wywołania odpowiedzi

immunologicznej (odporności poszczepiennej -

sztucznej czynnej).

Cechy idealnej szczepionki

 skuteczność (wywoływanie swoistej trwałej odporności

u 100% szczepionych już po jednorazowym podaniu)

 bezpieczeństwo (brak działań niepożądanych)

 trwałość

 łatwość podawania

 niska cena

 łatwość i bezpieczeństwo produkcji

Rodzaje

szczepionek:

1. Wirusowe v bakteryjne

2. Żywe v zabite

3. Toksyny

Typy szczepionek - klasyczne:

o żywe o pełnej wirulencji - Jedyna do dziś stosowana

(pierwsza w historii) to szczepionka Edwarda

Jennera przeciw ospie prawdziwej. Zawiera ona

wirusa krowianki.

o żywe atenuowane - w 1881 wprowadzone przez

Ludwika Pasteura, obecnie przykładem jest: BCG.

Ryzyko stanowi możliwość przejścia atenuowanych

szczepów w formę w pełni wirulentną.

o zabite - wywołują odporność krótkotrwałą, zwykle

poprzez odpowiedź humoralną. Przykłady:

Szczepionka na krztusiec (Per z Di-Per-Te)

• anatoksyny - toksyny pozbawione zjadliwości, lecz o

zachowanych właściwościach antygenowych.

Przykład: szczepionka przeciw błonicy i tężcowi z

Di-Per-Te.

Rodzaje szczepionek

* zabite (inaktywowane)-

zawierają

całe unieczynnione drobnoustroje, ich
fragmenty lub ich metabolity (anatoksyny,
toksoidy), które w części są znacznie
oczyszczone. Celem wzmocnienia reakcji
immunologicznej często dodaje się
wodorotlenek glinu

- szczepionka przeciwko WZW B
- szczepionka przeciwko grypie
- szczepionka przeciwko Di-Te-Per

* żywe-

zawierają zdolne do rozmnażania

drobnoustroje o zmniejszonej zjadliwości lub
niezjadliwe. Imitują naturalną infekcję i

dlatego

prowadzą do dłużej trwającej immunizacji.

- BCG
- szczepionka przeciwko odrze, śwince,

różyczce
- szczepionka przeciwko ospie
- szczepionka przeciwko poliomyelitis (IPV)

Rodzaje

szczepionek

* monowalentne-

zawierają antygeny

jednego rodzaju drobnoustroju,
uodparniają przeciwko jednej chorobie

*

poliwalentne-

zawierają antygeny kilku

typów lub szczepów jednego gatunku,
uodparniają przeciwko jednej chorobie

*

skojarzone-

zawierają antygeny

drobnoustrojów różnych gatunków,

uodparniają

przeciwko kilku chorobom

Uodpornienie czynne

•

szczepienie polega na podaniu człowiekowi
szczepionki tj. preparatu zawierającego antygen
patogennego drobnoustroju. W wyniku
wprowadzenia do organizmu antygenu drogą
pozajelitową, doustnie lub donosowo zależnie od
preparatu dochodzi do pobudzenia układu
odpornościowego i wzrostu odporności humoralnej
lub komórkowej. Zazwyczaj odpowiedź ta utrzymuje
się przez długi czas, który można przedłużyć
podając dawki przypominające szczepionki.

• Powyższe postępowanie prowadzi u osoby

szczepionej do zwiększenia swoistej
odporności przeciwko chorobie zakaźnej.
Zwykle musi minąć pewien czas, zanim
organizm wytworzy odpowiedni poziom
przeciwciał, który zabezpiecza przed
zakażeniem lub powoduje, że przebiega ono
łagodniej. Skuteczność szczepienia zależy od
przestrzegania dawki, drogi i techniki podania
szczepionki oraz schematu szczepienia.

Wykorzystanie

szczepionek

• W lecznictwie, szczepionki stosuje

się w celach profilaktycznych
(zapobieganie chorobom, np. odra,
gruźlica) oraz

• leczniczych (zwalczanie chorób,

np. wścieklizna, pryszczyca).

Podawanie szczepionek

Schemat szczepienia



Szczepienie pierwotne (1 – 3 dawki)

• wytworzenie swoistej odporności pierwotnej

• wytworzenie pamięci immunologicznej



Szczepienie uzupełniające (1 dawka po kilku

miesiącach)

• wzbudzenie wtórnej odpowiedzi immunologicznej

• podniesienie trwałości pamięci immunologicznej



Szczepienie przypominające (1 dawka co kilka

lat)

• zachowanie ochronnego miana przeciwciał w surowicy

• zachowanie trwałości pamięci immunologicznej

Anatoksyny (toksoidy)

• Anatoksyny (toksoidy) -

Szczepionki zawierające
przetworzone cząsteczki toksyczne
drobnoustrojów (egzotoksyny)
pozbawione właściwości
toksycznych, a zachowujące
właściwości antygenowe.

