XVII. SĄDY I

XVII. SĄDY I

TRYBUNAŁY

TRYBUNAŁY

wyrazem odrębności

wyrazem odrębności

władzy sądowej oraz

władzy sądowej oraz

niezawisłości

niezawisłości

sędziów, sądów i

sędziów, sądów i

trybunałów

trybunałów

Władza sądownicza

Władza sądownicza



Art. 10. 2. Władzę ustawodawczą sprawują Sejm i Senat,

władzę wykonawczą Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i

Rada Ministrów, a władzę sądowniczą sądy i trybunały.



Art. 173. Sądy i Trybunały są władzą odrębną i niezależną

od innych władz.



władzę sądowniczą stanowią sądy (Sąd Najwyższy, sądy

powszechne, sądy administracyjne i sądy wojskowe) oraz

trybunały (Kon stytucyjny i Stanu).



Wymiar sprawiedliwości w Rzeczypospolitej Polskiej

sprawują Sąd Najwyższy, sądy powszechne, sądy

administracyjne oraz sądy wojskowe.



wymiar sprawiedliwości, przez który powszechnie rozumie

się rozstrzyganie konfliktów co do prawa przy użyciu

środków przymusu państwowego

realizują wyłącznie sądy

realizują wyłącznie sądy



Art. 45. 1. Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego

rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez

właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.

Organy władzy

Organy władzy

sądowniczej

sądowniczej



Organy władzy sądowniczej realizują

Organy władzy sądowniczej realizują

wymiar sprawiedliwości (sądy), badają

wymiar sprawiedliwości (sądy), badają

zgodność aktów normatywnych

zgodność aktów normatywnych

(Trybunał Konstytucyjny, w zakresie

(Trybunał Konstytucyjny, w zakresie

aktów prawa miejscowego także NSA),

aktów prawa miejscowego także NSA),

rozstrzygają spory kompetencyjne (TK

rozstrzygają spory kompetencyjne (TK

i NSA), rozpatrują skargę

i NSA), rozpatrują skargę

konstytucyjną (TK) i ustalają

konstytucyjną (TK) i ustalają

wykładnię prawa.

wykładnię prawa.

Organy wymiaru

Organy wymiaru

sprawiedliwości

sprawiedliwości



w warunkach pokoju nie mogą być

w warunkach pokoju nie mogą być

wprowadzane sądy wyjątkowe ani

wprowadzane sądy wyjątkowe ani

stosowany tryb doraźny.

stosowany tryb doraźny.



Zasada dwuinstancyjności

Zasada dwuinstancyjności



Sąd Najwyższy - organ sprawujący

Sąd Najwyższy - organ sprawujący

nadzór nad działalnością sądów

nadzór nad działalnością sądów

powszechnych i wojskowych w zakresie

powszechnych i wojskowych w zakresie

orzekania. Konstytucja nie objęła więc

orzekania. Konstytucja nie objęła więc

nadzorem Sądu Najwyższego sądów

nadzorem Sądu Najwyższego sądów

administracyjnych

administracyjnych

Sąd Najwyższy

Sąd Najwyższy



Konstytucja ogranicza się wyłącznie do określenia

Konstytucja ogranicza się wyłącznie do określenia

pozycji ustrojowej SN i jego funkcji.

pozycji ustrojowej SN i jego funkcji.



Wykonuje on nadzór jurysdykcyjny oraz inne czynności

Wykonuje on nadzór jurysdykcyjny oraz inne czynności

określone w Konstytucji i w ustawach. Konkretnie

określone w Konstytucji i w ustawach. Konkretnie

zadania te wymienia ustawa o Sądzie Najwyższym z dnia

zadania te wymienia ustawa o Sądzie Najwyższym z dnia

23 listopada 2002 r

23 listopada 2002 r



Sąd Najwyższy jest sądem kasacyjnym w sprawach

Sąd Najwyższy jest sądem kasacyjnym w sprawach

rozstrzyganych przez sądy powszechne i wojskowe.

rozstrzyganych przez sądy powszechne i wojskowe.



W skład SN wchodzi

W skład SN wchodzi

Pierwszy Prezes SN

Pierwszy Prezes SN

powoływany

powoływany

przez prezy denta spośród kandydatów przedstawionych

przez prezy denta spośród kandydatów przedstawionych

przez

przez

Zgromadzenie Ogólne Sędziów SN

Zgromadzenie Ogólne Sędziów SN

na 6 lat

na 6 lat

.

.



