Ewa Szeląg
Zakład Pielęgniarstwa
Klinicznego
AHE Łódź

Bioterroryzm - zagrożenie
współczesnego świata ?

Czy placówki medyczne są
przygotowane na
ewentualny atak ?

Skażenie promieniotwórcze

Przyczyny skażeń
promieniotwórczych

♦ wypadki w przemyśle lub zakładach
opieki
zdrowotnej;

♦ działania terrorystyczne (broń
atomowa, izotopy
radioaktywne).

Zawadzki A., Jureczko R.: Postępowanie ratunkowe w zagrożeniach środowiskowych. (w)Medycyna ratunkowa
i katastrof. PZWL Warszawa. 2007:90-134.

Promieniowanie jonizujące powoduje
uszkodzenie wszystkich struktur
komórkowych, ale najbardziej wrażliwy jest
DNA.

Uszkodzenie DNA prowadzi do śmierci
popromiennej.

Śmiertelna dawka:
dla większości komórek wynosi 2,0 Gy,
dla wrażliwszych na promieniowanie
komórek, wynosi 0,5-1,0 Gy

Najbardziej wrażliwe komórki:

szpik;
nabłonki jelit i
naskórka.

Postępowanie przedszpitalne

W skażeniach materiałem radioaktywnym
poszkodowany narażony jest

nadal

działania promieniowania, przy czym istnieje
ryzyko napromieniowania osób biorących
udział w akcji ratunkowej oraz leczeniu tych
chorych.

Pacjentów skażonych materiałem
radioaktywnym należy odkazić:

◙ Zdejmujemy odzież i umieszczamy w
specjalnych
oznaczonych pojemnikach;
◙

Skórę myjemy wodą z mydłem , zwracając

szczególną
uwagę na naturalne otwory ciała;

◙ Przykrywamy rany;

◙ Przeprowadzamy segregację
poszkodowanych (po
odkażeniu).

◙ Kierownik akcji ratunkowej przekazuje
informację do
CPR o przyczynie
napromieniowania.

◙ Po zakończonej akcji wszystkie osoby
biorące w akcji,
jak i sprzęt musi być poddany kontroli
dozymetrycznej.

Postępowanie przedszpitalne
cd.

Choroba popromienna

Ostry zespół

popromienny (ARS- Acute radiotion syndrome)

Wyróżniamy 4 podzespoły ARS:

Zespół szpiku kostnego;

Zespół żołądkowo-jelitowy;

Zespół ośrodkowego układu nerwowego;

Zespół skórny.

Przy czym ww. zespoły mogą ze sobą współistnieć.
Nasilenie objawów oraz czas wystąpienia zależy od
wielkości pochłoniętej dawki.

Przebieg ARS:

◙ Okres prodromalny (zwiastunowy);

◙ Okres latencji (ukryty);

◙ Okres ostrej choroby;

◙ Okres powrotu do zdrowia lub śmierć.

Leczenie-postępowanie:

■ Izolowanie chorego (Zapewnienie
warunków
chroniących przed zakażeniem);

■ Antybiotykoterapia;

■ Przetaczanie preparatów krwi;

■ Przeszczep szpiku.

Pochłonięcie dawki 3 Gy równomiernie
przez ciało jest w 50% śmiertelne.

Zespół szpiku kostnego (mała dawka
energii)

Objawy:

• W fazie prodromalnej (nieswoiste): znużenie,
wymioty, ból głowy, nudności, bezsenność.Po 3.
Dniach następuje poprawa ogólnego stanu
zdrowia.

• Szybko dochodzi do limfocytopenii,
leukopenii, trombocytopenii, spadku odporności
oraz krwotoków spowodowanych zaburzeniem
krzepnięcia.

• Późno występuje spadek erytrocytów.

• Zgon : uogólnione zakażenie i niemożność
opanowania krwotoku.

Zespół żołądkowo-jelitowy

Występuje w wyniku pochłonięcia dawki
promieniowania powyżej 5Gy.

Objawy

zależą od dawki promieniowania

(nudności, wymioty, bóle głowy, biegunka,
temperatura, silne bóle głowy z zaburzeniami
świadomości.)

Po 24. godz. następuje okres latencji trwający
od 2.-7. dni.

