Obowiązki pracodawcy

w zakresie

ubezpieczeń społecznych

I

Ustalenie obowiązku

ubezpieczenia

Zabezpieczenie społeczne

Podmiot
zabezpieczaj

ący

Finansowa
nie

Uprawnie
ni

Świadczeni
a

Pomoc
społeczna

Gmina

Budżet
gminy

Ogół
ludności

Zindywidual
izowane

zależne od
potrzeb

Zaopatrze
nie

społeczne

Organ
publiczny

Budżet
centralny

Grupy
obywateli

Typowe
zależne od

potrzeb

Ubezpiec
ze-nia

społeczne

Zakład
publiczny

Zdecentral
izowane

fundusze
składkowe

Zawodow
o aktywni

Typowe
zależne od

wkładu
pracy

2

Zabezpieczenie społeczne –

ubezpieczenia społeczne

• Ustawa z dnia 13 października 1998 r.

o systemie ubezpieczeń społecznych

tj. Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585

• Ustawa z dnia 20 grudnia 1990 r. o

ubezpieczeniu społecznym rolników

tj. Dz.U. z 2008 r. Nr 50, poz. 291 z późn. zm.

Art. 5 usus
1. Ubezpieczenie społeczne rolników, jeżeli nie podlegają oni
obowiązkowi ubezpieczeń społecznych na podstawie ustawy,
regulują odrębne przepisy.

3

Zabezpieczenie społeczne –

służby mundurowe

• Ustawa z dnia 10 grudnia 1993 r. o

zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy

zawodowych oraz ich rodzin

tj. Dz.U. z 2004 r. Nr 8, poz. 66 z późn. zm.)

• Ustawa z dnia 18 lutego 1994 r. o

zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy

Policji, Urzędu Ochrony Pastwa, Straży

Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej i

Służby Więziennej oraz ich rodzin

(tj. Dz.U. z 2004 r. Nr 8, poz. 67 z późn. zm.)

4

Zabezpieczenie społeczne

Opieka zdrowotna (choroba)

Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki
zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych

Dz.U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 z późn. zm.

Bezrobocie
• Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji

zatrudnienia i instytucjach rynku pracy

tj. Dz.U. z 2008 r. Nr 69 poz. 415 z późn. zm.

• Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji

zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób

niepełnosprawnych

tj. Dz.U. z 2008 r. Nr 14, poz. 92 z późn. zm.

• Ustawa z dnia 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach

przedemerytalnych

Dz.U. 2004 nr 120 poz. 1252 z późn. zm.

5

Zabezpieczenie społeczne –

niewypłacalność pracodawcy

Ustawa z dnia 13 lipca 2006 r.
o ochronie roszczeń pracowniczych w
razie niewypłacalności pracodawcy

Dz.U. Nr 158, poz. 1121 z późn. zm.

Art. 30.
1. Poboru składek na Fundusz dokonuje Zakład Ubezpieczeń

Społecznych w okresach miesięcznych, łącznie ze składkami
na ubezpieczenia społeczne (kwoty pobrane przekazuje
Funduszowi w terminie do 15 dnia następnego miesiąca).

6

Zabezpieczenie społeczne

Ustawa z dnia 30 października
2002 r. o zaopatrzeniu z tytułu
wypadków lub chorób
zawodowych powstałych w
szczególnych okolicznościach

Dz.U. z 2002 r. Nr 199, poz. 1674 z późn. zm.

7

Zabezpieczenie społeczne –

świadczenia rodzinne

Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o
świadczeniach rodzinnych

tj. Dz.U. z 2006 r. Nr 139, poz. z późn. zm.

Ustawa z dnia 21 czerwca 2001 r. o
dodatkach mieszkaniowych

Dz.U. z 2001 r. Nr 71, poz. 734 z późn. zm.

8

Zabezpieczenie społeczne

• Renta socjalna

Ustawa z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej

Dz.U. 2003 Nr 135, poz. 1268 z późn. zm.

• Pomoc społeczna

Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej

t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1362 z późn. zm.

Np.: art. 41. W szczególnie uzasadnionych przypadkach osobie albo rodzinie o

dochodach przekraczających kryterium dochodowe może być przyznany 1)
specjalny zasiłek celowy ...

art. 11. 1. W przypadku stwierdzenia przez pracownika socjalnego marnotrawienia

przyznanych świadczeń, ich celowego niszczenia lub korzystania w sposób

niezgodny z przeznaczeniem bądź marnotrawienia własnych zasobów

finansowych może nastąpić ograniczenie świadczeń, odmowa ich

przyznania albo przyznanie pomocy w formie świadczenia niepieniężnego.

art. 12. W przypadku stwierdzonych przez pracownika socjalnego dysproporcji

między udokumentowaną wysokością dochodu a sytuacją majątkową osoby lub

rodziny, wskazującą, że osoba ta lub rodzina jest w stanie przezwyciężyć

trudną sytuację życiową, wykorzystując własne zasoby majątkowe, w

szczególności w przypadku posiadania znacznych zasobów finansowych,

wartościowych przedmiotów majątkowych lub nieruchomości, można

odmówić przyznania świadczenia.

9

Ustawa z dnia 4 marca 1994 r. o
zakładowym funduszu świadczeń
socjalnych

tj. Dz.U. 1996 nr 70 poz. 335 z późn. zm.

Art. 92 Kodeksu pracy

Ubezpieczenia społeczne

• Wspólnoty ryzyka (narażonych na podobne zdarzenia

losowe)

• Związek z pracą – jej charakter decyduje o

przynależności do określonej wspólnoty

• Przymusowość
• Publiczny, niezarobkowy charakter instytucji,

samorządność

• Ustawowo gwarantowane podmiotowe prawo do

świadczeń (roszczenie) – w razie wystąpienia zdarzenia,
pod warunkiem spełnienia wymogów ustawowych,
nabyte przez opłacanie składek, niezależne od tego, czy
ubezpieczony ma inne środki utrzymania

• Zróżnicowanie świadczeń wg wysokości utraconych

zarobków/wpłaconych składek + odstępstwa na rzecz
słabszych

11

12

Zabezpieczenie społeczne –

ubezpieczenia społeczne

ustawa z dnia 13 października 1998 r.

o systemie ubezpieczeń społecznych

1.

ubezpieczenie emerytalne,

2.

ubezpieczenia rentowe,

3.

ubezpieczenie w razie choroby i

macierzyństwa -„ubezpieczenie

chorobowe”,

4.

ubezpieczenie z tytułu wypadków przy

pracy i chorób zawodowych -

„ubezpieczenie wypadkowe”

13

System ubezpieczeń

społecznych

Art. 2.

1. Ustawa określa:
1) zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym,
2) zasady ustalania składek na ubezpieczenia

społeczne oraz podstaw ich wymiaru;

3) zasady, tryb i terminy:

a) zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych,
b) prowadzenia ewidencji ubezpieczonych i płatników

składek ...

2.Rodzaje świadczeń z ubezpieczeń społecznych,

warunki nabywania prawa do nich oraz zasady i

tryb ich przyznawania określają odrębne przepisy.

14

System ubezpieczeń

społecznych

• Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o

emeryturach i rentach z Funduszu

Ubezpieczeń Społecznych

tj. Dz.U. z 2009 r. Nr 163, poz. 1227 z późn. zm.

• Ustawa z dnia 25 czerwca 1999r. o

świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia

społecznego w razie choroby i

macierzyństwa

tj. Dz.U. z 2005 r. Nr 31, poz. 267 z późn. zm.

