OPIEKA NAD

OPIEKA NAD

OSOBĄ

OSOBĄ

NIEWIDOMĄ

NIEWIDOMĄ

I OCIEMNIAŁĄ

I OCIEMNIAŁĄ

Prof. nzw. dr hab.

Prof. nzw. dr hab.

Marta Misiuk-

Marta Misiuk-

Hojło

Hojło

Katedra i Klinika Okulistyki

Katedra i Klinika Okulistyki

AM we Wrocławiu

AM we Wrocławiu

1. Wzrok jest najważniejszym

1. Wzrok jest najważniejszym

pośrednikiem między człowiekiem

pośrednikiem między człowiekiem

a otoczeniem.

a otoczeniem.

•

zdrowe oczy umożliwiają przestrzenne

zdrowe oczy umożliwiają przestrzenne

i barwne widzenie świata.

i barwne widzenie świata.

2. Oko stanowi złożony układ optyczny:

2. Oko stanowi złożony układ optyczny:

•

światło,

światło,

•

rogówka,

rogówka,

•

komora przednia,

komora przednia,

•

źrenica,

źrenica,

•

soczewka

soczewka

•

ciało szkliste,

ciało szkliste,

•

siatkówka (obraz zmniejszony, odwrócony do góry nogami

siatkówka (obraz zmniejszony, odwrócony do góry nogami

i zamieniony stronami) - wyspecjalizowane komórki

i zamieniony stronami) - wyspecjalizowane komórki

czuciowe

czuciowe

- przekształcenie bodźców świetlnych w impulsy elektryczne

- przekształcenie bodźców świetlnych w impulsy elektryczne

•

nerw wzrokowy,

nerw wzrokowy,

•

mózg - ośrodek wzrokowy - ustawienie obrazu.

mózg - ośrodek wzrokowy - ustawienie obrazu.

3. Prawidłowe widzenie zależy od:

3. Prawidłowe widzenie zależy od:

a

a

. Niezaburzonego przepuszczania światła

. Niezaburzonego przepuszczania światła

przez rogówkę, ciecz wodnistą, soczewkę,

przez rogówkę, ciecz wodnistą, soczewkę,

ciało szkliste.

ciało szkliste.

b

b

. Odpowiedniego załamywania światła

. Odpowiedniego załamywania światła

przez rogówkę, soczewkę i ciało szkliste.

przez rogówkę, soczewkę i ciało szkliste.

c

c

. Prawidłowego funkcjonowania siatkówki.

. Prawidłowego funkcjonowania siatkówki.

d

d

. Prawidłowego przewodzenia przez nerw

. Prawidłowego przewodzenia przez nerw

wzrokowy.

wzrokowy.

e

e

. Prawidłowej obróbki otrzymanych bodźców

. Prawidłowej obróbki otrzymanych bodźców

przez mózg.

przez mózg.

4. Definicja osoby niewidomej

4. Definicja osoby niewidomej

i słabowidzącej

i słabowidzącej

:

:

Trzy stopnie upośledzenia wzroku:

Trzy stopnie upośledzenia wzroku:

1. słabowzroczność głęboka

1. słabowzroczność głęboka

(profound)

(profound)

- ostrość poniżej 3/60,

- ostrość poniżej 3/60,

2. poczucie światła

2. poczucie światła

(near total)

(near total)

dla

dla

ostrości

ostrości

wzroku w granicach od 0.02 do 0.05,

wzroku w granicach od 0.02 do 0.05,

3. całkowity zanik czynności wzrokowych

3. całkowity zanik czynności wzrokowych

i brak nawet poczucia światła( ślepota

i brak nawet poczucia światła( ślepota

całkowita

całkowita

(total

(total

).

).

•

Jako niewidome określa się także

Jako niewidome określa się także

osoby, u których pole widzenia

osoby, u których pole widzenia

ograniczone jest do przestrzeni

ograniczone jest do przestrzeni

zawartej w 20 stopniach, bez

zawartej w 20 stopniach, bez

względu na ostrość widzenia.

względu na ostrość widzenia.

•

Do osób z dysfunkcją wzroku zaliczają

Do osób z dysfunkcją wzroku zaliczają

się zarówno:

się zarówno:

a) osoby, które urodziły się

a) osoby, które urodziły się

niewidome

niewidome

oraz te,

oraz te,

które utraciły wzrok we wczesnym

które utraciły wzrok we wczesnym

dzieciństwie (do 5 roku życia) i nie pamiętają

dzieciństwie (do 5 roku życia) i nie pamiętają

wrażeń wzrokowych

wrażeń wzrokowych

(

(

niewidomi

niewidomi

),

),

b)

b)

Ociemniali

Ociemniali

- utracili wzrok po 5 roku życia.

- utracili wzrok po 5 roku życia.

