Osoby starsze, schorowane, wymagające pielęgnacji, powinny – o ile okoliczności na
to pozwalają – znaleźć opiekę najbliżych członków rodziny. Znane otoczenie i stały
kontakt z rodziną daje podopiecznemu poczucie bezpieczeństwa egzystencjalnego i
emocjonalnego, które są bardzo ważne w okresie powracania do zdroowia lub w
łagodzeniu cierpienia.
Opieka nad osobą starszą jest ogromnie złożona. Wymaga cierpliwości,
wyrozumiałości, zaangażowaniai i empatii.
Człowiek z wiekiem staje się coraz mniej sprawny, w pewnym momencie nie radzi
sobie z najprostrzymi czynnościami dnia codziennego. Opiekun musi zadbać nie
tylko o zaspokojenie podstawowych potrzeb osoby starszej takich jak odżywianie i
czynności fizjologiczne, niezbędna jest także kontrola przyjmowania leków,
utrzymanie porządku w miejscu pobytu, pielęgnacja ciała oraz przystosowanie
otoczenia do potrzeb i możliwości człowieka niepełnosprawnego.
Odżywianie osoby starszej
Osoby w podeszłym wieku często nie mają apetytu. W takiej sytuacji nie należy ich
zmuszać do jedzenia. Brak łaknienia jest reakcją ochroną organizmu przed
przeciążeniem, ponieważ proces trawienny wymaga również siły. Bardzo ważne w
diecie są płyny. Pomino braku pragnienia, należy dużo pić: wody mineralnej, herbaty,
soków owocowych. Należy przygotowywać lekko strawne i smaczne posiłki. Jeżeli
osoba może wstawać powinna jeść posiłki razem z rodzinną. Gdy jednak nie może
się przemieszczać, należy dotrzymać jej towarzystwa i ewentualnie pomoć w
jedzeniu i piciu. Elastyczna rurka (słomka) ułatwia picie , w sytuacji gdy osoba nie
może siedzieć.
Czystość
Złe warunki higieniczne sprzyjają występowaniu infekcji.
• Osoba, którą się opiekujemy powinna nosić lekką, łatwą do prania odzież,
mieć związane długie włosy;
• Pokój podopiecznego oraz całe mieszkanie powinny być utrzymane w
czystości i regulanie sprzątane;
• Basen, kaczkę i inne przedmioty używane do toalety po każdym użyciu należy
gruntownie wyczyścić.
Zakładanie pieluchomajtek
Należy ułożyć osobę na boku, podsunąć rozłożoną pieluchę wzdłuż ciała. Następnie odwrócić na drugi bok, wyciągając drugą część pieluchomajtek spod pośladków i
lędźwi. Na koniec ułożyć podopiecznego w pozycji na wznak i zakleić pieluchę.
Pielęgnacja ciała osoby starszej
O ile stan osoby na to pozwala, powina być codziennie cała myta.Właściwa
pielęgnacja nie tylko poprawia samopoczucie podopiecznego, ale też sprzyja
pobudzeniu krążenia obwodowego i poprawie funkcji skóry. Zmiana bielizny osobistej
powinna następować po każdym myciu. Jeżeli osoba samodzielnie wykonuje
toaletę, należy nie zamykać drzwi od łazienki ze względu na bezpieczeństwo.
Pokój osoby starszej
Gdy w domu opiekujemy się osobą starszą, zchorowaną należy przestwić porządek
dnia codziennego do jej potrzeb. Należy zadbać o to, by czuła się dobrze w naszym
domu. Ważne są:
• własny pokój zapewniając spokój,
• ulubione przedmioty, bibeloty,
• dużo światła naturalnego oraz dobre oświetlenie pomieszczenia,
• dywany, chodniki nie stwarzające możliwości potknięcia się,
• ideałem jest bliskość toalety i łazienki,
• możliwość wietrzenia, bez występowania przeciągów,
• rośliny, media: telewizor, radio,
• możliwość regulowania temperatury, osoby starsze często potrzebują
dodatkowgo ogrzewania.
Ścielenie łóżka
Jeżeli osoba jest obłożnie chora, należy przynajmniej dwa razy dziennie prześcielić
jej łóżko – wstrząsnąć poduszkę, kołudrę i prześcieradło oraz w miarę możliwości
zmienić podkład . Trzeba być ostrożnym aby podczas zmiany prześcieradła chory nie
wypadł z łóżka. Nie osłoniętą stronę
łóżka należy zabezpieczyć trudno przesuwalnym sprzętem ( np.masywnym
krzesłem)
lub wykonać tę czynność we dwie osoby.
Działania zapobiegawcze
• Osoba obłożnie chora nie powinna za długo leżeć w tej smej pozycji, należy ją zmieniać co dwie godziny (prawa strona, lewa strona, na plecach);
• Prześcieradło musi być naprężone, podopieczny nie może leżeć na guzikach,
szwach lub okruszynach;
• Wrażliwe na ucisk miejsca można chronić za pomocą poduszek, wałków,
szczególnie narażone na odleżyny są pięty, kość ogonowa i łopatki;
• Pielęgnacja skóry: codzienne mycie i dokładne osuszanie, zmiana wilgotnej
lub przemoczonej bielizny, pielęgnacja paznokci i skóry, oraz ochrona przed
wysychaniem poprzez stosowanie środków nawilżających;
• Osoby mające trudności z przemieszczaniem, powinny starać się poruszać;
• Aby pobudzić krążenie, należy nacierać zimną wodą i ręcznikiem ciało oraz
wcierać wodę kolońską.