Sędziów

Sędziów

powołuje prezydent na wniosek Krajowej Rady

powołuje prezydent na wniosek Krajowej Rady

Sądownictwa

Sądownictwa



dzieli się na cztery izby: Pracy, Ubezpieczeń Społecznych

dzieli się na cztery izby: Pracy, Ubezpieczeń Społecznych

i Spraw Publicznych, Cywilną, Karną, Wojskową. Na

i Spraw Publicznych, Cywilną, Karną, Wojskową. Na

czele każdej z izb stoi Prezes Sądu Najwyższego. Są oni

czele każdej z izb stoi Prezes Sądu Najwyższego. Są oni

powoływani przez prezydenta

powoływani przez prezydenta

kompetencje SN

kompetencje SN



a) sprawowanie nadzoru nad działalnością sądów

a) sprawowanie nadzoru nad działalnością sądów

powszechnych i sądów wojskowych w zakresie orzekania,

powszechnych i sądów wojskowych w zakresie orzekania,



b) zapewnienie prawidłowości i jednolitości wykładni

b) zapewnienie prawidłowości i jednolitości wykładni

prawa i praktyki sądowej,

prawa i praktyki sądowej,



c) rozpoznawanie kasacji od wyroku lub postanowienia

c) rozpoznawanie kasacji od wyroku lub postanowienia

wydanego przez sąd drugiej instancji,

wydanego przez sąd drugiej instancji,



d) podejmowanie uchwał wyjaśniających przepisy prawne

d) podejmowanie uchwał wyjaśniających przepisy prawne

budzące wątpli wości w praktyce,

budzące wątpli wości w praktyce,



e) podejmowanie uchwał dotyczących roztrzygnięcia

e) podejmowanie uchwał dotyczących roztrzygnięcia

zagadnień prawnych budzących wątpliwości w konkretnej

zagadnień prawnych budzących wątpliwości w konkretnej

sprawie,

sprawie,



f) inne sprawy przewidziane w ustawach.

f) inne sprawy przewidziane w ustawach.



Do Sądu Najwyższego należy rozpatrywanie protestów

Do Sądu Najwyższego należy rozpatrywanie protestów

wyborczych i stwierdzanie ważności wyborów do Sejmu,

wyborczych i stwierdzanie ważności wyborów do Sejmu,

Senatu, Parlamentu Europejskiego oraz wyboru na

Senatu, Parlamentu Europejskiego oraz wyboru na

prezydenta, a także ważności referendum

prezydenta, a także ważności referendum

ogólnokrajowego i zatwierdzającego zmiany rozdziałów I,

ogólnokrajowego i zatwierdzającego zmiany rozdziałów I,

II, XII Konstytucji.

II, XII Konstytucji.

inne sprawy przewidziane w

inne sprawy przewidziane w

ustawach

ustawach



uchylenie sprzecznych z prawem uchwał: organów

adwokatury i organów izb adwokackich, organu samorządu

notarialnego, organu okręgowej izby aptekarskiej lub

Naczelnej Izby Aptekarskiej, samorządu komorniczego,

organów samorządu diagnostów laboratoryjnych,

samorządu radców prawnych, organu izby pielęgniarek i

położnych, organu okręgowej izby lekarskiej lub Naczelnej

Izby Lekarskiej



Rozpatruje skargi na odmowę powtórnego powołania

prokuratora na to samo stanowisko w razie przerwy w

pracy, partii politycznej na odrzucenie informacji przez

Państwową Komisję Wyborczą, pełnomocnika komitetu

wyborczego prezydenta na postanowienie Państwowej

Komisji Wyborczej o odmowie rejestracji komitetu.



minister właściwy do spraw rolnictwa może zaskarżyć

uchwałę organu okręgowej izby lekarsko-weterynaryjnej lub

Krajowej Izby Lekarsko-Weterynaryjnej



I inne

sądy powszechne

sądy powszechne



Sądy powszechne sprawują „wymiar

Sądy powszechne sprawują „wymiar

sprawiedliwości we wszystkich sprawach, z

sprawiedliwości we wszystkich sprawach, z

wyjątkiem spraw usta wowo zastrzeżonych dla

wyjątkiem spraw usta wowo zastrzeżonych dla

właściwości innych sądów" (art. 177), czyli do nich

właściwości innych sądów" (art. 177), czyli do nich

należy generalna właściwość.

należy generalna właściwość.



zakres właściwości innych sądów określa nie

zakres właściwości innych sądów określa nie

Konstytucja, lecz ustawy

Konstytucja, lecz ustawy



Ustrój, organizację i funkcjonowanie sądów

Ustrój, organizację i funkcjonowanie sądów

powszechnych określa ustawa z dnia 27 lipca 2001

powszechnych określa ustawa z dnia 27 lipca 2001

r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych - są nimi:

r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych - są nimi:

sądy rejonowe, sądy okręgowe i sądy apelacyjne

sądy rejonowe, sądy okręgowe i sądy apelacyjne



Właściwość sądów powszechnych obejmuje

Właściwość sądów powszechnych obejmuje

rozstrzyganie wszelkich spraw z zakresu prawa

rozstrzyganie wszelkich spraw z zakresu prawa

karnego, cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego,

karnego, cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego,

prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, jeśli nie

prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, jeśli nie

należą one do SN lub sądów szczególnych

należą one do SN lub sądów szczególnych

.

.

Sąd rejonowy

Sąd rejonowy



dla jednej lub kilku gmin jako sąd pierwszej

dla jednej lub kilku gmin jako sąd pierwszej

instancji

instancji



zasada domniemania właściwości sądu

zasada domniemania właściwości sądu

rejonowego.

rejonowego.



W ramach sądów rejonowych utworzono jako

W ramach sądów rejonowych utworzono jako

ich jednostki organizacyjne sądy grodzkie,

ich jednostki organizacyjne sądy grodzkie,

które przejęły kompetencje działa jących

które przejęły kompetencje działa jących

dotychczas kolegiów do spraw wykroczeń.

dotychczas kolegiów do spraw wykroczeń.



Sądów rejonowych jest 294, a w ich ramach

Sądów rejonowych jest 294, a w ich ramach

działa około 400 sądów grodzkich.

działa około 400 sądów grodzkich.

