Prezentacja
Bóle
kręgosłupa
Czym jest kręgosłup?
Kręgosłup to część
szkieletu, stanowiąca
jego główną oś i
podporę.
Pełni również funkcję
ochronną dla struktur
rdzenia kręgowego,
korzeni rdzeniowych
oraz naczyń.
Z jakich elementów
składa się kręgosłup?
7 kręgów szyjnych
12 kręgów piersiowych
5 kręgów lędźwiowych
5 kręgów krzyżowych =
kość krzyżowa
3-5 kręgów guzicznych
Razem 32-34 kręgi.
Kręgi są połączone
stawami oraz
więzadłami. Trzony
kręgów oddzielone są
krążkami
międzykręgowymi
Głównym ogniwem jest krąg
Przekrój kęgosłupa
Składowe:
Kręgi
Krążki
między-
kręgowe
Więzadła
Kluczowe elementy
widok z boku
TYŁ
Wyrosstek
kolczyst
y
Staw
między-
kręgowy
PRZÓD
Trzon
kęgu
Krążek
między-
kęgowy
Otwór międzykręgowy
Konsekwencje pionowej
postawy ciała
W toku ewolucji po przyjęciu przez
człowieka postawy pionowej
kręgosłup stale jest poddawany
działaniu ogromnych sił.
Mimo, iż budowa kręgosłupa
przystosowała się do dwunożnej
postawy człowieka, to jednak zmiana
ta okazała się niewystarczająca.
Przyczyny bólu pleców
Najczęstszą przyczyną bólów
pleców jest przeciążenie więzadeł
kręgosłupa, które utrzymują kręgi
we właściwej pozycji.
Odpowiedzią organizmu na taki
stan jest obronny skurcz mięśni,
które otaczają kręgosłup.
Przyczyny bólu pleców
Tylko w nielicznych przypadkach
omawiane kłopoty są związane z
urazami lub poważnymi chorobami, na
przykład nowotworowymi.
Zwykle są efektem trwającego długi
czas niewłaściwego postępowania,
wadliwej postawy, nieodpowiedniego
ułożenia ciała podczas snu i mało
higienicznego trybu życia.
Przyczyny bólu pleców
Brak aktywności ruchowej, osłabiając
nasze mięśnie przykręgosłupowe,
pozbawia nas naturalnego gorsetu
osłaniającego kręgosłup.
Odpowiednia, systematyczna
gimnastyka jest podstawą profilaktyki
chroniącej przed bólami kręgosłupa.
Przyczyny bólu pleców
Codzienny stres jest też istotnym
czynnikiem wzmagającym ból, gdyż
napięcie, jakie przeżywamy w ciągu
dnia, przekazujemy naszym mięśniom.
Zatem dolegliwości te dosyć często
dotyczą osób znerwicowanych,
przeżywających lęki i skłonnych do
depresji.
Napięcia spowodowane stresem
najdotkliwiej odczuwamy w okolicy
szyi i barków.
Przyczyny bólu pleców
Jeżeli stany wzmożonego napięcia zdażają
się zbyt częste bóle utrzymują się,
przechodząc w fazę przewlekłą.
Istotnym czynnikiem jest tu czas, ponieważ
przedłużanie się tych dolegliwości
znacznie utrudnia powrót do zdrowia.
Pewne procesy mogą być trudne do
odwrócenia, a taki stan napięcia sprzyja
rozwijaniu się zmian zapalnych i
zwyrodnieniowych
.
Przyczyny bólu pleców
Trzeba pamiętać, że kręgosłup, tak jak
wszystko, ulega z wiekiem procesom
destrukcji, czego efektem jest
powstawanie zmian zwyrodnieniowych.
Może to wywoływać bardzo przykre bóle
spowodowane uciskiem uszkodzonych
struktur kręgosłupa na korzenie nerwowe
wychodzące z rdzenia kręgowego.
Dolegliwości te należą do dość
powszechnych i długo trwających, dlatego
są częstą przyczyną absencji chorobowej.
Czynniki ryzyka
Szczególnie podatne na bóle
kręgosłupa są osoby z przynajmniej
jednym czynnikiem ryzyka:
wysoki wzrost kobiet > 170 cm i
mężczyzn > 180 cm,
otyłość,
wiek > 40 lat,
osłabienie mięśni brzucha,
Szkodliwy styl życia
długotrwałe prowadzenie
samochodu,
przebywanie w wymuszonej
pozycja (np. oglądanie telewizji
lub czytanie lężąc na boku),
uprawianie pewnych rodzajów
sportów (np. siłownia)
Szkodliwe warunki w pracy
ciężka praca fizyczna,
długotrwale wymuszona pozycja (np. praca przy
taśmie, fryzjerzy, stomatolodzy),
często powtarzane ruchy zginania lub rotacji (np.
prace wykończeniowe w budownictwie,
sprzątanie),
powtarzany wysiłek podnoszenia ciężarów (praca
przy załadunku),
prace biurowe w wielogodzinnej pozycji
siedzącej.
Otyłość a bóle kręgosłupa
Otyłość znacznie przyspiesza i nasila
wystąpienie objawów bólowych
kręgosłupa.
Im większy ciężar spoczywa na naszym
rusztowaniu kostnym, tym szybciej się
ono zużywa.
Zmniejszenie wagi ciała jest bardzo
istotnym punktem profilaktyki, ale także
może zlikwidować objawy już istniejące.
Prawda jest bolesna
Ze względów m.in. ekonomicznych,
socjalnych oraz altruistycznych
człowiek szafuje swoim zdrowiem
i obciąża kręgosłup ponad miarę.
