Teoria instytucjonalna
Postweberowska interdyscyplinarna teoria złożonych organizacji (takich organizacji czy instytucji jak: państwo, parlament, biurokracja, organizacja pozarządowa, uniwersytet, prywatna spółka realizująca zadania publiczne).
Podnosząc ograniczenia nauk ekonomicznych i logiki rynkowej dla teoretycznego wyjaśnienia funkcjonowania instytucji, Autorzy powyższych prac budują swoje teorie analizując:
strukturę organizacyjną, a w szczególności hierarchię
zachowania indywidualne i grupowe w kontekście instytucjonalnym
interakcje jednostek i organizacji w szerszym kontekście politycznym, ekonomicznym i społecznym
wpływ norm zawodowych i kulturowych na wzory zachowania instytucjonalnego oraz efektywność i długowieczność organizacji
Instytucja to organizacja, która pozostaje w szczególnym związku z ludźmi, którym służy:
może korzystać z władztwa
dysponuje legitymacją do działania, jaką daje przyczynianie się do realizacji interesu publicznego
dysponuje głęboką kulturową tożsamością związaną z językiem, religią, zwyczajami, geografią
jest nasycona takimi wartościami jak obywatelstwo, patriotyzm i określona tożsamość
Elliott Jaques:
Dwadzieścia pięć lat badań przekonało mnie, że hierarchia kierownicza jest najbardziej efektywną, najpewniejszą i w rzeczywistości najbardziej naturalną strukturą jaka kiedykolwiek została wymyślona dla dużych organizacji. Właściwie ustrukturalizowana hierarchia może uwolnić energię i twórczość, zracjonalizować produktywność, a także w istocie podnieść morale. Co więcej, myślę, że większość kierowników wie to intuicyjnie i tylko brakuje im odpowiedniej struktury i odpowiedniego uzasadnienia dla tego, o czym zawsze wiedzieli, że może pracować i pracuje dobrze.
Dlaczego hierarchia jest ciągle niezastąpiona,
a poszukiwania alternatyw dla niej – bezowocne?
praca jest organizowana wokół zadań, których złożoność, pomimo podziału na odrębne kategorie, ciągle wzrasta
ciągle wzrasta złożoność umysłowej pracy kierowników, która także dzieli się na odrębne kategorie
Dobrze funkcjonująca hierarchia strukturalizuje ludzi w sposób, który pozwala zaspokoić następujące potrzeby organizacyjne:
powiększyć wartość pracy „przesuwającej” się przez organizację
zidentyfikować i przypisać odpowiedzialność na każdym etapie
umieścić ludzi o niezbędnych kompetencjach na każdym szczeblu organizacyjnym
zbudować ogólny konsensus i akceptację dla konieczności nierównej segmentacji pracy
Hierarchia kierownicza jest jedyną formą organizacyjną rozmieszczenia ludzi i zadań na komplementarnych szczeblach, gdzie:
ludzie mogą wykonywać przypisane im zadania
ludzie na dowolnym szczeblu mogą powiększać wartość pracy ludzi znajdujących się na niższym szczeblu
stratyfikacja kierownictwa jest dla każdego konieczna i niezbędną
Postacie hierarchii – adhokracja
Adhokracja jest przeciwieństwem biurokracji. Stuart Crainer traktuje adhokrację jako wzorzec dla organizacji nowego typu, którą charakteryzuje następująco:
nowa organizacja jest elastyczna i łatwo się przekształca
nowa organizacja jest mniej hierarchiczna
nowa organizacja jest oparta na uczestnictwie
nowa organizacja jest twórcza i przedsiębiorcza
nowa organizacja wykorzystuje powiązania sieciowe
w nowej organizacji ważniejsze od wąsko określonych celów funkcjonalnych są cele całościowe
jednym z najważniejszych zasobów wykorzystywanych w nowej organizacji jest technologia informatyczna
James D. Thompson (1920-1973)
Niepewność wydaje się być podstawowym problemem zewnętrznym, wobec którego stoją złożone organizacje, a radzenie sobie z niepewnością jest istotą procesu administracyjnego.
Jeżeli niepewność jest dla instytucji dominującym problemem kontekstualnym, to pod-stawowym problemem wewnętrznym jest współzależność.
James D. Thompson
Istnieją trzy podstawowe formy współzależności organizacyjnej:
Współzależność sumująca: funkcjonowanie każdej części organizacji nie jest bezpośrednio powiązane z funkcjonowaniem pozostałych części, natomiast stanowi odrębny wkład na rzecz całości. Ponieważ jednak każda część jest wspierana przez całą organizację, której powodzenie byłoby zagrożone przez brak sprawności którejś z części, wszystkie części są współzależne od siebie i efekty ich funkcjonowania są sumowane w obrębie całej organizacji.
Współzależność sekwencyjna: funkcjonowanie jednej części organizacji jest zależne od wykonania pewnej pracy przez inną (inne) część organizacji. Innymi słowy, zadania tych części muszą być wykonywane sekwencyjnie, odpowiednio do przyjętego w organizacji podziału pracy i istniejących w niej więzi technicznych. Przepływ różnych zasobów pomiędzy częściami organizacji jest w takiej sytuacji jednostronny.
Współzależność wzajemna: przepływ zasobów pomiędzy częściami organizacji nie jest jak w przypadku współzależności sekwencyjnej jednostronny, lecz dwustronny. Innymi słowy, wyjście jednej części organizacji jest wejściem drugiej i vice versa.
James D. Thompson
Fakt, że organizacja jest całością złożoną ze współzależnych części, oznacza, że jednym z najważniejszych zadań kierownictwa organizacji jest zapewnienie w niej niezbędnej koordynacji.
Zakres koordynacji zależy przy tym od przyjętych w organizacji form współzależności:
największa potrzeba koordynacji występuje w przypadku współzależności wzajemnej,
mniejsza w przypadku współzależności sekwencyjnej
najmniejsza w przypadku współzależności sumującej się
Systemy o wysokiej niezawodności
technologie tych systemów są ściśle powiązane, co oznacza, że wystąpienie istotnego zakłócenie na dowolnym etapie procesu technologicznego może spowodować załamanie całego systemu
ścisłe powiązanie wyraża się w istnieniu ustalonych i relatywnie sztywnych standardowych procedur operacyjnych, które z zasady nie ulegają zmianie
ludzie pracujący w dowolnym miejscu systemu o wysokiej niezawodności wymagają doskonałego wykształcenia i stałego prze-szkolenia
systemy o wysokiej niezawodności tworzone są na poziomie, który gwarantuje wysoką wydajność
systemy wysoce niezawodne są wysoce redundantne (M. Landau: duplication – rather than streamlining – of important functions increases reliability)
Systemy o wysokiej niezawodności (dokończenie)
systemy wysoce niezawodne charakteryzuje znaczna sieciowość
systemy wysoce niezawodne stanowią połączenie organizacji rządowych, pozarządowych i biznesowych
w prawidłowo funkcjonujących systemach wysoce niezawodnych informowanie o błędach jest nagradzane, a nie karane
systemy wysoce niezawodne są z reguły hierarchiczne