dr hab. Jerzy Supernat

Instytut Nauk Administracyjnych

Uniwersytet Wrocławski

Teoria instytucjonalna

Teoria instytucjonalna

dr hab. Jerzy Supernat

Teoria instytucjonalna

Postweberowska interdyscyplinarna teoria
złożo-nych organizacji (takich organizacji
czy instytucji jak: państwo, parlament,
biurokracja,

organizacja

pozarządowa,

uniwersytet, prywatna spółka reali-zująca
zadania publiczne).

Teoria instytucjonalna

James Q. Wilson, ur.

1931

Teoria instytucjonalna

James G. March

(ur. 1928)

Johan P. Olsen

Teoria instytucjonalna

dr hab. Jerzy Supernat



James

Q.

Wilson,

Bureaucracy.

What

Government Agencies Do and Why They Do It, New
York 1989.



James G. March, Johan P. Olsen, Rediscovering

In-stitutions, New York 1989.

Podnosząc ograniczenia nauk ekonomicznych i logiki
rynkowej dla te-oretycznego wyjaśnienia funkcjonowania
instytucji, Autorzy powyż-szych prac budują swoje teorie
analizując:

•

strukturę organizacyjną, a w szczególności hierarchię

•

zachowania indywidualne i grupowe w kontekście

instytucjonalnym

•

interakcje jednostek i organizacji w szerszym kontekście

politycz-nym, ekonomicznym i społecznym

•

wpływ norm zawodowych i kulturowych na wzory

zachowania

insty-tucjonalnego

oraz

efektywność

i

długowieczność organizacji

Teoria instytucjonalna

George H. Frederickson:

I never met a
bureaucrat
I didn't like.

Teoria instytucjonalna

dr hab. Jerzy Supernat

George H. Frederickson,
The Spirit of Public Administration,
Jossey-Bass, San Francisco 1997

Instytucja to organizacja, która pozostaje w
szczegól-nym związku z ludźmi, którym służy:

•

może korzystać z władztwa

•

dysponuje legitymacją do działania, jaką daje

przyczy-nianie

się

do

realizacji

interesu

publicznego

•

dysponuje głęboką kulturową tożsamością

związaną

z

językiem,

religią,

zwyczajami,

geografią

•

jest

nasycona

takimi

wartościami

jak

obywatelstwo, pa-triotyzm i określona tożsamość

Instytucj

a

Teoria instytucjonalna

dr hab. Jerzy Supernat

James March, Johan Olsen
Instytucje: the beliefs, paradigms, codes, cultures,
and knowledge that support rules and routines.

Norman Uphof, Revisiting Institution
Building. How Organizations Become
Institutions, (w:) Puzzles of Predictability in
Public Organizations, ed. by N. Uphoff,
Institute of Contemporary So-cieties,
Oakland 1994.
Instytucje publiczne: complexes of norms
and behaviors that persist over time by
serving col-lectively valued purposes.

Instytucj

a

Teoria instytucjonalna

dr hab. Jerzy Supernat

W. Richard Scott, Institutions and Organizations,
Sage Publications, Thousand Oak 2001

Instytucje: cognitive, normative and regulatory
structures and activities that provide stability and
meaning to social behavior.

Instytucj

a

Na przykład postawa

wobec ryzyka czy

naśladowanie.

Na przykład oczekiwania

społeczne czy nacisk na

konformizm.

Na przykład

prawo.

Teoria instytucjonalna

Elliott Jaques (1917-2003)

Teoria instytucjonalna

dr hab. Jerzy Supernat

Elliott Jaques, In Praise of Hierarchy, Harvard
Business Review 1990 (January-February):

Dwadzieścia pięć lat badań przekonało mnie, że
hierar-chia kierownicza jest najbardziej efektywną,
najpewniej-szą i w rzeczywistości najbardziej
naturalną strukturą jaka kiedykolwiek została
wymyślona dla dużych organizacji. Właściwie
ustrukturalizowana

hierarchia

może

uwolnić

energię

i

twórczość,

zracjonalizować

produktywność, a ta-kże w istocie podnieść
morale.

