21. Sądy

d i Tr

T yb

y unały w Po

P lsce

Tryb

y u

b n

u ał

ł Ko

K ns

n tyt

y u

t c

u yj

y n

j y

Art. 188 – 197 – ko

k mp

m etencj

c e T

r

T yb

y unału Konstytucyjnego (sądy i trybunały)

Trybunał Konst

s yt

y ucyj

y ny

y bad

a a ko

k nstyt

y ucyj

y ność wszystkich aktów prawnych, całeg

e o

g prawa

w kr

k aj

a owe

w go

g .

Kompetencje :

1. Zgodność ustaw i umów międzyn

y arodowy

w c

y h z

z ko

k nstyt

y ucj

c ą

2. zgodność usta

t w

w z

z tymi

m umo

m wa

w mi

m mi

m ędzyn

y arodowy

w m

y i

m dla kt

k óryc

y h wy

w ma

m ga

g na była ratyfikacja za

zgodą

w ustawie

3. rozs

z tr

t zy

z ga

g spory

y ko

k mp

m etencyj

y ne

4. rozs

z tr

t zy

z ga

g kw

k e

w stie spor

o u

u ska

k rgi

g ko

k nstyt

y ucyj

y ne

n j

e

5. zgodność z konstytucją działal

a ności partii politycznych

6. zgodność z konstytucją akt

k ów

w prawn

w yc

y h wy

w d

y anyc

y h prze

z z

z centr

t aln

l e or

o ga

g ny

y państwowe z

konstytucją,

umowami międzynarodowymi

7. stwierdza tymczasową niezd

z olność prezydenta do sprawowania urzędu i tą fun

u kc

k ję powierza

tymczasowo Marszałkowi

w Se

S j

e mu

m

8. info

f rmu

m j

u e se

s j

e m

m i sena

n t, s

p

s rawd

w za

z spój

ó ność systemów prawnych

9. odpowi

w a

i da na

n pyt

y ani

n a pr

p a

r wn

w e, kt

k óre ki

k er

e uj

u e sąd

Cz

C y

z m

y

m je

j s

e t

t kw

k e

w s

e ti

t a

a s

por

o ów

w ko

k ns

n tyt

y ucyj

y n

j yc

y h

Dwa rodzaje sporów:

- pozytywne

- negatywne

(marszałek

k sej

e mu

m senat

a u, pr

p e

r zy

z d

y ent, preze

z s r

ady ministrów, prezes sądu najwyższego

g (spór

kompetencyjny)

Skarga konstytucyjna – wy

w rok

k na podst

s awi

w e

i akt

k u pr

p awn

w ego

g nie zg

z o

g dnego

g z

z ko

k nstyt

y ucj

c ą, może

wystąpić każdy

obywatel. Trybunał może zawi

w esi

s ć wykonanie aktu prawnego (kary).

Pytania prawne – każdy sąd jeśli ma

m wątpliwości

c ma

m prawo

w o s

pra

r wd

w ze

z nie zg

z o

g dności z konstytucją.

Domniemanie konstytucyjności - sady nie powinny rozstrzygać o taki k e akt

k a

a prawn

w e

n

1. Kto może wystąpić do

d

o Try

r bu

b n

u a

n łu Konstytucyjnego o zbadanie konstytucyjności

i u

s

u taw

a , um

u ów

ó

międzynarodowych, ustaw niższe

z go

g rz

r ędu:

• Prezes Sądu Najwyższe

z go

g

• Prezes NSA

• 50 posłów

• 30 senatorów

• na

n c

a ze

z ln

l y

n do

d wó

w dc

d a

a sił

i zb

z r

b o

r jn

j y

n ch

• prezes NBP

2. Kościoły i związki wyznaniowe, związki zawodowe, organizacje pracodawców, organizacje samorządów terytorialnych – tylko w kwestiach obszaru ich działalności.

Skład Trybunału Konstytucyjnego

1. 15 sędziów – przewodniczącym jest Bohdan Zdziennicki, wybiera ich sejm pojedynczo na 9 letnią kadencję

(sędziom TK można tylko raz w życiu).

