LEKI PRZECIWWYMIOTNE

Mechanizm powstania
wymiotów



ośrodek
wymiotów: twór
siatkowaty
rdzenia
przedłużonego
(jądro pasma
samotnego)



włókna aferentne z:

strefy chemoreceptorowej
ucha wewnętrznego
gardła i przewodu

pokarmowego

wyższych ośrodków

mózgu (kora, wzgórze,
podwzgórze



włókna eferentne (n.X)

Strefa chemoreceptorowa



pole najdalsze (na dnie komory IV) –

chemoreceptorowa strefa wyzwalająca

(chemoreceptor trigger zone – CTZ)



receptory dopaminowe D2 pobudzane

przez wysokie stężenia związków

emetogennych: jony wapnia, morfina,

emetyna, digoksyna, mocznik



poza barierą krew-mózg



substancje we krwi i w PMR

Ośrodek wymiotny



wewnątrz bariery krew-mózg



indukuje wymioty, koordynuje
proces wymiotów, otrzymuje i
integruje bodźce z różnych źródeł



receptory pobudzające: nudności,
wymioty

neuroprzekaźniki



dopamina:

w polu najdalszym rec. D2,

antagoniści rec. D2 zapobiegają wymiotom po

apomorfinie



histamina, acetylocholina:

rec. H1 i M w jądrze

pasma samotnego, antagoniści tych rec skuteczni

w kinetozach



morfina:

rec delta/kappa – wymioty, ui – hamuje

wymioty ( nie ma leku)



serotonina:

rec 5HT3 za zakończeniach

aferentnych nerwu X, w polu najdalszym i jądrze

pasma samotnego; leki przeciwnowotworowe

powodują uwalnianie serotoniny działającej na rec.

n.X i nerwów trzewnych, przewodzących bodźce do
ośrodka wymiotnego

(antagoniści rec 5-HT3 nie

hamują wymiotów po apomorfinie i emetynie)

Leki przeciwwymiotne

Nie ma jednego uniwersalnego
leku przeciwwymiotnego, który
działałby niezależnie od
przyczyny powstania
wymiotów

Leczenie przyczynowe!

Przyczyny wymiotów:



ciąża, ostre zatrucia, leki



choroby układu sercowo – naczyniowego (przełom

nadciśnieniowy, zawał mięśnia sercowego, zator

płuc),



choroby przewodu pokarmowego oraz górnej połowy

jamy brzusznej (ostre zapalenie trzustki, pęcherzyka

żółciowego, wątroby, wyrostka robaczkowego, dróg

moczowych, kolka żółciowa i nerkowa, „ostry

brzuch”, choroby żołądka i dwunastnicy: zapalenie

błony śluzowej żołądka i XII-cy, przepuklina

przełykowa, choroba wrzodowa, nowotwory żołądka,

obecność ciał obcych, zwężenie odźwiernika)



przyczyny metaboliczne (kwasica cukrzycowa,

mocznicowa, porfiria, przełomy hiperkalcemiczne),

przyczyny endokrynologiczne (przełom nadnerczowy,

tarczycowy hipermetaboliczny),

Przyczyny wymiotów:



przyczyny neurologiczne (wzrost ciśnienia śródczaszkowego –

guz, krwotok, urazy czaszki, zapalenie opon mózgowych i

mózgu, choroby naczyniowe mózgu – migrena, udar mózgu),

oftalmologiczne (jaskra), otologiczne (zespół Meniera).



choroby nowotworowe

zaburzenia funkcji przewodu pokarmowego: zaleganie pokarmu

w żołądku, niedrożność jelit

podrażnienie gardła spowodowane grzybicą lub utrudnionym

odkrztuszaniem wydzieliny z oskrzeli, nieżytem nosa

wywołującym drażnienie tylnej ściany gardła

działania niepożądane leków
metaboliczne: hiperkalcemia, mocznica
toksyczne: radioterapia, chemioterapia, infekcje, zespoły

paraneoplastyczne

przerzuty do mózgu
czynniki psychosomatyczne: lęk, strach, przykre zapachy, widok

jedzenia

ból
zaburzenia naczyniowo - sercowe

Pochodne

fenotiazyny



I grupa o udowodnionym działaniu



doraźne objawowe leczenie nudności i wymiotów

(szczególnie wyw. pobudzeniem nerwu X)



mogą byś skuteczne w łagodnych wymiotach po

stosowaniu leków onkostatycznych



nieskuteczne w silnych wymiotach



skuteczność rośnie z wzrostem dawki (ale działania

niepożądane)

