Styl a cele komunikacyjne

Grażyna Habrajska

Uniwersytet Łódzki

Odmiany stylowe języka

Wyróżniamy teksty:
potoczne
naukowe
urzędowe
publicystyczne
literackie
Opisujemy funkcjonowanie tych stylów z
punktu widzenia ich przeznaczenia
komunikacyjnego

Styl potoczny

Przeznaczeniem języka potocznego jest

organizacja bezpośredniej komunikacji face - to -

face w warunkach realnego (fizycznego) kontaktu

interlokutorów, kiedy znajdują się oni w tym

samym miejscu i czasie oraz mają jednakowe

możliwości obserwacji otoczenia (tła

komunikacyjnego)

Język służy przede wszystkim jako narzędzie

koordynacji wspólnego działania i wyrażania

postaw emocjonalnych

Styl potoczny

Prototypowe teksty języka potocznego

Prototypowe teksty języka potocznego

powstają w warunkach

spontanicznej komunikacji face-to-face, między

interlokutorami o względnie dużym stopniu zażyłości

Są to teksty właściwe dla nieoficjalnych kontaktów rodzinno-

domowych, towarzyskich o tematyce nieograniczonej i

twórczym charakterze.

Teksty potoczne mogą istnieć również w postaci pisanej (np. listy i

kartki prywatne) , ale nie są one przypadkami prototypowej

komunikacji, ponieważ pozbawione są jedności czasu, która

warunkuje kontakt potoczny.

Bardziej typowe w tym przypadku są rozmowy prowadzone przez

telefon i internet w układzie synchronicznym, chociaż brak

jedności miejsca zmusza rozmówców do dodatkowego

wprowadzenia jego wyznaczników.

W sytuacjach typowych, bezpośrednich kontaktów codziennych (w

sklepie, w poczekalni, w środkach transportu itd.) spotykamy się

z wypracowanymi, rytualnymi tekstami o charakterze

potocznym, które również zaliczamy do korpusu tekstów

prototypowych, mimo ich nietwórczego charakteru

Styl potoczny

Do prototypowych tekstów potocznych nie zaliczamy

kontrolowanych przez samych rozmówców,

przygotowanych wcześniej lub monitorowanych w trakcie

mówienia, ustnych wystąpień publicznych (szczególnie

przed mikrofonem i kamerą) lub rozmów między ludźmi

nieznajomymi w kontaktach przypadkowych, społecznie

nieokreślonych. Sam fakt obecności mikrofonu i obcych mu

słuchaczy zmusza go do kontrolowania wyboru środków

językowych, które w tych przypadkach zbliżają się do

wyznaczników stylu publicystycznego.

Warunki komunikacji zbieżne z wyżej opisanymi powstają też

w bezpośrednich kontaktach między interlokutorami o

nierównej pozycji społecznej (profesor – student, dyrektor –

podwładny, oficer – żołnierz, ksiądz – wierny itd.), kiedy

mówiący z różnych powodów są zmuszeni do kontroli

własnych wypowiedzeń.

Styl potoczny

Typowa komunikacja potoczna odbywa się w warunkach

jedności czasu i miejsca, które dają uczestnikom

konwersacji podobne możliwości obserwowania otoczenia i

prowadzenia rozmowy.

Mówiący mają możliwość używania znaków indeksalnych,

które nie nazywają obiektów i zjawisk rzeczywistości, lecz

wskazują na nie, bowiem znajdują się one w polu obserwacji

rozmówców.

Rozmowa potoczna ma charakter spontaniczny i większości

nieprzewidywalny.

Mówiący traktują wybór środków językowych w sposób

twórczy i niezależny od przyjętych w innych typach

kontaktów, skodyfikowanych norm.

Typowa dla tych tekstów płynność tematyczna (dowolna i

niekontrolowana zmiana tematów rozmowy) występuje

wraz z przypadkami form komunikacji non bona fide (gry

słownej, humoru, stylizacji itd.)