Sąd okręgowy

Sąd okręgowy



terenowy zakres jego działalności nie

terenowy zakres jego działalności nie

jest dostosowany do podziału

jest dostosowany do podziału

terytorialnego kraju

terytorialnego kraju



Aktualnie funkcjonuje 41 sądów

Aktualnie funkcjonuje 41 sądów

okręgowych. Jest to sąd odwoławczy w

okręgowych. Jest to sąd odwoławczy w

sprawach, które były rozstrzygane w

sprawach, które były rozstrzygane w

pierwszej instancji przez sądy rejonowe,

pierwszej instancji przez sądy rejonowe,

może też rozpatrywać w pierwszej

może też rozpatrywać w pierwszej

instancji sprawy poważniejszej natury.

instancji sprawy poważniejszej natury.

Sąd apelacyjny

Sąd apelacyjny



obejmuje obszar kilku sądów

obejmuje obszar kilku sądów

okręgowych i jest on wyłącznie

okręgowych i jest on wyłącznie

sądem odwoławczym od orzeczeń

sądem odwoławczym od orzeczeń

sądów okręgowych, pełni więc

sądów okręgowych, pełni więc

funkcję sądu drugiej instancji. Jest

funkcję sądu drugiej instancji. Jest

też sądem kasacyjnym rozpatrującym

też sądem kasacyjnym rozpatrującym

kasacje od wyroków sądów

kasacje od wyroków sądów

rejonowych

rejonowych



Jest ich 10

Jest ich 10

Organy sądu

Organy sądu



prezes, zgromadzenie ogólne sędziów oraz

prezes, zgromadzenie ogólne sędziów oraz

kolegium sądu (tylko w sądach okręgowych i

kolegium sądu (tylko w sądach okręgowych i

apelacyjnych). Prezesów tych sądów powołuje

apelacyjnych). Prezesów tych sądów powołuje

Minister Sprawiedliwości z uwzględnieniem

Minister Sprawiedliwości z uwzględnieniem

opinii zgromadzeń ogólnych sędziów.

opinii zgromadzeń ogólnych sędziów.



Sędziów powołuje prezydent spośród

Sędziów powołuje prezydent spośród

kandydatów przedstawionych przez Krajową

kandydatów przedstawionych przez Krajową

Radę Sądownictwa. Kandydaci muszą spełniać

Radę Sądownictwa. Kandydaci muszą spełniać

wymogi za wodowe (studia prawnicze, odbycie

wymogi za wodowe (studia prawnicze, odbycie

aplikacji itp.) oraz etyczne (korzystanie z pełni

aplikacji itp.) oraz etyczne (korzystanie z pełni

praw publicznych itp.).

praw publicznych itp.).

sądy administracyjne

sądy administracyjne



W 2002 r. latem; uchwalono wówczas trzy ustawy: z dnia

W 2002 r. latem; uchwalono wówczas trzy ustawy: z dnia

25 lipca - Prawo o ustroju sądów administracyjnych; z dnia

25 lipca - Prawo o ustroju sądów administracyjnych; z dnia

30 sierpnia - Prawo o postępowaniu przed sądami

30 sierpnia - Prawo o postępowaniu przed sądami

administracyjnymi i z dnia 30 sierpnia - Przepisy

administracyjnymi i z dnia 30 sierpnia - Przepisy

wprowadzające ustawę - Prawo o ustroju sądów

wprowadzające ustawę - Prawo o ustroju sądów

administracyjnych i ustawę - Prawo o postępowaniu przed

administracyjnych i ustawę - Prawo o postępowaniu przed

sądami administracyjnymi.

sądami administracyjnymi.



sądy administracyjne są organami wymiaru

sądy administracyjne są organami wymiaru

sprawiedliwości i stanowią część składową władzy

sprawiedliwości i stanowią część składową władzy

sądowniczej. Są one powołane do sprawowania kontroli

sądowniczej. Są one powołane do sprawowania kontroli

działalności administracji publicznej, w tym także mieści

działalności administracji publicznej, w tym także mieści

się prawo orzekania o zgodności z ustawami aktów prawa

się prawo orzekania o zgodności z ustawami aktów prawa

miejscowego stanowionych przez organy samorządu

miejscowego stanowionych przez organy samorządu

terytorialnego i terenowe organy administracji rządowej

terytorialnego i terenowe organy administracji rządowej



sądami administracyjnymi w Polsce są:

sądami administracyjnymi w Polsce są:

a) Naczelny Sąd Administracyjny i

a) Naczelny Sąd Administracyjny i

b) wojewódzkie sądy administracyjne.

b) wojewódzkie sądy administracyjne.



Jest to sądownictwo szczególne

Jest to sądownictwo szczególne

NSA

NSA



Siedzibą NSA jest Warszawa, a w skład tego sądu wchodzą:

Siedzibą NSA jest Warszawa, a w skład tego sądu wchodzą:

Prezes NSA i wiceprezesi powoływani przez Prezydenta

Prezes NSA i wiceprezesi powoływani przez Prezydenta

Rzeczypospolitej, a także sędziowie.

Rzeczypospolitej, a także sędziowie.



Organami NSA są: Prezes NSA, Zgromadzenie Ogólne

Organami NSA są: Prezes NSA, Zgromadzenie Ogólne

Sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz

Sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz

Kolegium NSA. Sąd ten dzieli się na trzy izby: Izbę

Kolegium NSA. Sąd ten dzieli się na trzy izby: Izbę

Finansową, Izbę Gospodarczą i Izbę

Finansową, Izbę Gospodarczą i Izbę

Ogólnoadministracyjną.

Ogólnoadministracyjną.



