PODZIAŁ PRAWA NA GAŁĘZIE

Wstęp do prawoznawstwa

System prawa/wiadomości ogólne

•

Jest to uporządkowany zbiór norm prawnych
obowiązujących na określonym terytorium
określone podmioty

Podstawowe sposoby powiązania norm

1)

Więzi kompetencyjne

2)

Więzi treściowe

Więzi kompetencyjne



Więzi kompetencyjne (dynamiczne) między

normami systemu wyrażają się w tym, że
jedne normy powstają na podstawie norm,
które jakiemuś podmiotowi udzieliły
kompetencji (upoważnienia) do ich
ustanowienia

Schemat powiązań hierarchicznych systemu prawa

ROZPORZĄDZENIE

MINISTRA INFRASTRUKTURY

1)

z dnia 3 lipca 2003 r.

w sprawie szczegółowych warunków technicznych dla znaków i sygnałów drogowych oraz urządzeń
bezpieczeństwa ruchu drogowego i warunków ich umieszczania na drogach
(Dz. U. z dnia 23 grudnia 2003 r.)

Na podstawie art. 7 ust. 3 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. z 2003 r. Nr 58, poz. 515, z
późn. zm.

2)

) zarządza się, co następuje:

USTAWA

z dnia 20 czerwca 1997 r.

Prawo o ruchu drogowym

(Dz. U. z dnia 19 sierpnia 1997 r.)

Art. 7. 1. Znaki i sygnały drogowe wyrażają ostrzeżenia, zakazy, nakazy lub informacje.
2. Ministrowie Transportu i Gospodarki Morskiej oraz Spraw Wewnętrznych i Administracji, w porozumieniu z Ministrem
Obrony Narodowej, określą, w drodze rozporządzenia, znaki i sygnały obowiązujące w ruchu drogowym, ich znaczenie i
zakres obowiązywania.
3. Minister Transportu i Gospodarki Morskiej w porozumieniu z Ministrem Spraw Wewnętrznych i Administracji określi, w
drodze rozporządzenia szczegółowe warunki techniczne dla znaków i sygnałów drogowych oraz urządzeń bezpieczeństwa
ruchu drogowego, a także warunki ich umieszczania na drogach.

KONSTYTUCJA

RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

z dnia 2 kwietnia 1997 r.

(Dz. U. z dnia 16 lipca 1997 r.)

Art. 87.
Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy
międzynarodowe oraz rozporządzenia.

Art. 92.
Rozporządzenia są wydawane przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczegółowego upoważnienia
zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upoważnienie powinno określać organ właściwy do wydania
rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści aktu.

Powiązania treściowe w ramach systemu

prawa

•

Więź treściowa norm systemu prawa
przejawia się w tym, że normy, które do niego
należą, znajdują uzasadnienie aksjologiczne w
uporządkowanym systemie wartości.

•

System prawa opiera się na przyjętych
wartościach naczelnych, a normy w nim
obowiązujące wyrażają te wartości, czy też
służą ich ochronie w sposób bezpośredni czy
pośredni.

Podział prawa

Podziału prawa dokonuje się ze względu na

aspekt treściowy

(uporządkowanie poziomie)

Możliwe kryteria podziału:

-

Podmiot, którego dotyczą

-

Rodzaj spraw, które regulują

-

Metoda normowania

Prawo publiczne/prawo prywatne

Prawo publiczne:

-

według kryterium podmiotowego na prawo

publiczne składają się normy, które regulują stosunki

między państwem a obywatelem oraz między

organami państwa

-

według kryterium przedmiotowego cechą prawa

publicznego jest to, że reguluje ono stosunki

władcze, tzn. stosunki podporządkowania jednego

podmiotu innemu podmiotowi

-

według sposobu dochodzenia naruszonych praw na

prawo publiczne składają się te normy, których

naruszenie jest dochodzone z urzędu, tzn. z

inicjatywy państwa

Prawo publiczne/prawo prywatne

Prawo prywatne:

-

według kryterium podmiotowego na prawo prywatne
składają się normy, które regulują stosunki między
obywatelami