Styl potoczny

Typową formą tekstu potocznego jest dialog, w

którym zmieniają się dynamicznie role nadawcy i

odbiorcy, chociaż dość często zauważalna jest

większa aktywność jednego z interlokutorów

Niekontrolowana, spontaniczna mowa potoczna

pozwala mówiącym traktować system środków

językowych jako system otwarty, pozwalający na

tworzenie wcześniej niespotykanych form

leksykalnych i konstrukcji składniowych

Styl potoczny – odmiany środowiskowe i zawodowe

Odmiany środowiskowe (żargon studencki, slang więzienny,

żargony subkultur młodzieżowych itd.) różnią się od języka

ogólnego obecnością specyficznej leksyki i frazeologii oraz

częściową modyfikacją gramatyki.

Do podstawowego celu komunikacyjnego stylu potocznego te

specyficzne jego odmiany dołączają dążenie do wyodrębnienia

się kulturowego i hermetyzacji komunikacyjnej.

Odmiany zawodowe (język komputerowców, techników,

górników, sportowców, wojskowych, lekarzy, duchownych

itd.) funkcjonują w zamkniętych grupach specjalistów i

wyróżniają się swoistą terminologią i niedostępnym dla

zewnętrznych obserwatorów, skrótowym sposobem ujmowania

problemów i zjawisk życia zawodowego.

Dodatkowym celem komunikacyjnym tych odmian języka jest

maksymalne usprawnienie porozumienia w procesie aktywności

zawodowej, a występująca przy tym hermetyzacja

komunikacyjna, nie jest wynikiem dążenia tych grup do

wyodrębnienia się lecz naturalną konsekwencją wąskiej

specjalizacji tej aktywności

Styl potoczny – specyficzna realizacja

Realizacja tekstu potocznego ma charakter
spontaniczny, wcześniej nieprzygotowany, dlatego
pojawiają się w nim niezrealizowane do końca
struktury, w postaci pauz wypełnionych,
falstartów, przerwań i anakolutów
W pauzach wypełnionych występują zarówno
specjalne operatory organizacji tekstu potocznego
mające na celu znalezienie odpowiedniej formy
językowej (typu: jak ci to powiedzieć, a więc, no i itd.)
oraz różnego rodzaju pozajęzykowe gesty foniczne
(typu: y-y, m-m, a-a itd.), które pozwalają
przygotować interlokutorów do odbioru budowanego
komunikatu

Styl potoczny – specyficzna realizacja

Falstart to świadoma rezygnacja z kontynuacji struktury
wypowiedzi w wyniku znalezienia formy przekazu bardziej
odpowiedniej dla wyrażenia zamierzonej treści, niż rozpoczęta.
Przerwanie następuje wówczas, gdy mówiący rezygnuje z
kontynuowania rozpoczętej wypowiedzi
Anakolutem tradycyjnie nazywane jest naruszenie reguł
gramatycznych łączenia wyrazów.
W dyskursie potocznym pojęcie to ma inny sens.
Typowego anakolutu nie można tutaj uznać za naruszenie reguł
gramatycznych, gdyż jest on jednoczesną realizacją dwóch
odmiennych ciągów formalnych, w których występują
elementy wspólne.
Zjawisko to powstaje wówczas, gdy mówiący rozpoczynając
jeden ciąg płynnie przechodzi do realizacji drugiego (np.
kupiłem bułeczkę… Michał zjadł, za domem gruszka rośnie…
rozmawialiśmy itd.)

Styl potoczny – specyficzna realizacja

(1) Tanie ciuchy / co ktoś już nosił / nigdy nie kupuję
Nowy samochód / to za dużo pieniędzy / nie stać mnie
Wczorajszy koncert / no nie powiem / bardzo mi się spodobał
Cały rok / w nich chodziłem / w tych butach itd.

