TEORIE

NOWOCZESNYCH

ORGANIZACJI

Giddens A., 2007: Socjologia, s. 366-

393

http://www.polity.co.uk/giddens5/

Organizacje a życie

• Organizacje służą koordynacji

ludzkich działań.

• Warunkiem rozwoju organizacji

jest kontrola informacji.

• są silnie zhierarchizowane i władza

jest w nich z reguły skupiona na

samej górze.

• konflikt i współzależność – między

nowoczesnymi organizacjami a

demokracją.

Ewolucja teorii
organizacji

Źródło: opracowanie na podstawie M. J.
Hatch, Teoria organizacji, Warszawa
2002, s. 22.

TEORIA KAPITAŁU

K. Marks

• konflikt między pracownikami a

właścicielami kapitału,

• źródła władzy w organizacjach,
• znaczenia kontroli organizacyjnej.

E. Durkheim – SOCJOLOG

XIX w.

• Analiza uprzemysłowienia

społeczeństwa.

• Formalne i nieformalne aspekty

organizacji.

• Społeczne potrzeby robotników.

Weber, Barnard

1920-1950

1. Wyraźny podział pracy
2. Spójny zestaw zasad
3. Hierarchiczna struktura organizacji
4. Bezosobowy sposób prowadzenia
przedsiębiorstwa (obiektywny, bezstronny)
5. Awans oparty na technicznej wiedzy
fachowej – kompetencja
6. Ochrona przed arbitralnym zwolnieniem.
7. Ciągłość i przewidywalność działań.

ZALETY

Weber, Barnard

1920-1950

• ściśle określone kompetencje,
• wiedza fachowa podstawą

zatrudnienia,

• kariera na podstawie stażu i

osiągnięć pracy.

• wykluczenie zawłaszczania

stanowisk,

• racjonalność, sprawność

WADY

Weber, Barnard

1920-1950

- błędne koło biurokracji
- ograniczanie rozwoju pracowników
- tzw. „stadne myślenie” – „władza wie

lepiej”
- niechęć do innowacji – hamowanie

inicjatywy
- brak tolerancji nieformalnych zachowań
- brak elastyczności organizacji
- zaniedbywanie ludzi i procesów

społecznych
- powstawanie konfliktów między szczeblami

i grupami

Okres

PODEJŚCIE do zarządzania

KLASYCZNE

BEHAWIORALNE

1885-

1920

1930-

1950

F. W. Taylor,

F. i L. Gilbreth,

Henry Gantt,

Elton Mayo

Fritz Jules

Roethlisberger

1920-

1950

1950-

1960

1960-

1990

Max Weber

Henry Fayol,

Douglas McGregor;

Abraham Maslow

Teoria X

Teoria Y

Teoria Z

Podstawowe cechy organizacji

biurokratycznej wg Webera

1. Wyraźna hierarchia władzy.
Biurokracja przypomina piramidę.
2. Skodyfikowane reguły
postępowania.
3. Stałe wynagrodzenie.
4. Praca w w organizacji jest
oddzielona od jego życia poza
organizacją.
5. Korzystający ze środków
materialnych organizacji nie są ich
właścicielami.

STYL JAPOŃSKI

1. Proces decyzyjny od dołu do góry
2. Mniejsza specjalizacja
3. Bezpieczeństwo pracy - płace i

zakres obowiązków rosną wraz ze
stażem pracy

4. Praca zespołowa
5. Połączenie pracy zawodowej z

życiem prywatnym

Teoria Z - Ouchi

typy firm: amerykańskie (typ A) i
japońskie (typ J) – różnice:
1- czas trwania zatrudnienia
2 - tryb podejmowania decyzji
3 - umiejscowienie odpowiedzialności
4 - szybkość oceny i awansu
5 - mechanizmy kontroli
6 - specjalizacja ścieżki kariery
7 - charakter troski o pracownika

Teoria Z - Ouchi

• jedna cecha typu A

(odpowiedzialność indywidualna),

• trzy cechy typu J (zbiorowe

podejmowanie decyzji, powolne
awansowanie i całościową troskę o
pracownika)

• zmodyfikowane cechy odpowiadające

pozostałym trzem wymiarom

Założenia Teorii Z:

1.Tworzenie poczucia zaangażowania, bliskiej
współpracy i szerokiego współdziałania wielu ludzi w
realizacji wspólnych celów.
2. Położenie nacisku na wspólne podejmowanie
decyzji na bazie wcześniej wypracowanego
konsensusu i szerokiego uzgodnienia z wszystkimi
uczestnikami procesu decyzyjnego.
3. Entuzjazm w pracy na wszystkich szczeblach.
4. Zaufanie pomiędzy wszystkimi kierownikami i
pracownikami.
5. Gwarantowane długoterminowe zatrudnienie
dla wszystkich pracowników
6. Pokora i bezinteresowność w działaniach na
rzecz swojej firmy.

Klimczak Damian

Perspektywa modernistyczna:

ogólna teoria systemów Ludwig

Bertalanffy

HIERARCHIA SYSTEMÓW

Kenneth Boulding

9. transcendentalny

8. organizacji społecznej

7. ludzki

6. zwierzęcy

5. genetyczny

4. otwarty

(życie)

4. otwarty

(życie)

3. kontroli

2.mechanizmu

1.schemat

Źródło: opracowanie na podstawie M. J. Hatch, Teoria organizacji, Warszawa 2002, s. 51.

Poziom

Cechy

Przykłady

1. Schematu

•Nazwy i terminologia
•Systemy klasyfikacji

listy, indeksy, katalogi

Mechanizmu

•Zdarzenia cykliczne
•Proste o regularnych (lub

regulowanych) ruchach
•Równowagi lub stanu

zrównoważenia

System słoneczny,
maszyny proste (zegar),
system równowagi w ekonomii

3. Kontroli

•Samokontrola
•Sprzężenie zwrotne
•Przekaz informacji

Termostat,
autopilot

4. Otwarty

(życie)

•Samoregulacja
•Przypływ materiału
•Zasilanie energetyczne
•Reprodukcja

Komórka,
rzeka,
płomień

5. Genetyczny

•Podział pracy (komórki)
•Części zróżnicowane i

współzależne
•Wzrost według „projektu

Roślina

Cechy organizacji jako systemu

Klasyfikacja systemów wg Kennetha Bouldinga.

Poziom

Cechy

Przykłady

6. Zwierzęcy

•Mobilność
•Wiedza o sobie
•Wyspecjalizowane

receptory
•Wysoko zorganizowany

układ nerwowy
•Struktury poznawcze

Pies,
kot,

słoń

7. Ludzki

•Samoświadomość
•Zdolność wytwarzania,

przyswajania i rozumienia

symboli
•Poczucie upływu czasu

8. Organizacji

społecznej

•System wartości
•Znaczenie

Przedsiębiorstwa

9. Transcendentalny

•„nieuniknione” i

„nieznane”

Metafizyka, estetyka

Cechy organizacji jako systemu (c.d.)

PERSPEKTYWA SYMBOLICZNO-

INTERPRETUJĄCA

• teoria ustanowienia: K. Weick
• teoria społecznej konstrukcji

rzeczywistości: P. Berger i T.
Luckmann

PERSPEKTYWA POSTMODERNISTYCZNA:

podejście sytuacyjne

Model organizacji – składowe wewnętrzne
organizacji

Rodzaje organizacji

1. P. Blau: formalna - nieformalna

1. Rodzaje organizacji: typ działalności
• produkcyjne
• usługowe
• polityczne
• adaptacyjne

Nieformalne stosunki w ramach

organizacji - Peter Blau

• Z każdym problemem urzędnicy

powinni zwracać się do swoich
bezpośrednich przełożonych.

• Jednakże - nawzajem udzielali sobie

pomocy – układ koleżeński.

• Wykształciły się nieformalne

procedury, zwiększające zakres
inicjatywy i odpowiedzialności jednostek
w stosunku do formalnych reguł
organizacyjnych.

Kontrola czasu i przestrzeni -

Foucault

• zaprojektowana przestrzeń -

specyficzne cechy

• architektura organizacji

odzwierciedla jej skład społeczny i
system sprawowania władzy

• Nadzór w organizacjach – więzienie

(Panoptikon)  szkoły, szpitale,

miejsca pracy, a nawet miejsca
zamieszkania

???