Ostra faza choroby

, charakteryzująca się

zapaleniem błony śluzowej jamy ustnej, gardła,
przełyku , wzdęciem jelit, niedrożnością,
krwistymi biegunkami, zaburzeniami wodno-
elektrolitowymi oraz powikłaniami
wielofunkcyjnymi.

W wyniku wystąpienia ww. powikłań może rozwinąć się
niewydolność wielonarządowa.

Leczenie

◘ Nawodnienie;

◘ Odżywienie (preparaty ze zwiększoną
zawartością
glutaminy);

◘ Lecenie przeciwbólowe(niesterydowe leki
przeciwzapalne, opiaty);

◘ Antybiotyki o szerokim spektrum działania;

◘ Suplementacja elektrolitów ,
mikroelementów i witamin
(A i E);

Zespół skórny

Zmiany skórne powodują duże dawki
promieniowania (w przypadku ekspozycji
na cały organizm dawki są śmiertelne.)

Faza latencji trwa od kilku dni do kilku
tygodni

Objawy:

□ Zaczerwienie;

□ Pieczenie;

□ Swędzenie i ból w miejscach ;

Zespół Ośrodkowego Układu
Nerwowego

Zespół występuje wówczas, gdy dawka
wchłoniętego promieniowania przekracza
20Gy

Objawy:

►

Zaburzenia świadomości;

►

Śpiączka;

►

Zgon

(na skutek dużych uszkodzeń OUN i

naczyń ).

Ostra faza:

◊ Rumień przypominający oparzenie
termiczne;

◊ Złuszczanie suche lub wilgotne;

◊ Powstanie pęcherzy;

◊ Owrzodzeń, martwica.

Leczenie:

Wczesne działania

leczenie przeciwbólowe,
przeciwzapalne(miejscowo),
antagoniści receptorów histaminowych.

W okresie ostrym:

włączenie antybiotyków i
glikokortykosteroidów.

W przypadków owrzodzeń i martwicy leczenie
chirurgiczne.

Przestrzeganie zasad aseptyki !!!

Terroryzm

jest to bezprawne i nielegalne użycie przemocy
z zamiarem wymuszenia jakiegoś działania lub
zastraszenia określonej społeczności, rządu w
celu osiągnięcia celów politycznych,
społecznych, religijnych bądź osobistych.

Bioterroryzm

jest rodzajem terroryzmu z użyciem środków
pochodzenia biologicznego, najczęściej bakterii
lub wirusów.

Czynniki, które mogą świadczyć o
możliwym ataku bioterrorystycznym (broń
biologiczna)

 Duża liczba zachorowań z podobnym
zespołem objawów o nieustalonej przyczynie
w zdrowej do tej pory populacji;

 Ciężki nietypowy przebieg, duża liczba

przypadków śmiertelnych;
Słaba odpowiedź na na rutynowe leczenie;

 Niezwykła jednostka chorobowa na danym

terenie;

Pojedyncze przypadki chorób niezwykle
rzadkich;

Choroba endemiczna poza normalnym
sezonem największego nasilenia;

 Atypowe drogi przenoszenia wskazujące na
celowe skażenie źródeł wody pitnej lub
żywności;

 Potwierdzony laboratoryjnie atypowy szczep

mikroorganizmu.

Zagrożenie patogenami

(wybrane kryteria idealnego środka jako broni

biologicznej

– Chomiczewski K.: Zagrożenia bioterroryzmem.

Przegl.Epidem.2003/57)

 Udowodniona wcześniej skuteczność jako

broni biologicznej.

 Wysoki współczynnik

zachorowalnośći/chorobowości i/lub
śmiertelności.

 Niskie dawki infekcyjne/toksyczne.

 Duża zakaźność i krótki okres inkubacji.

 Duże straty socjoekonomiczne:

 atak na uprawy

 atak na zwięrzęta

 Trudność wykrycia we wczesnym etapie

ataku.

 Duża dostępność.
 Niski koszt produkcji.

 Łatwość rozpowszechniania.
 Brak, lub mała skuteczność profilaktyki,
ochrony i

leczenia.

Kobza J.:Zdrowie publ. Cz.1 ŚUM w Katowicach 2008

Bezpośrednim celem ataku bioterrorystycznego
jest

ludność

, a pośrednim

zwierzęta hodowlane, uprawy roślin, żywność,
a szczególnie ujęcia wody pitnej.