(2) W tym Ciechocinku / żona mi załatwiła /to nawet leczyłem

się

Tym młotkiem / bo płyta jest za twarda / nie da się rozbić
Bolało / to mnie u dentysty bolało

(3) Co ktoś już nosił / nigdy nie kupuję / te tanie ciuchy
No nie powiem / bardzo mi się podobał / ten wczorajszy

koncert

Płyta jest za twarda / nie da się rozbić / tym młotkiem

Styl potoczny – wyznaczniki foniczne

Nieskrępowany, spontaniczny charakter kontaktów

codziennych i bliska znajomość interlokutorów

pozwalają na większą swobodę realizacji fonicznej w

stosunku do większej dyscypliny i precyzji artykulacji

w kontaktach oficjalnych i wystąpieniach

publicznych

Wyznaczniki foniczne
 uproszczenie wymowy w często używanych

konstrukcjach (cze ‘cześć’)

 redukcja samogłosek w sylabach nieakcentowanych

(uń↓werstet, orginalny)

 ściągnięcie dwóch samogłosek obok siebie (kracja

‘kreacja’, steryna ‘stearyna’, prambuła ‘preambuła’)

 cechy prozodyczne (dynamiczność mówienia,

intonacja, tempo, barwa głosu itd.)

Styl potoczny – wyznaczniki

słowotwórcze

Jeśli wchodząc do pomieszczenia, gdzie znajdują się

same kobiety mówiący zapyta: Co to za
kobietówka?, każdy użytkownik języka polskiego
zrozumie sens tego pytania, mimo faktu nieistnienia
takiego słowa w leksykonie jego ojczystego języka.

Fakt ten można wytłumaczyć przejrzystością użytego

formantu, znanego z innych konstrukcji
słowotwórczych, takich jak: majówka, wywiadówka,
nasiadówka itd., rozpoznania rdzenia kobiet- oraz
umiejętnością użytkownika języka interpretacji
sytuacji, w której dane pytanie zostało użyte

Styl potoczny wyznaczniki indeksalne

(1) Ta w kapeluszu mi się podoba (kobieta w kapeluszu, którą

widzimy, podoba mi się)

Kupię raczej zieloną (kupię raczej zieloną sukienkę, bluzkę itp.,

którą widzimy)

Z biletami proszę przejść na drugą stronę (osoby, które

posiadają bilety są proszone o przejście na drugą stronę)

itd.

(2) Jeśli chcesz pisać pracę doktorską to najwyższy czas
Jeśli chcesz zatelefonować, to telefon jest na korytarzu itd.

(3) Daj mi tamto

Ta śrubka nie pasuje
W tym jest ci do twarzy itd.

Styl potoczny – stylistyczna

organizacja

Podstawową formą tekstu potocznego jest dialog.

Nawet jeśli w rozmowie bierze udział więcej niż dwóch
uczestników, można ją podzielić na odrębne ciągi dialogowe.
Tekst dialogiczny jest wspólnym wytworem mówiących, z
których każdy na przemian występuje w roli nadawcy lub
odbiorcy.
Podstawową jednostką formalną w dialogu jest replika.
Replika może zawierać jeden lub więcej segmentów
informacyjnych.
Spójność informacyjna między replikami bardzo często nie ma
charakteru formalnego i ustalana jest z wykorzystaniem
informacji niesystemowych, dostępnych uczestnikom
konwersacji, dlatego dość często nagrane dialogi są
niezrozumiałe dla postronnych obserwatorów

Styl potoczny – dialog

A: Kiedy ciocia przyjedzie?
B: Nie znoszę dworców

można ustalić ich spójność informacyjną, stosując

interpretację standardową typu:

1) żeby dowiedzieć się, kiedy przyjeżdża pociąg, którym

przybędzie ciocia, należy znać rozkład pociągów;

2) żeby poznać rozkład pociągów, trzeba pojechać na dworzec;
3) B oświadczył, że nie znosi dworców, więc prawdopodobnie

nie pojechał na dworzec i nie poznał rozkładu jazdy
pociągów;

4) z tego wszystkiego wynika, że replika „nie znoszę dworców”

ma sens odmowy odpowiedzi na pytanie „Kiedy ciocia
przyjedzie?”