• Ustawa z dnia 30 października 2002 r. o

ubezpieczeniu społecznym z tytułu

wypadków przy pracy i chorób zawodowych

tj. Dz.U. z 2009 r. Nr 167, poz. 1322 z późn. zm.

Emerytury - szczególne

Ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o
emeryturach pomostowych

Dz.U. 2008 nr 237 poz. 1656

Ustawa z dnia 23 stycznia 2008 r. o
przenoszeniu praw emerytalnych
urzędników Wspólnot Europejskich

Dz.U. Nr 47, poz. 274

Emerytury – II filar

ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o
emeryturach kapitałowych

Dz. U. Nr 228, poz. 1507

ustawa z dnia 28 sierpnia 1997 r. o organizacji
i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych

tj. Dz.U. z 2004 r. Nr 159, poz. 1667

ustawa o funduszach dożywotnich emerytur

kapitałowych
od 2013

Emerytury – III filar

Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o
pracowniczych programach
emerytalnych

Dz.U. 2004 nr 116 poz. 1207 z późn. zm.

Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o
indywidualnych kontach emerytalnych

Dz.U. 2004 nr 116 poz. 1205 z późn. zm.

18

System ubezpieczeń

społecznych

• Wypłacalność świadczeń z

ubezpieczeń społecznych
gwarantowana jest przez Państwo
(art. 2 ust. 3)

• Równe traktowanie wszystkich

ubezpieczonych bez względu na płeć,
stan cywilny, stan rodzinny (art. 2a)

19

Zadania z zakresu ubezpieczeń

społecznych wykonują (art. 3

usus):

1) Zakład Ubezpieczeń Społecznych;
2) otwarte fundusze emerytalne,

określone w przepisach o organizacji i
funkcjonowaniu funduszy
emerytalnych;

3) zakłady emerytalne, określone w

przepisach o zakładach emerytalnych;

4) płatnicy składek.

20

Ubezpieczenia społeczne

• Obowiązkowe
• Dobrowolne
• Dobrowolnie

kontynuowane

• Emerytalne i

rentowe

• Chorobowe
• Wypadkowe

21

Obowiązkowe ubezpieczenia

emerytalne i rentowe (art. 6 usus)

Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i

rentowym podlegają:
osoby fizyczne, które
na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej (na równi -

zatrudnienie obywateli polskich za granicą w

polskich przedstawicielstwach dyplomatycznych i

urzędach konsularnych, w stałych

przedstawicielstwach przy ONZ i innych misjach

lub misjach specjalnych, a także w innych polskich

placówkach, instytucjach lub przedsiębiorstwach,

chyba że umowy międzynarodowe stanowią

inaczej)
są:
TYTUŁ UBEZPIECZENIA

22

Osoby, które są:

1) pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów,
2) osobami wykonującymi pracę nakładczą,
3) członkami rolniczych spółdzielni produkcyjnych i

spółdzielni kółek rolniczych ("członkami

spółdzielni"),

4)

osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy

agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o

świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem

cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia

("zleceniobiorcami") oraz osobami z nimi

współpracującymi, z zastrzeżeniem ust. 4,

–

nie podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i

rentowym, jeżeli są uczniami gimnazjów, szkół

ponadgimnazjalnych, szkół ponadpodstawowych lub studentami,

do ukończenia 26 lat.

5) osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność

oraz osobami z nimi współpracującymi,

23

Obowiązkowe ubezpieczenia

emerytalne i rentowe

6)posłami i senatorami pobierającymi uposażenie

oraz posłami do Parlamentu Europejskiego

wybranymi w Rzeczypospolitej Polskiej ("posłami

i senatorami"),

7)osobami pobierającymi stypendium sportowe

("stypendystami sportowymi„),

7a) pobierającymi stypendium słuchaczami

Krajowej Szkoły Administracji Publicznej,

8)osobami wykonującymi odpłatnie pracę, na

podstawie skierowania do pracy, w czasie

odbywania kary pozbawienia wolności lub

tymczasowego aresztowania,

Obowiązkowe ubezpieczenia

emerytalne i rentowe

9) osobami pobierającymi zasiłek dla bezrobotnych,

świadczenie integracyjne lub stypendium w okresie

odbywania szkolenia, stażu lub przygotowania

zawodowego dorosłych, na które zostały skierowane przez

powiatowy urząd pracy, zwanymi dalej „bezrobotnymi”;

9a) osobami pobierającymi stypendium w okresie

odbywania szkolenia, stażu lub przygotowania

zawodowego dorosłych, na które zostały skierowane przez

inne niż powiatowy urząd pracy podmioty kierujące na

szkolenie, staż lub przygotowanie zawodowe dorosłych,

zwanymi dalej „osobami pobierającymi stypendium”

9b) osobami pobierającymi stypendium na podstawie

przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku

pracy w okresie odbywania studiów podyplomowych i

niepozostawania w zatrudnieniu

25

Obowiązkowe ubezpieczenia

emerytalne i rentowe

10) duchownymi,
11) żołnierzami niezawodowymi pełniącymi

czynną służbę, z wyłączeniem żołnierzy
pełniących służbę wojskową w charakterze
kandydata na żołnierza zawodowego oraz
żołnierzy pełniących okresową służbę wojskową,

żołnierzami niezawodowymi pełniącymi czynną
służbę wojskową, z wyłączeniem żołnierzy pełniących
służbę kandydacką – od 1.1.2010

12) osobami odbywającymi służbę zastępczą,
18a) funkcjonariuszami Służby Celnej,

26

Obowiązkowe ubezpieczenia

emerytalne i rentowe

19) osobami przebywającymi na urlopach

wychowawczych lub pobierającymi zasiłek

macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku

macierzyńskiego,

20) osobami pobierającymi świadczenia socjalne

wypłacane w okresie urlopu oraz osobami

pobierającymi zasiłek socjalny wypłacany na czas

przekwalifikowania zawodowego i poszukiwania

nowego zatrudnienia, a także osobami pobierającymi

wynagrodzenie przysługujące w okresie korzystania

ze świadczenia górniczego albo w okresie korzystania

ze stypendium na przekwalifikowanie, wynikające z

odrębnych przepisów lub układów zbiorowych pracy,

21) osobami pobierającymi świadczenie szkoleniowe

wypłacane po ustaniu zatrudnienia.

27

Art. 42. ustawy o pomocy społecznej w zw. z art. 6 ust.

2 usus

1. Za osobę, która zrezygnuje z zatrudnienia w związku z

koniecznością sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki

nad długotrwale lub ciężko chorym członkiem rodziny oraz

wspólnie niezamieszkującymi matką, ojcem lub rodzeństwem, ośrodek

pomocy społecznej opłaca składkę na ubezpieczenia emerytalne

i rentowe od kwoty kryterium dochodowego na osobę w rodzinie,

jeżeli dochód na osobę w rodzinie osoby opiekującej się nie przekracza

150 % kwoty kryterium dochodowego na osobę w rodzinie i osoba

opiekująca się nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom

emerytalnemu i rentowym z innych tytułów lub nie otrzymuje

emerytury albo renty. Dotyczy to również osób, które w związku z

koniecznością sprawowania opieki pozostają na bezpłatnym urlopie.

2. Przez ojca i matkę należy rozumieć również ojca i matkę

współmałżonka.

3. … lekarz ubezpieczenia zdrowotnego w zaświadczeniu wydanym nie

wcześniej niż na 14 dni przed złożeniem wniosku o przyznanie

świadczenia.