Prochlorperazyna – chlorperazinum
Chlorpromazyna – fenactil
Tietylperazyna – torecan
Prometazyna – diphergan
Tiorydazyna nie ma znaczenia w wymiotach

Pochodne

butyrofenonu



przeciętne działanie przeciwwymiotne



mało skuteczne w monoterpaii wymiotów
wywołanych lekami
przeciwnowotoworowymi



Domperidon – lek z wyboru w leczeniu
wymiotów u osób z ch. Parkinsona i
leczonych dopaminomimetykami

Droperidol – droperidol
Haloperidol – haloperidol
Domperidon - motilium

Pochodne

benzamidu



metoklopramid wprowadzony jako lek prokinetyczny i

w standardowych dawkach nie wykazuje działania

przeciwwymiotnego



Pobudza motorykę: przyspiesza opróżnianie żołądka,

skraca czas pasażu jelitowego, zwiększa ciśnienie w

obrębie dolnego zwieracza przełyku



stosowany chorobie refluksowej przełyku



duże dawki: antagonista rec. D2 w oun i splocie

śródściennym błony mięśniowej przewodu

pokarmowego i agonista rec. 5-HT4



nieskuteczny w wymiotach błędnikowych



zmniejsza nasilenie wymiotów u chorych

leczonych cisplatyną



zapobiega wymiotom w 30-40%



skuteczny w wymiotach po radioterapii i znieczuleniu

ogólnych

Pochodne

benzamidu



Metoklopramid

Działania ośrodkowe: pozapiramidowe –

drżenie, niepokój ruchowy, najczęściej na

początku leczenia, ustępuje po około 24h

od odstawienia

Ginekomastia, mlekotok
Biegunka
Znużenie, senność
Przeciwwskazania: ciąża, padaczka,

krwawienie z przewodu pkarmowego,

niedrożność mechaniczna jelit, perforacje i

przetoki żołądkowo-jelitowe

Nie stosować leków prokinetycznych z lekami o

działaniu cholinolitycznym gdyż te ostatnie

hamują działanie prokinetyczne

Pochodne

benzamidu



Cizaprid



agonista rec. 5-HT4, brak działania na rec.

D



Pobudzenie wydzielania Ach w splocie

śródściennym błony mięśniowej jelita



rzadko działania niepożądane: bóle głowy,

biegunki, rzadko tachykardia



Wydłużenie odcinka QT

Leki przeciwhistaminowe i
cholinolityczne



zaburzenia błędnikowe i kinetozy



słabe działanie przeciwwymiotne



nieskuteczne w wymiotach po
chemioterapii



Dimenhydrinat – aviomarin



Prometazyna - diphergan

Antagoniści receptora 5-HT3



Ondansetron, Tropisetron, Granisetron



Uszkodzenie śluzówki jelit w trakcie chemio- i

radioterapii



Rozdęcie jelit



Zapobieganie wymiotom pooperacyjnym



Nudności / wymioty po urazach mózgu



Nudności / wymioty po napromieniowaniu pnia

mózgu

Uwaga na wydłużanie odstępu QT
Działania niepożądane: zaparcia, nudności,

biegunka, zaburzenia rytmu serca, zaburzenia

ruchowe, bezsenność,

Kortykosteroidy



nie działają przeciwwymiotnie, ale zwiększają
skuteczność innych leków przeciwwymiotnych w
wymiotach po chemioterapii



mechanizm działania nieznany, prawdopodobnie
zmniejsza przepuszczalność bariery krew-mózg
dla substancji emetogennych, zmniejsza stężenie
GABA, który ma działanie hamujące



metyloprednizolon



deksametazon

Benzodiazepiny



nie mają działania przeciwwymiotnego tylko
anksolityczne, uspokajające, amnestyczne



przydatne w wymiotach „antycypacyjnych”