Uodpornienie bierne

• uodpornienie bierne polega na podaniu

człowiekowi gotowych przeciwciał pochodzenia
ludzkiego lub zwierzęcego.

Metoda to pozwala na bardzo szybkie,

natychmiastowe podniesienie odporności
jednak wiąże się to z możliwością wystąpienia
objawów uczuleniowych ze wstrząsem
uczuleniowych włącznie. Należy pamiętać o
tym, że uzyskana w ten sposób odporność
utrzymuje się przez okres kilku tygodni.

W celu uodpornienia

biernego stosuje się

najczęściej

• Surowice odpornościowe - to nieoczyszczone

preparaty zawierające przeciwciała pochodzenia

ludzkiego lub zwierzęcego; obecnie rzadziej stosowane.

• Immunoglobuliny - są to preparaty otrzymywane z

surowicy odpornościowej ludzkiej. Poprzez

zastosowanie skomplikowanych metod izolowania i

oczyszczania otrzymuje się preparaty przeciwciał.

• Antytoksyny - są to immunoglobuliny neutralizujące

toksyny pochodzące z surowicy koni i bydła

hiperimmunizowanych toksoidami, toksynami

bakteryjnymi lub jadem żmii

Odporność poszczepienna

• Odporność poszczepienna jest odpornością

czynną, tzn. po immunizacji antygenem w

organizmie biorcy powstają przeciwciała;

inaczej, niż w przypadku podania gotowych

przeciwciał w postaci surowicy (odporność

bierna).

Odporność poszczepienna utrzymuje się od

kilku tygodni do kilku lat, w zależności od:

• rodzaju szczepionki (atenuowana, żywa,

zabita),

• ilości przebytych szczepień (rewakcynacja),
• stanu ogólnego biorcy w chwili szczepienia

(zarobaczenie, infekcje, kondycja), itp.

domięśniowo

domięśniowo

przez

błony śluzowe

przez

błony śluzowe

drogą

skaryfikacji

drogą

skaryfikacji

śródskórnie

śródskórnie

podskórnie

podskórnie

Sposoby

podawania

szczepionek

Sposoby

podawania

szczepionek

Program obowiązkowych szczepień

ochronnych

• W Polsce szczepień obowiązkowych dokonuje się do 18.

roku życia i u osób szczególnie narażonych (studentów nauk

medycznych, pracowników służby zdrowia i weterynaryjnej,

przed wyjazdem do niektórych krajów tropikalnych, etc.).

Osoba poddawana szczepieniu powinna być zdrowa.

• Główny Inspektorat Sanitarny ma obowiązek wprowadzania

tzw. Programu Szczepień Ochronnych (Program

obowiązkowych szczepień ochronnych) na każdy rok. Lista

ta zawiera spis szczepień obowiązkowych i zalecanych.

• G I S ogłasza w formie komunikatu, w dzienniku urzędowym

ministra zdrowia, Program Szczepień Ochronnych na dany

rok, ze szczegółowymi wskazaniami dotyczącymi

stosowania poszczególnych szczepionek, wynikającymi z

aktualnej sytuacji epidemiologicznej, przepisów wydanych

na podstawie ust. 10 oraz art. 19 ust. 10 oraz zaleceń, w

terminie do dnia 31 października roku poprzedzającego

realizację tego programu.

Dz.U.2005. 250. 2113:

Rozporządzenie Ministra Zdrowia

w sprawie wykazu stanowisk
pracy oraz szczepień ochronnych
wskazanych do wykonania
pracownikom podejmującym pracę
lub zatrudnionych na tych
stanowiskach

Izolacja

Izolacja

Izolacja – odosobnienie osoby lub grupy

osób chorych na chorobę zakaźną albo
osoby lub grupy osób podejrzanych o
chorobę zakaźną, w celu uniemożliwienia
przeniesienia biologicznego czynnika
chorobotwórczego na inne osoby

Drogi zakażenia: Sposoby przenoszenia

się patogenów ze źródła zakażenia na
organizmy wrażliwe.

Izolacja

Podstawowym celem jest ograniczenie

do minimum możliwości przeniesienia
potencjalnie chorobotwórczych
drobnoustrojów tak pomiędzy chorymi,
jak i z pacjenta na personel poprzez:

- odizolowanie źródła infekcji
- przerwanie dróg przenoszenia

zakażenia.

