EDUKACJA DZIECKA W

WYBRANYCH

KONCEPCJACH

PEDAGOGICZNCYH

Jako szansa i możliwość

współczesnych innowacji

pedagogicznych ?????

Nauczycielu, dlaczego Ci się jeszcze

chce.......??????

„

Być dobrym nauczycielem - nie jest łatwo,

trzeba znać nie tylko ideały – wzorce, tak trudne
dziś do określenia, ale także mechanizmy i
metody kształtowania osobowości, uruchamiać
systemy motywacyjne, zapalać ludzi do działań i
samorealizacji, wspomagać w kłopotach i
dylematach życiowych, uczyć współdziałania i
rywalizacji, elastyczności i wytrwałości, a co
najważniejsze być człowiekiem! W ocenie
istniejącego stanu można być krytycznym, ale w
pragnieniach i nadziejach, w zaufaniu do
nauczycieli – trzeba być optymistą!” (Cz. Banach)

„Prawdziwe uczenie i wychowanie to sztuka i pasja.

Trzeba lubić to, co się robi, znać na tym, co się robi i

wierzyć w to, co się robi

..

• Innowacją pedagogiczną jest nowy wytwór

materialny lub symboliczny wprowadzający do
praktyki szkolnej nieznane dotychczas zmiany o
charakterze ulepszeń dla osiągnięcia lepszych
od dotychczasowych wyników dydaktycznych i
wychowawczych. Innowator to nie tylko ten,
który stworzył ją to także ten, który ją jako
pierwszy przyswaja, wprowadza. W związku z
szerokim zakresem tworzenia innowacyjnych
rozwiązań problemów pedagogicznych nastąpił
rozwój nowej subdyscypliny w naukach
pedagogicznych tj : innowatyki pedagogicznej .

Innowacje mają do spełnienia określone

cele i można je rozpatrywać w kilku

aspektach

:

• szkoły – poprawa skuteczności działalności szkoły, podniesienie

jej efektów dydaktyczno – wychowawczych a także modyfikowanie

praktyki szkolnej i polepszania warunków edukacji;

• nauczyciela - rozbudzanie u nauczycieli potrzeby pracy

niekonwencjonalnej i aktywności w kierunku doskonalenia

warsztatu własnej pracy oraz zaspokojenie swoich ambicji

zawodowych;

• ucznia – chodzi tu o korzyści, jakie odniosą uczniowie w wyniku

dokonywanych zmian, a w przyszłości społeczeństwo;

• rodziców – rozszerzenie kompetencji rodziców w szkole

(placówce) umożliwiające twórcze włączenie się ich w proces

edukacji i zapewniające im podmiotowe relacje z pozostałymi

uczestnikami życia szkolnego;

• administracji szkolnej - zmiana w hierarchii jej podstawowych

zadań, a więc organizowanie nauczycielowi takiego warsztatu

pracy, aby mógł on jeszcze lepiej wypełniać swoje funkcje i

jeszcze lepiej realizować założone zadania, a dopiero potem

nadzorować, kontrolować i egzekwować wyniki pracy.

Obecna idea kształcenia zintegrowanego

wykrystalizowała się dzięki myśli

pedagogicznej i doświadczeniu wielu

znakomitych pedagogów

• Pedagogika Marii Montessori
• Edukacja „kompatybilna” do mózgu

Susan Kovalik

• Techniki Celestyna Freineta
• Pedagogika planu daltońskiego Helen

Parkhurst

• Szkoła Rudolfa Steinera
• Edukacja humanistyczna Carla Rogersa
• Wychowanie bez porażek Thomasa

Gordona

Maria Montessori (1870

-1952)

• Reprezentantka naturalizmu

pedagogicznego, twórczyni samodzielnego
i swobodnego wychowania dzieci
nadrzędną wartością jest rozwój dzieci

Wyróżniła trzy warunki rozwoju:
• Urządzenie otoczenia
• Materiał dydaktyczny
• Osobowość nauczyciela

„

Każda niepotrzebna pomoc jest

przeszkodą w rozwoju”

Montessori zauważyła miedzy innymi:
• Dziecko samo potrafi dokonać wyboru
• Dziecko lubi powtarzać ćwiczenia
• Dziecko ma wspaniałą zdolność koncentracji,

jeśli jest zainteresowane tym, co robi

• Dziecko lubi porządek i sensowne zajęcia
• Dziecko nie domaga się nagrody ani kary
• Poczucie godności wzrasta u dziecka, kiedy

ma możliwość wyboru zajęcia i czasu na nie

Najważniejsze założenia

pedagogiki;