Często aby ustalić spójność między replikami taka

interpretacja standardowa może być niewystarczająca

Styl potoczny – dialog

A: Czy nakarmiłeś kota?
B: Leży na oknie

W sytuacji takiego dialogu nie jesteśmy w stanie

ustalić spójności informacyjnej między replikami
bez przeprowadzenia interpretacji partykularnej
(wykorzystującej informacje niesystemowe)

W zależności od takiej informacji interpretacja

partykularna może iść w różnych kierunkach

Styl potoczny – dialog

A: Czy nakarmiłeś kota?
B: Leży na oknie

Interpretacja 1:
1) kot ma takie przyzwyczajenie, że kiedy się naje, to leży na

oknie;

2) odpowiedź na pytanie „Czy nakarmiłeś kota?” brzmi

prawdopodobnie „tak” z ukrytą argumentacją: „widzisz
przecież, że najedzony leży na oknie”

Interpretacja 2:
1) jedzenie dla kota zawsze leży na oknie;
2) odpowiedź na pytanie „Czy nakarmiłeś kota?” brzmi

prawdopodobnie „nie” z ukrytą argumentacją: „widzisz
przecież, że jedzenie leży na oknie, a kot nie chce zabrać
się do jedzenia” itd.

Styl potoczny – dialog

Charakterystyczną formą gramatyczną występującą w dialogu
jest pytanie, które obligatoryjnie wymaga odpowiedzi.
Mogą to być:
potwierdzenia typu: tak, no, owszem, naturalnie, jasne itd.
oraz emotywizowane typu: a jak! ma się rozumieć, a co

myślałeś?! itd.
przeczenia typu: nie
oraz emotywizowane typu: ale skąd! gdzie tam, niestety, co

ty! itd.
odmowa odpowiedzi typu: nie wiem, nie wiadomo, kto

wie? nikt nie wie
oraz emotywizowane: skąd mam wiedzieć? cholera wie, diabli

wiedzą itd.

Styl potoczny – emotywizacja

wypowiedzi

Jednym z podstawowych wyznaczników stylu potocznego jest

wyrażanie subiektywnej ekspresywności mówiących, która

w kontakcie bezpośrednim nie tylko wyraża stosunek

emocjonalny do omawianych tematów lecz tworzy

odpowiednie podłoże psychologiczne i atmosferę,

pozwalające na pełną samorealizację uczestników

konwersacji

(1) A: Natychmiast zabierz to stąd / te swoje szpargały / no już!

B: Dobra, dobra / nie wściekaj się / zaraz zabiorę

(2) Szlag mnie trafia..., chyba się wścieknę..., ja się zabiję..., no

nie wytrzymam... itd.

(3) potwornie się zmęczyłem, cholernie mi się podoba, dziki

tłum, bajeczna wycieczka, upierdliwy gość itd...

(4) Tak się tylko mówi! (wyrażenie wątpliwości)

Jak Boga kocham! (wyrażenie zapewnienia)
Za jakie grzechy?! (wyrażenie oburzenia)
Nie bądź głupi! (wyrażenie namowy)
Stul pysk! (wyrażenie żądania) itd.

Styl potoczny

Analiza konkretnych tekstów potocznych znajduje

się w książce A. Awdiejewa i G. Habrajskiej:

Wprowadzenie do gramatyki komunikacyjnej, tom 2

Styl naukowy

Komunikacyjnym przeznaczeniem stylu

(dyskursu) naukowego jest organizacja

procesu poznawczego, czyli wspólne

dążenie uczestników komunikacji do

udowodnienia prawdy lub wiarygodności

opisywanych zjawisk rzeczywistości, z

pozycji obiektywnych i niezależnych od

jakichkolwiek indywidualnych postaw

Ten cel komunikacyjny zmusza ich do ścisłej

dyscypliny i jednoznaczności rozumowania

oraz do logicznie uzasadnionej

argumentacji, zorganizowanej w sposób

obiektywny i niezależny od przekonań,

emocji i preferencji aksjologicznych

Styl naukowy

Teksty naukowe są realizowane przede wszystkim w
postaci graficznej jako artykuły, monografie,
podręczniki, recenzje naukowe itp. lub w postaci
ustnej jako wystąpienia na konferencjach i
sympozjach naukowych, w dyskusjach i
wykładach, poświęconych danej dziedzinie wiedzy.
Są ograniczone tematyczne do określonej dziedziny
nauki, co przejawia się przede wszystkim w wyborze
odpowiedniej terminologii i w stopniu złożoności
wywodu zależnego od stanu wiedzy osiągniętego w
danej dziedzinie

