Rola i zastosowanie badań

laboratoryjnych w chorobach

wewnętrznych

Klinika Gastroenterologii i Chorób Wewnętrznych

U.M. w Łodzi

Badania laboratoryjne mają na celu:

• Określenie prawdopodobieństwa rozpoznania

klinicznego na etapie jego różnicowania

• Monitorowanie skuteczności i

bezpieczeństwa stosowanej terapii

• Ustalenie rokowania

• Prowadzenie badań przesiewowych

Skierowanie na wykonanie

laboratoryjne testu jest w istocie

zapotrzebowaniem na konsultację

• Decyzja o skierowaniu na badanie pracowniane

musi być przemyślana i wynikać z całokształtu

rozumowania klinicznego.

• Lekarz formułuje zapotrzebowanie na badania

laboratoryjne po zakończeniu badania

klinicznego; ustala listę problemów medycznych i

planuje postępowanie diagnostyczne, lub w

okresie obserwacji chorego.

Badania pracowniane nigdy

nie zwalniają lekarza

od starannego badania

klinicznego

i obserwacji chorego

Zmienność wyników testów zależy

od:

1. Różnic biologicznych

2. Różnic patofizjologicznych

3. Różnic w przygotowaniu chorego do

badania i w sposobach pobierania
oraz przechowywania próbek
materiału do badania

4. Zmienności w precyzji metod

analitycznych

Wynik badania laboratoryjnego

może być:

• Prawdziwie dodatni

• Fałszywie ujemny

• Fałszywie dodatni

Morfologia (mężczyźni

)

• krwinki białe (LEU)

4000 - 10000 /ul

• krwinki czerwone (ERY)

4700000 -

6100000 /ul

• hemoglobina (HGB)

14-18 g/dl

• hematokryt (HCT)

42-52 %

• MCV

80-94 f

• MCH

27-31 pg

• MCHC

33-37 g/dl

• RDW

11.5-14.5 %

• płytki krwi

130000 - 400000 /ul

Morfologia (kobiety

)

• krwinki białe (LEU,WBC)

4000 - 10000 /ul

• krwinki czerwone (ERY,RBC)

4200000

-5400000/ul

• hemoglobina (HGB)

12-16 g/dl

• hematokryt (HCT)

37-47 %

• MCV 81-99

f

• MCH 27-31

pg

• MCHC 33-37

g/dl

• RDW

11.5-14.5 %

• płytki krwi (PLT)

130000 - 400000 /ul

Badanie morfologiczne krwi

obwodowej

Oznaczanie liczby

krwinek białych

:

Mogą istnieć przypadki infekcji bez wzrostu

leukocytozy i odwrotnie leukocytoza może

wystąpić

osób bez infekcji (ostry ból, posiłek, duży wysiłek

fizyczny, białaczka)

Badanie morfologiczne krwi

obwodowej

- wzór odsetkowy krwinek białych

•

Granulocyty obojętnochłonne

60-70

%

•

Granulocyty kwasochłonne

1-4

%

•

Granulocyty zasadochłonne

0-2

%

•

Granulocyty młode – pałeczki

0-2

%

•

Monocyty

3-7

%

•

Limfocyty

20-40

%

GLUKOZA

Noworodki

2,8-4,4 mmol/l lub 50-115

mg/dl

Dziec

i

3,9-5,8 mmol/l lub 70-105 mg/dl

Dorośli

3,9-6,4 mmol/l lub 70-115 mg/dl

Badanie ogólne moczu

• Barwa – słomkowa, bursztynowa, może

być przejrzysta lub lekko opalizująca

• Zapach – nieco aromatyczny lub

amoniakalny

• Ciężar właściwy – 1.008-1040 kg/l

hipostenuria < 1.009
izostenuria – stały c.wł. 1.009-1.011
hiperstenuria > 1.012

Badanie ogólne moczu

- składniki organiczne

Komórki nerkowe lub z dróg moczowych:

• komórki nabłonka cewek nerkowych - zmiany

uszkadzające cewki

• komórki nabłonka dróg moczowych – zapalenie

dróg moczowych

Krwinki białe

– zapalenie dróg moczowych

Krwinki czerwone:

• Krwinkomocz przednerkowy- skazy krwotoczne,
• Krwinkomocz nerkowy – kamica nerek, rak nerki,

zapalenia, zawałnerki, brodawczak,

• Krwinkomocz pozanerekowy – kamica moczowodu,

Pęcherza moczowego, guzy i zapalenia pęcherza

moczowego, gruźlica pęcherza, rak stercza

Badanie ogólne moczu

- składniki organiczne

Wałeczki:

Szkliste

– w różnych stanach chorobowych

miąższu nerek, podczas białkomoczu, po dużym
wysiłku fizycznym, w żółtaczce

Ziarniste

– ostre i przewlekłe choroby nerek

- Z krwinek czerwonych – kzn
- Z krwinek białych – odmiedniczkowe zapalenie

nerek

Lipidowe

– bardzo rzadko, w nerczycy lipidowej

Badanie ogólne moczu

• Bakterie > 10

5

kolonii w 1 ml

moczu – znamienna bakteriuria

• Składniki nieorganiczne – kryształy

– mogą wskazywać na choroby

metaboliczne i zagrożenie kamicą

układu moczowego

Badanie ogólne moczu

- składniki organiczne

Składniki nieorganiczne –

kryształy:

•

pH 4-6 kwas moczowy, szczawiany wapnia,

siarczany wapnia, moczan sodu

•

pH 6-7 fosforan dwuwapniowy, fosforan

amonowo-magnezowy, węglan wapniowy

•

pH 7-8 fosforan amonowo-magnezowy,

fosforan dwumagnezowy

Poziom mocznika

końcowy metabolit przemiany białkowej

• Norma dla mocznika

2,5-6,4 mmol/l lub 15 -

39 mg/dl

• Norma dla azotu mocznika ( BUN);

7-18

mg/dl

• WARTOŚCI PODWYŻSZONE

- dieta bogata w białka
- nadmierny katabolizm białek w ustroju

(gorączka, posocznica )

- krwawienie do przewodu pokarmowego
- niewydolność nerek
- niewydolność pozanerkowa np. zwężenie

moczowodów

Kreatynina

Norma

62-124 mmol/l lub 0,7-1,4 mg/dl

WARTOŚCI PODWYŻSZONE
• wysiłek fizyczny
• akrogemalia
• gigantyzm
• ostra lub przewlekła niewydolność

nerek

Jonogram krwi

obwodowej

 Na 135-145 mmol/l
 K 3,6-5,0 mmol/l
 Cl 97-108 mmol/l
 Fe 12,5-26 mmol/l lub 70-150 mg%
 Ca(całk) 2,2-2,6mmol/l
 Mg 0,8-1 mmol/l

Podstawowe badania

enzymatyczne

AspAT 9-31 U/L
ALAT 9-31U/L
ALP 37-123 U/L
GGTP 9-37 U/L
Lipaza 7-60U/L
Amylaza 0-82U/L

Przyczyny hiperamylazemii

1. Choroby trzustki
2. Stany powodujące wzrost ciśnienia w

przewodach trzustkowych (alkohol, choroby
dróg żółciowych, leki)

3. Podrażnienie trzustki – wrzód drążący

dwunastnicy, perforacja wrzodu, zapalenie
otrzewnej, pęknięcie śledziony, pęknięcie
ciąży pozamacicznej,

4. Zaplenie ślinianek, zapalenie wątroby
5. Makroamylazemia
6. Inne: uraz mozgu, zapalenie płuc, rak oskrzeli

Wskaźnik de Ritisa

AspAT/ALAT < 0.9 – wzw

AspAT/ALAT > 2 – alkoholowe

uszkodzenie wątroby

Badania laboratoryjne w chorobach

wątroby

(próby wątrobowe)

Podział prób wątrobowych:

•

Oceniające stan morfologiczny hepatocytów
(aktywnośc aminotransferaz, LDH)

•

Stan czynnościowy dróg żółciowych (fosfataza
zasadowa, GGTP, LAP, 5’-nukleotydaza)

•

Zdolność syntetyczną wątroby – stan
ergastoplazmy szorstkiej (stężenie albumin,
ceruloplazminy, alfa

1

-antytrypsyny, ferrytyny,

czynników krzepnięcia, aktywność cholinesterazy
nieswoistej)

Badania laboratoryjne w chorobach

wątroby

(próby wątrobowe)

Podział prób wątrobowych – c.d.:
• Zdolność wątroby do transportu anionów

organicznych (stężenie bilirubiny, kwasów
żółciowych, klirens HEPIDY)

• Przypuszczalne czynniki etiologiczne lub

zaburzenia immunoregulacyjne
(serologiczna diagnostyka wirusologiczna,
autoprzeciwvciała; ANA, AMA, ASMA, LKMA)

Opadanie krwinek (odczyn

Biernackiego)

Wartość prawidłowa w mikrometodzie Panczenkowa wynosi

4-10 mm/h

Zależy od:

- stężenia globulin i fibrynogenu,
- liczby erytrocytów,
- ich wielkości

• Zwolnienie

opadania krwinek: nadkrwistości (np..czerwienica,

POChP) , kriogobulinemie, hipofibrunogenemie,

• Przyspieszenie

opadania krwinek: choroby zapalne i

infekcyjne,

przebiegające z martwicą tkanek, choroby nowotworowe

(trzycyfrowe OB; ziarnica złośliwa, szpiczak mnogi), ostra
choroba reumatyczna.