4. Składka … opłacana przez okres sprawowania opieki.
5. … nie przysługuje osobie, która w dniu złożenia wniosku o przyznanie :

1) ukończyła 50 lat i nie posiada okresu ubezpieczenia (składkowego i nieskładkowego)

wynoszącego co najmniej 10 lat;

2) posiada okres ubezpieczenia (składkowy i nieskładkowy) wynoszący 20 lat w przypadku kobiet i

25 lat w przypadku mężczyzn.

28

Art. 6 usus

2a. Za osobę pobierającą świadczenie pielęgnacyjne

wójt, burmistrz lub prezydent miasta opłaca składkę

na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od podstawy

odpowiadającej wysokości świadczenia

pielęgnacyjnego przysługującego na podstawie

przepisów o świadczeniach rodzinnych przez okres

niezbędny do uzyskania okresu ubezpieczenia

(składkowego i nieskładkowego) odpowiednio 20-

letniego przez kobietę i 25-letniego przez mężczyznę,

jednak nie dłużej niż przez 20 lat.

2b. Nie - jeżeli podlega ona obowiązkowi ubezpieczenia

społecznego z innego tytułu na podstawie ustawy lub

na podstawie odrębnych przepisów

29

Dobrowolne ubezpieczenia

emerytalne i rentowe (art. 7 usus)

Prawo do dobrowolnego objęcia ubezpieczeniami

emerytalnym i rentowymi przysługuje

1)małżonkom pracowników skierowanych do pracy w

przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach

konsularnych, w stałych przedstawicielstwach przy

ONZ i w innych misjach specjalnych za granicą, w

instytutach, ośrodkach informacji i kultury za granicą,

2)osobom, które z powodu sprawowania opieki nad

członkiem rodziny spełniającym warunki do przyznania

zasiłku pielęgnacyjnego nie podlegają ubezpieczeniom

emerytalnemu i rentowym z tytułów, o których mowa

w art. 6 ust. 1 i 2,

3)obywatelom polskim wykonującym pracę za granicą w

podmiotach zagranicznych oraz obywatelom polskim

wykonującym pracę w podmiotach zagranicznych na

terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli podmioty te

nie posiadają w Polsce swojej siedziby ani

przedstawicielstwa,

30

Dobrowolne ubezpieczenia emerytalne i

rentowe

(art. 7 usus)

Prawo do dobrowolnego objęcia ubezpieczeniami emerytalnym i

rentowymi przysługuje:

4)studentom oraz uczestnikom studiów doktoranckich,

jeżeli nie podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i

rentowym z innego tytułu,

5)alumnom seminariów duchownych, nowicjuszom,

postulantom i juniorystom do ukończenia 25 roku

życia,

6)odbywającym na podstawie nieodpłatnych umów

cywilnoprawnych staż adaptacyjny w postępowaniu

w sprawie uznania kwalifikacji do wykonywania

zawodu regulowanego lub działalności — w

rozumieniu przepisów o zasadach uznawania

kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach

członkowskich UE

7)posłom do Parlamentu Europejskiego wybranym w

Rzeczypospolitej Polskiej.

31

Dobrowolnie kontynuowane

ubezpieczenia emerytalne i

rentowe

– Osoby objęte obowiązkowo ubezpieczeniami

emerytalnym i rentowymi oraz

– obywatele polscy wykonujący pracę za

granicą w podmiotach zagranicznych oraz w

podmiotach zagranicznych na terytorium RP,

jeżeli podmioty te nie posiadają w Polsce

swojej siedziby ani przedstawicielstwa,

mogą po ustaniu tych ubezpieczeń

kontynuować je dobrowolnie,
jednakże wówczas, gdy okres tego

ubezpieczenia przekracza 10 lat, nie obowiązuje

gwarancja wypłaty minimalnego świadczenia, w

wypadku gdy stan własnego konta

ubezpieczonego nie będzie go zapewniał.

• Umowa o dzieło?
• Wolontariat?

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o systemie

ubezpieczeń społecznych, obowiązkowo

ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu

podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby

fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej

Polskiej są osobami wykonującymi pracę na

podstawie umowy agencyjnej lub umowy-zlecenia

albo innej umowy o świadczenie usług, do której

zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy

dotyczące zlecenia. Zainteresowana zobowiązana

była do wykonywania usług opiekuńczych poprzez

podejmowanie szeregu jednorodzajowych,

powtarzających się czynności. Celem zawartej

umowy było więc sprawowanie opieki nad osobami,

które takiej opieki wymagały, dostosowanie tych

czynności do potrzeb podopiecznych i ich staranne

wykonanie. Zapewnienie tej opieki nie może być

potraktowane jako "dzieło". Wolą stron umowy było

świadczenie usług, a nie wykonanie dzieła, gdyż to

nie wynik, ale określone działania były istotne dla

realizacji umowy i z tych też działań

zainteresowana była rozliczana.

W. S.Apel. w Lublinie, 26.01.2006, III AUa 1700/05

Wspólnota 2007/24/31

Art. 46 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku

publicznego i o wolontariacie (Dz.U. Nr 96, poz. 873 z

późn.zm.)

1. Wolontariuszowi mogą przysługiwać świadczenia zdrowotne na

zasadach przewidzianych w przepisach o świadczeniach opieki

zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

2. Wolontariuszowi przysługuje zaopatrzenie z tytułu wypadku

przy wykonywaniu świadczeń o których mowa w art. 42, na

podstawie odrębnych przepisów, z zastrzeżeniem ust. 3.

3. Wolontariuszowi, który wykonuje świadczenia przez okres nie

dłuższy niż 30 dni, korzystający zobowiązany jest zapewnić

ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków.

Art. 68 uśoz
2. Korzystający może zgłosić wolontariusza do ubezpieczenia

zdrowotnego, jeżeli nie jest on objęty ubezpieczeniem

zdrowotnym z innego tytułu.

35

Pracownik

(art. 8 ust. 1-2a usus)

• Osoba pozostająca w stosunku pracy

• Jeżeli pracownik spełnia kryteria określone dla osób

współpracujących - dla celów ubezpieczeń

społecznych jest traktowany jako osoba

współpracująca.

• Za pracownika, w rozumieniu ustawy, uważa się

także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy

agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o

świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem

cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia,

albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z

pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy,

lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na

rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku

pracy.

Pracodawca, którego pracownik
wykonuje na jego rzecz pracę w ramach
umowy o dzieło zawartej z osobą trzecią,
jest płatnikiem składek na ubezpieczenie
emerytalne, rentowe chorobowe i
wypadkowe z tytułu tej umowy ( art. 8 ust.
2 a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o
systemie ubezpieczeń społecznych)

Uchwała SN z dnia 2 września 2009 r. (sygn. akt II UZP 6/09)

Zleceniobiorcy – uczniowie

Art. 6 ust. 4:

Osoby określone w ust. 1 pkt 4 nie
podlegają obowiązkowo
ubezpieczeniom emerytalnemu i
rentowym, jeżeli są uczniami
gimnazjów, szkół
ponadgimnazjalnych, szkół
ponadpodstawowych lub studentami,
do ukończenia 26 lat.

Art. 83 kc

 
 § 1. Nieważne jest oświadczenie woli złożone

drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru.

Jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla

ukrycia innej czynności prawnej, ważność

oświadczenia ocenia się według właściwości tej

czynności.

§ 2. Pozorność oświadczenia woli nie ma wpływu

na skuteczność odpłatnej czynności prawnej,

dokonanej na podstawie pozornego

oświadczenia, jeżeli wskutek tej czynności osoba

trzecia nabywa prawo lub zostaje zwolniona od

obowiązku, chyba że działała w złej wierze.