•

dziedziczne

dziedziczne

– czynniki genetyczne

– czynniki genetyczne

(np. wskutek barwnikowego

(np. wskutek barwnikowego

zwyrodnienia siatkówki)

zwyrodnienia siatkówki)

5. Czynniki zaburzeń wzrokowych

5. Czynniki zaburzeń wzrokowych

będących przyczynami

będących przyczynami

niepełnosprawności:

niepełnosprawności:

•

wrodzone

wrodzone

–często spowodowane

–często spowodowane

chorobami kobiet w okresie ciąży:

chorobami kobiet w okresie ciąży:

różyczką lub opryszczką narządów

różyczką lub opryszczką narządów

płciowych :niedorozwój siatkówki,

płciowych :niedorozwój siatkówki,

zapalenie rogówki, ubytek wrodzony

zapalenie rogówki, ubytek wrodzony

tęczówki, soczewki lub nerwu

tęczówki, soczewki lub nerwu

wzrokowego, stany degeneracyjne

wzrokowego, stany degeneracyjne

siatkówki, rogówki, soczewki

siatkówki, rogówki, soczewki

•

nabyte

nabyte

– w następstwie urazu oka,

– w następstwie urazu oka,

spowodowane przez jaskrę ,zaćmę,

spowodowane przez jaskrę ,zaćmę,

zmiany cukrzycowe, zwyrodnienie

zmiany cukrzycowe, zwyrodnienie

plamki związane z wiekiem (AMD),

plamki związane z wiekiem (AMD),

nowotwory oczu , choroby wieku

nowotwory oczu , choroby wieku

dziecięcego (retinopatia), ,

dziecięcego (retinopatia), ,

stwardnienie rozsiane, urazy

stwardnienie rozsiane, urazy

mechaniczne gałki ocznej.

mechaniczne gałki ocznej.

•

Przyczynami mogą być także –

Przyczynami mogą być także –

uszkodzenia kory mózgowej (np.udar

uszkodzenia kory mózgowej (np.udar

)

)

6.Typowe wypowiedzi osób mających

6.Typowe wypowiedzi osób mających

problemy ze wzrokiem:

problemy ze wzrokiem:

- Czytać mogę już tylko przy mocnym świetle,.

- Czytać mogę już tylko przy mocnym świetle,.

- Ostatnio światło oślepia mnie częściej niż dawniej.

- Ostatnio światło oślepia mnie częściej niż dawniej.

- Ludzi rozpoznaję dopiero wtedy, gdy staną tuż

- Ludzi rozpoznaję dopiero wtedy, gdy staną tuż

przede mną.

przede mną.

- Kiedy z ciemności przechodzę do światła (albo

- Kiedy z ciemności przechodzę do światła (albo

odwrotnie), przez dłuższy czas nic nie widzę.

odwrotnie), przez dłuższy czas nic nie widzę.

- Gdy chcę na coś prosto i bezpośrednio popatrzeć,

- Gdy chcę na coś prosto i bezpośrednio popatrzeć,

przestaję to widzieć.

przestaję to widzieć.

•

Normalne widzenie

Normalne widzenie

•

Retinopatia cukrzycowa

Retinopatia cukrzycowa

•

Zwyrodnienie plamki związane

Zwyrodnienie plamki związane

z wiekiem (AMD)

z wiekiem (AMD)

•

Zaćma

Zaćma

•

Jaskra zaawansowana i

Jaskra zaawansowana i

Retinitis Pigmentosa

Retinitis Pigmentosa

•

Choroby drogi wzrokowej poza

Choroby drogi wzrokowej poza

gałką oczną

gałką oczną

•

Widzenie starcze

Widzenie starcze

7. Obawy, jakie dręczące osoby

7. Obawy, jakie dręczące osoby

z upośledzeniem wzroku:

z upośledzeniem wzroku:

- strach przed zależnością od innych;

- strach przed zależnością od innych;

- strach przed bezużytecznością.

- strach przed bezużytecznością.

8. Podstawowa zasada:

8. Podstawowa zasada:

Indywidualne podejście do każdej

Indywidualne podejście do każdej

osoby niepełnosprawnej!

osoby niepełnosprawnej!

9. Ogólne zasady postępowania i

9. Ogólne zasady postępowania i

opieki nad osoba niewidomą lub

opieki nad osoba niewidomą lub

słabo widzącą:

słabo widzącą:

•

Najważniejszą sprawą jest to, by

Najważniejszą sprawą jest to, by

podchodzić do podopiecznego z

podchodzić do podopiecznego z

wyrozumiałością

wyrozumiałością

i cierpliwością

i cierpliwością

.

.

•

Pamiętajmy, że osoba z upośledzeniem

Pamiętajmy, że osoba z upośledzeniem

wzroku może uczestniczyć w komunikacji

wzroku może uczestniczyć w komunikacji

niewerbalnej w sposób bardzo

niewerbalnej w sposób bardzo

ograniczony. Dlatego z takim

ograniczony. Dlatego z takim

podopiecznym należy jak najwięcej

podopiecznym należy jak najwięcej

rozmawiać

rozmawiać

.