2. Wniosek na kandydata może złożyć 50 posłów

3. Sędziami TK mogą zostać osoby z kompetencjami Sądu Najwyższego albo sędziego NSA 4. Przewodniczącego TK wybiera prezydent spośród 2 kandydatów, których zgłosi Skład rozstrzygnięć Trybunału Konstytucyjnego :

a) pełna Izba – minimum 9 sędziów

b) skład 5 sędziów

c) skład 3 sędziów

Trybunał Stanu

Trybunał stanu jest organem władzy sądowniczej (konstytucyjnym sądem szczególnym orzekającym o odpowiedzialności konstytucyjnej). Jest on odrębny i niezależny od innych władz, choć pozostaje w określonych powiązaniach z Sejmem.

W Polsce funkcję organu orzekającego o odpowiedzialności konstytucyjnej pełni Trybunał Stanu.

Istniał on w okresie międzywojennym, a po drugiej wojnie światowej został przywrócony dopiero ustawą z 26 marca 1982r.

Trybunał stanu składa się z przewodniczącego (którym jest Pierwszy prezes Sadu Najwyższego), dwóch jego zastępców i 16 członków wybieranych przez Sejm (razem 19 członków Trybunału Stanu) na pierwszym posiedzeniu nowej kadencji spoza grona posłów i senatorów. Członkowie Trybunału powinni mieć kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska sędziego. W

sprawowaniu

funkcji sędziego Trybunału sędziowie są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji i ustawom Odpowiedzialność przed Trybunałem ponoszą:

• Prezydent za czyn polegający na naruszeniu Konstytucji i ustaw (tzw. delikt konstytucyjny) oraz za przestępstwo skarbowe.

W świetle postanowień obecnej ustawy o TS deliktem konstytucyjnym jest czyn mający łącznie następujące znamiona:

a) nie stanowi przestępstwa

b) popełniony został przez osobę w zakresie urzędowania albo w związku z zajmowanym stanowiskiem,

c) ma charakter zawiniony.

d) Narusza Konstytucje lub ustawę;

Za postawieniem przed Trybunał Stanu głosuje zgromadzenie narodowe większością 2/3 głosów.

460 (posłów) + 100 (senatorów) = 560:2/3

Za postawieniem przed TS:

• Marszałka sejmu – występuje prezydent, posłowie, grupa większości 3/5

• Prezesa NBP, Prezesa Krajowej Rady Radiofonii, Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych –

115

• posłów, sejm, prezydent, komisja śledcza (większością bezwzględną)

• Posłów – marszałek sejmu, większość bezwzględna przy obecności połowy Trybunał Stanu – z 16 członków minimum połowa musi mieć kwalifikacje sędziego, pozostali Obywatele Polscy nie karani za przestępstwa.

Postępowanie przed TS ma charakter dwuinstancyjny i toczy się na podstawie przepisów kodeksu postępowania karnego przy zastosowaniu zasad obowiązujących w tym postępowaniu, a więc przede wszystkim zasady niezawisłości, jawności, prawa oskarżonego do obrony, prawdy materialnej, kontradyktoryjności i równości. Orzeczenie TS wydane w postępowaniu odwoławczym jest prawomocne.

• Za czyny będące deliktami konstytucyjnymi TS może orzec następujące kary:

• Utratę czynnego i biernego prawa wyborczego na urząd Prezydenta oraz do Sejmu, Senatu i

• rad gmin ( na okres od 2 do 10 lat)

• Zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze szczególną

• odpowiedzialnością w organach państwowych i organizacjach społecznych ( na okres od 2 do

• 10 lat)

• Wymierza karę

Trybunał Stanu:

Przewodniczący:

Przewodniczący Trybunału Stanu

1. prof. dr hab. Lech GARDOCKI

Zastępcy Przewodniczącego Trybunału Stanu

1. Stanisław Tadeusz RYMAR

2. Andrzej GRABIŃSKI

Sądy Powszechne

Sądy powszechne – sądy rejonowe, okręgowe i apelacyjne. Sądy powszechne rozstrzygają wszelkie sprawy

z zakresu prawa karnego, cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy i ubezpieczeń społecznych,

które nie są zastrzeżone dla innych sądów.