Trzy elementy, które muszą

wystąpić łącznie:

• oświadczenie woli musi być złożone tylko dla

pozoru,

• oświadczenie woli musi być złożone drugiej

stronie,

• adresat oświadczenia woli musi zgadzać się

na dokonanie czynności prawnej jedynie dla
pozoru.
Osoba oświadczająca wolę nie chce, aby
powstały skutki prawne, jakie zwykle prawo
łączy ze składanym przez nią oświadczeniem

Art. 58 kc 

§ 1. Czynność prawna sprzeczna z ustawą albo

mająca na celu obejście ustawy jest nieważna,

chyba że właściwy przepis przewiduje inny

skutek, w szczególności ten, iż na miejsce

nieważnych postanowień czynności prawnej

wchodzą odpowiednie przepisy ustawy.

§ 2. Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z

zasadami współżycia społecznego.

§ 3. Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część

czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy

co do pozostałych części, chyba że z okoliczności

wynika, iż bez postanowień dotkniętych

nieważnością czynność nie zostałaby dokonana.

• Czynnością prawną podjętą w celu obejścia

ustawy jest czynność, wprawdzie nieobjęta

zakazem prawnym, ale przedsięwzięta w celu

osiągnięcia skutku zakazanego przez prawo

• korzystanie ze świadczeń z ubezpieczenia

społecznego na skutek podlegania

obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu

samo w sobie nie mogłoby być określone jako

sprzeczne z prawem. Skorzystanie z ochrony

gwarantowanej pracowniczym

ubezpieczeniem społecznym jest legalnym

celem zawierania umów o pracę.

Wyroki

SN

• 2006.06.02, I UK 337/05, Wokanda

2006/12/29

• 2006.02.14, III UK 150/05, LEX nr 272551
• 2006.02.10, I UK 186/05, LEX nr 272575
• 2006.01.11, II UK 51/05, OSNP 2006/23-

24/366, PiZS 2006/9/34

• 2005.08.04, II UK 320/04 OSNP 2006/7-

8/122: Cel zawarcia umowy o pracę w

postaci uzyskania świadczeń z ubezpieczenia

społecznego nie jest sprzeczny z ustawą (art.

58 § 1 k.c.).

Wyroki

SN

2006.10.05, I UK 324/06, M.P.Pr. 2008/1/40

Pozorność umowy o pracę (art. 83 KC w zw. z art. 300 KP) ma

miejsce nie tylko wówczas, gdy mimo jej zawarcia praca w ogóle

nie jest świadczona, ale również wtedy, gdy jest faktycznie

świadczona, lecz na innej podstawie niż umowa o pracę.

2007.10.19, II UK 56/07, LEX nr 376433
2008.01.04, I UK 223/07, LEX nr 442836

ciężar dowodu - na organie rentowym w zakresie wykazania, iż

zainteresowana nie świadczyła pracy

2009.06.05, I UK 21/09, LEX nr 515699

umowa o pracę została zawarta dla pozoru, a więc w sytuacji, w

której przy składaniu oświadczeń woli obie strony miały

świadomość, że skarżąca nie będzie pracy świadczyć, a

zainteresowana nie będzie z pracy tej korzystać. …

zgłoszenie do ubezpieczenia społecznego nastąpiło

jedynie pod pozorem zatrudnienia, gdyż dotyczyło osoby,

która nie mogła być uznana za podmiot ubezpieczenia

pracowniczego, ponieważ nie świadczyła pracy w ramach

stosunku pracy i przez to nie można jej było przypisać cech

pracownika

44

Osoba prowadząca pozarolniczą

działalność

6. Za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się:
1)osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na

podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych

przepisów szczególnych,

2)twórcę i artystę,
3) osobę prowadzącą działalność w zakresie wolnego zawodu:

a) w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od

niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne,

b)z której przychody są przychodami z działalności gospodarczej w

rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych,

4) wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną

odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej,

komandytowej lub partnerskiej;

5) osobę prowadzącą niepubliczną szkołę, placówkę lub ich

zespół, na podstawie przepisów o systemie oświaty.

45

Osoba współpracująca

Za osobę współpracującą z osobami

prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz

zleceniobiorcami, o której mowa w art. 6 ust. 1

pkt 4 i 5, uważa się małżonka, dzieci własne,

dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione,

rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby

przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we

wspólnym gospodarstwie domowym i

współpracują przy prowadzeniu tej działalności

lub wykonywaniu umowy agencyjnej lub umowy

zlecenia; nie dotyczy to osób, z którymi

została zawarta umowa o pracę w celu

przygotowania zawodowego.

Art. 5b PIT 

1. Za pozarolniczą działalność gospodarczą nie

uznaje się czynności, jeżeli łącznie spełnione są

następujące warunki:

1) odpowiedzialność wobec osób trzecich za

rezultat tych czynności oraz ich wykonywanie, z

wyłączeniem odpowiedzialności za popełnienie

czynów niedozwolonych, ponosi zlecający wykonanie

tych czynności,

2) są one wykonywane pod kierownictwem oraz w

miejscu i czasie wyznaczonych przez zlecającego te

czynności,

3) wykonujący te czynności nie ponosi ryzyka

gospodarczego związanego z prowadzoną

działalnością.

47

Obowiązkowe ubezpieczenie

chorobowe

(art. 11ust. 1 u.s.u.s.)

Osoby, które są:
1) pracownikami, z wyłączeniem

prokuratorów,

3) członkami rolniczych spółdzielni

produkcyjnych i spółdzielni kółek

rolniczych ("członkami spółdzielni"),

12) osobami odbywającymi służbę

zastępczą,

48

Dobrowolne ubezpieczenie

chorobowe

Dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu podlegają na swój

wniosek osoby objęte obowiązkowo ubezpieczeniami

emerytalnym i rentowymi, które są:

2)

osobami wykonującymi pracę nakładczą,

4)

osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy

agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o

świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym

stosuje się przepisy dotyczące zlecenia ("zleceniobiorcami")

oraz osobami z nimi współpracującymi,

5)

osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami

z nimi współpracującymi,

8)

osobami wykonującymi odpłatnie pracę, na podstawie

skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia

wolności lub tymczasowego aresztowania,

10) duchownymi

(z danego tytułu - wyrok SN, 05.09.2008, II UK 374/07)

49

Ubezpieczenie wypadkowe

art. 12 u.s.u.s.

Obowiązkowe (tylko): osoby podlegające ubezpieczeniom

emerytalnemu i rentowym

Nie podlegają:

– bezrobotni pobierający zasiłek dla bezrobotnych lub świadczenie

integracyjne,

– posłowie do Parlamentu Europejskiego (art. 1 ust. 1 ustawy z

30.07.2004 o uposażeniu posłów do PE wybranych w RP)

– zleceniobiorcy, jeżeli wykonują pracę poza siedzibą lub miejscem

prowadzenia działalności zleceniodawcy

– osoby ubezpieczone dobrowolnie (art. 7 i 10)

– osoby wykonujące pracę nakładczą

– osoby pobierające stypendium na podst. przep. o promocji

zatrudnienia

– żołnierze niezawodowi pełniący czynną służbę, z wyj. …

– osoby na urlopach wychowawczych lub na zasiłku macierzyńskim

albo zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego

– osoby pobierające świadczenia socjalne wypłacane w okresie urlopu

oraz osobami pobierającymi zasiłek socjalny…

– osoby pobierające świadczenie szkoleniowe wypłacane po ustaniu

zatrudnienia.

Ubezpieczenie wypadkowe

art. 12 u.s.u.s. – od 01.01.2010

Obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają

osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i

rentowym.