Jest to sąd drugiej instancji, do jego właściwości należy

Jest to sąd drugiej instancji, do jego właściwości należy

rozpatrywanie skarg kasacyjnych od orzeczeń

rozpatrywanie skarg kasacyjnych od orzeczeń

wojewódzkich sądów administracyjnych orzekających w

wojewódzkich sądów administracyjnych orzekających w

pierw szej instancji, sprawowanie nadzoru nad działalnością

pierw szej instancji, sprawowanie nadzoru nad działalnością

wojewódzkich sądów administracyjnych w zakresie

wojewódzkich sądów administracyjnych w zakresie

orzekania, podejmowanie uchwał wyjaśniających

orzekania, podejmowanie uchwał wyjaśniających

zagadnienia prawne oraz rozpoznawanie innych spraw

zagadnienia prawne oraz rozpoznawanie innych spraw

należących do jego właściwości na mocy innych ustaw.

należących do jego właściwości na mocy innych ustaw.



prawo rozstrzygania sporów kompetencyjnych między

prawo rozstrzygania sporów kompetencyjnych między

organami samorządu terytorialnego a organami

organami samorządu terytorialnego a organami

administracji rządowej.

administracji rządowej.

WSA

WSA



tworzy się dla jednego lub kilku województw. Do ich

tworzy się dla jednego lub kilku województw. Do ich

właściwości należy rozpoznawanie wszystkich spraw

właściwości należy rozpoznawanie wszystkich spraw

sądowoadministracyjnych z wyjątkiem zastrzeżonych

sądowoadministracyjnych z wyjątkiem zastrzeżonych

do właściwości NSA.

do właściwości NSA.



W skład tego sądu wchodzi: prezes (mianowany przez

W skład tego sądu wchodzi: prezes (mianowany przez

Prezesa NSA spośród sędziów sądu), wiceprezes

Prezesa NSA spośród sędziów sądu), wiceprezes

(wiceprezesi) oraz sędziowie. Organami wojewódzkiego

(wiceprezesi) oraz sędziowie. Organami wojewódzkiego

sądu administracyjnego są: prezes, wiceprezes,

sądu administracyjnego są: prezes, wiceprezes,

zgromadzenie ogólne sędziów i kolegium sądu.

zgromadzenie ogólne sędziów i kolegium sądu.



Kontrola działalności administracji publicznej odbywa

Kontrola działalności administracji publicznej odbywa

się przede wszystkim w drodze rozpatrywania skarg na

się przede wszystkim w drodze rozpatrywania skarg na

legalność decyzji administracyjnych wydawanych przez

legalność decyzji administracyjnych wydawanych przez

organy administracji publicznej, a także na

organy administracji publicznej, a także na

bezczynność administracji.

bezczynność administracji.

sądy wojskowe

sądy wojskowe



zaliczane są do sądów szczególnych z uwagi na ich

zaliczane są do sądów szczególnych z uwagi na ich

przedmiotowy, jak i podmiotowy zakres właściwości.

przedmiotowy, jak i podmiotowy zakres właściwości.



powołane do orzekania wyłącznie w sprawach

powołane do orzekania wyłącznie w sprawach

karnych dotyczących przestępstw popełnionych

karnych dotyczących przestępstw popełnionych

przez żołnierzy, a w pewnych przypadkach także

przez żołnierzy, a w pewnych przypadkach także

przez osoby cywilne

przez osoby cywilne



określa ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. - Prawo o

określa ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. - Prawo o

ustroju sądów wojskowych

ustroju sądów wojskowych



organizacyjnie wchodzą w skład sił zbrojnych.

organizacyjnie wchodzą w skład sił zbrojnych.



działają opierając się na zasadzie dwuinstancyjności,

działają opierając się na zasadzie dwuinstancyjności,

pierwszą instancję stanowią sądy garnizonowe, w

pierwszą instancję stanowią sądy garnizonowe, w

drugiej zaś działa sąd okręgu wojskowego.

drugiej zaś działa sąd okręgu wojskowego.

Konstytucyjne zasady

Konstytucyjne zasady

organizacji i działania

organizacji i działania

sądów

sądów



zasada niezawisłości

zasada niezawisłości



zasada instancyjności

zasada instancyjności



zasada udziału obywateli w

zasada udziału obywateli w

działalności sądów

działalności sądów



zasada jednolitości sądów

zasada jednolitości sądów



prawo do sądu

prawo do sądu



zasada jawności

zasada jawności



zasada prawa do obrony

zasada prawa do obrony



zasada domniemania niewinności

zasada domniemania niewinności



zasada

zasada

nullum crimen sine lege

nullum crimen sine lege

Krajowa Rada

Krajowa Rada

Sądownictwa

Sądownictwa



Art. 186. 

1. Krajowa Rada Sądownictwa stoi na straży niezależności sądów i

niezawisłości sędziów.

2. Krajowa Rada Sądownictwa może wystąpić do Trybunału

Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności z Konstytucją aktów

normatywnych w zakresie, w jakim dotyczą one niezależności sądów i

niezawisłości sędziów.



Art. 187. 

1. Krajowa Rada Sądownictwa składa się z:

1)

Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, Ministra Sprawiedliwości,

Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego i osoby powołanej przez

Prezydenta Rzeczypospolitej,
2)

piętnastu członków wybranych spośród sędziów Sądu Najwyższego,

sądów powszechnych, sądów administracyjnych i sądów wojskowych,
3)

czterech członków wybranych przez Sejm spośród posłów oraz

dwóch członków wybranych przez Senat spośród senatorów.

