21. Sądy i Trybunały w Polsce

Trybunał Konstytucyjny

Art. 188 – 197 – kompetencje Trybuna
Trybunał Konstytucyjny bada konstytucyjno
Kompetencje :
1. Zgodność

ustaw i umów międzynarodowych z konstytucj

2. zgodność

ustaw z tymi umowami mi

zgodą

w ustawie
3. rozstrzyga spory kompetencyjne
4. rozstrzyga kwestie sporu skargi konstytucyjnej
5. zgodność

z konstytucją

działalno

6. zgodność

z konstytucją

aktów prawnych wydanych przez centralne organy pa

konstytucją,
umowami międzynarodowymi
7. stwierdza tymczasową

niezdolno

tymczasowo Marszałkowi Sejmu
8. informuje sejm i senat, sprawdza spójno
9. odpowiada na pytania prawne, które kieruje s

Czym jest kwestia sporów konstytucyjnych

Dwa rodzaje sporów:
- pozytywne
- negatywne
(marszałek sejmu senatu, prezydent, prezes rady
kompetencyjny)
Skarga konstytucyjna – wyrok na podstawie aktu prawnego nie zgodnego z konstytucj
wystąpić

każdy

obywatel. Trybunał może zawiesi
Pytania prawne – każdy sąd jeśli ma w
Domniemanie konstytucyjności -

1. Kto może wystąpić do Trybuna
międzynarodowych, ustaw niższego rz

•

Prezes Sądu Najwyższego

•

Prezes NSA

•

50 posłów

•

30 senatorów

•

naczelny dowódca sił zbrojnych

21. Sądy i Trybunały w Polsce

Trybunał Konstytucyjny

kompetencje Trybunału Konstytucyjnego (sądy i trybunały)

Konstytucyjny bada konstytucyjność

wszystkich aktów prawnych, całego prawa krajowego.

dzynarodowych z konstytucją

ustaw z tymi umowami międzynarodowymi dla których wymagana by

3. rozstrzyga spory kompetencyjne
4. rozstrzyga kwestie sporu skargi konstytucyjnej

alności partii politycznych

aktów prawnych wydanych przez centralne organy pań

niezdolność

prezydenta do sprawowania urzędu i tą

funkcj

wi Sejmu

8. informuje sejm i senat, sprawdza spójność

systemów prawnych

9. odpowiada na pytania prawne, które kieruje sąd

Czym jest kwestia sporów konstytucyjnych

ek sejmu senatu, prezydent, prezes rady ministrów, prezes sądu najwyższego (spór

wyrok na podstawie aktu prawnego nie zgodnego z konstytucj

e zawiesić

wykonanie aktu prawnego (kary).

li ma wątpliwości ma prawo o sprawdzenie zgodno

- sady nie powinny rozstrzygać

o takie akta prawne

do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie konstytucyjności ustaw, umów

szego rzędu:

szego

naczelny dowódca sił zbrojnych

ego prawa krajowego.

dzynarodowymi dla których wymagana była ratyfikacja za

ń

stwowe z

funkcję

powierza

szego (spór

wyrok na podstawie aktu prawnego nie zgodnego z konstytucją, może

ci ma prawo o sprawdzenie zgodności z konstytucją.

o takie akta prawne

ci ustaw, umów

•

prezes NBP

2. Kościoły i związki wyznaniowe, związki zawodowe, organizacje pracodawców, organizacje
samorządów terytorialnych – tylko w kwestiach obszaru ich działalności.

Skład Trybunału Konstytucyjnego

1. 15 sędziów – przewodniczącym jest Bohdan Zdziennicki, wybiera ich sejm pojedynczo na 9 letnią
kadencję
(sędziom TK można tylko raz w życiu).
2. Wniosek na kandydata może złożyć 50 posłów
3. Sędziami TK mogą zostać osoby z kompetencjami Sądu Najwyższego albo sędziego NSA
4. Przewodniczącego TK wybiera prezydent spośród 2 kandydatów, których zgłosi
Skład rozstrzygnięć Trybunału Konstytucyjnego :
a) pełna Izba – minimum 9 sędziów
b) skład 5 sędziów
c) skład 3 sędziów