Nie podlegają:

– bezrobotni pobierający zasiłek dla bezrobotnych lub świadczenie

integracyjne,

– posłowie do Parlamentu Europejskiego (art. 1 ust. 1 ustawy z

30.07.2004 o uposażeniu posłów do PE wybranych w RP)

– osoby ubezpieczone dobrowolnie (art. 7 i 10)

– osoby wykonujące pracę nakładczą

– osoby pobierające stypendium na podst. przep. o promocji

zatrudnienia

– żołnierze niezawodowi pełniący czynną służbę, z wyj. …

– osoby na urlopach wychowawczych lub na zasiłku macierzyńskim

albo zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego

– osoby pobierające świadczenia socjalne wypłacane w okresie urlopu

oraz osobami pobierającymi zasiłek socjalny…

– osoby pobierające świadczenie szkoleniowe wypłacane po ustaniu

zatrudnienia.

51

Okres podlegania

ubezpieczeniom obowiązkowym

Obowiązkowo ubezpieczeniom podlegają osoby fizyczne w

następujących okresach:

1) pracownicy - od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia

ustania tego stosunku;

2) osoby wykonujące pracę nakładczą oraz zleceniobiorcy - od dnia

oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do

dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy;

3) członkowie spółdzielni - od dnia rozpoczęcia wykonywania pracy na

rzecz spółdzielni do dnia zakończenia jej wykonywania;

4) osoby prowadzące działalność pozarolniczą - od dnia rozpoczęcia

wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej

działalności, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie

działalności zostało zawieszone na podstawie przepisów o

swobodzie działalności gospodarczej;

5) osoby współpracujące - od dnia rozpoczęcia współpracy przy

prowadzeniu pozarolniczej działalności lub wykonywaniu umowy

agencyjnej albo umowy zlecenia do dnia zakończenia tej

współpracy;

?

Art. 36

1

 kp

§ 1 . Jeżeli wypowiedzenie pracownikowi umowy o

pracę zawartej na czas nieokreślony następuje z

powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji

pracodawcy albo z innych przyczyn

niedotyczących pracowników, pracodawca może,

w celu wcześniejszego rozwiązania umowy o

pracę, skrócić okres trzymiesięcznego

wypowiedzenia, najwyżej jednak do 1 miesiąca.

W takim przypadku pracownikowi przysługuje

odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za

pozostałą część okresu wypowiedzenia.

§ 2. Okres, za który przysługuje odszkodowanie,

wlicza się pracownikowi pozostającemu w tym

okresie bez pracy do okresu zatrudnienia.

Były pracownik, który otrzymuje
odszkodowanie z tytułu skróconego
okresu wypowiedzenia umowy o pracę
(art. 36

1

k.p.) nie podlega

obowiązkowemu ubezpieczeniu
społecznemu pracowników.
Wyrok SN z 13.07.2005, I UK 315/04,
OSNP 2006/9-10/160

• Urlop bezpłatny ?

XII. Kod świadczenia/przerwy
1. Przerwa w opłacaniu składek
• 111 - urlop bezpłatny

również po 1.1.2010:

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23
października 2009 r. w sprawie określenia wzorów zgłoszeń do
ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, imiennych
raportów miesięcznych i imiennych raportów miesięcznych
korygujących, zgłoszeń płatnika, deklaracji rozliczeniowych i
deklaracji rozliczeniowych korygujących, zgłoszeń danych o pracy w
szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze oraz innych
dokumentów, Dz.U. Nr 186 poz. 1444

Art. 4 ust. 2 u.ś.p.

Do okresów ubezpieczenia
chorobowego … wlicza się
poprzednie okresy ubezpieczenia
chorobowego, jeżeli przerwa między
nimi nie przekroczyła 30 dni lub była
spowodowana …
urlopem bezpłatnym …

57

Art. 42. ustawy o pomocy społecznej w zw. z art. 6 ust.

2 usus

1.Za osobę, która zrezygnuje z

zatrudnienia w związku z koniecznością
sprawowania bezpośredniej, osobistej
opieki nad długotrwale lub ciężko
chorym członkiem rodziny … ośrodek
pomocy społecznej opłaca składkę na
ubezpieczenia emerytalne i rentowe
…
Dotyczy to również osób, które w związku z
koniecznością sprawowania opieki
pozostają na bezpłatnym urlopie.

Ustawa o świadczeniach opieki

zdrowotnej finansowanych ze środków

publicznych

Art. 68. 1. Osoba niewymieniona w art.

66 ust. 1, pracownik przebywający
na urlopie bezpłatnym … może
ubezpieczyć się dobrowolnie na
podstawie pisemnego wniosku
złożonego w Funduszu, jeżeli ma
miejsce zamieszkania na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej.

59

Okresy podlegania ubezpieczeniom

dobrowolnym (art. 14)

1. 

Objęcie dobrowolnie ubezpieczeniami

emerytalnym, rentowymi i chorobowym

następuje od dnia wskazanego we

wniosku o objęcie tymi ubezpieczeniami, nie

wcześniej jednak niż od dnia, w którym

wniosek został zgłoszony, z zastrzeżeniem

ust. 1a.

1a. Objęcie dobrowolnie ubezpieczeniem

chorobowym następuje od dnia wskazanego

we wniosku tylko wówczas, gdy zgłoszenie do

ubezpieczeń emerytalnego i rentowych

zostanie dokonane w terminie 7 dni od daty

powstania obowiązku ubezpieczenia (art. 36

ust. 4).

Art. 36 ust. 5 u.s.u.s.

Osoby, które są obejmowane
ubezpieczeniami społecznymi na
zasadach dobrowolności, zgłaszają
wniosek o objęcie ich
ubezpieczeniem w terminie przez nie
wybranym.

61

Okresy podlegania ubezpieczeniom

dobrowolnym (art. 14)

2. Ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz chorobowe, o

których mowa w ust. 1, ustają:

1)od dnia wskazanego we wniosku o wyłączenie z tych

ubezpieczeń, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym

wniosek został złożony;

2)od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który nie

opłacono w terminie składki należnej na to ubezpieczenie

(osoby prowadzące pozarolniczą działalność, współpracujące,

duchowni oraz art. 7 i 100; w uzasadnionych przypadkach

Zakład, na wniosek ubezpieczonego, może wyrazić zgodę na

opłacenie składki po terminie, z zastrzeżeniem ust. 2a (jeżeli za

część miesiąca został pobrany zasiłek, ubezpieczenie

chorobowe ustaje od dnia następującego po dniu, za który

zasiłek ten przysługuje);

3)od dnia ustania tytułu podlegania tym ubezpieczeniom.

3. Za okres opłacania składek uważa się także okres

pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do

pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z

chorobą zakaźną oraz zasiłków.

Zbieg

• tytułów ubezpieczenia
• tytułu ubezpieczenia z prawem do

świadczeń

• Zasada I – kumulacji
• Zasada II – niekumulacji (rozłączności

tytułów ubezpieczenia)

63

Zbieg tytułów ubezpieczenia

– art. 9

1. Osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1

(PRACOWNICY), spełniające jednocześnie warunki

do objęcia ich obowiązkowo ubezpieczeniami

emerytalnym i rentowymi z innych tytułów, są

obejmowane ubezpieczeniami tylko z tytułu stosunku

pracy, umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub

innej umowy o świadczenie usług, do której

zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się

przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło,

jeżeli umowę taką zawarły z pracodawcą, z

którym pozostają w stosunku pracy, lub jeżeli w

ramach takiej umowy wykonują pracę na rzecz

pracodawcy, z którym pozostają w stosunku

pracy, ….
Mogą one dobrowolnie, na swój wniosek, być objęte

ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi również z

innych tytułów, z zastrzeżeniem ust. 1a.