Co

więcej,

myślę,

że

wię-kszość

kierowników wie to intuicyjnie i tylko brakuje im
odpowiedniej

struktury

i

odpowiedniego

uzasadnienia dla tego, o czym zawsze wiedzieli, że
może pracować i pra-cuje dobrze.

Teoria instytucjonalna

•

praca jest organizowana wokół

zadań, których złożoność,
pomimo podziału na odrębne
kategorie, ciągle wzrasta

•

ciągle wzrasta złożoność

umysłowej pracy kierowników,
która także dzieli się na odrębne
kategorie

Dlaczego hierarchia jest ciągle
niezastąpiona,
a poszukiwania alternatyw dla niej –
bezowocne?

Teoria instytucjonalna

dr hab. Jerzy Supernat

•

powiększyć wartość pracy „przesuwającej” się

przez or-ganizację

•

zidentyfikować i przypisać odpowiedzialność na

każdym etapie

•

umieścić ludzi o niezbędnych kompetencjach na

każdym szczeblu organizacyjnym

•

zbudować ogólny konsensus i akceptację dla

konieczno-ści nierównej segmentacji pracy

Dobrze

funkcjonująca

hierarchia

strukturalizuje ludzi w sposób, który
pozwala zaspokoić nastę-pujące potrzeby
organizacyjne:

Teoria instytucjonalna

dr hab. Jerzy Supernat

•

ludzie mogą wykonywać przypisane im zadania

•

ludzie na dowolnym szczeblu mogą powiększać

war-tość pracy ludzi znajdujących się na niższym
szczeblu

•

stratyfikacja kierownictwa jest dla każdego

konieczna i niezbędną

Hierarchia kierownicza jest jedyną formą
orga-nizacyjną rozmieszczenia ludzi i
zadań na kom-plementarnych szczeblach,
gdzie:

Teoria instytucjonalna

dr hab. Jerzy Supernat

Thomas Hammond, Toward a General Theory of
Hierarchy:

Books,

Bureaucrats,

Basketball

Tournaments, and the Admini-strative Structure of the
Nation State, „Journal of Public Admi-nistration
Research and Theory” 1993, nr 1

Every institution processes information so as to
perceive and define problems, and every institution’s
decision makers cho-ose among the available options
to address these problems. The act of comparison lies
at the heart of these two activities – problem
perception and definition involve the comparison of
some pieces of information with others, while choice
involves the comparison of one option with another –
and the argu-ment in this essay has been that
institutional rules cre-ating hierarchies (podkr.
JS) have a substantial impact on the nature of these
comparisons.

Teoria instytucjonalna

dr hab. Jerzy Supernat

Postacie hierarchii – adhokracja

Adhokracja jest przeciwieństwem biurokracji. Stuart Crainer

traktuje adhokrację jako wzorzec dla organizacji nowego
typu, którą charakte-ryzuje następująco:

•

nowa organizacja jest elastyczna i łatwo się przekształca

•

nowa organizacja jest mniej hierarchiczna

•

nowa organizacja jest oparta na uczestnictwie

•

nowa organizacja jest twórcza i przedsiębiorcza

•

nowa organizacja wykorzystuje powiązania sieciowe

•

w nowej organizacji ważniejsze od wąsko określonych

celów fun-kcjonalnych są cele całościowe

•

jednym z najważniejszych zasobów wykorzystywanych w

nowej or-ganizacji jest technologia informatyczna

Teoria instytucjonalna

dr hab. Jerzy Supernat

James D. Thompson (1920-1973)

Niepewność

wydaje

się

być

podstawowym

problemem

zewnętrznym, wobec którego stoją
złożone organizacje, a radzenie sobie z
niepewnością jest istotą procesu
admini-stracyjnego.

Jeżeli niepewność jest dla instytucji
dominu-jącym

problemem

kontekstualnym, to pod-stawowym
problemem

wewnętrznym

jest

współzależność.

