Zakażenia układu moczowego

Zakażenia układu moczowego

(ZUM)

(ZUM)

Aleksander Deptuła

Aleksander Deptuła

Katedra i Zakład Mikrobiologii CM UMK

Katedra i Zakład Mikrobiologii CM UMK

Epidemiologia

Epidemiologia



Udział w zakażeniach pozaszpitalnych:

Udział w zakażeniach pozaszpitalnych:

10-20%

10-20%



Udział w zakażeniach szpitalnych: 40-50%

Udział w zakażeniach szpitalnych: 40-50%



Noworodki i niemowlęta: do 2-3 miesiąca

Noworodki i niemowlęta: do 2-3 miesiąca

życia częściej chorują chłopcy

życia częściej chorują chłopcy



Od 2-3 miesiąca życia częściej chorują

Od 2-3 miesiąca życia częściej chorują

dziewczynki

dziewczynki



Po 60 roku życia – wzrost częstości

Po 60 roku życia – wzrost częstości

zachorowań u mężczyzn

zachorowań u mężczyzn

Czynniki predysponujące

Czynniki predysponujące



Utrudniony odpływ moczu

Utrudniony odpływ moczu



Anomalie anatomiczne nerek i dróg

Anomalie anatomiczne nerek i dróg

moczowych

moczowych



Obstrukcja dróg moczowych wywołana:

Obstrukcja dróg moczowych wywołana:



Kamieniami

Kamieniami



Nowotworem

Nowotworem



Chorobami stercza

Chorobami stercza



Zwężeniem zastawki cewki moczowej

Zwężeniem zastawki cewki moczowej



Nadużywanie leków przeciwbólowych

Nadużywanie leków przeciwbólowych



Instrumentacja dróg moczowych

Instrumentacja dróg moczowych



Niedobory odporności

Niedobory odporności

Czynniki predysponujące

Czynniki predysponujące



Zaburzenia przemiany materii

Zaburzenia przemiany materii



Cukrzyca

Cukrzyca



Dna moczanowa

Dna moczanowa



Hiperkalcemia

Hiperkalcemia



Hipokaliemia

Hipokaliemia



Ciąża

Ciąża



Płeć żeńska

Płeć żeńska



Wiek powyżej 65 r.ż.

Wiek powyżej 65 r.ż.



Przebyte zabiegi urologiczne

Przebyte zabiegi urologiczne

Czynniki predysponujące

Czynniki predysponujące



Długotrwała hospitalizacja

Długotrwała hospitalizacja



Długotrwała antybiotykoterapia

Długotrwała antybiotykoterapia



Dodatkowe czynniki wyzywalające:

Dodatkowe czynniki wyzywalające:



Przemoczenie

Przemoczenie



Przeziębienie

Przeziębienie



Duża aktywność seksualna

Duża aktywność seksualna



Mała diureza

Mała diureza

Etiologia

Etiologia



Pierwszy epizod zakażenia pozaszpitalnego

Pierwszy epizod zakażenia pozaszpitalnego



Eschcerichia coli

Eschcerichia coli



Staphylococcus saprophyticus

Staphylococcus saprophyticus



Proteus

Proteus

spp.

spp.



Klebsiella

Klebsiella

spp.

spp.



Staphylococcus

Staphylococcus

spp.

spp.



Streptococcus

Streptococcus

spp.

spp.



Enterococcus

Enterococcus

spp.

spp.



Candida

Candida

spp.

spp.



Wirusy, pierwotniaki

Wirusy, pierwotniaki

Etiologia

Etiologia



Nawroty zakażenia pozaszpitalnego

Nawroty zakażenia pozaszpitalnego



Escherichia coli

Escherichia coli

65-75%

65-75%

Etiologia

Etiologia



Zakażenia szpitalne

Zakażenia szpitalne



Escherichia coli

Escherichia coli



Enterobacter

Enterobacter

spp.

spp.



Pseudomonas aeruginosa

Pseudomonas aeruginosa



Serratia marcescens

Serratia marcescens



Acinetobacter

Acinetobacter

spp.

spp.



Stenotrophomonas maltophilia

Stenotrophomonas maltophilia



Providencia stuartii

Providencia stuartii



Enterococcus

Enterococcus

spp.

spp.



Staphylococcus

Staphylococcus

spp.

spp.



Candida

Candida

spp.

spp.

Etiologia

Etiologia



Pacjenci cewnikowani

Pacjenci cewnikowani



Escherichia coli

Escherichia coli



Proteus

Proteus

spp.

spp.



Enterobacter

Enterobacter

spp.

spp.