Styl naukowy

terminologizacja

• opowiadanie (w języku ogólnym ‘ustna

relacja o zdarzeniu’, w literaturoznawstwie

‘krótka forma literacka’),

• konwersacja (w języku ogólnym ‘swobodna

rozmowa’, w językoznawstwie ‘typ

komunikacji face-to-face’),

• bębenek (w języku ogólnym ‘typ

perkusyjnego instrumentu muzycznego’, w

medycynie ‘część aparatu słuchowego

ucha’),

• koło (w języku ogólnym ‘część pojazdu’ w

matematyce ‘figura geometryczna’)

Styl naukowy

Rozwój nauki ma charakter grupowy – jest wynikiem
wysiłku wielu specjalistów, a każdy z nich występuje
jedynie jako uczestnik ogólnego procesu.
W tekście naukowym nie występuje realizacja
indywidualna JA nadawcy, dążącego do
maksymalnej obiektywizacji i unikania demonstracji
swych własnych poglądów.
Jego głównym zadaniem jest trzymanie się logiki i
właściwej dla danej nauki metodologii, z której
odkrycia i uogólnienia naukowe wynikają
niezależnie od niego, z samej istoty sposobu
badania.

Styl naukowy

Najbardziej typowymi tekstami naukowymi są
prace z dziedziny abstrakcyjnych nauk ścisłych:
matematyki, fizyki, chemii, logiki itd.
Pozycję pośrednią zajmują teksty z dziedziny nauk
stosowanych, poświęconych zagadnieniom
technologii, biologii, medycyny itd.
Najmniej wyznaczników dyskursu naukowego
zawierają teksty z dziedziny tzw. nauk
humanistycznych, w których można się doszukać
pewnych ideologicznych odstępstw od dyscypliny
naukowej, obecności subiektywnego wartościowania
i innych stylistycznych komponentów, typowych dla
stylu publicystycznego.

Styl naukowy

Gramatyczne wyznaczniki bezosobowości
(1) Postanowiliśmy zweryfikować tę hipotezę...

Naszą uwagę skierowaliśmy przede wszystkim

na... itd.

(2) Uważa się, że...

Przyjmuje się, że... itd.

(3) Ustalono, że...

Wykryto zależność między... itd.

(4) Rozpoczęły się badania ...

Badania wskazują na to, że... itd.

(5) Ogólnie wiadomo, że..

Istnieje powszechna opinia, że... itd.

(6) Należy przyjąć, że...

Fakty potwierdzają tę tezę... itd.

Styl naukowy

Argumentacja logiczna – rzeczowa

(POG): wszyscy studenci boją się egzaminów
(PSZ): Zosia jest studentką
_______________________________________
(K): Zosia boi się egzaminów

(POG): chorzy ludzie (w tym studenci lub wykładowcy) nie

przychodzą do pracy

(PSZ): Janek jest chory
________________________________________________________
(K): Janek nie przyjdzie na seminarium

(POG): gotująca się woda intensywnie paruje i bulgocze
(PSZ1): woda w czajniku intensywnie paruje & (PSZ2): woda w

czajniku bulgocze

_____________________________________________
(K): woda w czajniku się gotuje

Styl naukowy

Analiza konkretnych tekstów naukowych znajduje się w

książce A. Awdiejewa i G. Habrajskiej:

Wprowadzenie do gramatyki komunikacyjnej, tom 2

Styl urzędowy

Celem komunikacyjnym stylu (dyskursu)

urzędowego jest kodyfikacja stosunków

społecznych w postaci różnego typu dokumentów,

mających tak zwaną siłę prawną, czyli

powodujących uregulowanie lub zmianę

obowiązków społecznych dla określonych w tych

dokumentach podmiotów, które podlegają

odpowiednim sankcjom w przypadku niespełnienia

tych obowiązków

Cel ten, podobnie jak w przypadku dyskursu

naukowego, wymaga jednoznaczności

sformułowań i wzajemnej niesprzeczności sensu

odrębnych dokumentów urzędowych. Różni się zaś

od dyskursu naukowego tym, że jego ustalenia

mają charakter arbitralny, nie zawsze mający

obiektywne uzasadnienie logiczne

Styl urzędowy

Teksty urzędowe umożliwiają kontakt poszczególnych

osób z różnymi organizacjami społecznymi,

politycznymi, administracyjnymi i biznesowymi

oraz tych organizacji między sobą.