Definicje

• izolatka - zespół pomieszczeń w

zakładzie opieki zdrowotnej
zamkniętej przeznaczonych dla
pobytu pacjenta, spełniający
wymagania określone w § 24;

• śluza umywalkowo-fartuchowa -

pomieszczenie spełniające
wymagania określone w § 25;

ROZPORZĄDZENIE

MINISTRA ZDROWIA

1)

z dnia 10 listopada 2006 r.

w sprawie wymagań, jakim

powinny odpowiadać pod

względem fachowym i

sanitarnym pomieszczenia i

urządzenia zakładu opieki

zdrowotnej

Dz.U.06.213.1568 opublikowane 24 listopada 2006 r

§ 20.

• W każdym oddziale powinien być

co najmniej jeden pokój
jednoosobowy z węzłem
sanitarnym lub izolatka.

Załącznik nr I – w oddziale IT musi

być izolatka

Izolatka - § 24.

1.

Izolatka w zakładzie opieki zdrowotnej zamkniętej składa

się z:

1) pomieszczenia pobytu pacjenta, o powierzchni co

najmniej

8,0 m²;
2) pomieszczenia higieniczno-sanitarnego wyposażonego co

najmniej w miskę ustępową, umywalkę z baterią

uruchamianą bez kontaktu z dłonią, natrysk i płuczkę-

dezynfektor basenów, dostępnego z pomieszczenia pobytu

pacjenta;

3) śluzy umywalkowo-fartuchowej pomiędzy pomieszczeniem

pobytu pacjenta a ogólną drogą komunikacyjną.

2. Izolatka powinna być wyposażona w wentylację wymuszoną

działającą na zasadzie podciśnienia (ciśnienie w izolatce

niższe niż na korytarzu i w śluzie).

Śluza umywalkowo –

fartuchowa

§ 25.

Śluza umywalkowo-fartuchowa powinna być

wyposażona w:
1) umywalkę;

2) miejsca na ubrania z zachowaniem rozdziału

ubrań czystych i brudnych;

3) dozownik z mydłem w płynie;
4) dozownik ze środkiem dezynfekcyjnym

uruchamianym bez kontaktu z dłonią;

5) pojemnik na ręczniki jednorazowego użycia oraz

pojemnik na zużyte ręczniki;

6) zamykany pojemnik na brudną bieliznę.

I Poziom

Izolacja standardowa „S” –

obejmuje rutynowe środki
ostrożności stosowane wobec
każdego pacjenta niezależnie od
jego stanu zdrowia.

II Poziom

Izolacja uwzględniająca drogi przenoszenia

zakażenia

a) kontaktowa „C” – zapobiega

rozprzestrzenianiu się zakażeń przenoszonych

drogą kontaktu bezpośredniego i pośredniego

b) powietrzno – kropelkowa „D” – zapobiega

transmisji drobnoustrojów przez cząstki

aerosolu o średnicy powyżej 5µm powstające w

trakcie mówienia, kichania, kaszlu oraz

zabiegów wykonywanych w obrębie dróg

oddechowych zakażonego pacjenta

( bronchoskopia, odsysanie, intubacja,

fizykoterapia). Cząstki te, z powodu dużych

rozmiarów nie pozostają długo zawieszone w

powietrzu; mogą być przeniesione na odległość

do 1m.

II Poziom

c) powietrzno-pyłowa „A” - zapobiega

transmisji drobnoustrojów przez

jądra kondensacji lub skażone

cząsteczki kurzu o średnicy mniejszej

niż 5µm. Cząstki są przenoszone

przez prądy powietrza na znaczne

odległości i mogą utrzymywać się w

powietrzu przez dłuższy czas.

Izolacja ochronna – stosowana u

pacjentów z obniżoną odpornością

Zestawienie metod izolacji związanych z drogami przenoszenia zakażeń

 

Standardowe środki

ostrożności zawsze

stosowane

Środki ostrożności związane z drogami przenoszenia

zakażeń

powietrzno-

pyłowe

powietrzno-

kropelkowe

kontaktowe

sala
chorych

izolatka dla pacjentów
powodujących skażenie
środowiska lub nie
mogących utrzymać
właściwej higieny

izolatka z
ciśnieniem
niższym od
atmosferyczne
-go,
6 wymian

powietrza/god
z.

izolatka (można
grupować po
kilku pacjentów)
drzwi mogą być
otwarte

izolatka (można
grupować po kilku
chorych), przedmioty
o niskim ryzyku
przeniesienia
zakażenia powinny
być przypisane do
danego chorego (lub
grupy pacjentów
skolonizowanych lub
zakażonych tym
samym
drobnoustrojem)

maski

aby chronić błony śluzowe
nosa i ust w sytuacjach, gdy
prawdopodobne jest
rozchlapywanie lub
rozpylanie krwi, płynów
ustrojowych, wydzielin,
wydalin

przy
wchodzeniu do
pokoju

w odległości
mniejszej niż 1
m od pacjenta
lub przy
wchodzeniu do
pokoju

 

osłony na
twarz,
okulary
ochron.