• Zarówno dziecko jak i jego praca powinny być

uszanowane

• Dziecko ma niespotykaną zdolność do nauki

• Dziecko uczy się całym ciałem

• Dziecko uczy się przez aktywną pracę, przez własne

doświadczenie

• Dziecko samo wybiera zadania spośród wcześniej

zaproponowanych przez nauczyciela

• Środowisko powinno być tak przygotowane, aby dziecko

mogło się swobodnie poruszać i aby miało poczucie

własnej wartości

• Nauczyciel pełni funkcję promotora niż tradycyjnego

nauczyciela

• Kształcenie jest przesycone ideami pokojowymi i

szczególną troską o środowisko, w którym żyjemy

Materiał Montessori -

przedszkole

• Praktyczny
• Sensoryczny
• Językowy
• Matematyczny
• Kulturalny ( Historia, geografia,

biologia, muzyka i rysunek)

Szkoła Marii Montessori

• Maria Montessori opracowała swoją

pedagogikę, wychodząc od obserwacji

dziecka w poszczególnych okresach jego

życia. Nauczyciel tworzy plan nauczania,

dopasowując go do zainteresowań i

potrzeb dziecka w różnych okresach

rozwoju. Ta pedagogika jest zbudowana

na podstawie indywidualnego rozwoju

dziecka a nauczanie opiera się

całkowicie na możliwościach dziecka.

Każdy nowy rok zaczyna się wykładem

tzw. Pięciu wielkich lekcji.

•

Lekcja 1 - opowiada o narodzinach

wszechświata i fizycznych prawach, jakie rządzą

kosmosem

•

Lekcja 2 - opowiada o rozwoju życia na Ziemi

biologicznych prawach, jakie rządzą naturą

•

Lekcja 3 - opowiada o tym, kiedy człowiek

pojawił się na Ziemi

•

Lekcja 4 - opowiada o komunikacji – historia

alfabetu

•

lekcja 5 - opowiada o technologii i początkach

liczenia

Kosmiczne wykształcenie - holistyczny punkt

widzenia

Używała tego pojęcia by określić tę wiedzę, którą

musimy przekazać dzieciom – o kosmicznym planie.

Dzieci uczą się, że wszystko to, co się zdarzyło i ma

miejsce dzisiaj, jest powiązane ze sobą. Nic nie

istnieje w izolacji.

• Przedmioty w szkole

• Matematyka

• Geometria

• Język Ojczysty

• Nauka języka obcego

• Przedmioty wiedzy o społeczeństwie ( historia, geografia,

religia, wiedza o społeczeństwie

• Przedmioty nauk ścisłych (biologia, fizyka, chemia i

przedmioty techniczne)

• Gimnastyka

• Muzyka

• Nauki plastyczne

• Prace ręczne

Susan Kovalik

Edukacja kompatybilna do mózgu

ucznia

Koncepcja edukacji Susan Kovalik po 90 latach stanowi

twórcze rozwinięcie pedagogiki Marii Montessori,
wzbogacone o osiągnięcia współczesnej pedagogiki,
psychologii uczenia się i psychologii humanistycznej.

Oto przykłady tych innowacyjnych idei, które zdaniem Susan

Kovalik, są szczególnie godne przypomnienia:

• Dzieci uczą się przez zabawę i zabawki, zagadki,

łamigłówki. Stymulują one wczesne czytanie i
pisanie oraz podstawowe umiejętności
matematyczne.

• Klasy należy grupować raczej według

zainteresowań i uzdolnień niż wieku

„Pomóż mi abym mógł sobie

samemu pomóc”

• Dzieci nie stanowią pomniejszonej kopii dorosłych, różnią

się od nich

• Wychowaniem i rozwijaniem myślenia należy zajmować się

wcześniej niż dziecko osiągnie wiek szkolny, ponieważ

dzieci uczą się od chwili urodzenia

• Środowisko, w jakim odbywa się nauka, jest sprawą

szczególnej wagi, ponieważ dziecko chłonie z niego

wszystko, do czego tylko jest zdolne

• Wielkie znaczenie dla przebiegów i efektów późniejszego

uczenia się dzieci (zwłaszcza pochodzących z

zaniedbywanych środowisk) ma wczesna stymulacja

uczenia się

• Dzieci znajdują naturalną przyjemność w uczeniu się

opanowywania swego środowiska, gdyż to stanowi

podstawę poczucia kompetencji dla późniejszego poczucia

niezależności

„Kochać dziecko, to znaczy

służyć mu jak daleko to

możliwe…”