Nadawca i odbiorca tego rodzaju dokumentów

występują w roli ściśle określonych jednostek

prawnych, posiadających z góry ustalone

kompetencje, sposoby postępowania i

egzekwowania swoich praw, czyli pełnią w tych

kontaktach przypisane im role prawne.

W odróżnieniu od innych gatunków komunikacyjnych,

w których człowiek występuje w roli jednorodnego

nadawcy, w tekstach prawnych ta sama

jednostka może przyjmować różnorodne role

prawne, czyli ten sam człowiek w zależności od

typu kontaktu, zmienia się w prawodawcę,

świadka, powoda, oskarżonego, petenta, stronę itd.

Styl urzędowy

Terminologizacja i szablonowość
podanie (w języku ogólnym ‘wykonanie czynności

przekazywania komuś przedmiotów’, w dyskursie

urzędowym ‘oficjalna prośba’),

strona (w języku ogólnym ‘kierunek w przestrzeni’, w

dyskursie prawnym ‘reprezentant umowy lub

procesu sądowego’),

wypowiedzenie (w języku ogólnym ‘sposób artykulacji

dźwięków językowych’, w dyskursie urzędowym

‘zakaz dalszego przebywania w posiadłości

właściciela lub dalszej kontynuacji pracy’) itd.

Terminy przeznaczone tylko dla tego typu

komunikacji i nie mające odpowiedników w języku

ogólnym, np.: petent, kasacja, apelacja, wyrok,

zaświadczenie, uchwała, ustawa, dekret,

obwieszczenie, podatek itd.

Styl urzędowy

Analiza konkretnych tekstów urzędowych znajduje

się w książce A. Awdiejewa i G. Habrajskiej:

Wprowadzenie do gramatyki komunikacyjnej, tom 2

Styl publicystyczny

Podstawowym wyróżnikiem tekstów

publicystycznych jest perswazja, czyli

wywieranie wpływu na odbiorców. Wpływ

ten ma powodować zmiany lub

umocnienie ich systemów przekonań i

motywować ich zachowanie się w

społeczeństwie

Styl publicystyczny

Nadawca dyskursu publicystycznego stosuje

różnorodne środki perswazyjne, odwołujące się

zarówno do racjonalnych (rozumowych)

argumentów jak i do irracjonalnych chwytów,

wykorzystujących przekonania i przeżywanie

emocjonalne odbiorców w stosunku do obiektów

perswazji.

Cel ten znajduje potwierdzenie w wyborze

odpowiednich środków językowych, w

subiektywnym charakterze przekazu w

doraźnym, okazjonalnym charakterze dowodów,

uwzględniających aktualny stan nastrojów

społecznych

Styl publicystyczny

Wykorzystanie systemowych środków

perswazji

Jest rzeczą oczywistą, że (p)
Czytelnik na pewno wie, że (p)
Jak podaje / donosi / informuje X (p)
Dziwnym trafem (p)
Z reguły (p)
Rozpowszechniona jest opinia, że (q)
Należy / trzeba przyznać, że (q)
Widziałem na własne oczy, że (p)

Styl publicystyczny

Ekspresywna leksyka i frazeologia
X jest bohaterem
Zachowanie się X-a cechuje uczciwość
X jest zdrajcą
X bierze łapówki itd.
Precz z X!
Niech żyje X!
Wszystko dla ludzi!
Wybierz przyszłość!
Nie ma wolności bez Solidarności! itd.

Styl publicystyczny

Szablony i klisze
Świetlana przyszłość
Demokracja socjalistyczna
Braterska pomoc
Wysiłek całego narodu itd.
Wartości chrześcijańskie
Przegrzanie / chłodzenie gospodarki
Cisza wyborcza
Kadencja prezydencka itd.
Okrągły stół
Strajk okupacyjny
Gruba kreska itd.