aby chronić błony śluzowe
nosa i ust w sytuacjach, gdy
prawdopodobne jest
rozchlapywanie lub
rozpylanie krwi, płynów
ustrojowych, wydzielin,
wydalin

 

 

 

fartuchy

aby chronić błony śluzowe
nosa i ust w sytuacjach, gdy
prawdopodobne jest
rozchlapywanie lub
rozpylanie krwi, płynów
ustrojowych, wydzielin,
wydalin

 

 

jeżeli odzież ma
kontakt z pacjentem,
powierzchniami w
sali
jeżeli pacjent ma
biegunkę, ileostomię,
kolostomię, wyciek z
rany

rękawiczki

podczas kontaktu z krwią,
płynami ustrojowymi,
wydzielinami, wydalinami,
skażonymi przedmiotami,
błonami śluzowymi,
uszkodzona skórą

 

 

przy wejściu do sali

mycie rąk/
dezynfekcj
a

po kontakcie z krwią,
płynami ustrojowymi,
wydzielinami, wydalinami,
skazonymi przedmiotami;
natychmiast po zdjęciu
rękawiczek; pomiędzy
kolejnymi pacjentami

 

 

stosować
antyseptyczny środek
myjący

 

Standardow

e środki

ostrożności

zawsze

stosowane

Środki ostrożności związane z drogami przenoszenia zakażeń

powietrzno-

pyłowe

powietrzno-kropelkowe

kontaktowe

chorob
a
(czynni
k
etiologi
-czny)

 

-

         

odra

-

         

gruźlica płuc

lub krtani
-

         

ospa

wietrzna
-

         

półpasiec

(rozsiany lub u
chorego z
niedoborami
odporności)

-

         

zakażenia wywołane

przez adenowirusy
(niemowlęta, dzieci)*
-

         

błonica gardła

-

         

zapalenie gardła,

płuc lub płonica
wywołane przez
paciorkowce grupy A
(niemowlęta i małe
dzieci)
-

         

zapalenie opon

mózgowych lub nagłośni
wywołane przez
Haemophilus influenzae
-

         

zapalenie płuc

wywołane przez H.
influenzae (niemowlęta,
dzieci)
-

         

grypa

-

         

zakażenie wywołane

przez meningokoki
-

         

świnka

-

         

zapalenie płuc

wywołane przez atypowe
prątki
-

         

zakażenie

parwowirusem B19
-

         

krztusiec

-

         

dżuma płucna

-

         

różyczka

 

-

         

zakażenia wywołane przez

adenowirusy (niemowlęta, dzieci)*
-

         

zapalenie jelit wywołane przez

Clostridum difficile
-

         

błonica skórna

-

         

zapalenie jelit wywołane przez E. Coli

0157:H7 (pacjenci z pieluchami lub
nietrzymaneim stolca)
-

         

zakażenia wywołane przez

enterowirusy (niemowlęta, małe dzieci)
-

         

czyraczność (niemowlęta, dzieci)

-

         

poważne zakażenia skóry, oparzeń lub

ran wywołane przez paciorkowce grupy A
-

         

gorączki krwotoczne (Lassa, Marburg,

Ebola)
-

         

zapalenie wątroby typu A (pacjenci z

pieluchami lub nietrzymaniem stolca)
-

         

zakażenia wywołane przez wirusa

opryszczki (noworodkowe, rozsiane,
ierwotne, ciężkie skóry i błon śluzowych)
-

         

liszajec

-

         

duże ropnie, zapalenie tkanki

podskórnej lub odleżyny
-

         

zakażenia lub kolonizacja

wieloopornymi bakteriami (np.
metycylinoopornymi gronkowcami
złocistymi lub wankomycynoopornymi
enterokokami)
-

         

paragrypa (niemowlęta, dzieci)

-

         

wszawica, świerzb

-

         

zakażenia wywołane przez rotawirusy

(pacjenci z pieluchami lub nietrzymaniem
stolca)
-

         

zakażenia wywołane przez rotawirusy

(pacjenci z pieluchami lub nietrzymaniem
stolca)
-

  

znaczne zakażenie gronkowcowe skóry,

ran lub oparzeń
-

  

Monitorowanie zakażeń i

analiza epidemiologiczna

1. Badania, identyfikacja zakażeń

pacjentów, personelu i skażeń
środowiska zakładu

2. Zasady pobierania i transportu

materiału biologicznego do badań

3. Kontrola zakażeń szpitalnych