• Prawdziwe uczenie się wymaga zdolności

wykonywania rzeczy, a nie tylko pasywnego

przyswajania wiedzy

• Pomoce dydaktyczne powinny być prawdziwie

interesujące i naprowadzić zmysły na percepcję

rzeczywistości, zachęcać do reagowania na tę

rzeczywistość

• Istnieją wrażliwe okresy, które charakteryzują się

zwiększona gotowością dziecka do nabywania

pewnych umiejętności np. czytania

• Dziecko posiada prawo do rozwijania swych własnych

możliwości i szkoła istnieje po to, by wypełniać

realizację tego prawa

• Szkoła musi współpracować także z rodzicami, wtedy

wychowanie może być bardziej efektywne

Istotę pracy nauczycielskiej w koncepcji szkoły Susan

Kovalik, obok wspierania, rozumienia i akceptowania

ucznia, stanowi aranżacją uczenia się. Nauczyciele

powinni rozpoznawać zdolności i talenty swych uczniów,

a także kreować pozytywne środowisko fizyczne i

emocjonalne dla ich rozwoju. Treści mające znaczenie w

realnym życiu przekazywać w sposób zintegrowany

W procesie nauczania szkolnego trzeba także
wykorzystać i rozwijać inteligencje dziecka H.
Gardner twierdzi, że człowiek posiada, co
najmniej siedem inteligencji ( aktualnie 9):

„

Nie chodzi o to, jak jesteś

inteligentny, ale w jaki sposób jesteś

inteligentny”

• lingwistyczną (werbalna, językowa)– myślenie słowami
• logiczno-matematyczną – myślenie naukowe
• przestrzenną (wizualna)– myślenie wyobrażeniami
• cielesno-kinestetyczną – użycie ciała podczas uczenia

się

• muzyczną (rytmiczna) – lepsze uczenie się z użyciem

modeli, rytmu, powtarzania

• intrapersonalną (meta-poznawcza) – zadowolenie z

pracy samotnej

• interpersonalną – dynamika grupowa ułatwia uczenie

się

• naturalistyczną - środowisko naturalne
• egzystencjalną

„Droga wychowania jest długa

drogą…”

• S. Kovalik nie widzi potrzeby dzielenia nauczania na

45- minutowe lekcje, preferuje pracę w zespołach o

zróżnicowanym poziomie początkowym danej

umiejętności.

• Szczególne znaczenie ma uświadamianie uczniom celu

uczenia się w każdym dniu, tygodniu, miesiącu, roku

• Cele te muszą się łączyć z zainteresowaniami dzieci i z

ich realnym życiem.

• Uczeń wśród przygotowanych przez nauczyciela

problemów – zadań wybiera sobie to, które go

interesuje.

• Wspólnie grupa realizuje cały temat.

• W nauce dominują techniki pracy umysłowej, metody

problemowe – aktywizujące.

Rudolf Steiner (1861 -1925)

• Zadaniem jego szkoły było przybliżanie dzieciom

całościowego, uporządkowanego obrazu świata.

Pierwszą szkołę założono w 1919 roku w

Stuttgarcie w fabryce wyrobów tytoniowych

„Waldorff – Astoria” (dlatego też nazwa – szkoły

waldorfowskiej).

• Kształt szkoły oparty był o antropozoficzne

poglądy.

• Antropozofię można określić jako wiedzę o

duchowości świata, a ściślej o siłach duchowych

tkwiących zarówno w świecie nieożywionym, jak i

żywym, czyli w roślinach, zwierzętach i

człowieku.

• Szkoły pięknie zadbane, otoczone zielenią

Program szkoły obejmuje

przedmioty nauczania:

•

I Grupa: język ojczysty, matematyka, historia,

biologia, geografia, fizyka, chemia – to przedmioty

główne

• II Grupa: plastyka, muzyka, eurytmia, historia

sztuki - to przedmioty artystyczne. Wszystkie

klasy przygotowywały przedstawienia teatralne

• III Grupa: szycie, gotowanie, stolarstwo,

garncarstwo, oprawa książek, wikliniarstwo,

kowalstwo, ogrodnictwo (w zależności od wieku i

zainteresowań dzieci) – to przedmioty praktyczne

• IV Grupa : gimnastyka, religia ( lub wolna

chrześcijańska nauka religii) i dwa języki obce ( od

klasy pierwszej) - przedmioty uzupełniające

Wychowawca powinien być nie tylko ogrodnikiem

pielęgnującym, roślinę, ale także lekarzem, a nawet kapłanem

i artystą.