Koszt użycia broni biologicznej:

Broń konwencjonalna - 2000 $ na 1 km

Broń chemiczna - 600 $ na 1 km

Broń biologiczna - 1 $ na 1 km

CDC w Stanach
Zjednoczonych(1999):

■ Kategoria A :
patogeny wywołujące śmiertelne
choroby, łatwo rozprzestrzeniające się,
stanowiące poważne zagrożenie dla
zdrowia publicznego i wymagające
nadzoru.

Należą do nich:

■ Variola maior

(ospa prawdziwa);

■ Bacillus anthracis

(wąglik);

■ Colstridum botilinum

(jad

kiełbasiany);

■ Yersinia pestis

(dżuma )

■ Rycyna

■ Kategoria B:

patogeny wywołujące groźne choroby o
umiarkowanej śmiertelności,
wymagające nadzoru.

Należą do nich

■ Brucella

(gorączką maltańską)

■ Salmonella, Escherichia coli,
Shigella,
■ Coxsiela brunetti

(gorączka Q ),

■ Staphylococcus

(gronkowiec),

■ Rickettsia prowazekii (

dur

plamisty)

■ Alphaviride

(gorączka

krwotoczna)

■ Vibrio cholerae

(przecinkowiec

cholery).

■ Kategoria C:

patogeny uzyskane metodą
inżynierii genetycznej.

Należą do nich:

■ Hantaviridae;
■ Mycoplasma;
■ Flaviridae –gorączka
krwotoczna

Drogi wniknięcia czynnika
biologicznego:

♦ błony śluzowe;

♦ droga wziewna;

♦ droga pokarmowa.

Wąglik - Bacillus anthracis

jest chorobą odzwierzęcą, rzadko
występującą u ludzi.

Czynnik etiologiczny

: laseczka wąglika

(Bacillus anthracis), jedna z
największych znanych bakterii.

Wytwarza zarodniki odporne na czynniki
fizyczne temp.120-150 C) i chemiczne, mogące
przetrwać w glebie kilkadziesiąt lat.

Promienie słoneczne zabijają je po 4 dniach.

Źródło zakażenia:

zwierzęta (bydło,

owce, kozy, konie, świnie, renifery, wielbłądy) i
produkty zwierzęce zakażone wąglikiem
(szczecina, skóra) oraz zakażona gleba.

Nie obserwuje się przenoszenia zakażenia z człowieka
na człowieka.

Podatność na zakażenie

: wrażliwość ludzi

przy typowym narażeniu jest ograniczona.
Przechorowanie nie daje trwałej
odporności.

Okres wylęgania

: średnio 2-3 dni,

maksymalnie do 10 dni od kontaktu z bakterią.

Przebieg choroby:

w zależności od drogi wniknięcia bakterii
wyróżnia się trzy postacie:

skórną,

płucną,

jelitową,

mogące z różną częstością prowadzić do
postaci uogólnionej.

Postać skórna

- najczęściej spotykana postać

u ludzi (90 % przypadków zachorowań), cechuje się
wytworzeniem w miejscu zakażenia "czarnej krosty„

formy zarodnikowe (przetrwalniki) przekształcają się w
formy wegetatywne, które decydują o dalszych
objawach infekcji.

Cechą charakterystyczną grudki jest jej bezbolesność,
otoczenie wykazuje silny świąd.

Objawem
towarzyszącym jest
zwykle
powiększenie
okolicznych węzłów
chłonnych, rzadziej
gorączka.

Choroba trwa
zwykle 2-3
tygodnie.

W fazie gojenia
strup odpada
pozostawiając
bliznę.

Postać jelitowa

występuje po spożyciu

mięsa zwierząt zarażonych laseczką wąglika.

Objawy

przypominają ostry nieżyt żołądkowo-

jelitowy (gorączka, dreszcze, bóle brzucha,
bóle głowy, wzdęcia, wymioty, krwawa
biegunka).

W wyniku powstawania w jelitach
karbunkułów uszkadzających ściany jelit,
czego objawem jest krwawa biegunka,
przebieg tej postaci jest ciężki, zwykle
śmiertelny.