• kraj, liczący 26 milionów obywateli,
• którego rząd posiada 2220 baz

danych,

• gdzie na jednego obywatela

przypada średnio dwadzieścia
kompletów akt.

• W centralnym komputerze policji

znajdują się nazwiska 10% obywateli

Kanada

Nowoczesna organizacja

wg P. Druckera

• Elastyczna
(zdolna do przystosowania się do potrzeb)

Nowoczesna organizacja

wg P. Druckera

• Elastyczna
(zdolna do przystosowania się do potrzeb)

• Dynamiczna
(Mająca umiejętność nieustannej modyfikacji
strategi działania)

• Wielozadaniowa
(realizująca różnorodne cele)

• Zorientowana na naukę
(poszukująca i przetwarzająca informację,
tworząca nową wiedzę, kreująca innowacje)

Sieci organizacji

1. Zanik jasnego podziału między organizacją a

strukturami wobec niej zewnętrznymi

2. Dezintegracja tradycyjnej, racjonalnej

biurokracji

3. Decentralizacja: zakresy władzy i

odpowiedzialność nie są już skupione wyłącznie

na szczycie, rozkładają się bardziej równomiernie

na wszystkich szczeblach organizacji.

 sieć sklepów odzieżowych Benetton – możliwość

reakcji na potrzeby rynku poprzez mobilizację

luźnych sieci swoich partnerów

 silna strategiczna koalicja najpotężniejszych firm

– IBM; fuzja AOL i Time-Warner.

Pytanie o debiurokratyzację

1. Henry Mintzberg– „adhokracja” – współpraca

małych zespołów różnego typu profesjonalistów

2. Organizacja ponowoczesna
Stuart Clegg – wartości i style życia cechujące

daną kulturę wywierają wpływ na sposób

funkcjonowania organizacji i mogą stanowić

przeszkodę w ich przekształcaniu się w wielkie

struktury biurokratyczne

Dedyferencjacja – odchodzenie od wąskich

specjalizacji na rzecz poszerzania zakresu i

różnorodności funkcji: pracownicy organizacji

ponowoczesnych uczestniczą w wielu różnych

etapach realizacji jej zadań. Przykład firmy

samochodowej Saturn, w której pracownicy

fabryki uczestniczą w projektowaniu nowych

modeli.

„Makdonaldyzacja” społeczeństwa – George

Ritzer(2003)

wydajność, niezawodność, uniformizacja i

automatyzacja kontroli

Kobiety na stanowiskach

kierowniczych

– Judy Wajcman,

Managing like a Man (1998)

• Kobiety nie są one dopuszczane do

władzy na szczeblu najwyższym

• W większości pracują w działach kadr

i marketingu

• Kobietom trudno jest wejść w

tradycyjny układ protekcji

• Wciąż królują tradycyjne, autorytarne

formy zarządzania

Molestowanie seksualne

• Częstsze jest molestowanie kobiet przez

mężczyzn, gdyż mężczyźni częściej zajmują

wyższe stanowiska (Reskin, Padavic 1994).

• W ciągu swojej pracy zawodowej siedem na

dziesięć Brytyjek doświadczyło molestowania

seksualnego.

• Większość przypadków nigdy nie zostaje

zgłoszona.

• Wiele kobiet, które były molestowane - i

przeżyty to jako traumę - nie uważa się za

ofiary molestowania.

• Wiele kobiet woli też nie skarżyć się w

obawie, że nikt im nie uwierzy, ich zarzuty nie

zostaną potraktowane poważnie lub że

spotkają się z potępieniem (Giuffre, Williams

1994).

Zarządzanie międzykulturowe

Geert Hofstede - w jakim stopniu różnią się

między sobą kultury organizacyjne w
ramach tego samego przedsiębiorstwa
(IBM)  szczególnie duże różnice

przebiegają wzdłuż linii czterech
dychotomii:

1.Dystans władzy - jest ona rozdzielona

nierówno (Chiny – Dania)

2.Unikanie niepewności - otoczenie biznesu

jest niezwykle burzliwe i zmienne (Japonia
– podejmowanie decyzji od najmłodszego
stażem) w USA niepewność traktowana
jest jako coś naturalnego  pink slip –

wypowiedzenie z dnia na dzień)