Trybunał Stanu

Trybunał stanu jest organem władzy sądowniczej (konstytucyjnym sądem szczególnym orzekającym o
odpowiedzialności konstytucyjnej). Jest on odrębny i niezależny od innych władz, choć pozostaje w
określonych powiązaniach z Sejmem.
W Polsce funkcję organu orzekającego o odpowiedzialności konstytucyjnej pełni Trybunał Stanu.
Istniał on w okresie międzywojennym, a po drugiej wojnie światowej został przywrócony dopiero
ustawą z 26 marca 1982r.
Trybunał stanu składa się z przewodniczącego (którym jest Pierwszy prezes Sadu Najwyższego),
dwóch jego zastępców i 16 członków wybieranych przez Sejm (razem 19 członków Trybunału
Stanu) na pierwszym posiedzeniu nowej kadencji spoza grona posłów i senatorów. Członkowie
Trybunału powinni mieć kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska sędziego. W
sprawowaniu
funkcji sędziego Trybunału sędziowie są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji i ustawom
Odpowiedzialność przed Trybunałem ponoszą:
• Prezydent za czyn polegający na naruszeniu Konstytucji i ustaw (tzw. delikt konstytucyjny) oraz za
przestępstwo skarbowe.
W świetle postanowień obecnej ustawy o TS deliktem konstytucyjnym jest czyn mający łącznie

nast

ę

puj

ą

ce znamiona:

a) nie stanowi przest

ę

pstwa

b) popełniony został przez osob

ę

w zakresie urz

ę

dowania albo w zwi

ą

zku z zajmowanym

stanowiskiem,
c) ma charakter zawiniony.
d) Narusza Konstytucje lub ustaw

ę

;

Za postawieniem przed Trybunał Stanu głosuje zgromadzenie narodowe wi

ę

kszo

ś

ci

ą

2/3 głosów.

460 (posłów) + 100 (senatorów) = 560:2/3

Za postawieniem przed TS:

•

Marszałka sejmu – wyst

ę

puje prezydent, posłowie, grupa wi

ę

kszo

ś

ci 3/5

•

Prezesa NBP, Prezesa Krajowej Rady Radiofonii, Naczelnego Dowódc

ę

Sił Zbrojnych –

115

•

posłów, sejm, prezydent, komisja

ś

ledcza (wi

ę

kszo

ś

ci

ą

bezwzgl

ę

dn

ą

)

•

Posłów – marszałek sejmu, wi

ę

kszo

ść

bezwzgl

ę

dna przy obecno

ś

ci połowy

Trybunał Stanu – z 16 członków minimum połowa musi mie

ć

kwalifikacje s

ę

dziego, pozostali

Obywatele Polscy nie karani za przest

ę

pstwa.

Post

ę

powanie przed TS ma charakter dwuinstancyjny i toczy si

ę

na podstawie przepisów kodeksu

post

ę

powania karnego przy zastosowaniu zasad obowi

ą

zuj

ą

cych w tym post

ę

powaniu, a wi

ę

c przede

wszystkim zasady niezawisło

ś

ci, jawno

ś

ci, prawa oskar

ż

onego do obrony, prawdy materialnej,

kontradyktoryjno

ś

ci i równo

ś

ci. Orzeczenie TS wydane w post

ę

powaniu odwoławczym jest

prawomocne.

•

Za czyny b

ę

d

ą

ce deliktami konstytucyjnymi TS mo

ż

e orzec nast

ę

puj

ą

ce kary:

•

Utrat

ę

czynnego i biernego prawa wyborczego na urz

ą

d Prezydenta oraz do Sejmu, Senatu i

•

rad gmin ( na okres od 2 do 10 lat)

•

Zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji zwi

ą

zanych ze szczególn

ą

•

odpowiedzialno

ś

ci

ą

w organach pa

ń

stwowych i organizacjach społecznych ( na okres od 2 do

•

10 lat)

•

Wymierza kar

ę

Trybunał Stanu:

Przewodnicz

ą

cy:

Przewodnicz

ą

cy Trybunału Stanu

1. prof. dr hab. Lech GARDOCKI

Zast

ę

pcy Przewodnicz

ą

cego Trybunału Stanu

1. Stanisław Tadeusz RYMAR
2. Andrzej GRABI

Ń

SKI

Sądy Powszechne

Sądy powszechne – sądy rejonowe, okręgowe i apelacyjne. Sądy powszechne rozstrzygają wszelkie
sprawy
z zakresu prawa karnego, cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy i ubezpieczeń
społecznych,
które nie są zastrzeżone dla innych sądów.
Wszystkich sędziów sądów powszechnych mianuje Prezydent RP na wniosek Krajowej Rady
Sądownictwa.
Sądami kierują prezesi powoływani przez Ministra Sprawiedliwości oraz w zakresie finansowym i
gospodarczym Dyrektorzy Sądów Apelacyjnych i Okręgowych oraz Kierownicy Finansowi Sądów
Rejonowych
- powoływani przez Ministra Sprawiedliwości. Postępowanie sądowe oparte jest na zasadzie
instancyjności.
Dzięki temu możliwe jest naprawienie wszelkich uchybień dokonywanych w sądach pierwszej
instancji.
Kontrolę nad sądami powszechnymi w zakresie orzekania sprawuje Sąd Najwyższy.
Obecnie w Polsce jest:
(aktualny stan prawny na dzień 1 stycznia 2008 roku)
11 Sądów apelacyjnych
45 Sądów okręgowych
323 Sądy rejonowe
10
Sędziowie tworzą samorząd sędziowski. Organami samorządu sędziowskiego są: zgromadzenie
ogólne
sędziów okręgu oraz zgromadzenie ogólne sędziów sądu apelacyjnego.
Zwierzchni nadzór nad działalnością administracyjną sądów sprawuje Minister Sprawiedliwości
osobiście

oraz przez właściwą służbę nadzoru. Podstawowe zadania z zakresu zwierzchniego nadzoru nad
działalnością
administracyjną sądów bezpośrednio związaną z wykonywaniem wymiaru sprawiedliwości są
wykonywane
przez sędziów delegowanych do Ministerstwa Sprawiedliwości.
Sąd rejonowy tworzy się dla jednej lub większej liczby gmin; w uzasadnionych przypadkach może być
utworzony więcej niż jeden sąd rejonowy w obrębie tej samej gminy.
Sąd okręgowy tworzy się dla obszaru właściwości co najmniej dwóch sądów rejonowych, zwanego
dalej
"okręgiem sądowym".
Sąd apelacyjny tworzy się dla obszaru właściwości co najmniej dwóch okręgów sądowych, zwanego
dalej
"obszarem apelacji".
Organami sądów są:
1)w sądzie rejonowym - prezes sądu,
2)w sądzie okręgowym - prezes sądu oraz kolegium sądu okręgowego,
3)w sądzie apelacyjnym - prezes sądu oraz kolegium sądu apelacyjnego,
4)dyrektor sądu apelacyjnego oraz dyrektor sądu okręgowego, a w sądzie rejonowym, w razie jego
powołania,
kierownik finansowy sądu
Prezes sądu:
1) kieruje sądem i reprezentuje go na zewnątrz, z wyjątkiem spraw należących do dyrektora sądu lub
kierownika finansowego sądu,
2) pełni czynności z zakresu administracji sądowej,
3) pełni inne czynności przewidziane w ustawie oraz w odrębnych przepisach,
4) jest zwierzchnikiem służbowym sędziów danego sądu,
5)powierza sędziom pełnienie funkcji i zwalnia z ich pełnienia, po zasięgnięciu wymaganych opinii
Prezes sądu w zakresie administracji sądowej podlega Ministrowi Sprawiedliwości oraz prezesowi
sądu
przełożonego.
Prezesa sądu apelacyjnego powołuje Minister Sprawiedliwości spośród sędziów sądu apelacyjnego,
po
zasięgnięciu opinii zgromadzenia ogólnego sędziów sądu apelacyjnego.
Wiceprezesa sądu apelacyjnego powołuje Minister Sprawiedliwości spośród sędziów sądu
apelacyjnego, na
wniosek prezesa danego sądu apelacyjnego, po zasięgnięciu opinii kolegium tego sądu.
Liczbę wiceprezesów sądu apelacyjnego ustala Minister Sprawiedliwości na wniosek prezesa tego
sądu.
Prezesa sądu okręgowego powołuje Minister Sprawiedliwości spośród sędziów sądu apelacyjnego
albo
sądu okręgowego, po zasięgnięciu opinii zgromadzenia ogólnego sędziów okręgu i opinii prezesa
przełożonego
sądu apelacyjnego.
Wiceprezesa sądu okręgowego powołuje Minister Sprawiedliwości spośród sędziów sądu
okręgowego albo
sądu apelacyjnego, na wniosek prezesa danego sądu okręgowego, po zasięgnięciu opinii kolegium
tego sądu i
opinii prezesa przełożonego sądu apelacyjnego.
Prezesa sądu rejonowego powołuje Minister Sprawiedliwości spośród sędziów sądu okręgowego albo
sądu
rejonowego, po zasięgnięciu opinii kolegium przełożonego sądu okręgowego i prezesa przełożonego
sądu