Białko całkowite

• ZAKRES WARTOŚCI PRAWIDŁOWYCH 6-8 g% lub 63-79 g/l

• WARTOŚCI OBNIŻONE

- niedostateczna podaż białka,

- upośledzone wchłanianie białka z przewodu

pokarmowego,

- nadmierna utrata białka przez przewód pokarmowy, nerki

lub

skórę,

- przewlekłe krwawienie z różnych narządów

- posocznice, nadczynność tarczycy, choroby nowotworowe

• WARTOŚCI PODWYŻSZONE

- produkcja białek patologicznych ( szpiczak mnogi)

- wzmożona produkcja białek fizjologicznych ( przewlekłe

stany zapalne, marskość wątroby, siatkowica
(zmiany nowotworowe ).

Albuminy

Stanowią frakcje białek, około 55-65% całkowitego ich

stężenia. Są głównym składnikiem krwi

odpowiedzialnym za właściwe rozmieszczenie wody w

organizmie ( ciśnienie kooloidoosmotyczne ). W

surowicy krwi są białkami nośnikowymi. Miejscem ich

biosyntezy jest wątroba.

• ZAKRES WARTOŚCI PRAWIDŁOWYCY

4-5 g% lub 40-50

g/l

• WARTOŚCI OBNIŻONE

-defekt wrodzony,

-te same czynniki które powodują obniżony poziom

białek całkowitych w organizmie

LIPIDOGRAM

• Cholesterol całkowity

Do 200 mg/dl

wartość graniczna 200-250 mg/dl

• HDL

Mężczyźni 35-70 mg/dl

Kobiety 40-80 mg/dl

Wartość graniczna - im wyższe stężenie tym

lepsze.

• LDL

Do

135 mg/dl

wartość graniczna 135-155 mg/dl

• Trójglicerydy

150 mg/dl

CRP

Oznaczać można także białko C-reaktywne

CRP, tzw. białko ostrej fazy którego stężenie
wzrasta w stanach zapalnych, szczególnie
tkanki łącznej. Prawidłowe stężenie CRP w
surowicy jest mniejsze niż 5 mg/l.

Kinaza kreatynowa (CK)

ZAKRES WARTOŚCI PRAWIDŁOWYCH

Kobiety 40-285 U/l
Mężczyźni 55-370 U/l

Wyróżnia się trzy frakcje CK:
BB-CK - frakcja mózgowa

MB- CK - frakcja sercowa
MM- CK - frakcja pochodząca z mięśni
szkieletowych

CK wzrost

• choroby mięśni szkieletowych

• toksyczne, zapalne lub urazowe uszkodzenie
mięśni szkieletowych, nadmierny wysiłek fizyczny,

napad tężyczki

• choroby mięśnia sercowego, zawał serca

• choroby ośrodkowego układu nerwowego, wylewy

domózgowe, napady epileptyczne

• zatory płuc

• niedoczynność tarczycy

• długotrwały wstrząs

• intensywna radioterapia

Profile oznaczeń

• profil kontrolny (ogólny)

- sód, potas, chlorki,

mocznik, kreatynina, bilirubina, AST, ALT,

fosfataza alkaliczna, gamma-

glutamylotransferaza GGT, białko całkowite;

• profil nerkowy

- sód, potas, mocznik, kreatynina;

• profil wątrobowy

- transaminazy (alaninowa i

asparaginianowa), gamma-glutamylotransferaza

(GGT), fosfataza alkaliczna, bilirubina, albumina;

• profil kostny

- białko całkowite, albumina, wapń,

fosfor, fosfataza alkaliczna;

• profil sercowy

- transaminazy (asparaginianowa i

alaninowa), kinaza kreatynowa, dehydrogenaza

mleczanowa, potas, troponina;

• profil lipidowy

- cholesterol, triglicerydy,

cholesterol HDL , LDL

• profil tarczycowy

- TSH, w fT4, fT3