.

•

Niewidomy/niedowidzący radzi sobie z

Niewidomy/niedowidzący radzi sobie z

powodzeniem w wielu sytuacjach, jeżeli

powodzeniem w wielu sytuacjach, jeżeli

może oprzeć się na

może oprzeć się na

porządku i rutynie

porządku i rutynie

.

.

•

Najpierw odezwij się:

Najpierw odezwij się:

-

-

N

N

ajpierw odezwij się do osoby

ajpierw odezwij się do osoby

niewidomej.

niewidomej.

- Słysząc Twój głos niewidomy

- Słysząc Twój głos niewidomy

może ustalić gdzie jesteś.

może ustalić gdzie jesteś.

- Przedstaw wszystkie osoby

- Przedstaw wszystkie osoby

tobie towarzyszące.

tobie towarzyszące.

10. Jak zachować się w

10. Jak zachować się w

towarzystwie

towarzystwie

niewidomego?

niewidomego?

•

By wskazać drogę:

By wskazać drogę:

-

-

Wyjaśnij konkretnie np.:

Wyjaśnij konkretnie np.:

Idź 50 metrów prosto i

Idź 50 metrów prosto i

znajdziesz to po prawej

znajdziesz to po prawej

stronie ".

stronie ".

(Nie mów "idź w tę

(Nie mów "idź w tę

stronę"

stronę"

- bo to nie

- bo to nie

znaczy nic).

znaczy nic).

•

Towarzysząc

Towarzysząc

prowadź:

prowadź:

- Zaproponuj swoje ramię

- Zaproponuj swoje ramię

(lub bark) by niewidomy

(lub bark) by niewidomy

chwycił się ręką, którą

chwycił się ręką, którą

nie trzyma białej laski.

nie trzyma białej laski.

Maszeruj w jego rytm.

Maszeruj w jego rytm.

Nie ciągnij go! najlepiej

Nie ciągnij go! najlepiej

idź zawsze pół kroku

idź zawsze pół kroku

przed niewidomym .

przed niewidomym .

•

Na schodach:

Na schodach:

- Przed przeszkodami

- Przed przeszkodami

zatrzymaj się i wyjaśnij

zatrzymaj się i wyjaśnij

towarzyszowi, co i w

towarzyszowi, co i w

jakiej odległości

jakiej odległości

znajduje się przed nimi

znajduje się przed nimi

- Przy schodach powiedz:

- Przy schodach powiedz:

"Idziemy w górę / w

"Idziemy w górę / w

dół". To dużo pomaga

dół". To dużo pomaga

•

Aby pokazać gdzie

Aby pokazać gdzie

usiąść:

usiąść:

- Nie sadzaj na siłę.

- Nie sadzaj na siłę.

Spowoduj by niewidomy

Spowoduj by niewidomy

dotknął oparcia krzesła.

dotknął oparcia krzesła.

Daje to dużą orientację w

Daje to dużą orientację w

usytuowaniu siedzenia.

usytuowaniu siedzenia.

- Wybieraj takie miejsce

- Wybieraj takie miejsce

dla niewidomego żeby

dla niewidomego żeby

światło nie świeciło mu w

światło nie świeciło mu w

twarz i żeby nie musiał

twarz i żeby nie musiał

patrzeć na innych pod

patrzeć na innych pod

światło.

światło.

•

Gdy odchodzisz

Gdy odchodzisz

od stołu:

od stołu:

- Koniecznie zapowiedz

- Koniecznie zapowiedz

np. "Przepraszam, idę

np. "Przepraszam, idę

zadzwonić”.

zadzwonić”.

Jeśli tego nie zrobisz

Jeśli tego nie zrobisz

niewidomy może mówić

niewidomy może mówić

do ciebie nieobecnego.

do ciebie nieobecnego.

Leki pogarszające widzenie:

Leki pogarszające widzenie:

1. Leki odkładające się w rogówce :Amiodaron,

1. Leki odkładające się w rogówce :Amiodaron,

Indometacyna, Chlorpromazyna,

Indometacyna, Chlorpromazyna,

chlorochina(arechina).

chlorochina(arechina).

2. Leki odkładające się w soczewce(zaćma): Amiodaron,

2. Leki odkładające się w soczewce(zaćma): Amiodaron,

sterydy, Ergotamina, Tal i zaburzające akomodację;

sterydy, Ergotamina, Tal i zaburzające akomodację;

Arechina.

Arechina.

3. Leki powodujące wzrost ciśnienia

3. Leki powodujące wzrost ciśnienia

wewnatrzgałkowego: sterydy.

wewnatrzgałkowego: sterydy.

4. Leki wpływające na siatkówkę(plamkę):Arechina.

4. Leki wpływające na siatkówkę(plamkę):Arechina.

5. Leki wpływające na nerw wzrokowy: Arechina.

5. Leki wpływające na nerw wzrokowy: Arechina.

Dziękuję za uwagę!

Dziękuję za uwagę!