Styl publicystyczny

Kreowanie postaci nadawcy
Spróbujmy w sposób obiektywny rozpatrzyć tę

sprawę...

Mam dyplom prawnika, więc ułatwiło mi to

zrozumienie omawianego problemu...

Jestem szczęśliwy, że mogę wreszcie wystąpić przed

Państwem

Czuję ogromną odpowiedzialność za słowa

kierowane do Państwa...

Rozumiem dobrze Państwa, bo sam borykam się z

tym na co dzień

Kreowanie postaci odbiorcy
Zasługujecie Państwo na więcej...
Nikt od Państwa tego lepiej nie zrozumie
Nie rozumiem tych ludzi, którzy nie doceniają

waszych wysiłków itd.

Styl publicystyczny

Argumentacja aksjologiczna
Kowalski powinien zostać prezydentem, bo

był działaczem Solidarności

(RO): Działacze Solidarności mają większe

prawo od innych do kierowania Polską

(SK): Kowalski był działaczem Solidarności
_______________________
(K): Kowalski powinien zostać prezydentem

Styl publicystyczny

Analiza konkretnych tekstów

publicystycznych znajduje się w książce

A. Awdiejewa i G. Habrajskiej:

Wprowadzenie do gramatyki

komunikacyjnej, tom 2

Styl literacki

Podstawowym celem komunikacyjnym

tekstów literackich jest przez
obrazowe, kreatywne przedstawienie
świata wywołanie przeżycia
estetycznego odbiorcy

Styl literacki

Cztery podstawowe komponenty tekstu literackiego:
1) Specyficzne dla każdego prądu literackiego

obrazowanie świata. Świat przedstawiony w
tych tekstach, jest światem całkowicie
fikcyjnym, wymyślonym przez autora.

Najważniejszym celem w tym przypadku jest

aktywne „uczestnictwo” odbiorcy w
wymyślonym świecie, jego przeżywanie, co
byłoby niemożliwe bez zwiększonej
obrazowości, wyrazistości opisywanej
„realności” literackiej.

Styl literacki

Cztery podstawowe komponenty tekstu literackiego:
2) Subiektywne przeżywanie obrazowanego

świata przez odbiorcę.

W odróżnieniu od innych odmian języka, dążących

do obiektywnego ujmowania realnej
rzeczywistości, celem odbioru tekstów
literackich jest kreacja własnego świata przeżyć
odbiorcy.

Powstaje on w wyniku zrelatywizowania swoich

ideałów moralnych do zachowania się i postaw
bohaterów literackich oraz deklarowanej pozycji
narratora lub podmiotu lirycznego.

Styl literacki

Cztery podstawowe komponenty tekstu literackiego:
3) Zdolność refleksji, inaczej mówiąc zdolność

przeżywania mądrości przez odbiorcę.

Dzieła literackie zawierają głębokie przemyślenia na

tematy nieuchwytne w dyskursie naukowym, ale
bardzo potrzebne człowiekowi dla odpowiedzi
na podstawowe pytania dotyczące sensu jego
istnienia.

Filozofowanie takie nie ma na celu ustalenia prawdy

obiektywnej, jest zbliżone do filozofii potocznej,
przechowującej wypracowane w danej kulturze
wzorce moralne i zachowawcze.

Styl literacki

Cztery podstawowe komponenty tekstu literackiego:
4) Najbardziej zauważalnym czynnikiem

powodującym przeżycie estetyczne jest
formalna organizacja tekstu literackiego.

Np. chwyty formalne, takie jak: rymy (zbieżność

brzmienia końcowych sylab), paralelizmy
(powtórzone konstrukcje), regularny rytm,
powtarzająca się intonacja, metafory,
metonimie itd.

Przykłady tych chwytów i analizy konkretnych

tekstów literackich znajdują się w książce A.

Awdiejewa i G. Habrajskiej:

Wprowadzenie do gramatyki komunikacyjnej, tom 2