Każdego stosunku pracy

64

Zasada II – art. 9

2. Osoba spełniająca warunki do objęcia

obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym

i rentowymi z kilku tytułów, o których

mowa w art. 6 ust. 1 pkt 2, 4-6 i 10, jest

objęta obowiązkowo ubezpieczeniami z tego

tytułu, który powstał najwcześniej.
Może ona jednak dobrowolnie, na swój

wniosek, być objęta ubezpieczeniami

emerytalnym i rentowymi także z

pozostałych, wszystkich lub wybranych

tytułów lub zmienić tytuł ubezpieczeń, z

zastrzeżeniem ust. 7.

• Osoba prowadząca działalność ma

być zatrudniona na 1/2 etatu z
wynagrodzeniem 700 zł

• Czy podlega ubezpieczeniu

– Z tytułu umowy o pracę?
– Z tytułu prowadzenia działalności?

66

Zbieg tytułów ubezpieczenia

– art. 9

1a. Ubezpieczeni wymienieni w ust. 1, których podstawa

wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i

rentowe z tytułu stosunku pracy, członkostwa w

spółdzielni, służby, (…) w przeliczeniu na okres miesiąca

jest niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia,

podlegają również obowiązkowo ubezpieczeniom

emerytalnemu i rentowym z innych tytułów, z

zastrzeżeniem ust. 1b i art. 16 ust. 10a.

1b. Jeżeli ubezpieczeni, o których mowa w ust. 1a, spełniają

jednocześnie warunki do objęcia ich obowiązkowo

ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z więcej niż

jednego innego tytułu, stosuje się do nich

odpowiednio ust. 2.

(obowiązkowo ubezpieczeniami z tego tytułu, który powstał
najwcześniej. Dobrowolnie - na wniosek - także z pozostałych,
wszystkich lub wybranych tytułów lub zmienić tytuł ubezpieczeń)

67

Zbieg tytułów ubezpieczenia

– art. 9

2. Osoba spełniająca warunki do objęcia

obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym

i rentowymi z kilku tytułów, o których

mowa w art. 6 ust. 1 pkt 2, 4-6 i 10, jest

objęta obowiązkowo ubezpieczeniami z tego

tytułu, który powstał najwcześniej.
Może ona jednak dobrowolnie, na swój

wniosek, być objęta ubezpieczeniami

emerytalnym i rentowymi także z

pozostałych, wszystkich lub wybranych

tytułów lub zmienić tytuł ubezpieczeń, z

zastrzeżeniem ust. 7.

Urlop macierzyński

• Stosunek pracy „ulega swoistemu

zawieszeniu” – okres przerwy w
ubezpieczeniu chorobowym (art. 4
ust. 2 ustawy o świadczeniach
pienieżnych …

• Brak ubezpieczenia chorobowego i

wypadkowego

Urlop macierzyński - zasiłek

macierzyński

ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia
społecznego w razie choroby i macierzyństwa, (t.j. Dz. U. z 2005 r. Nr 31, poz. 267 z
późn. zm.) – u.ś.p.:

• Zasiłek macierzyński przysługuje przez okres ustalony

przepisami Kodeksu pracy jako okres (art. 29 ust. 5 u.ś.p.) :

– urlopu macierzyńskiego,
– dodatkowego urlopu macierzyńskiego,
– urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego lub
– dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego

• Zasiłek macierzyński przysługuje przez okres ustalony

przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu ojcowskiego
(art. 29 ust. 5a u.ś.p.)

• Za czas urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu

macierzyńskiego oraz urlopu ojcowskiego przysługuje
zasiłek macierzyński na zasadach i warunkach określonych
odrębnymi przepisami (art. 184 K.p.).

ustawa z dnia 6 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych
ustaw – art. 12 (Dz. U. Nr 237, poz. 1654)

69

Zbieg (art. 9 ust. 6) - przed

01.09.2009

Osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt

19 (przebywające na urlopach

wychowawczych lub pobierające zasiłek

macierzyński albo zasiłek w wysokości

zasiłku macierzyńskiego)
podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom

emerytalnemu i rentowym, jeżeli

• nie mają ustalonego prawa do emerytury

lub renty i

• nie mają innych tytułów rodzących

obowiązek ubezpieczeń społecznych.

Łączenie dodatkowego urlopu

macierzyńskiego / na warunkach urlopu

macierzyńskiego z pracą

• Pracownicy mają prawo do dodatkowego urlopu

macierzyńskiego / na warunkach urlopu
macierzyńskiego począwszy od dnia 1 stycznia 2010 r.

Art. 182

1

§ 4 Kp: Pracownica uprawniona do

dodatkowego urlopu macierzyńskiego może łączyć
korzystanie z tego urlopu z wykonywaniem
pracy u pracodawcy udzielającego urlopu w
wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego
wymiaru czasu pracy; w takim przypadku
dodatkowego urlopu macierzyńskiego udziela się na
pozostałą część dobowego wymiaru czasu pracy.

71

Urlop macierzyński i praca a zasiłek

macierzyński

Art. 29 ust. 7 u.ś.p.: Wysokość zasiłku

macierzyńskiego pomniejsza się
proporcjonalnie do wymiaru czasu
pracy, w którym pracownik łączy
korzystanie z dodatkowego urlopu
macierzyńskiego lub dodatkowego urlopu
na warunkach urlopu macierzyńskiego z
wykonywaniem pracy u pracodawcy
udzielającego takiego urlopu na zasadach
określonych w art. 182

1

Kp.

72

Art. 9 ust. 6b u.s.u.s.

Pracownik, który łączy dodatkowy urlop
macierzyński lub dodatkowy urlop na
warunkach urlopu macierzyńskiego z
wykonywaniem pracy u pracodawcy
udzielającego tego urlopu na zasadach
określonych w art. 182

1

Kodeksu

pracy,podlega obowiązkowo
ubezpieczeniom emerytalnemu i
rentowym, z obu tytułów.

Korzystanie z urlopu wychowawczego lub pobieranie zasiłku
macierzyńskiego albo zasiłku w wysokości zasiłku
macierzyńskiego (art. 6 ust. 1 pkt 19 u.s.u.s.) stanowi odrębny
tytuł obowiązkowego ubezpieczenia społecznego (art. 9 ust. 6 tej
ustawy), co w razie prowadzenia działalności pozarolniczej rodzi
obowiązek opłacania składek z tytułu tej działalności, bez
względu na równoczesne pozostawanie w stosunku pracy. 

Wyrok SN 2005.06.14, I UK 280/04, OSNP 2006/3-4/61

Osoby, które w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego lub
urlopu wychowawczego pozostają w stosunku pracy i
równocześnie prowadzą pozarolniczą działalność podlegają
ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu prowadzenia
tej działalności (art. 6 ust. 1 pkt 5 w związku z art. 9 ust. 6
u.s.u.s.).

Wyrok 7 SN, 23.05.2006, III UZP 2/06, OSNP 2007/1-2/20

Zasiłek macierzyński -

zasada I

1d. Osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1

pkt 1, 3 i 18a, spełniające jednocześnie
warunki do objęcia ich obowiązkowo
ubezpieczeniami emerytalnym i
rentowymi z tytułu pobierania zasiłku
macierzyńskiego lub zasiłku w wysokości
zasiłku macierzyńskiego, podlegają
obowiązkowo ubezpieczeniom
emerytalnemu i rentowym z obu
tytułów.