W szkołach nie było dyrektora – decyzje zapadały na tzw.

konferencjach

• Wszystkie przedmioty były nauczane przez jednego

nauczyciela.

• W szkołach nie używano podręczników, niewiele jest

pomocy dydaktycznych

• Wychowawca przez osiem lat poznawał i wpływał na

rozwój dziecka dbał o ich bezpieczeństwo był

autorytetem. Jego autorytet buduje się na tym, że

czegoś się uczy.

• Lekcja musi zaciekawiać. Nie osiągnie się tego tylko przez

tworzenie wyobrażeń, przez metody dydaktyczne, Jeśli

nauczyciel sam nie interesuje się zagadnieniem, to trudno

oczekiwać, aby iskra zainteresowania przeskoczyła na

ucznia.

Celestyn Freinet (1896

-1966

)

• Koncepcja pedagogiczna C. Freineta, zwana

„Nowoczesną Szkoła Francuską Technik Freineta”

wywodzi się z nurtu nowego wychowania i oparta

jest na doświadczeniach praktycznych.

• Istotnym elementem pedagogiki Freineta są

techniki związane z praktyką szkolną. W programie

edukacji szczególnie ważne są rozwój, potrzeby i

naturalny sposób bycia dziecka. Autor koncepcji

zwrócił uwagę na obserwacje i poznawanie dziecka

na tle warunków środowiskowych. Zamiast

tradycyjnego nauczania podręcznikowego

opracował tzw. techniki pracy szkolnej.

Spośród nich na uwagę

zasługują:

• swobodne teksty dzieci połączonego z gazetką

jako podstawa nauki języka

• doświadczenia poszukujące, jako podstawa do

samodzielnej pracy uczniów w zakresie

matematyki, przyrody, geografii i historii

• planowanie pracy indywidualnej i zbiorowej
• różnorodne formy ekspresji artystycznej i

technicznej

• referaty
• korespondencje i wymiana międzyszkolna
• spółdzielnia szkolna, jako naturalna forma

samorządu dzieci

Istotnym elementem koncepcji

C. Freineta są następujące jej

atrybuty

• Organizowanie doświadczenia społecznego –

wycieczki, wywiady, spotkania

• Wychowanie poprzez pracę w samorządnym

spółdzielczym zespole. Rozwiązywanie
problemów, ćwiczenia sprawności szkolnych
z wykorzystaniem fiszek autokorektywnych,
referatów, opracowań, itp.

• Rozwijanie swobodnej ekspresji artystycznej

– malarstwo, rzeźba, poezja, teatr, itp.

Ważną pozycję w koncepcji

pedagogicznej C. Freineta zajmują

środki dydaktyczne:

• kartoteki fiszek autokorektywnych
• kartoteka fiszek problemowych
• dokumentacja źródłowa i klasowa

biblioteka pracy

• gazetka wychowawcza – ścienna

zawierająca trzy rubryki: Krytykujemy,
Dziękujemy, Proponujemy.

• książka (kronika) życia klasy

Technika doświadczeń

poszukujących w edukacji

środowiskowej

Technika pedagogiczna C. Freinta z powodzeniem

może być stosowana w systemie edukacyjnym w

Polsce i pozytywnie wpływać na modernizację

szkoły tradycyjnej. Kartoteki fiszek stworzone

przez pedagogów z francuskiego Ecole Moderne

obejmują różne działy jak biologia czy geologia.

Polskie doświadczenia z wykorzystaniem

omawianej techniki, w nauczaniu początkowym

związane są z edukacją środowiskową. Dziecko w

kontakcie ze środowiskiem nabywa umiejętności

obserwacji, zjawisk społecznych uczy się

formułowania wniosków.

Przykłady

• tworzenie „muzeum klasowego”
• poznawanie ulic „mojej” miejscowości
• zdobywanie „sprawności”
• muzeum jako „szkoła”

„Biada pedagogice, która

utrzymywałaby, że przez

wyjaśnianie teoretyczne można

przekonać ludzi, iż do zdobycia

wiedzy wystarcza sama wiedza

bez doświadczenia”.

Carl Rogers (1902 – 1987)

Helen Parkhurst

Thomas Gordon