Teoria instytucjonalna

dr hab. Jerzy Supernat

James D. Thompson

Istnieją trzy podstawowe formy współzależności organizacyjnej:

•

Współzależność sumująca: funkcjonowanie każdej części

organizacji nie jest bezpośrednio powiązane z funkcjonowaniem
pozostałych części, nato-miast stanowi odrębny wkład na rzecz
całości. Ponieważ jednak każda część jest wspierana przez całą
organizację, której powodzenie byłoby zagrożone przez brak
sprawności którejś z części, wszystkie części są współzależne od
siebie i efekty ich funkcjonowania są sumowane w obrębie całej
organizacji.

•

Współzależność sekwencyjna: funkcjonowanie jednej części

organizacji jest zależne od wykonania pewnej pracy przez inną
(inne) część organizacji. Innymi słowy, zadania tych części muszą
być wykonywane sekwencyjnie, odpowiednio do przyjętego w
organizacji podziału pracy i istniejących w niej więzi technicznych.
Przepływ różnych zasobów pomiędzy częściami organi-zacji jest w
takiej sytuacji jednostronny.

•

Współzależność wzajemna: przepływ zasobów pomiędzy

częściami organi-zacji nie jest jak w przypadku współzależności
sekwencyjnej jednostronny, lecz dwustronny. Innymi słowy, wyjście
jednej części organizacji jest wej-ściem drugiej i vice versa.

Teoria instytucjonalna

dr hab. Jerzy Supernat

James D. Thompson

Fakt, że organizacja jest całością złożoną ze
współzale-żnych części, oznacza, że jednym z
najważniejszych zadań kierownictwa organizacji
jest zapewnienie w niej niezbę-dnej koordynacji.

Zakres koordynacji zależy przy tym od przyjętych
w orga-nizacji form współzależności:

•

największa potrzeba koordynacji występuje w

przypadku współzależności wzajemnej,

•

mniejsza

w

przypadku

współzależności

sekwencyjnej

•

najmniejsza w przypadku współzależności

sumującej się

Teoria instytucjonalna

dr hab. Jerzy Supernat

Martin Landau (1921-

2004)

Teoria instytucjonalna

dr hab. Jerzy Supernat



Systemy o wysokiej niezawodności

Martin Landau, Multiorganizational Systems in
Public

Administration,

„Journal

of

Public

Administration Research and Theory” 1991, nr 1

Todd R. LaPorte, Paula M. Consolini, Working
in Practice But Not in Theory. Theoretical
Challenges to High Reliability Organizations,
„Journal of Public Administration Research and
Theory” 1991, nr 1

HRO

Teoria instytucjonalna

dr hab. Jerzy Supernat

Systemy o wysokiej niezawodności

•

technologie tych systemów są ściśle powiązane, co
oznacza, że wystąpienie istotnego zakłócenie na
dowolnym etapie procesu technologicznego może
spowodować załamanie całego systemu

•

ścisłe powiązanie wyraża się w istnieniu ustalonych i
relatywnie

sztywnych

standardowych

procedur

operacyjnych, które z zasady nie ulegają zmianie

•

ludzie pracujący w dowolnym miejscu systemu o wysokiej
nieza-wodności wymagają doskonałego wykształcenia i
stałego prze-szkolenia

•

systemy o wysokiej niezawodności tworzone są na
poziomie, któ-ry gwarantuje wysoką wydajność

•

systemy wysoce niezawodne są wysoce redundantne (M.
Landau: duplication – rather than streamlining – of
important functions increases reliability)

Teoria instytucjonalna

dr hab. Jerzy Supernat

Systemy o wysokiej niezawodności (dokończenie)

•

systemy wysoce niezawodne charakteryzuje znaczna
sieciowość

•

systemy wysoce niezawodne stanowią połączenie
organizacji rządowych, pozarządowych i biznesowych

•

w prawidłowo funkcjonujących systemach wysoce
niezawodnych informowanie o błędach jest nagradzane, a
nie karane

•

systemy wysoce niezawodne są z reguły hierarchiczne

H. George Frederickson: It’s difficult to imagine modern life
without high-reliability systems (failure-free systems). When
they work per-fectly, nothing appears to happen; in fact,
everything happens pro-perly.

Myśl końcowa

dr hab. Jerzy Supernat

Leaders create an environment in which everyone
has the opportunity to do work which matches his
potential capa-bility and for which an equitable
differential reward is provided.

Elliott Jaques