ŚMIERĆ (mors)

ŚMIERĆ (mors)

M

M

ARTWICA

ARTWICA

(necrosis)

(necrosis)

APOPTOZA

APOPTOZA

(apoptosis)

(apoptosis)

wykład 2/III r. s.: Zmiany wsteczne I

wykład 2/III r. s.: Zmiany wsteczne I

(prof. K.W. Zieliński)

(prof. K.W. Zieliński)

zwyrodnienia –
degeneretiones

zaniki – atrophiae 

martwice – necroses

śmierć – mors

Zmiany wsteczne:

Grupa zjawisk morfologicznych, u podłoża których
obserwuje się obniżenie metabolizmu komórek /
tkanek / narządów, na ogół z uproszczeniem ich
struktury lub zmniejszeniem liczby i wielkości komórek

Potocznie nazywane „uszkodzeniami” (łac. laesiones)

Śmierć organizmu – łac. mors, ang. death

 

Trwałe zatrzymanie funkcji życiowych całego organizmu. Jest to
proces niejednoczasowy:

 

agonia

śmierć kliniczna

(zatrzymanie

krążenia i

oddychania)

śmierć osobnicza

(martwica kory

mózgowej)

śmierć biologiczna

gnicie

przeobrażenia
pośmiertne

reakcje interletalne

pojawienie się znamion śmierci

czas

ży

w

o

tn

o

ść

Niepewne

Niepewne

palor mortis – bladość pośmiertna

calor mortis – oziębienie pośmiertne

Pewne

rigor mortis – stężenie pośmiertne (trwałe połączenie białek

aktyny i miozyny)

livores mortis - plamy opadowe (przemieszczanie grawitacyjne

krwi i skrzepów)

•

nienasiękowe

•

nasiękowe

Przemiany pośmiertne

putrefactio - gnicie

mumificatio - mumifikacja

saponificatio - zmydlanie

przemiana torfowiskowa

Znamiona śmierci:

Znamiona śmierci:

łac.

łac.

stigmata mortis,

stigmata mortis,

ang.

ang.

death signs

death signs

Martwica – łac. necrosis, ang. necrosis

Z gr. οο̉ νεκρός (ho nekros) - 1. trup, martwy, 2. konający + gr. „-οσις” (-
osis) lub „-ασις” (-asis) - gr. przyrostek rzeczownikowy oznaczający 1.
„właściwość, treść”; a także 2. „chorobę”.

Stan śmierci niektórych obszarów narządów,
tkanek i/lub pojedynczych komórek, który
dokonał się w żyjącym organizmie i mający swoje
wykładniki morfologiczne.

Obumieranie - łac. necrobiosis ang. necrobiosis

Z gr. οο̉ νεκρός (ho nekros) - 1. trup, martwy, 2. konajacy + gr. „βίος”
(bios) - w znaczeniu: „życie” (biologiczne), „odnoszączy się do życia i
żywych organizmów” + gr. „-οσις” lub „-ασις” (-osis) lub (-asis) - gr.
przyrostek rzeczownikowy oznaczający 1. „właściwość, treść”; a także 2.
„chorobę”.

„Powolna” martwica poprzedzona odwracalnym
zwyrodnieniem.

Wspólne połączenie tych słów może się wydawać trochę
niefortunne, choć przy głębszym zastanowieniu, wydaje się, że
oddaje ono istotę sprawy, tj. stopniowej śmierci tkanek lub
komórek w żyjącym organizmie. Nazwa ta została wprowadzona
przez K.H Schulza i rozpowszechniona przez Rudolfa Virchowa
(1821-1902)

Czynniki martwicorodne:

egzogenne:

 fizyczne ( uraz, niskie/wysokie temperatury,

promieniowanie mikrofalowe, UV, jonizujące,

energia elektryczna)
 chemiczne (kwasy, zasady, sole, metale ciężkie i

inne)
 biologiczne (mikroorganizmy, pasożyty, jady

bakteryjne)

endogenne:

 niedotlenienie
 niedokrwienie
 toksemia metaboliczna (np. mocznica, cholemia,

uszkodzenie reperfuzyjne)
 endotoksemia bakteryjna

martwica programowana (apoptoza)

Etapy uszkodzenia

Etapy uszkodzenia

komórki

komórki

Rodzaje martwicy:

1. martwica skrzepowa (necrosis coagulativa,
denaturativa): zawał serca, martwica nabłonka
kanalików nerkowych, itd. (przewaga procesów
denatruacji białek = uszkodzenie ich struktury drugo-,
trzecio- i czwartorzędowej):

 serowacenie (caseificatio): gruźlica, szybko
rosnące nowotwory
 martwica woskowa (necrosis cerea): mieśnie
proste brzucha w przebiegu duru brzusznego
martwica tkanki tłuszczowej
(cytostetonecrosis): w ostrym zapaleniu trzustki
martwica włóknikowa (necrosis fibrinoidea):
choroby kolagenu
 zgorzel (gangraena) martwica połączona z
heterolizą bakteryjną

Rodzaje martwicy (cd):

2. martwica rozpływna (necrosis colliquativa):
ognisko zawałowe w mózgu, owrzodzenie trawienne
(przewaga procesów autolizy)

3. apoptoza (apoptosis)

Martwica skrzepowa – zawał blady serca

Martwica rozpływna – owrzodzenie trawienne żołądka

Ogólna morfologia
uszkodzenia
komórki

Mechanizmy
prowadzące do
powstawania martwicy

(na przykładzie martwicy w
przebiegu zawału).

Zawał (łac. infarctus,
ang. infarct) to
postać martwicy
wywołana
zatrzymaniem
perfuzji krwi przez
tkankę

Infarctus

Z łac. „in” - „na, w, ku, do

środka” lub wzmocnienie

znaczenia + łac. „farctus” -

„napchany, nadziany,

nafaszerowany”.

Pol. termin „nadzianka krwawa”

– dawna nazwa wprowadzona

przez Tadeusza Browicza (1847-

1928) – odnoszona do zawału
krwotocznego płuca

Zamkniecie dopływu krwi
►zawał blady (

infarctus

pallidus

)

Zamkniecie odpływu krwi ►
zawał czerwony (

infarctus

ruber

)

Rycina „apoplexie du couer” z
atlasu Jeana Cruveilhiera
wydanego w latach 1828-42

Bodziec z genomu komórkowego, brak

bodźców hormonalnych, Tumour

Necrosis Factor i inne

Aktywacja enzymów wewnątrzkomórkowych zależnych od

Ca

++

(mechanizm kaspasowy i serpasowy), białka rodziny

Bcl-2 (mitochondria)

 

 

↓

↓

 

 

  

Endonuklezy ► fragmentacja DNA, kondensacja

chromatyny

 

 Proteazy ► rozbicie cytoskeletonu, obkurczenie komórki

 

 Transglutaminazy ► łączenie nici białkowych zawartych

w cytoplazmie

 

 

 

↓

↓

 

 

Mechanizmy prowadzące do

apoptozy

 

 

↓

↓

 

 

Powstanie ciałek apoptotycznych

Uprzątanie przez makrofagi (bez udziału innych komórek

nacieku zapalnego !)

 

 

↓

↓

 

 

Etapy martwicy
i apoptozy