2. Krajowa Rada Sądownictwa wybiera spośród swoich członków

przewodniczącego i dwóch wiceprzewodniczących.

3. Kadencja wybranych członków Krajowej Rady Sądownictwa trwa cztery

lata.

4. Ustrój, zakres działania i tryb pracy Krajowej Rady Sądownictwa oraz

sposób wyboru jej członków określa ustawa (z dnia 27 lipca 2001 r. o

Krajowej Radzie Sądownictwa

Kompetencje KRS

Kompetencje KRS



a) rozpatrywanie kandydatur na stanowiska sędziów

a) rozpatrywanie kandydatur na stanowiska sędziów

wszystkich sądów i przedstawianie ich prezydentowi w celu

wszystkich sądów i przedstawianie ich prezydentowi w celu

powołania,

powołania,



b) rozpatrywanie i rozstrzyganie wniosków o przeniesienie

b) rozpatrywanie i rozstrzyganie wniosków o przeniesienie

sędziego na inne miejsce służbowe,

sędziego na inne miejsce służbowe,



c) określanie ogólnej liczby członków Sądu

c) określanie ogólnej liczby członków Sądu

Dyscyplinarnego i Wyższego Sądu Dyscyplinarnego,

Dyscyplinarnego i Wyższego Sądu Dyscyplinarnego,



d) wyrażanie zgody na dalsze zajmowanie stanowiska

d) wyrażanie zgody na dalsze zajmowanie stanowiska

sędziego, który prze kroczył wiek 65 lat,

sędziego, który prze kroczył wiek 65 lat,



e) wypowiadanie się w sprawie etyki zawodowej sędziów,

e) wypowiadanie się w sprawie etyki zawodowej sędziów,



f) wysłuchiwanie informacji Pierwszego Prezesa SN,

f) wysłuchiwanie informacji Pierwszego Prezesa SN,

Prezesa NSA, Ministra Sprawiedliwości i

Prezesa NSA, Ministra Sprawiedliwości i

przewodniczącego Wyższego Sądu Dyscyplinarnego,

przewodniczącego Wyższego Sądu Dyscyplinarnego,



g) określanie stanowiska wobec propozycji zmian ustroju

g) określanie stanowiska wobec propozycji zmian ustroju

sądów,

sądów,



h) opiniowanie programu szkolenia aplikantów i

h) opiniowanie programu szkolenia aplikantów i

przeprowadzania egzami nów sędziowskich.

przeprowadzania egzami nów sędziowskich.

Trybunał Konstytucyjny

Trybunał Konstytucyjny



ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale

ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale

Konstytucyjnym.

Konstytucyjnym.



do grupy organów władzy sądowniczej, ale nie

do grupy organów władzy sądowniczej, ale nie

sprawuje wymiaru sprawiedliwości

sprawuje wymiaru sprawiedliwości



Od sądów TK różni się: a) szczególnym trybem

Od sądów TK różni się: a) szczególnym trybem

powoływania sędziów; nie są powoływani przez

powoływania sędziów; nie są powoływani przez

Prezydenta RP lecz wybierani przez Sejm; ich

Prezydenta RP lecz wybierani przez Sejm; ich

kadencyjnością; b) orzeczenia TK są niezależne od

kadencyjnością; b) orzeczenia TK są niezależne od

Sądu Najwyższego; c) nie ma zastosowania zasada

Sądu Najwyższego; c) nie ma zastosowania zasada

dwuinstancyjności postępowania.

dwuinstancyjności postępowania.



skład 15 członków oraz Prezes i wiceprezes TK,

skład 15 członków oraz Prezes i wiceprezes TK,

powoływani przez prezydenta spośród kandydatów

powoływani przez prezydenta spośród kandydatów

przedstawianych przez Zgromadzenie Ogólne

przedstawianych przez Zgromadzenie Ogólne

Sędziów TK.

Sędziów TK.



Członkowie TK, podobnie jak sędziowie w ogóle,

Członkowie TK, podobnie jak sędziowie w ogóle,

korzystają z

korzystają z

niezawisłości sędziowskiej

niezawisłości sędziowskiej



Mandat sędziego TK można sprawować tylko przez

Mandat sędziego TK można sprawować tylko przez

jedną kadencję

jedną kadencję

zakres kompetencji TK

zakres kompetencji TK



orzekanie o zgodności z Konstytucją

orzekanie o zgodności z Konstytucją

ustaw, a także z

ustaw, a także z

Konstytucją, umowami międzynarodowymi ratyfikowanymi

Konstytucją, umowami międzynarodowymi ratyfikowanymi

na mocy upoważnienia parlamentu i ustawami - innych aktów

na mocy upoważnienia parlamentu i ustawami - innych aktów

prawnych. Należy podkreślić, że w świetle art. 190

prawnych. Należy podkreślić, że w świetle art. 190

orzeczenia o zgodności ustaw z Konstytucją mają ostateczny

orzeczenia o zgodności ustaw z Konstytucją mają ostateczny

charakter, tak więc Sejm nie może decydować ostatecznie o

charakter, tak więc Sejm nie może decydować ostatecznie o

losach ustawy, gdyż będzie związany orzeczeniem TK.

losach ustawy, gdyż będzie związany orzeczeniem TK.