-

według kryterium przedmiotowego cechą prawa
prywatnego jest to, że reguluje ono stosunki
pomiędzy podmiotami przynajmniej formalnie
równorzędnymi

-

Według sposobu dochodzenia naruszonych praw na
prawo prywatne składają się te normy, których
naruszenie jest dochodzone z inicjatywy
zainteresowanego podmiotu

Prawo materialne

Prawo materialne — normy prawne
bezpośrednio regulujące stosunki pomiędzy
podmiotami prawa, określając przesłanki
(fakty) powodujące ich powstanie, zmianę lub
wygaśnięcie. Do prawa materialnego zalicza
się również normy prawne regulujące
określone obowiązki, zakazy lub nakazy i
przewidujące określone sankcje za ich
nieprzestrzeganie (w sposób pierwotny
wyznaczają sytuacje prawne różnych
podmiotów)

Prawo formalne (procesowe)

Prawo formalne, procesowe — zespół

norm prawnych regulujących postępowanie przed

organami wymiaru sprawiedliwości i administracji

publicznej. Prawo formalne urzeczywistnia normy

prawa materialnego i pozwala na ich

egzekwowanie. Dotyczy ono m.in. właściwości

tych organów (rzeczowej, miejscowej,

funkcjonalnej), wszczynania postępowania, pism

procesowych, wniosków stron, dowodów, środków

odwoławczych oraz innych instytucji

procesowych. Ma charakter instrumentalny

(służebny) względem prawa materialnego.

Zasady prawa

•

Służą uporządkowaniu systemu prawa
według wartości

•

Przez zasady prawa rozumie się: wiążące
prawnie normy, a więc normy, które są
elementami danego systemu, ale które
zajmują w tym systemie pozycję nadrzędną
względem innych norm i którym wyznacza się
w tym systemie pozycję nadrzędną względem
innych norm i którym wyznacza się w tym
systemie szczególne role

Podział prawa na gałęzie

•

Systematyzowanie norm systemu prawa w
podzbiory, które określa się mianem „gałęzi
prawa” ma charakter historyczny

Dokonując podziału na gałęzie stosuje się łącznie

3 kryteria:

a) Przedmiotu unormowania albo mówiąc inaczej –

dziedziny spraw, którą poddaje się normowaniu

b) Przyjętej przez prawodawcę metody

unormowania

c) Podmiotów, które są adresatami danych norm

Trzy tradycyjne gałęzie prawa/metody

regulacji:

•

Prawo cywilne

•

Prawo karne

•

Prawo administracyjne

•

Metoda cywilistyczna – oparta jest na założeniu, że podmioty

prawa są sobie równorzędne; nie zachodzi między nimi stosunek

podporządkowania, działają na zasadzie autonomii woli, kwestie

sporne rozstrzygane są przez niezawisłe sądy.

•

Metoda administracyjna – oparta jest na założeniu, że podmiot

prawa (osoba fizyczna lub prawna) nie ma w stosunku do organu

administracji publicznej pozycji równorzędnej. Osoba ta

pozostaje wobec tego organu w stosunku podporządkowania.

Organ ten może określać bez zgody tego podmiotu jego pozycję

prawną (np. nakładać określone obowiązki).

•

Metoda karnistyczna – zbliżona jest do metody administracyjnej,

jednak różni się od niej zestawem sankcji (kara pozbawienia

wolności, grzywna, zakaz wykonywania zawodu itp.)

Prawo cywilne



Składają się na nie normy prawne regulujące stosunki
majątkowe między podmiotami prawa, tzn. między osobami
fizycznymi oraz osobami prawnymi. Chroni także dobra o
charakterze niemajątkowym, tj. w szczególności dobra
osobiste, takiej jak: zdrowie, cześć, nazwisko, twórczość
artystyczna, naukowa czy wynalazcza. Najważniejszymi
działami prawa cywilnego są: prawo rzeczowe (regulujące
własność i inne prawa rzeczowe, np. zastaw), prawo
zobowiązań (regulujące różnego rodzaju stosunki powstające
na podstawie umów między stronami oraz odpowiedzialność
za czyny niedozwolone), prawo spadkowe (regulujące
dziedziczenie testamentowe i ustawowe). Jest skodyfikowane.

