dr Beata Morka – Malicka

PIELĘGNIARSTWO POMOSTOWE

WYKŁAD 2

b.morka@onet.e
u

Proces kształtowania się pedagogiki jako nauki

2. Wychowanie jako zjawisko społeczne

Dydaktyka - teoria nauczania i uczenia się

Kształcenie zawodowe

Pielęgniarstwo a pedagogika

Działalność pedagogiczna pielęgniarki

Dydaktyka pielęgniarstwa

Tendencje w pedagogice współczesnej

Pedagogika

bada wszelkie zjawiska

wychowawcze

odnoszące się tak do dzieci jak i do

młodzieży i dorosłych. Przedmiotem jej badań są
nie tylko wpływy

wychowawcze

organizowane

świadomie i celowo, ale również niezamierzone i
żywiołowe

Pedagogika

ukazuje rolę i znaczenie

wychowania

i rozwoju w kształtowaniu ludzkiej osobowości, a
także
w życiu społecznym

Pedagogika

to wszechstronna nauka o

wychowaniu

, której istotę stanowi całożyciowy

rozwój człowieka oraz wszelkie tak dodatnie jak i
ujemne wpływy jednych ludzi na drugich oraz
wpływy środowiska

Wykład II

Wychowanie jako zjawisko

społeczne

Wychowanie

to całość zamierzonych oddziaływań

środowiska społecznego,

przyrodniczego na jednostkę,

trwające całe życie

W zakres pojęcia wychowanie

wychowanie

wchodzi:

• wychowanie naturalne pod wpływem

środowiska, w którym jednostka funkcjonuje
– rodzina, kontakty społeczne, obyczaje,
religia

• wychowanie instytucjonalne – celowe,

planowe oddziaływanie instytucji
wychowujących takich jak: przedszkola,
szkoły, internaty, domy dziecka

• samowychowanie

Każdy może ułożyć własną

definicję pojęcia wychowanie

To pojęcie jest tak szerokie, że może być przez

każdego inaczej rozumiane

wychowanie

to zaprawianie do cnoty

i pobudzanie chłopca od lat

najwcześniejszych do tego, aby pożądał

stać się wzorcowym obywatelem,

umiejącym zarówno rządzić,

jak i podporządkować się

Platon

428 - 348 p.n.e.

Jan Jakub Rousseau

Wychowanie

jest przeto sztuką, przy czym jest

rzeczą niemożliwą prawie, aby udało się

połączenie czynników, niezbędnych do jego

powodzenia, niezależne jest od nikogo

Czynnikami i siłami wychowania są:

•natura (własna psychika),
•ludzie (deprawują szlachetność dziecka),
•rzeczy (dobroczynny, korygujący wpływ
przyrody).

Lew Tołstoj

Wychowanie

to kształcenie najlepszych

ludzi zgodnie z wypracowanym przez pewną

epokę modelem ludzkiej doskonałości;

przymusowe oddziaływanie jednej osoby na

drugą w celu ukształtowania człowieka, jaki

wydaje się nam dobry; jest kształceniem

przymusowym

Można być mądrym nie przeczytawszy ani jednej książki; wierząc zaś

we wszystko, co jest napisane w książkach, nie można nie być

głupcem.

Lew Tołstoj

Aleksander Świętochowski

Wychowanie

to należyte przygotowanie człowieka do

życia

Stanisław Karpowicz

Wychowanie

to zwięzły system zastosowań nauki

nowoczesnej do rozwijania istoty ludzkiej,

doskonalenia myśli i uczuć, do wyćwiczenia

działalności dla najwyższego dobra społecznego

Helena Radlińska

Wychowanie

to funkcja społeczna, gałąź twórczości

kulturalnej

John Dewey

Wychowanie

to proces kształtowania zasadniczych postaw

ludzkich, intelektualnych i emocjonalnych w stosunku do

przyrody i człowieka

Celestin Freinet

Wychowanie

ukształtowanie z dziecka człowieka jutra,

moralnego, uspołecznionego

Janusz Korczak

można wyuczyć się na pamięć teorii wychowania, a przy tym

nie rozumieć istoty jego treści; bo jest nią „ teoria życia”, u

podstaw której leży doświadczenie osobiste i samodzielne

myślenie

Bogdan Suchodolski

•obiektywne (ogólne i standardowe)

wychowanie

to przygotowanie ludzi do coraz

trudniejszych zadań związanych z rozwojem
świata i koniecznością panowania nad nim

• subiektywne (przez pryzmat jednostki)

wychowanie

to niezbędna pomoc człowiekowi,

dzięki której może ta jednostka wybierać
właściwą drogę rozwoju (dorastać do zadań, mieć
poczucie szczęścia, żyć pełnią życia)

Wychowanie

jest tym rodzajem

działalności

społecznej, który charakteryzuje

się

ogromną złożonością oraz

różnorodnością

Według Stefana Kunowskiego potoczne rozumienie

wychowania

oznacza wszelkie celowe

oddziaływanie ludzi dojrzałych (wychowawców)
przede wszystkim na dzieci
i młodzież (wychowanków), aby w nich kształtować
określone pojęcia, uczucia, postawy, dążenia.