Obowiązkowo ubezpieczeniom

emerytalnemu i rentowym z obu

tytułów podlegają:

• pracownicy (art. 6 ust. 1 pkt 1

u.s.u.s.);

• członkowie rolniczych spółdzielni

produkcyjnych i spółdzielni kółek
rolniczych (art. 6 ust. 1 pkt 3 u.s.u.s.);

• funkcjonariusze Służby Celnej (art. 6

ust. 1 pkt 18a u.s.u.s.),

Zasiłek macierzyński -

zasada II

1c. Osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 2, 4, 5,

8 i 10, spełniające jednocześnie warunki do objęcia
ich obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i
rentowymi z tytułu pobierania zasiłku
macierzyńskiego lub zasiłku w wysokości zasiłku
macierzyńskiego, podlegają obowiązkowo
ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu
pobierania zasiłku macierzyńskiego lub
zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego.
Mogą one jednak dobrowolnie, na swój wniosek, być
objęte ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi
także z pozostałych, wszystkich lub wybranych,
tytułów.

obowiązkowe ubezpieczenie tylko z tytułu

pobierania zasiłku macierzyńskiego dotyczy

osób, które są:

• osobami wykonującymi pracę nakładczą (art. 6 ust. 1 pkt 2

u.s.u.s.);

• osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub

umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której
zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące
zlecenia oraz osobami z nimi współpracującymi, z wyjątkiem
uczniów lub studentów do ukończenia 26 lat (art. 6 ust. 1 pkt 4
u.s.u.s.). Za studentów na zasiłku macierzyńskim są opłacane
składki na ubezpieczenia emerytalne tak, jakby nie wykonywali
umowy zlecenia;

• osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z

nimi współpracującymi (art. 6 ust. 1 pkt 5 u.s.u.s.);

• osobami wykonującymi odpłatnie pracę, na podstawie skierowania

do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub
tymczasowego aresztowania (art. 6 ust. 1 pkt 8 u.s.u.s.);

• duchownymi (art. 6 ust. 1 pkt 10 u.s.u.s.).

???

Pracownica jest zatrudniona w dwóch zakładach pracy na
umowę o pracę: 1/1 etatu i 1/2 etatu. Dodatkowo prowadzi
działalność gospodarczą, z której opłaca składkę
zdrowotną.

Czy w przypadku pobierania zasiłku chorobowego z ZUS a
następnie macierzyńskiego pracownica będzie musiała
opłacać pełne składki ulgowe ZUS z tytułu działalności
gospodarczej (społeczne i zdrowotne) ( działalność od
stycznia 2009)?

Czy z tytułu pobierania zasiłku chorobowego i
macierzyńskiego jako pracownika należy ją wyrejestrować
z ubezpieczeń emerytalnych, rentowych ?

Zbieg (art. 9 ust. 6) - po

01.09.2009

Osoby przebywające na urlopach

wychowawczych
podlegają obowiązkowo

ubezpieczeniom emerytalnemu i

rentowym, jeżeli

• nie mają ustalonego prawa do

emerytury lub renty i

• nie mają innych tytułów rodzących

obowiązek ubezpieczeń społecznych.

Osoba przebywająca na urlopie
wychowawczym zobowiązana jest
poinformować płatnika składek:

1. o ustaleniu prawa do emerytury lub

renty albo

2. o podleganiu ubezpieczeniom

społecznym z innego tytułu niż
przebywanie na urlopie lub pobieranie
zasiłku

(art. 36 ust. 2 a usus)

?

• Osoba prowadząca pozarolniczą działalność

jako przedsiębiorca

• Urodziła trzecie dziecko w dniu 27 lutego

2010 r.

• Od 21.5.2010 – b. korzystna umowa zlecenia

(nadzór nad projektem marketingowym)

• od 8.6.2010 – jedyny wspólnik sp. z o.o.
• 2.7.2010 – umowa o dzieło (założenia

kampanii marketingowej - tygodniowy termin

wykonania dzieła)

83

Art. 9

4. 

Osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1

(pracownicy), 3 i 18a, mające ustalone prawo do

emerytury lub renty, podlegają obowiązkowo

ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

4a. Osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4

(zleceniobiorcy), mające ustalone prawo do emerytury

lub renty podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom

emerytalnemu i rentowym, jeżeli równocześnie nie

pozostają w stosunku pracy, z zastrzeżeniem ust. 4b.

4b. Osoby, o których mowa w ust. 4a, podlegają

obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym,

jeżeli umowa agencyjna, umowa zlecenia lub inna umowa

o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem

cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo

umowa o dzieło, została zawarta z pracodawcą, z

którym pozostają równocześnie w stosunku pracy,

lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonują pracę na

rzecz pracodawcy, z którym pozostają w stosunku pracy.

Art. 104 ustawy o promocji

zatrudnienia

1.

Obowiązkowe składki na Fundusz Pracy,

ustalone od kwot stanowiących podstawę wymiaru

składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe bez

stosowania ograniczenia, o którym mowa w art. 19 ust. 1

usus, wynoszących w przeliczeniu na okres miesiąca, co

najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę, (…),

opłacają:

1) pracodawcy oraz inne jednostki organizacyjne za osoby:

a) pozostające w stosunku pracy lub stosunku

służbowym,
b) wykonujące pracę na podstawie umowy o pracę

nakładczą,
c) wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub

umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług,

do której zgodnie z przepisami kc stosuje się przepisy

dotyczące zlecenia, oraz za osoby z nimi współpracujące,

Art. 104 ustawy o promocji

zatrudnienia

3.W przypadku gdy kwoty pochodzą z różnych źródeł

- obowiązek opłacania składek na Fundusz Pracy

powstaje wtedy, gdy łączna kwota stanowiąca

podstawę wymiaru składek wynosi co najmniej

minimalne wynagrodzenie za pracę, a w

przypadku osób, o których mowa w art. 6 ust. 2

ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym

wynagrodzeniu za pracę, co najmniej minimalne

wynagrodzenie za pracę, o którym mowa w tym

przepisie.

4.Osoba ta składa stosowne oświadczenie każdemu

pracodawcy lub w terenowej jednostce

organizacyjnej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych,

jeżeli sama opłaca składki na ubezpieczenia

społeczne.

Art. 104a ustawy o promocji

zatrudnienia

Pracodawcy oraz inne jednostki
organizacyjne nie opłacają składek na
Fundusz Pracy za zatrudnionych
pracowników powracających z urlopu
macierzyńskiego, dodatkowego urlopu
macierzyńskiego lub urlopu
wychowawczego w okresie 36 miesięcy
począwszy od pierwszego miesiąca po
powrocie z urlopu macierzyńskiego,
dodatkowego urlopu macierzyńskiego lub
urlopu wychowawczego.

Art. 104b ustawy o promocji

zatrudnienia

1. Pracodawcy oraz inne jednostki organizacyjne

nie opłacają składek na Fundusz Pracy przez

okres 12 miesięcy, począwszy od pierwszego

miesiąca po zawarciu umowy o pracę, za osoby

zatrudnione, które ukończyły 50 rok życia i w

okresie 30 dni przed zatrudnieniem

pozostawały w ewidencji bezrobotnych

powiatowego urzędu pracy.

2. Składki na Fundusz Pracy, o których mowa w art.

104 ust. 1, opłaca się za osoby wymienione w

art. 104 ust. 1 pkt 1 -3, które nie osiągnęły

wieku wynoszącego co najmniej 55 lat dla

kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn.

Art. 9 ustawy o ochronie roszczeń

pracowniczych w razie niewypłacalności

pracodawcy

Przedsiębiorca prowadzący
działalność gospodarczą …
jest obowiązany
opłacać składki za pracowników
na Fundusz Gwarantowanych
Świadczeń Pracowniczych.