Kontroli TK poddane zostały umowy międzynarodowe. W

Kontroli TK poddane zostały umowy międzynarodowe. W

konsekwencji TK orzeka o zgodności ustaw z raty fikowanymi

konsekwencji TK orzeka o zgodności ustaw z raty fikowanymi

na podstawie ustawowego upoważnienia umowami międzyna

na podstawie ustawowego upoważnienia umowami międzyna

rodowymi. Na wniosek prezydenta TK może badać zgodność

rodowymi. Na wniosek prezydenta TK może badać zgodność

z Konstytucją umowy międzynarodowej przed jej ratyfikacją.

z Konstytucją umowy międzynarodowej przed jej ratyfikacją.



orzekanie w sprawach

orzekanie w sprawach

skargi konstytucyjnej

skargi konstytucyjnej



orzekanie o zgodności z Konstytucją celów lub

orzekanie o zgodności z Konstytucją celów lub

działalności partii

działalności partii



rozstrzyganie sporów kompetencyjnych

rozstrzyganie sporów kompetencyjnych

pomiędzy

pomiędzy

centralnymi konstytucyjnymi organami państwa oraz o

centralnymi konstytucyjnymi organami państwa oraz o

stwierdzeniu przeszkody w sprawowaniu urzędu prezydenta

stwierdzeniu przeszkody w sprawowaniu urzędu prezydenta

w sytuacji, gdy nie jest on w stanie powiadomić o tym

w sytuacji, gdy nie jest on w stanie powiadomić o tym

Marszałka Sejmu.

Marszałka Sejmu.



sygnalizowanie o występowaniu luki uchybień w prawie

sygnalizowanie o występowaniu luki uchybień w prawie

tryb postępowania przed

tryb postępowania przed

TK

TK



Krąg podmiotów uprawnionych do występowania z wnioskami

Krąg podmiotów uprawnionych do występowania z wnioskami

do Trybunału Konstytucyjnego

do Trybunału Konstytucyjnego

1) podmioty posiadające uprawnienia generalne, czyli korzystające

z tego prawa bez żadnych ograniczeń; są to: Prezydent RP

Marszałkowie Sej mu i Senatu, Prezes Rady Ministrów, 50

posłów, 30 senatorów, Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego,

Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego, Prokurator

Generalny, Prezes NIK i Rzecznik Praw Obywatelskich;

2) grupa druga obejmuje podmioty uprawnione szczegółowo, czyli

mogące występować tylko wówczas, gdy akt normatywny

dotyczy ich zakresu działania; do grupy tej należą: organy

stanowiące samorządu terytorialnego, ogólnokrajowe organy

związków zawodowych, organizacji pracodawców i organizacji

zawodowych, kościoły i inne związki wyznaniowe;

3) w grupie trzeciej znajduje się podmiot uprawniony

indywidualnie - jest nim Krajowa Rada Sądownictwa w zakresie

aktów normatywnych doty czących niezależności sądów i

niezawisłości sędziów

Wnioski w sprawach sporów kompetencyjnych mogą zgłaszać:

Prezydent RP Marszałkowie Sejmu i Senatu, premier, Pierwszy

Prezes Sądu Najwyższego, Prezes NSA i Prezes NIK

Skład orzekający TK

Skład orzekający TK



Zasada jawności postępowania

Zasada jawności postępowania



trzy rodzaje składów orzekających:

trzy rodzaje składów orzekających:

w składzie pełnym

w składzie pełnym

w

w

sprawach sporów kompetencyjnych, stwierdzania przeszkody

sprawach sporów kompetencyjnych, stwierdzania przeszkody

w sprawowaniu urzędu przez prezydenta, powierzenia

w sprawowaniu urzędu przez prezydenta, powierzenia

Marszałkowi Sejmu tymczasowego sprawowania obowiązków

Marszałkowi Sejmu tymczasowego sprawowania obowiązków

prezydenta, zgodności z Konstytucją celów lub działalności

prezydenta, zgodności z Konstytucją celów lub działalności

partii politycznych, stwierdze nia zgodności ustawy z

partii politycznych, stwierdze nia zgodności ustawy z

Konstytucją przed podpisaniem jej przez prezydenta, a także

Konstytucją przed podpisaniem jej przez prezydenta, a także

umowy międzynarodowej przed jej ratyfikacją.

umowy międzynarodowej przed jej ratyfikacją.



W składzie 5 sędziów - orzeka o zgodności ustawy oraz

W składzie 5 sędziów - orzeka o zgodności ustawy oraz

ratyfikowanych umów międzynarodowych z Konstytucją,

ratyfikowanych umów międzynarodowych z Konstytucją,

zgodności ustaw z umowami międzynarodowymi

zgodności ustaw z umowami międzynarodowymi

ratyfikowanymi na podstawie upoważnienia ustawowego.

ratyfikowanymi na podstawie upoważnienia ustawowego.



W składzie 3 sędziów - w sprawach: zgodności innych aktów

W składzie 3 sędziów - w sprawach: zgodności innych aktów

prawnych z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami

prawnych z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami

międzynarodo wymi i ustawami, a także w sprawach zażaleń

międzynarodo wymi i ustawami, a także w sprawach zażaleń

na odmowę nadania biegu wnioskowi o stwierdzenie

na odmowę nadania biegu wnioskowi o stwierdzenie

zgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową

zgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową

międzynarodową, ustawą oraz skargi konstytucyjnej.

międzynarodową, ustawą oraz skargi konstytucyjnej.

orzeczenia T K

orzeczenia T K



Art. 190. 1. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc

powszechnie obowiązującą i są ostateczne.



2. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w sprawach wymienionych w

art. 188 podlegają niezwłocznemu ogłoszeniu w organie urzędowym, w

którym akt normatywny był ogłoszony. Jeżeli akt nie był ogłoszony,

orzeczenie ogłasza się w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej

Polskiej "Monitor Polski".



3. Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego wchodzi w życie z dniem

ogłoszenia, jednak Trybunał Konstytucyjny może określić inny termin

utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego. Termin ten nie może

przekroczyć osiemnastu miesięcy, gdy chodzi o ustawę, a gdy chodzi o

inny akt normatywny - dwunastu miesięcy. W przypadku orzeczeń, które

wiążą się z nakładami finansowymi nie przewidzianymi w ustawie

budżetowej, Trybunał Konstytucyjny określa termin utraty mocy

obowiązującej aktu normatywnego po zapoznaniu się z opinią Rady

Ministrów.



4. Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją,

umową międzynarodową lub z ustawą aktu normatywnego, na podstawie

którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna

decyzja administracyjna lub rozstrzygnięcie w innych sprawach, stanowi

podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub innego

rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonych w przepisach

właściwych dla danego postępowania.



5. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego zapadają większością głosów.

Trybunał Stanu



Jest to odpowiedzialność o charakterze prawnym za czyny

Jest to odpowiedzialność o charakterze prawnym za czyny

polegające na naruszeniu konstytucji lub ustaw (tzw. delikt

polegające na naruszeniu konstytucji lub ustaw (tzw. delikt

konstytucyjny) w związku z zajmowanym stanowiskiem, w

konstytucyjny) w związku z zajmowanym stanowiskiem, w

sposób zawiniony, niestanowiący przestępstwa.

sposób zawiniony, niestanowiący przestępstwa.



Art. 198. 1. Za naruszenie Konstytucji lub ustawy, w związku z

zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania,

odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu

ponoszą: Prezydent Rzeczypospolitej, Prezes Rady Ministrów

oraz członkowie Rady Ministrów, Prezes Narodowego Banku

Polskiego, Prezes Najwyższej Izby Kontroli, członkowie Krajowej

Rady Radiofonii i Telewizji, osoby, którym Prezes Rady Ministrów

powierzył kierowanie ministerstwem, oraz Naczelny Dowódca Sił

Zbrojnych.



2. Odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu

ponoszą również posłowie i senatorowie w razie prowadzenia

działalności gospodarczej z osiąganiem korzyści z majątku

Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego ani nabywać tego

majątku



3. Rodzaje kar orzekanych przez Trybunał Stanu określa ustawa.

Zakres odpowiedzialności

konstytucyjnej



Prezydent może być pociągnięty do

Prezydent może być pociągnięty do

odpowiedzialności konstytucyjnej za czyn

odpowiedzialności konstytucyjnej za czyn

polegający na naruszeniu Konstytucji lub

polegający na naruszeniu Konstytucji lub

ustaw, ale także i za przestępstwo pospolite.

ustaw, ale także i za przestępstwo pospolite.



premier i członkowie rządu odpowiadają za

premier i członkowie rządu odpowiadają za

delikt konstytucyjny, jak też i za przestępstwo,

delikt konstytucyjny, jak też i za przestępstwo,

ale tylko jeśli zostało ono popełnione w

ale tylko jeśli zostało ono popełnione w

związku z zajmowanym stanowiskiem.

związku z zajmowanym stanowiskiem.



Prezes NBR Prezes NIK i członkowie KRRiTV

Prezes NBR Prezes NIK i członkowie KRRiTV

odpowiadają wyłącznie za delikt

odpowiadają wyłącznie za delikt

konstytucyjny, zaś posłowie i senatorowie za

konstytucyjny, zaś posłowie i senatorowie za

działalność gospodarczą związaną z

działalność gospodarczą związaną z

osiąganiem korzyści z majątku Skarbu

osiąganiem korzyści z majątku Skarbu

Państwa lub samorządu terytorialnego.

Państwa lub samorządu terytorialnego.

prawne podstawy istnienia i

prawne podstawy istnienia i

organizacja Trybunału Stanu

organizacja Trybunału Stanu



Art. 199. 1. Trybunał Stanu składa się z przewodniczącego, 2

zastępców przewodniczącego i 16 członków wybieranych przez

Sejm spoza grona posłów i senatorów na czas kadencji Sejmu.

Zastępcy przewodniczącego Trybunału oraz co najmniej połowa

członków Trybunału Stanu powinni mieć kwalifikacje wymagane

do zajmowania stanowiska sędziego.



2. Przewodniczącym Trybunału Stanu jest Pierwszy Prezes Sądu

Najwyższego.



3. Członkowie Trybunału Stanu w sprawowaniu funkcji sędziego

Trybunału Stanu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz

ustawom.



Art. 200.  Członek Trybunału Stanu nie może być bez uprzedniej

zgody Trybunału Stanu pociągnięty do odpowiedzialności karnej

ani pozbawiony wolności. Członek Trybunału Stanu nie może być

zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym

uczynku przestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do

zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu

niezwłocznie powiadamia się przewodniczącego Trybunału Stanu,

który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.