okręgowego.
Wiceprezesa sądu rejonowego powołuje Minister Sprawiedliwości spośród sędziów sądu rejonowego
albo
sądu okręgowego na wniosek prezesa danego sądu rejonowego, po zasięgnięciu opinii kolegium
przełożonego
sądu okręgowego i prezesa przełożonego sądu okręgowego.
Prezes i wiceprezes sądu apelacyjnego oraz sądu okręgowego są powoływani na okres sześciu lat i nie
mogą być, bezpośrednio po zakończeniu kadencji, ponownie powołani do pełnienia tej samej funkcji.
Prezes i wiceprezes sądu rejonowego są powoływani na okres czterech lat, najwyżej na dwie kolejne
kadencje.
Kolegium sądu apelacyjnego składa się z trzech do pięciu członków, wybieranych przez zgromadzenie
ogólne sędziów sądu apelacyjnego spośród sędziów tego sądu, a także z prezesa sądu apelacyjnego.
Liczbę
członków kolegium pochodzących z wyboru ustala zgromadzenie ogólne sędziów sądu apelacyjnego.
Przewodniczącym kolegium sądu apelacyjnego jest prezes sądu apelacyjnego, a w razie jego
nieobecności -
najstarszy służbą członek kolegium. Kadencja kolegium sądu apelacyjnego trwa dwa lata.
11
Kolegium sądu okręgowego składa się z czterech do ośmiu członków, wybieranych przez
zgromadzenie
ogólne sędziów okręgu, spośród jego członków, będących sędziami sądu okręgowego oraz z prezesa
sądu
okręgowego. Liczbę członków kolegium pochodzących z wyboru ustala zgromadzenie ogólne sędziów
okręgu.
Dyrektora sądu apelacyjnego, dyrektora sądu okręgowego oraz kierownika finansowego sądu
rejonowego,
powołuje i odwołuje odpowiednio - na wniosek prezesa danego sądu apelacyjnego, okręgowego albo
rejonowego, Minister Sprawiedliwości.

Krajowa Rada Sądownictwa

Skład Krajowej Rady Sądownictwa:

Składa się z 25 członków (art. 187 ust. 1 Konstytucji):Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, Prezesa
Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz Ministra Sprawiedliwości (wchodzą w skład KRS z urzędu,
na czas
sprawowania funkcji), jednej osoby powołanej przez Prezydenta Rzeczypospolitej, piętnastu
członków
wybranych spośród sędziów Sądu Najwyższego, sądów powszechnych, sądów administracyjnych i
sądów
wojskowych, czterech członków wybranych przez Sejm spośród posłów oraz dwóch członków
wybranych przez
Senat spośród senatorów.
Kadencja wybieranych członków KRS wynosi 4 lata (art. 187 ust. 3 Konstytucji).
Pierwszy skład Rady ukonstytuował się na posiedzeniu, które odbyło się 23 lutego 1990.
Przewodniczący Rady (Sędzia Sądu Najwyższego) - Stanisław Dąbrowski
Kompetencje Krajowej Rady Sądownictwa:
Uprawnienia Krajowej Rady Sądownictwa realizowane są w formie uchwał podejmowanych na
posiedzeniach plenarnych.