Działanie wychowawcze

zawiera w sobie opiekę

nad wychowankiem, dostarczanie rozrywki i kultury,
wychowanie fizyczne, umysłowe, moralne,
społeczne, estetyczne, ideowe, nauczanie szkolne,
wielokierunkowe przygotowanie do różnych zadań,
które będą podejmowane w przyszłości; wymieniona
działalność winna być społecznie zorganizowana i
aprobowana.

DEFINICJA

PRAKSEOLOGICZNA

oddziaływanie wychowawców.

DEFINICJA

EWOLUCYJNA

proces rozwojowy jednostki.

DEFINICJA

SYTUACYJNA

bodźce środowiska wychowawczego.

DEFINICJA

ADOPCYJNA

skutki i wytwory wychowania.

DEFINICJE

PRAKSEOLOGICZNE

związane z oddziaływaniem wychowawców na

wychowanka (przedstawiciele szkoły

tradycyjnej), autorytet rodzica i nauczyciela

DEFINICJE

EWOLUCYJNE

związane z procesem rozwoju jednostki jako

proces samoistnego rozwoju (swobodny

rozwój dziecka), na drodze wychowania

rozwija się indywidualność dziecka,

DEFINICJE

SYTUACYJNE

odnoszą się do bodźców płynących ze

środowiska zewnętrznego, wychowawczego,

społecznego (dziecko rozwija się poprzez

uczestniczenie w życiu społecznym poprzez

przeżywanie, własne doświadczenia),

DEFINICJE

ADAPTACYJNE (ADOPCYJNA)

dotyczą skutków i wytworów wychowania,

polega na kształtowaniu osobowości

wychowanka charakteru zgodne z potrzebami

społecznymi.

Współczesne systemy wychowania posługują się

definicjami ramowymi

Ramowa definicja wychowania scala w sobie cztery
formy ujęcia wychowania:

•jako urabiania,

•jako swobodnego rozwoju,

•jako oddziaływania sytuacji,

•jako wytworu.

ŚRODOWISKO I JEGO FUNKCJE

WYCHOWAWCZE

Ludzie

Zdarzenia

Zjawiska

Rzeczy

ŚRODOWISKO

ogół warunków powstałych w wyniku

społecznego współżycia i działania ludzi,

odgrywających doniosłą rolę

w kształtowaniu się osobowości społecznej

człowieka

i wyznaczających w dużym stopniu jego

zachowanie.

Związane są z tym reguły ludzkiego zachowania,

poglądy

i wyobrażenia, normy i hierarchie wartości

moralnych, estetycznych, system sankcji

społecznych, oczekiwania związane z określonymi

rolami społecznymi

oraz systemy wychowawcze

ŚRODOWISKO

ogół elementów otaczającej człowieka rzeczywistości,

które działają jako źródło bodźców i powodują

określone przeżycia psychiczne

ŚRODOWISKO

złożony układ powtarzających się lub

względnie stałych sytuacji,

do których człowiek rozwijający się

przygotowuje się czynnie w

wychowawczym okresie swego życia

Środowisko wychowawcze

całość procesów ekologicznych,

ekonomicznych, politycznych, społecznych,

kulturalno–oświatowych i instytucjonalnych

w ich wzajemnych związkach i zależnościach

W tym rozumieniu środowisko jest przestrzenią, w

której społeczeństwo realizuje różne formy

działalności, tworząc w ten sposób warunki

własnego życia oraz zaspokajania materialnych i

duchowych potrzeb.

Typowe środowiska

wychowawcze

Rodzina

Szkoła

Grupa rówieśnicza

RODZINA

stanowi integralną część każdego społeczeństwa;

stanowi jego najmniejszą, a zarazem podstawową

komórkę.