Postać płucna

(choroba gałganiarzy)

Nagły początek sugerujący infekcję dróg
ddechowych

(bóle głowy, czasem nieżyt nosa i łzawienie,
gorączka, następnie męczący kaszel z
odkrztuszaniem plwociny śluzowej, a później
rdzawej lub krwisto-pienistej)

Przebieg jest zwykle ciężki, dający obraz
odoskrzelowego, krwotocznego zapalenia płuc.

Postać uogólniona

Mogąca być powikłaniem (zejściem) każdej z
ww. postaci, najrzadziej postaci skórnej.

Przebiega ona pod postacią ostrej posocznicy
krwotocznej (zakażenie uogólnione), krew
staje się ciemna, gęsta jak smoła (stąd m.in.
nazwa choroby - wąglik),

występują liczne zmiany krwotoczne w
narządach wewnętrznych,
wysoka gorączka, leukocytoza, spadek
ciśnienia, zapaść i zgon

Profilaktyka:

Szczepionki stosowane są wyłącznie u
zwierząt hodowlanych, rzadko u osób
narażonych zawodowo.
U tych osób duże znaczenie mają środki
ochrony osobistej i nadzór
epidemiologiczny nad produktami
odzwierzęcymi.

Polska jest uważana za kraj praktycznie
wolny od wąglika .
Zachorowania zdarzały się
incydentalnie.

Gorączki krwotoczne - Ebola,
Marburg

Wirusy z rodziny Filoviridae są czynnikiem
etiologicznym choroby Marburg i Ebola, objętej nazwą
afrykańska gorączka krwotoczna.

Charakterystyka kliniczna.

Początek choroby

jest nagły, ostry, z

silnym bólem głowy, bólami mięśni, uczuciem
ogólnego rozbicia.

Pojawiają się

: wysoka gorączka, wymioty,

ból gardła, odczyn ze strony opłucnej z
suchym, męczącym kaszlem,
wysypka plamisto-grudkowa oraz wykwity na
błonach śluzowych

Zapalenie wątroby, mięśnia sercowego, trzustki, płuc,
jąder, nerek. Śmiertelność waha się od 27% przy
chorobie marburskiej, do 50-90% przy zakażeniu
wirusem Ebola.

Leczenie swoiste.

Nie istnieje; zalecane jest podawanie
plazmy ozdrowieńców (wolnych od
zakażenia wirusem HIV i WZW).

Zapobieganie i zwalczanie.

Unieszkodliwienie źródła zakażenia -
chory powinien być izolowany w szpitalu
zakaźnym w okresie ostrym choroby i co
najmniej 7 dni po ustąpieniu objawów;
łączny okres izolacji chorego nie może
być krótszy niż 21 dni;

OSPA PRAWDZIWA Variola vera

Katarzyna Fleischer

1958r - WHO wprowadziło program
wykorzenienia ospy
1980 -WHO ogłasza raport o eradykacji ospy

Zgodnie z zaleceniami WHO
• przechowuje się 200mln dawek szczepionki
liofilizowanej (Genewa, Lozanna, New Dehli);

• wirus przechowywany jest w

USA (Atlanta,

CDC)

i w

Rosji (Moskwa, Instytut

Preparatów Wirusowych)

, gdzie prowadzone

są badania nad tzw. białymi pokswirusami, tj.
ortopokswirusami podobnymi do ospy
prawdziwej

Epidemiologia:

• rezerwuar i
źródło zakażenia –
wyłącznie
człowiek;

• brak zakażeń
bezobjawowych i
nosicielstwa;

• trwała
odporność po
przebyciu choroby.

Zakaźność:

■ od początku choroby, tj. temp  38C i

pojawienie się wysypki do momentu
oddzielenia się strupów, tj. przez 3 – 4 tyg. / 6-
9 tydzień drogą powietrzno-kropelkową i
powietrzno-pyłową (gardło, jama ustna)
potem kontaktową (wydzielina z pękniętych
krost, zanieczyszczone przedmioty)

■ wystarczy 10-100 cząstek wirusa

■ najbardziej zakaźni są chorzy kaszlący i z
krwotoczną postacią ospy!

Powikłania:

zapalenie mózgu,
głuchota,
ślepota z powodu
bielma,
zapalenie jąder,
zapalenie płuc,
zaburzenia
krążenia, ropne
zapalenie skóry,
bakteriemia,
posocznica;