Wszystkich sędziów sądów powszechnych mianuje Prezydent RP na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa.

Sądami kierują prezesi powoływani przez Ministra Sprawiedliwości oraz w zakresie finansowym i gospodarczym Dyrektorzy Sądów Apelacyjnych i Okręgowych oraz Kierownicy Finansowi Sądów Rejonowych

- powoływani przez Ministra Sprawiedliwości. Postępowanie sądowe oparte jest na zasadzie instancyjności.

Dzięki temu możliwe jest naprawienie wszelkich uchybień dokonywanych w sądach pierwszej instancji.

Kontrolę nad sądami powszechnymi w zakresie orzekania sprawuje Sąd Najwyższy.

Obecnie w Polsce jest:

(aktualny stan prawny na dzień 1 stycznia 2008 roku)

11 Sądów apelacyjnych

45 Sądów okręgowych

323 Sądy rejonowe

10

Sędziowie tworzą samorząd sędziowski. Organami samorządu sędziowskiego są: zgromadzenie ogólne

sędziów okręgu oraz zgromadzenie ogólne sędziów sądu apelacyjnego.

Zwierzchni nadzór nad działalnością administracyjną sądów sprawuje Minister Sprawiedliwości osobiście

oraz przez właściwą służbę nadzoru. Podstawowe zadania z zakresu zwierzchniego nadzoru nad działalnością

administracyjną sądów bezpośrednio związaną z wykonywaniem wymiaru sprawiedliwości są wykonywane

przez sędziów delegowanych do Ministerstwa Sprawiedliwości.

Sąd rejonowy tworzy się dla jednej lub większej liczby gmin; w uzasadnionych przypadkach może być utworzony więcej niż jeden sąd rejonowy w obrębie tej samej gminy.

Sąd okręgowy tworzy się dla obszaru właściwości co najmniej dwóch sądów rejonowych, zwanego dalej

"okręgiem sądowym".

Sąd apelacyjny tworzy się dla obszaru właściwości co najmniej dwóch okręgów sądowych, zwanego dalej

"obszarem apelacji".

Organami sądów są:

1)w sądzie rejonowym - prezes sądu,

2)w sądzie okręgowym - prezes sądu oraz kolegium sądu okręgowego, 3)w sądzie apelacyjnym - prezes sądu oraz kolegium sądu apelacyjnego, 4)dyrektor sądu apelacyjnego oraz dyrektor sądu okręgowego, a w sądzie rejonowym, w razie jego powołania,

kierownik finansowy sądu

Prezes sądu:

1) kieruje sądem i reprezentuje go na zewnątrz, z wyjątkiem spraw należących do dyrektora sądu lub kierownika finansowego sądu,

2) pełni czynności z zakresu administracji sądowej,

3) pełni inne czynności przewidziane w ustawie oraz w odrębnych przepisach, 4) jest zwierzchnikiem służbowym sędziów danego sądu,

5)powierza sędziom pełnienie funkcji i zwalnia z ich pełnienia, po zasięgnięciu wymaganych opinii Prezes sądu w zakresie administracji sądowej podlega Ministrowi Sprawiedliwości oraz prezesowi sądu

przełożonego.

Prezesa sądu apelacyjnego powołuje Minister Sprawiedliwości spośród sędziów sądu apelacyjnego, po

zasięgnięciu opinii zgromadzenia ogólnego sędziów sądu apelacyjnego.

Wiceprezesa sądu apelacyjnego powołuje Minister Sprawiedliwości spośród sędziów sądu apelacyjnego, na

wniosek prezesa danego sądu apelacyjnego, po zasięgnięciu opinii kolegium tego sądu.

Liczbę wiceprezesów sądu apelacyjnego ustala Minister Sprawiedliwości na wniosek prezesa tego sądu.