Prawo rodzinne



Składają się na nie normy, które regulują

zawarcie i ustanie małżeństwa, prawa i
obowiązki małżonków, prawa i obowiązki
członków rodziny, w szczególności stosunki
między rodzicami a dziećmi w tym władzę
rodzicielską, a także opiekę nad
ubezwłasnowolnionymi oraz sprawy kurateli .
Jest skodyfikowane.

Prawo administracyjne



Zespół norm, które regulują władcze działania organów
państwa w stosunku do obywateli, ale także innych
podmiotów, w tym innych organów państwa, przy czym
działania te dotyczą wielu różnych dziedzin życia, jak:
oświata, zdrowie, świadczenia socjalne, kultura,
bezpieczeństwo. Jest współcześnie najbardziej rozbudowaną
gałęzią prawa, a to ze względu na wzrost funkcji państwa.
Jest to gałąź prawa, w której wyróżnia się wyspecjalizowane
działy np. prawo łowieckie, wodne, budowlane. Prawo
materialne nie jest skodyfikowane, skodyfikowana jest
procedura administracyjna.

Prawo handlowe



Wyodrębniony z prawa cywilnego dział

regulujący stosunki prawne osób, które
prowadzą przedsiębiorstwa zarobkowe. Ujęte
jest aktualnie w formie kodeksu reguluje
tworzenie, organizację, rozwiązywanie i
funkcjonowanie spółek handlowych.

Prawo konstytucyjne



Prawo konstytucyjne – zespół norm, które regulują ustrój
polityczny państwa oraz podstawy jego ustroju
ekonomicznego. Określają formy sprawowania władzy
państwowej, strukturę organów państwa, ich zadania i
kompetencje oraz relacje z innymi organami. Normy prawa
konstytucyjnego wyznaczają status jednostki w państwie –
zakres jej wolności, prawa i obowiązki, zasady wyborów do
organów państwa. Podstawowym aktem prawa
konstytucyjnego jest Konstytucja, należą do niej także
ordynacje wyborcze, ustawa o wyborze Prezydenta RP,
ustawa o Radzie Ministrów, ustawa o TK, Regulamin Sejmu,
Senatu

Prawo finansowe



Zespół norm prawnych, które regulują

publiczną działalność finansową, w
szczególności gromadzenie i rozdzielanie
zasobów finansowych przez Państwo i JSO
oraz organizację i sposób funkcjonowania
instytucji, za pomocą których rozdziela się
zasoby pieniężne (np. US i IS)

Prawo pracy



Wyodrębnione z prawa cywilnego, podstawowym aktem
normatywnym regulującym tę dziedzinę jest Kodeks pracy.
Normuje szczególnie doniosłą sferę ludzkiej działalności,
jaką jest praca: nawiązywanie i ustanie stosunku pracy
między pracodawcą a pracownikami, ich obowiązki i
uprawnienia, świadczenia na rzecz pracownika, w tym
także świadczenia na wypadek osiągnięcia wieku
emerytalnego lub niezdolności do pracy.

Kompleksowe gałęzie prawa



Podstawą ich wyróżnienia bywa przedmiot

regulacji (np. prawo rolne, prawo morskie)

Instytucja prawna

•

Instytucja prawna (zw. też instytucja
prawa) — zespół ściśle powiązanych ze sobą
norm prawnych w sposób funkcjonalny
regulujących trwanie, powstanie lub ustanie
jakiegoś stosunku prawnego (np.małżeństwo,
hipoteka).

•

Rodzajem instytucji prawnych są instytucje
procesowe, regulujące pozycję stron w czasie
trwania postępowania (np. instytucja
przywrócenia terminu)

Zasady prawa



Wiążące prawnie normy (będące elementami

danego systemu), ale które zajmują w tym
systemie pozycję nadrzędną względem innych
norm, i którym wyznacza się w tym systemie
szczególne role. Zasady prawa są więc
normami szczególnego rodzaju. Podstawą ich
obowiązywania może być to, że zostały
ustanowione i wyrażone wprost w aktach
normatywnych o najwyższej mocy prawnej,
np. Konstytucji.