Elementy systemu rodzinnego

•reguły jakie panują w rodzinie
•role
•stopień otwartości systemu

Rodzina

jest podstawową grupą

społeczną, w której kształtuje się

umiejętność współżycia

zespołowego dziecka w życiu

społecznym

Środowisko

rodzinne

to główny

ośrodek rozwoju sfery

emocjonalnej osobowości oraz

postaw moralnych

Środowisko domowe to całość tych

osobistych warunków środowiskowych

dziecka, które wiążą się bezpośrednio

lub pośrednio ze strukturą

rodziny

i jej

życiem

Spontaniczna aktywność dziecka w jego

naturalnym środowisku stanowi

najbardziej dynamiczny czynnik

w jego przygotowaniu do życia i

uczenia

FUNKCJE RODZINY

- funkcja prokreacyjna - pozwala na
zaspokojenie emocjonalno-rodzicielskich potrzeb
współmałżonków oraz na biologiczne przetrwanie
społeczeństwa;

- funkcja seksualna - jest społecznie
akceptowaną formą współżycia płciowego;

- funkcja ekonomiczna - pozwala na
zagwarantowanie bezpieczeństwa materialnego
rodzinie, w jej skład wchodzą następujące
podfunkcje: produkcyjna, zarobkowa,
gospodarcza i usługowo - konsumpcyjna;

FUNKCJE RODZINY

- funkcja opiekuńczo-zabezpieczająca - polega na zabezpieczeniu

środków niezbędnych do życia oraz sprawowaniu opieki nad

niepełnosprawnymi lub chorymi członkami rodziny;

- funkcja socjalizacyjna - jest realizowana w dwóch wymiarach: jako

przygotowanie dzieci do samodzielnego życia i pełnienia ról

społecznych oraz jako wzajemne dostosowanie swoich zachowań i

cech osobowości przez współmałżonków;

- funkcja stratyfikacyjna - polega na nadawaniu przez rodzinę

pozycji społecznej swoich członków (ma istotne znaczenie szczególnie

w społeczeństwach kastowych, takich jak np. w Indiach);

FUNKCJE RODZINY

- funkcja rekreacyjna - polega na zaspokojeniu potrzeb odpoczynku,
relaksu, rozrywki;

- funkcja emocjonalna - polega na zaspokojeniu potrzeb
emocjonalnych;

- funkcja kulturowa - przekazywanie dzieciom dziedzictwa
kulturowego poprzez zapoznawanie ich z dziełami sztuki, literatury,
zabytkami i innymi cennymi reliktami przeszłości;

POSTAWA RODZICIELSKA

tendencja do zachowania się w

pewien specyficzny sposób w

stosunku

do dziecka, sytuacji czy problemu,

na który jest skierowana.

Każda postawa rodzicielska zawiera
trzy składniki:
•myślowy,
•uczuciowy
•działania

POZYTYWNE POSTAWY RODZICIELSKIE

•Akceptacja
•Współdziałanie

•Dawanie dziecku właściwej dla jego
wieku
rozumnej swobody
•Uznanie praw dziecka

Akceptacja- czyli przyjęcie - kochanie dziecka
niezależnie od jego możliwości, dysfunkcji,
usposobienia, osobowości, trudności;

rodzice akceptujący nie ukrywają przed dzieckiem
swoich uczuć, okazują mu miłość i tolerancję; starają
się zaspokoić potrzeby dziecka, dają mu poczucie
bezpieczeństwa, uznania i kochają je za to, że jest

w sytuacji gdy dziecko zachowuje się nagannie,
upominają je i dają do zrozumienia, że to co robi w tej
sytuacji jest złe, jednak nie dopuszczają do dziecka
uczucia, że zła jest jego cała osobowość

Współdziałanie z dzieckiem - świadczy o tym, iż
rodzice świadomie wciągają dziecko do życia
rodzinnego, mając przy tym na względzie jego
możliwości rozwojowe;

rodzice są aktywni w nawiązywaniu kontaktu i we
współdziałaniu z dzieckiem;

rodzice są gotowi pomóc, wyjaśnić dziecku, ale
także uczą je samodzielności i umiejętności
poszukiwania;

Rozumna swoboda - rodzice utrzymują
autorytet oraz kierują dzieckiem, ale
równocześnie dają mu poczucie swobody i
pozwalają na samodzielną zabawę z dala od
nich

Uznanie praw dziecka w rodzinie jako
równych - rodzice akceptują i ustosunkowują się
do aktywności dziecka, zawsze mają na względzie
jego poziom rozwoju
i umiejętności;

opiekunowie nie stosują kar i wymuszeń, ale
tłumaczą dziecku, wyjaśniają mu co jest dobre i
pożądane, w takiej atmosferze rodzinnej dziecko
ma zapewniony odpowiedni zakres swobody i
indywidualności

NEGATYWNE POSTAWY RODZICIELSKIE

•Unikająca

•Odtrącająca

•Nadmiernie wymagająca
•Nadmiernie chroniąca

Postawa unikająca - rodzice mało interesują
się dzieckiem i jego problemami, często
zaniedbują nawet podstawowe - biologiczne
potrzeby;

kontakt z dzieckiem jest pozornie dobry i
maskowany poprzez obdarowywanie dziecka
wieloma prezentami;

zauważyć można niedbałość o bezpieczeństwo,
niekonsekwencję w stawianych wymaganiach;

nie angażuje się dziecka do spraw życia
rodzinnego;