Prezesa sądu okręgowego powołuje Minister Sprawiedliwości spośród sędziów sądu apelacyjnego albo

sądu okręgowego, po zasięgnięciu opinii zgromadzenia ogólnego sędziów okręgu i opinii prezesa przełożonego

sądu apelacyjnego.

Wiceprezesa sądu okręgowego powołuje Minister Sprawiedliwości spośród sędziów sądu okręgowego albo

sądu apelacyjnego, na wniosek prezesa danego sądu okręgowego, po zasięgnięciu opinii kolegium tego sądu i

opinii prezesa przełożonego sądu apelacyjnego.

Prezesa sądu rejonowego powołuje Minister Sprawiedliwości spośród sędziów sądu okręgowego albo sądu

rejonowego, po zasięgnięciu opinii kolegium przełożonego sądu okręgowego i prezesa przełożonego sądu

okręgowego.

Wiceprezesa sądu rejonowego powołuje Minister Sprawiedliwości spośród sędziów sądu rejonowego albo

sądu okręgowego na wniosek prezesa danego sądu rejonowego, po zasięgnięciu opinii kolegium przełożonego

sądu okręgowego i prezesa przełożonego sądu okręgowego.

Prezes i wiceprezes sądu apelacyjnego oraz sądu okręgowego są powoływani na okres sześciu lat i nie mogą być, bezpośrednio po zakończeniu kadencji, ponownie powołani do pełnienia tej samej funkcji.

Prezes i wiceprezes sądu rejonowego są powoływani na okres czterech lat, najwyżej na dwie kolejne kadencje.

Kolegium sądu apelacyjnego składa się z trzech do pięciu członków, wybieranych przez zgromadzenie ogólne sędziów sądu apelacyjnego spośród sędziów tego sądu, a także z prezesa sądu apelacyjnego.

Liczbę

członków kolegium pochodzących z wyboru ustala zgromadzenie ogólne sędziów sądu apelacyjnego.

Przewodniczącym kolegium sądu apelacyjnego jest prezes sądu apelacyjnego, a w razie jego nieobecności -

najstarszy służbą członek kolegium. Kadencja kolegium sądu apelacyjnego trwa dwa lata.

11

Kolegium sądu okręgowego składa się z czterech do ośmiu członków, wybieranych przez zgromadzenie

ogólne sędziów okręgu, spośród jego członków, będących sędziami sądu okręgowego oraz z prezesa sądu

okręgowego. Liczbę członków kolegium pochodzących z wyboru ustala zgromadzenie ogólne sędziów okręgu.

Dyrektora sądu apelacyjnego, dyrektora sądu okręgowego oraz kierownika finansowego sądu rejonowego,

powołuje i odwołuje odpowiednio - na wniosek prezesa danego sądu apelacyjnego, okręgowego albo rejonowego, Minister Sprawiedliwości.

Krajowa Rada Sądownictwa

Skład Krajowej Rady Sądownictwa:

Składa się z 25 członków (art. 187 ust. 1 Konstytucji):Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz Ministra Sprawiedliwości (wchodzą w skład KRS z urzędu, na czas

sprawowania funkcji), jednej osoby powołanej przez Prezydenta Rzeczypospolitej, piętnastu członków

wybranych spośród sędziów Sądu Najwyższego, sądów powszechnych, sądów administracyjnych i sądów

wojskowych, czterech członków wybranych przez Sejm spośród posłów oraz dwóch członków wybranych przez

Senat spośród senatorów.

Kadencja wybieranych członków KRS wynosi 4 lata (art. 187 ust. 3 Konstytucji).

Pierwszy skład Rady ukonstytuował się na posiedzeniu, które odbyło się 23 lutego 1990.

Przewodniczący Rady (Sędzia Sądu Najwyższego) - Stanisław Dąbrowski

Kompetencje Krajowej Rady Sądownictwa:

Uprawnienia Krajowej Rady Sądownictwa realizowane są w formie uchwał podejmowanych na posiedzeniach plenarnych.