Odleżyny
Niezależnie od powodu, z jakiego dana osoba wymaga opieki, jednym z
najczęstszych powikłań długiego przebywania w łóżku są odleżyny. Jest to
miejscowa martwica skóry, tkanki podskórnej, a czasem i mięśniowej, która prowadzi
do rozległego i głębokiego owrzodzenia w miejscu długotrwałego ucisku. Odleżyny
mogą powstawać w miejscach tj. łopatki, łokcie, potylica, w okolicach krawędzi
miednicy, kości ogonowej, pięty i paluchy, a nawet w małżowinach usznych. Jeżeli
chory leży na boku, odleżyny występują w okolicy stawu biodrowego, po wewnętrznej
stronie kolan, w okolicy kostek i za uszami.
Przyczyny
Długotrwały ucisk, który hamuje dopływ krwi. Powoduje to niedobór tlenu w tkankach
oraz rozpad skóry i leżących pod nią mięśni.
Ryzyko zachorowania
Grupą najbardziej narażoną na powstanie odleżyn są chorzy z ciężkimi urazami
centralnego układu nerwowego, nieprzytomni oraz osoby, które nie mogą zmieniać
pozycji ciała. Bezpośrednią przyczyną może być tarcie i podrażnianie skóry przez
szorstkie podkłady, fałdy i guziki na prześcieradle oraz odzieży, wilgoć powstającą
przy poceniu się, nietrzymaniu moczu i stolca. Wszystkie te czynniki mogą
doprowadzić do szybkiego powstania odleżyn u osób obłożnie chorych.
Zapobieganie
• Należy zmieniać choremu pozycję co najmniej co 2 godziny - układać chorego
na plecach, boku, a nawet na brzuchu. Trzeba zwracać uwagę na ułożenie
nóg – nie mogą się one wzajemnie uciskać, co zdarza się przy ułożeniu
bocznym.
• Aby poprawić krążenie krwi, po umyciu skórę należy mocniej wycierać
ręcznikiem, nacierać i oklepywać aż do zaróżowienia. Do nacierania można
wykorzystać: spirytus, wodę kolońską, wodę z octem.
• Skórę należy utrzymać w idealnej czystosci oraz zabezpieczyć ją przed
działaniem wilgoci. Okolice skóry, które narażone są na wilgoć smaruje się
wazeliną, oliwą lub tłustym kremem, aby w ten sposób tworzyć warstwę
ochraniającą. Można wykorzystać też talk.
• Bielizna pościelowa powinna być często zmieniana. Należy pilnować, by była
wygładzona, bez zmarszczeń. Podobnie zwracać trzeba uwagę na bieliznę
chorego, prostować i wygładzać jej zagięcia. Przykrycie powinno być lekkie i
miękkie. Należy starannie usunąć wszelkie okruchy z łożka.
• Stosowanie środków pomocniczych t.j.kółko gumowe, poduszki z pianogumy
pod pośladki, nadmuchiwane opaski, kółka z waty pod łokcie i pięty, a dla
osób najbardziej narażonych – specjalne materace przeciwodleżynowe
wypełnione żelem silikonowym lub wodą umożliwiające równomierne
rozłożenie ciężaru ciała. Jako podkład bardzo dobrze służy skóra barania.
• Ważna jest dokładna kontrola stanu skóry co najmniej raz na dzień.
Leczenie
Lekarz może oczyścić owrzodzenia. Jeżeli martwiczych tkanek jest dużo, konieczne
staje się ich wycięcie.Istotne jest również łagodzenie odczynu zapalnego wokół
owrzodzeń. Rany przemywa się solą fizjologiczną, stosuje preparaty przyspieszające
gojenie oraz łagodzące podrażnienia. Brzegi owrzodzeń zabezpiecza się pastą
cynkową.
Po tych zabiegach rany osłania się opatrunkiem z użyciem specjalnego
hipoalergicznego plastra do zabezpieczania opatrunków. Stosuje się
półprzepuszczalne opatrunki: hydrożelowe i żelowo-hydrokoloidowe.
Leczenie operacyjne polega na chirurgicznym wycięciu martwych tkanek i pokryciu
ubytka warstwą zdrowych, pobranych z innego miejsca. Jednak takie zabiegi
przeprowadza się przede wszystkim u młodych osób w ogólnie dobrym stanie
zdrowia.
Możliwe następstwa i powikłania
Jeżeli leczenie nie zostało rozpoczęte dostatecznie wczesnie , może dojść do
uszkodzenia mięśni i kości. W rozległej postaci niosą niebezpieczeństwo zakażenia.
Nieleczone mogą doprowadzić do zgonu.