Serratia marcescens

Serratia marcescens



Pseudomonas aeruginosa

Pseudomonas aeruginosa



Enterococcus

Enterococcus

spp.

spp.



Providencia stuartii

Providencia stuartii



Staphylococcus

Staphylococcus

spp.

spp.

Patofizjologia

Patofizjologia



Drogi zakażenia

Drogi zakażenia



Wstępująca: blisko 98% przypadków

Wstępująca: blisko 98% przypadków



Przeniesienie drobnoustrojów z cewki moczowej

Przeniesienie drobnoustrojów z cewki moczowej

do pęcherza moczowego

do pęcherza moczowego



Głównie zakażenia endogenne

Głównie zakażenia endogenne



Krwiopochodna: około 2% przypadków

Krwiopochodna: około 2% przypadków



Limfatyczna

Limfatyczna

Patofizjologia

Patofizjologia



Czynniki wirulencji drobnoustrojów

Czynniki wirulencji drobnoustrojów



Zdolność do szybkiego namnażania się w

Zdolność do szybkiego namnażania się w

moczu

moczu



Obecność czynników adhezyjnych

Obecność czynników adhezyjnych



Ureaza, proteazy, hemolizyny

Ureaza, proteazy, hemolizyny



Mechanizmy oporności na środki

Mechanizmy oporności na środki

przeciwbakteryjne

przeciwbakteryjne



Ruchliwość

Ruchliwość

Mechanizmy ochronne

Mechanizmy ochronne



Bakteriostatyczne działanie moczu

Bakteriostatyczne działanie moczu



Aktywność komórek nabłonkowych

Aktywność komórek nabłonkowych



Regularne opróżnianie pęcherza

Regularne opróżnianie pęcherza

moczowego

moczowego



Perystaltyka moczowodów

Perystaltyka moczowodów

Objawy kliniczne

Objawy kliniczne



Gorączka, dreszcze

Gorączka, dreszcze



Osłabienie

Osłabienie



Bóle brzucha, nudności, wymioty

Bóle brzucha, nudności, wymioty



Zaburzenia łaknienia

Zaburzenia łaknienia



Ból w okolicy krzyżowo-lędźwiowej

Ból w okolicy krzyżowo-lędźwiowej



Objawy dysuryczne

Objawy dysuryczne

Diagnostyka

Diagnostyka



Badanie ogólne moczu

Badanie ogólne moczu



Leukocyturia przekraczająca 10 wpw.

Leukocyturia przekraczająca 10 wpw.



Białkomocz

Białkomocz



Erytrocyturia > 5-10 wpw.

Erytrocyturia > 5-10 wpw.



Badanie mikrobiologiczne

Badanie mikrobiologiczne



Mocz pobrany przez nakłucie pęcherza

Mocz pobrany przez nakłucie pęcherza

moczowego lub miedniczek nerkowych jest

moczowego lub miedniczek nerkowych jest

jałowy

jałowy



Mocz pobrany przez cewnikowanie może

Mocz pobrany przez cewnikowanie może

zawierać do 10

zawierać do 10

2

2

CFU/ml

CFU/ml



Mocz pobrany ze środkowego strumienia może

Mocz pobrany ze środkowego strumienia może

zawierać do 10

zawierać do 10

3

3

CFU/ml

CFU/ml

Diagnostyka

Diagnostyka



Bakteriuria znamienna

Bakteriuria znamienna



>10

>10

2

2

CFU/ml przy występowaniu objawów

CFU/ml przy występowaniu objawów

cystitis

cystitis



10

10

2

2

-10

-10

3

3

CFU/ml w przypadku izolacji w

CFU/ml w przypadku izolacji w

monokulturze

monokulturze

Escherichia coli, Pseudomonas

Escherichia coli, Pseudomonas

aeruginosa, Klebsiella

aeruginosa, Klebsiella

spp. i

spp. i

Staphylococcus

Staphylococcus

epidermidis

epidermidis



> 10

> 10

4

4

CFU/ml przy objawówach

CFU/ml przy objawówach

pyelonephritis

pyelonephritis



Bakteriuria bezobjawowa

Bakteriuria bezobjawowa



Stwierdzenie w dwóch kolejnych badaniach tego

Stwierdzenie w dwóch kolejnych badaniach tego

samego drobnoustroju w mianie > 10

samego drobnoustroju w mianie > 10

5

5

CFU/ml

CFU/ml

przy braku leukocyturii i objawów zakażenia

przy braku leukocyturii i objawów zakażenia



Nawrót ZUM:

Nawrót ZUM:



Izolacja tego samego drobnoustroju w

Izolacja tego samego drobnoustroju w

ciągu 2-3 tygodni od zakończenia leczenia

ciągu 2-3 tygodni od zakończenia leczenia

przeciwbakteryj-nego

przeciwbakteryj-nego



Nadkażenie

Nadkażenie



Izolacja z moczu innego gatunku

Izolacja z moczu innego gatunku

drobnoustroju w ciągu 2-3 tygodni od

drobnoustroju w ciągu 2-3 tygodni od

zakończenia leczenia przeciwbakteryjnego

zakończenia leczenia przeciwbakteryjnego

Klasyfikacja ZUM

Klasyfikacja ZUM



W zależności od nasilenia objawów

W zależności od nasilenia objawów



Objawowe ZUM

Objawowe ZUM



Proste: u pacjentów bez czynników obciążających

Proste: u pacjentów bez czynników obciążających

–

Ostre zapalenie cewki moczowej i pęcherza moczowego

Ostre zapalenie cewki moczowej i pęcherza moczowego

–

Ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek

Ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek

–

Nawrotowe zapalenie dolnych dróg moczowych

Nawrotowe zapalenie dolnych dróg moczowych



Złożone: u pacjentów z czynnikami obciążającymi

Złożone: u pacjentów z czynnikami obciążającymi

–

J.w.

J.w.

–

Ropień nerki

Ropień nerki

–

Ropień okołonerkowy

Ropień okołonerkowy



Bezobjawowa bakteriuria

Bezobjawowa bakteriuria

Klasyfikacja ZUM

Klasyfikacja ZUM



W zależności od umiejscowienia

W zależności od umiejscowienia



Zakażenie dolnego odcinka układu

Zakażenie dolnego odcinka układu

moczowego:

moczowego:



cewka moczowa,

cewka moczowa,



pęcherz moczowy

pęcherz moczowy



Zakażenia górnego odcinka układu

Zakażenia górnego odcinka układu

moczowego:

moczowego:



Nerka

Nerka



Układ kielichowo-miedniczkowy

Układ kielichowo-miedniczkowy

Leczenie

Leczenie



Ostre zapalenie dolnych dróg

Ostre zapalenie dolnych dróg

moczowych

moczowych



Nitrofurantoina

Nitrofurantoina



Fluorochinolony

Fluorochinolony



Kotrimoksazol

Kotrimoksazol



Penicyliny półsyntetyczne +/- inhibitory

Penicyliny półsyntetyczne +/- inhibitory

ß

ß

-

-

laktamaz

laktamaz



Cefalosporyny I lub II generacji

Cefalosporyny I lub II generacji

Leczenie

Leczenie



Nawrotowe zapalenie dolnych dróg

Nawrotowe zapalenie dolnych dróg

moczowych

moczowych



Antybiotykoterapia celowana

Antybiotykoterapia celowana



Chemioprofilaktyka między nawrotami:

Chemioprofilaktyka między nawrotami:

nitrofurantoina

nitrofurantoina

Leczenie

Leczenie



Ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek

Ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek



Przypadki o lekkim przebiegu

Przypadki o lekkim przebiegu



Fluorochinolony

Fluorochinolony



Kotrimoksazol

Kotrimoksazol



Penicyliny półsyntetyczne +/- inhibitory

Penicyliny półsyntetyczne +/- inhibitory

ß

ß

- laktamaz

- laktamaz



Cefalosporyny I lub II generacji

Cefalosporyny I lub II generacji



Przypadki o średniociężkim przebiegu

Przypadki o średniociężkim przebiegu



Terapia sekwencyjna: fluorochinolony lub

Terapia sekwencyjna: fluorochinolony lub

kotrimoksazol

kotrimoksazol



Penicyliny półsyntetyczne z inhibitorami

Penicyliny półsyntetyczne z inhibitorami

ß

ß

- laktamaz

- laktamaz



Cefalosporyny II lub III generacji

Cefalosporyny II lub III generacji

Leczenie

Leczenie



Urosepsis

Urosepsis



Cefalosporyna III generacji +/-

Cefalosporyna III generacji +/-

aminoglikozyd

aminoglikozyd



Penicyliny półsyntetyczne z inhibitorami

Penicyliny półsyntetyczne z inhibitorami

ß

ß

-

-

laktamaz +/- aminoglikozyd

laktamaz +/- aminoglikozyd



Karbapenemy

Karbapenemy



Monobaktamy

Monobaktamy

Kiedy leczyć bezobjawową

Kiedy leczyć bezobjawową

bakteriurię?

bakteriurię?