Postawa odtrącająca - rodzice są niechętni
lub nawet wrodzy względem swojego dziecka,
żywią wobec niego uczucie rozczarowania i
zawodu;

rodzice demonstrują zachowania negatywne
i otwarcie krytykują wychowanka, stosują
surowe kary zastraszenia, nakazy, zakazy
wobec dziecka;

opiekunowie zupełnie nie tolerują jego wad i
nie biorą pod uwagę stopnia rozwoju

Postawa nadmiernie wymagająca -
rodzice pragną mieć idealne dziecko, co
prowadzi do tego, iż nie liczą się z jego
potrzebami oraz możliwościami;

tacy opiekunowie stale krytykują,
poprawiają oraz uzupełniają dziecko;

wychowanek traktowany jest z pozycji
autorytetu bez jakichkolwiek praw

Postawa nadmiernie chroniąca - rodzice w
każdej sytuacji życiowej znajdują zagrożenie
dla dziecka i starają się je przed nim uchronić,
w ten sposób paraliżują oni wszelką
samodzielną działalność dziecka;

dziecko uważane jest za wzór doskonałości
i wychowywane jest bezkrytycznie;

rodzice ulegają dziecku za każdym razem
i spełniają jego każde życzenie;

Współczesna rodzina jako środowisko

wychowawcze

Pośród tych wielu dróg rodzina jest drogą pierwszą i

z wielu względów najważniejszą. Jest drogą

powszechną, pozostając za każdym razem drogą

szczególną, jedyną

i niepowtarzalną, tak jak niepowtarzalny jest każdy

człowiek”

(Jan Paweł II, "List do Rodzin", n. 23)

SZKOŁA

pojęcie wywodzi się od greckiego „schole” - spokój,

wolny czas przeznaczony na naukę

1.Instytucja kształcąca, wychowująca i

edukująca.

2.Wizja budynku przeznaczonego do

działalności dydaktyczno – wychowawczej.

3.Rodzaj wykształcenia, czyli kierunek w

nauce
i kulturze reprezentowany przez ludzi
zjednoczonych wspólnotą poglądów,
koncepcji metod pracy.

SZKOŁA

to obiekt określonej liczby uczniów i

nauczycieli realizujących ustalone cele

przez przyswajanie swoistego zasobu treści

programowych, podanych uczniom i

nauczycielom według ustalonych

programów, opartych na obowiązujących

podręcznikach i uzupełniających materiał

dydaktyczny lub jeszcze innych elementach

bogatszego wyposażenia

Zadania szkoły:

• kształcenie i nauczanie, wychowywanie i opieka

(funkcje dydaktyczne)

• przekazywanie wiedzy, tworzenie warunków, aby

nauczać
i kształcić

• przygotowanie do życia w grupie, przygotowanie do

funkcji społecznych i adaptacyjnych, uczenie
samodzielności

• wpływanie na rozwój i kształtowanie człowieka

(funkcja rozwojowa)

• wykrywanie talentów, wspomaganie rozwoju (funkcja

poznawcza)

Funkcje szkoły

(mające zamierzony cel do

realizacji):

•Kulturalna – organizowanie teatrzyków,

przedstawień
•Edukacyjna – przekazywanie wiedzy
•Socjalizacyjna – współżycie w zespole
•Rozwojowa – kształtowanie postaw,

światopoglądu
•Opiekuńczo – wychowawcza – opiekowanie

się dzieckiem znając jego sytuację rodzinną

GRUPA RÓWIEŚNICZA

to wspólnota, która powstała w

sposób naturalny, bez integracji

człowieka

w wyniku przyrodniczej istoty ludzkich

potrzeb i dążeń; zrodził ją

spontaniczny rozwój stosunków

interpersonalnych

Przemiany współczesnego

środowiska wychowawczego

1. Świat współczesny jest coraz mniejszy w

subiektywnym odczuciu człowieka, w dobie
elektronicznych mediów, rozwoju środków
komunikacji, na skutek więzi współdziałania
między narodami w zakresie powiązań
gospodarczych.

2. W tej sytuacji środowiskiem wychowania jest nie

tylko to co dzieje się w bliskim środowisku dziecka,
ale i to co dociera do niego za pomocą
multimediów.

Przemiany współczesnego

środowiska wychowawczego

3. Rozwój elektronicznych mediów i multimediów -
stają się one ważnym elementem środowiska
wychowawczego, stwarzają szanse rozwoju edukacji,
ale i zagrożenia.

4. Świat współczesny jest coraz bardziej zróżnicowany.
To zróżnicowanie dotyczy: ekonomii, polityki, kultury,
religii. Na skutek tego zróżnicowania w obrębie
środowiska wychowawczego dominuje również
zróżnicowanie; charakteryzuje je wielość i odmienność
wpływów.