Art. 10

Pracownikiem, o którym mowa w art. 9, jest osoba fizyczna, która,

zgodnie z przepisami polskiego prawa

• pozostaje z pracodawcą w stosunku pracy lub

• jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę nakładczą albo

• wykonuje pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy

zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług …, albo

• wykonuje pracę zarobkową na podstawie innej niż stosunek pracy

na rzecz pracodawcy będącego rolniczą spółdzielnią produkcyjną,

spółdzielnią kółek rolniczych lub inną spółdzielnią zajmującą się

produkcją rolną
– jeżeli z tego tytułu podlega obowiązkowi ubezpieczeń

emerytalnego i rentowych,
z wyjątkiem małżonka pracodawcy, a także jego dzieci własnych,

dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobionych, rodziców,

macochy i ojczyma oraz osób przysposabiających, a także

rodzeństwa, wnuków, dziadków, zięciów i synowych, bratowych,

szwagierek i szwagrów oraz osób wykonujących pracę zarobkową

w gospodarstwie domowym.

Art. 9a.

Pracodawca, o którym mowa w art. 9, nie opłaca składek na
Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za
pracowników powracających z urlopu macierzyńskiego,
dodatkowego urlopu macierzyńskiego lub urlopu wychowawczego
w okresie 36 miesięcy począwszy od pierwszego miesiąca po
powrocie z urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu
macierzyńskiego lub urlopu wychowawczego.

Art. 9b.
1. Pracodawca, o którym mowa w art. 9, nie opłaca składek na

Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych przez okres
12 miesięcy, począwszy od pierwszego miesiąca po zawarciu
umowy o pracę, za osoby zatrudnione, które ukończyły 50 rok
życia i w okresie 30 dni przed zatrudnieniem pozostawały w
ewidencji bezrobotnych powiatowego urzędu pracy.

2. Pracodawca, o którym mowa w art. 9, nie opłaca składek na

Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za
pracowników, którzy osiągnęli wiek wynoszący co najmniej 55
lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn.

Art. 66 ustawy o świadczeniach opieki

zdrowotnej finansowanych ze środków

publicznych

1. Obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego podlegają:

1) osoby spełniające warunki do objęcia

ubezpieczeniami społecznymi …, które są:
a) pracownikami w rozumieniu ustawy o systemie

ubezpieczeń społecznych, …
c) osobami prowadzącymi działalność pozarolniczą lub

osobami z nimi współpracującymi,
d) osobami wykonującymi pracę nakładczą,
e) osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy

agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o

świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami

Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące

zlecenia, lub osobami z nimi współpracującymi …

Art. 67

1. Obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego uważa się

za spełniony po zgłoszeniu osoby podlegającej

temu obowiązkowi do Funduszu … oraz opłaceniu

składki w terminie i na zasadach określonych w

ustawie.

2. Osoba podlegająca obowiązkowi ubezpieczenia

zdrowotnego po zgłoszeniu do Funduszu uzyskuje

prawo do świadczeń opieki zdrowotnej.

3. Osoba podlegająca obowiązkowi ubezpieczenia

zdrowotnego ma obowiązek zgłosić do

Funduszu członków rodziny …, którzy uzyskują

po zgłoszeniu prawo do świadczeń opieki

zdrowotnej.

93

Płatnik składek – art. 4 pkt 2

2)

płatnik składek:

a) pracodawca - w stosunku do
pracowników i osób odbywających
służbę zastępczą (…)
w tym z tytułu przebywania na urlopie
wychowawczym albo pobierania zasiłku
macierzyńskiego, z wyłączeniem osób,
którym zasiłek macierzyński wypłaca
Zakład,

94

Zgłoszenie płatnika składek

- art. 43 u.su.s.

1. Płatnicy składek są zobowiązani do złożenia

druku - zgłoszenie płatnika składek w Zakładzie

w terminie 7 dni od:
1) daty zatrudnienia pierwszego

pracownika lub powstania stosunku prawnego

uzasadniającego objęcie ubezpieczeniami

emerytalnym i rentowymi pierwszej osoby;
2) daty powstania obowiązku ubezpieczeń

emerytalnego i rentowych dla ubezpieczonych

wyłącznie zobowiązanych do płacenia składek

na własne ubezpieczenie albo składek na

ubezpieczenie osób z nimi współpracujących.

3. Płatnik składek jest obowiązany

złożyć druk – zgłoszenie płatnika
składek w formie dokumentu
pisemnego według ustalonego wzoru
we wskazanej przez ZUS jednostce
organizacyjnej Zakładu.

96

Zgłoszenie do ubezpieczeń

społecznych – art. 36

1. Każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami

emerytalnym i rentowymi podlega zgłoszeniu do

ubezpieczeń społecznych.

2. Obowiązek zgłoszenia do ubezpieczeń osób określonych w

art. 6 ust. 1 pkt 1-4 … należy do płatnika składek.

4. Zgłoszeń … dokonuje się w terminie 7 dni od daty

powstania obowiązku ubezpieczenia (…).

7. Prawdziwość danych zawartych w zgłoszeniu do

ubezpieczeń społecznych osoba zgłaszana potwierdza
własnoręcznym podpisem, z wyłączeniem osób, o
których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 19.

8. W przypadku przekazywania do ZUS zgłoszeń w postaci dokumentu

elektronicznego, zgłoszenie w postaci dokumentu pisemnego z
własnoręcznym podpisem osoby zgłaszanej płatnik przechowuje przez
okres 5 lat.

97

Umowa z OFE – art. 39

1. Nie później niż w terminie, o którym mowa w art. 36 ust. 4

(7dni), ubezpieczony jest zobowiązany do zawarcia umowy

z otwartym funduszem emerytalnym, z zastrzeżeniem art.

111.

2. W przypadku gdy ubezpieczony nie dopełni obowiązku ZUS

wzywa go na piśmie do zawarcia umowy z OFE w terminie:
1) do dnia 10 stycznia - jeżeli od daty otrzymania

wezwania do dnia losowania jest mniej niż 30 dni, termin

ten mija 10 lipca;
2) do dnia 10 lipca - jeżeli od daty otrzymania wezwania

do dnia losowania jest mniej niż 30 dni, termin ten mija 10

stycznia.
Jeżeli ubezpieczony nie dopełni obowiązku zawarcia umowy

w tych terminach, Zakład wyznacza otwarty fundusz

emerytalny w drodze losowania (w ostatnim dniu roboczym

stycznia lub lipca)

98

Art. 38. 

1. W razie sporu dotyczącego obowiązku

ubezpieczeń społecznych Zakład wydaje
decyzję osobie zainteresowanej oraz
płatnikowi składek.

2. Nie później niż w terminie 7 dni od

uprawomocnienia się decyzji, o której mowa
w ust. 1, płatnik składek jest zobowiązany
przekazać do Zakładu dokumenty związane
z ubezpieczeniami społecznymi określone w
ustawie za okres objęty decyzją.

Art. 47a.

płatnicy składek są obowiązani przekazywać

– zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych,

– imienne raporty miesięczne,

– deklaracje rozliczeniowe,

– inne dokumenty niezbędne do prowadzenia kont

płatników składek i kont ubezpieczonych oraz

– korekty tych dokumentów

poprzez transmisję danych w formie

dokumentu elektronicznego z oprogramowania,

którego zgodność z wymaganiami określonymi
przez Zakład … ustawy z dnia 17 lutego 2005 r.

o informatyzacji działalności podmiotów

realizujących zadania publiczne została

potwierdzona …