U dzieci – zagrożenie zbliznowaceniem

U dzieci – zagrożenie zbliznowaceniem

nerek

nerek



Przy współistniejących zaburzeniach w

Przy współistniejących zaburzeniach w

odpływie moczu

odpływie moczu



W przypadku izolacji

W przypadku izolacji

E. coli

E. coli



U kobiet w ciąży

U kobiet w ciąży



U pacjentów z cukrzycą

U pacjentów z cukrzycą

Zakażenia przewodu

Zakażenia przewodu

pokarmowego

pokarmowego

Definicje

Definicje



Zakażenie układu pokarmowego

Zakażenie układu pokarmowego



Zespół objawów klinicznych z

Zespół objawów klinicznych z

dominującymi symptomami ze strony

dominującymi symptomami ze strony

górnego odcinka przewodu pokarmowego

górnego odcinka przewodu pokarmowego

oraz biegunką o różnym nasileniu, bólami

oraz biegunką o różnym nasileniu, bólami

brzucha i podwyższoną temperaturą

brzucha i podwyższoną temperaturą

wywołany kolonizacją przewodu

wywołany kolonizacją przewodu

pokarmowego patogenną florą jelitową lub

pokarmowego patogenną florą jelitową lub

przez wirusy

przez wirusy

Definicje

Definicje



Zatrucie pokarmowe

Zatrucie pokarmowe



Ostre zapalenie żołądka i jelit, choroba o

Ostre zapalenie żołądka i jelit, choroba o

charakterze zakaźnym, spowodowana

charakterze zakaźnym, spowodowana

spożyciem pokarmu zawierającego zakaźną

spożyciem pokarmu zawierającego zakaźną

ilość czynników etiologicznych lub toksyn

ilość czynników etiologicznych lub toksyn

Epidemiologia

Epidemiologia



Droga fekalno-oralna

Droga fekalno-oralna



Przez kontakt bezpośredni z osobą zakażoną

Przez kontakt bezpośredni z osobą zakażoną



Przez kontakt z przedmiotami codziennego

Przez kontakt z przedmiotami codziennego

użytku

użytku



Przez skażenie żywności

Przez skażenie żywności



Droga pokarmowa

Droga pokarmowa



Skażenie drobnoustrojami lub ich toksynami

Skażenie drobnoustrojami lub ich toksynami

produktów żywnościowych

produktów żywnościowych



Przez skażoną wodę

Przez skażoną wodę

Patogeneza zakażeń

Patogeneza zakażeń



Wniknięcie drobnoustrojów

Wniknięcie drobnoustrojów



Kolonizacja

Kolonizacja



Namnażanie się

Namnażanie się



Inwazja błony śluzowej

Inwazja błony śluzowej



Wydzielanie toksyn

Wydzielanie toksyn

Dawka zakaźna

Dawka zakaźna



10

10

1

1

-10

-10

2

2

CFU:

CFU:

Shigella

Shigella

spp

spp

Entamoeba

Entamoeba

histolytica

histolytica



10

10

5

5

-10

-10

6

6

CFU:

CFU:

Salmonella

Salmonella

spp.

spp.



10

10

8

8

CFU: ETEC,

CFU: ETEC,

Vibrio cholerae

Vibrio cholerae

Etiologia

Etiologia



Bakterie:

Bakterie:



S.

S.

Enteritidis

Enteritidis

, S.

, S.

Typhimurium

Typhimurium

, S.

, S.

Agona

Agona



Shigella dysentariae, S. sonnei

Shigella dysentariae, S. sonnei



Escherichia coli

Escherichia coli



Campylobacter jejuni, C. coli

Campylobacter jejuni, C. coli



Clostridium difficile, C. botulinum, C. perfringens

Clostridium difficile, C. botulinum, C. perfringens



Staphylococcus aureus

Staphylococcus aureus



Bacillus cereus

Bacillus cereus



Vibrio cholerae, V. Parahaemolyticus

Vibrio cholerae, V. Parahaemolyticus



Rzadziej:

Rzadziej:

Yersinia enterocolitica, Aeromonas

Yersinia enterocolitica, Aeromonas

spp,

spp,

Listeria monocytogenes, Bacteroides fragilis

Listeria monocytogenes, Bacteroides fragilis

Etiologia

Etiologia



Wirusy

Wirusy



Rotawirusy

Rotawirusy



Adenowirusy

Adenowirusy



Wirus Norwalk

Wirus Norwalk



Kalciwirusy

Kalciwirusy



Koronawirusy

Koronawirusy

Etiologia

Etiologia



Pierwotniaki

Pierwotniaki



Giardia lamblia

Giardia lamblia



Entamoeba histolytlica

Entamoeba histolytlica



Robaki

Robaki



Taenia solium

Taenia solium



Taenia saginata

Taenia saginata



Enterobius vermicularis

Enterobius vermicularis



Trichinella spiralis

Trichinella spiralis