Art. 201.  Organizację Trybunału Stanu oraz tryb postępowania

przed Trybunałem określa ustawa. (

z dnia 26 marca 1982 r.

o TK)

tryb postępowania w zakresie

tryb postępowania w zakresie

odpowiedzialności konstytucyjnej-

odpowiedzialności konstytucyjnej-

postępowanie przygotowawcze

postępowanie przygotowawcze



- odbywa się on w Sejmie, gdy chodzi o członków Rady

- odbywa się on w Sejmie, gdy chodzi o członków Rady

Ministrów i inne podmioty, z wyjątkiem prezydenta, wobec

Ministrów i inne podmioty, z wyjątkiem prezydenta, wobec

którego uchwałę podejmuje Zgromadzenie Narodowe. Jest

którego uchwałę podejmuje Zgromadzenie Narodowe. Jest

to etap swoistego śledztwa

to etap swoistego śledztwa



wymagane jest złożenie wniosku na ręce Marszałka Sejmu,

wymagane jest złożenie wniosku na ręce Marszałka Sejmu,

który wniosek ten kieruje do Sejmowej Komisji

który wniosek ten kieruje do Sejmowej Komisji

Odpowiedzialności Konstytucyjnej. Wniosek tego rodzaju

Odpowiedzialności Konstytucyjnej. Wniosek tego rodzaju

może złożyć prezydent lub co najmniej 115 posłów oraz

może złożyć prezydent lub co najmniej 115 posłów oraz

komisja śledcza, w odniesieniu do posłów również Marsza

komisja śledcza, w odniesieniu do posłów również Marsza

łek Sejmu, a w stosunku do prezydenta prawo zgłoszenia

łek Sejmu, a w stosunku do prezydenta prawo zgłoszenia

wniosku posiada 140 członków Zgromadzenia Narodowego.

wniosku posiada 140 członków Zgromadzenia Narodowego.



Prace w Komisji - przeprowadza w tej sprawie postępowanie

Prace w Komisji - przeprowadza w tej sprawie postępowanie

w celu zbadania zasadności stawianych zarzutów. Osoba,

w celu zbadania zasadności stawianych zarzutów. Osoba,

której wniosek dotyczy, ma prawo składania wyjaśnień,

której wniosek dotyczy, ma prawo składania wyjaśnień,

korzystania z pomocy obrońcy, uczestniczenia w postę

korzystania z pomocy obrońcy, uczestniczenia w postę

powaniu dowodowym. Komisja może wzywać świadków i

powaniu dowodowym. Komisja może wzywać świadków i

biegłych. Prace w Komisji kończą się opracowaniem

biegłych. Prace w Komisji kończą się opracowaniem

wniosku o pociągnięcie do odpowiedzialności konstytucyjnej

wniosku o pociągnięcie do odpowiedzialności konstytucyjnej

lub o umorzenie postępowania

lub o umorzenie postępowania

tryb postępowania -

tryb postępowania -

postępowanie

postępowanie

przed Trybunałem Stanu

przed Trybunałem Stanu

ma ono charakter dwuinstancyjny.

ma ono charakter dwuinstancyjny.

Postępowanie przed TS toczy się w

Postępowanie przed TS toczy się w

oparciu o prze pisy kodeksu postępowania

oparciu o prze pisy kodeksu postępowania

karnego. W pierwszej instancji orzeka

karnego. W pierwszej instancji orzeka

trybunał w składzie: przewodniczący i

trybunał w składzie: przewodniczący i

czterech sędziów, w drugiej zaś:

czterech sędziów, w drugiej zaś:

przewodniczący i sześciu sędziów, z tym

przewodniczący i sześciu sędziów, z tym

że sędziowie, którzy orzekali w pierwszej

że sędziowie, którzy orzekali w pierwszej

instancji, zostają wyłączeni.

instancji, zostają wyłączeni.

postępowanie

postępowanie

wykonawcze

wykonawcze



Nałożenie i egzekwowanie kar

Nałożenie i egzekwowanie kar



Praktyczna skuteczność instytucji w rodzaju

Praktyczna skuteczność instytucji w rodzaju

Trybunału Stanu jest mała, rzadko

Trybunału Stanu jest mała, rzadko

podejmowane są próby pociągania do

podejmowane są próby pociągania do

odpowiedzialności konstytucyjnej, a jeszcze

odpowiedzialności konstytucyjnej, a jeszcze

rzadziej kończą się wyrokiem skazującym.

rzadziej kończą się wyrokiem skazującym.

Świadczy o tym praktyka w Polsce tak w

Świadczy o tym praktyka w Polsce tak w

okresie II, jak i III Rze czypospolitej. Jednakże

okresie II, jak i III Rze czypospolitej. Jednakże

instytucja ta spełnia swą rolę jako jedna z

instytucja ta spełnia swą rolę jako jedna z

gwarancji praworządności, a przede

gwarancji praworządności, a przede

wszystkim - w sensie prewencyjnym.

wszystkim - w sensie prewencyjnym.

Rodzaje kar

Rodzaje kar



Za czyny o ile nie wypełniają znamion przestępstwa, lub

przestępstwa skarbowego Trybunał Stanu wymierza łącznie

lub osobno następujące kary:
1) utratę czynnego i biernego prawa wyborczego w

wyborach Prezydenta, w wyborach do Sejmu i do Senatu, w

wyborach do Parlamentu Europejskiego oraz w wyborach

organów samorządu terytorialnego

2) zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia

funkcji związanych ze szczególną odpowiedzialnością w

organach państwowych i w organizacjach społecznych,
3) utratę wszystkich albo niektórych orderów, odznaczeń i

tytułów honorowych.



- na czas od 2 do 10 lat.



Za prowadzenie dział. Gosp z wykorzystaniem mienia skarbu

państwa - pozbawienie mandatu poselskiego.



Za czyny stanowiące przestępstwo lub przestępstwo

skarbowe Trybunał Stanu orzeka kary lub środki karne

przewidziane w ustawie.