Nieprawidłowa i
długotrwała pozycja
siedząca
Nieprawidłowa i
długotrwała pozycja
siedząca
Dźwiganie ciężkich
przedmiotów
Obciążenie kregosłupa
Sprężyste krążki, znajdujące się między
kręgami znoszą obciążenia, które liczy się
w kilogramach na centymetr kwadratowy.
leżenie na plecach daje obciążenie około
30 kg/cm
2
chodzenie 85 kg/cm
2
skakanie 110 kg/cm
2
pochylanie w pozycji stojącej 150 kg/cm
2
siedzenie bez podparcia 180 kg/cm
2
Obciążenie kręgosłupa w
kg/cm
2
Przyczyny mechaniczne czy
zapalne?
Cechy bólu
Przyczyny zapalne
Przyczyny mechaniczne
Wywiad
Podstępny początek Uraz/wcześniejsze
epizody bólu
Charakter
jakościowy
bólu
Uporczywy,
pulsujący
Głęboki tępy ból, ostry
jeżeli przyczyną jest
ucisk na korzenie
nerwowe
Sztywność
Silna, przedłużona,
sztywność poranna
Umiarkowana,
krótkotrwała
Odpoczynek Nasila
Łagodzi
Wysiłek
Łagodzi
Nasila
Promieniow
anie
Ból bardziej
ograniczony,
obustronny lub o
zmiannej lokalizacji
Zwykle rozlany,
jednostronny
Największe
nasilenie
dolegliwości
W nocy i wcześnie
rano
Pod koniec dnia, w
nastepstwie wysiłkuu
fizycznego
O co należy zapytać
pacjenta?
Jaki jest ogólny stan zdrowia pacjenta?
Jaki jest charakter bólu?
Czy ból ma związek z urazem?
Czy ból jest silniejszy rano po
przebudzeniu, czy później w ciągu dnia?
Czy pacjent się wysypia?
Czy odpoczynek łagodzi ból?
Czy aktywność fizyczna nasila ból?
O co należy zapytać
pacjenta?
Jak wpływa na ból pozycja siedząca a
jak stojąca?
Jak na ból wpływa kaszel, kichanie lub
parcie na stolec?
Jaki wpływ na nasilenie i umiejscowienie
bólu mają dlugie spacery?
Czy pacjent ma: łuszczycę, biegunki,
silne bóle stawów?
O co należy zapytać
pacjenta?
Jakie leki przyjmuje pacjent (m.in.
doustne koagulanty)?
Czy wystepują obajwy z układu
moczowego?
Czy pacjentowi dokucza nadmiar stersu
w pracy lub w domu?
Czy pacjent odczuwa napięcie,
przygnębienie lub rozdrażnienie?
Mechanizmy powstawania
bólu
Dysfunkcja kręgów (uszkodzenie
mechaniczne):
Z uciskiem na korzenie nerwowe -
dyskopatia;
Bez ucisku na korzenie nerwowe –
dysfunkcja stawów kręgowych;.
Kręgozmyk
Spondyloza - ”zespół zużycia”.
Aspekty psychogenne bólu
Pacjent z bólem pleców powstającym w
nastepstwie dźwigania ciężkich przedmiotów w
pracy stanowi duży problem dla lekarza,
zwłaszcza gdy ból staje się przewlekły i złożony.
W przypadku osób, które z trudem usiłują sobie
radzić z problemami osobistymi i pracą bóle
pleców są przysłowiową kroplą przepełniającą
czarę goryczy.
W takich sytuacjach nawet niezbyt nasilone
dolegliwości bólowe są niejednokrotnie
odbierane przez pacjentów jako bardzo dotkliwe.
Radikulopatie (ucisk korzeni
nerwowych)
Mechaniczny ucisk korzeni nerwowych
poprzez:
przpukliny jądra miażdżystego
(najczęstsza przyczyna);
zwężenie otworu międzykręgowego –
zmniany zwyrodnieniowe;
guz nowotworowy;
Przepuklina jądra
miażdżystego
Przepuklina jądra
miażdżystego
Wpuklający się
krążek między-
kręgowy
powoduje
zmniejszenie
światła otworu
między-
kręgowego.
Cechy bólu korzeniowego
Wiek
W każdym wieku, najczęściej w średnim.
Umiejscowienie i
promieniowanie bólu
Jednostronny ból krzyża, promieniowanie obwodowo do
kończyny dolnej. Często największe nasilenie w dystalnej
części kończyny.
Charakter
jakościowy bólu
Głęboki, jednostajny lub przeszywający ból (okresowy),
pojawia się rano, wkrótce po wstaniu z łóżka. Ma charakter
„wędrujący”.
Czynniki nasilające
Aktywność fizyczna, dźwiganie, pozycja siedząca, skłony,
jazda samochodem, kaszel, kichanie, parcie na stolec.
Czynniki łagodzące
Odpoczynek, pozycja leżąca, pozycja stojąca.
Objawy
towarzyszące
Parestezje obwodowe bez/z sztywnością i drętwieniem.
Badanie fizykalne
Ograniczenie zakresu ruchów i obrona mięśniowa.
Brak fizjologicznej lordozy lędźwiowej.
Boczne skrzywienie kręgosłupa.
Ograniczenie zakresu zgięcia, wyprostu i zgięcia bocznego.
Typowo
jednostronne
Dodatni objaw Laseque'a;
z/bez osłabienia siły określonych mięśni;
z/bez osłabienia czucia w dystalnych częściach kończyn
dolnych;
z/bez osłabienia odruchu skokowego.
Potwierdzenie
rozpoznania
W wybranych przypadkach: TK, dyskografia, radikulografia,
MRI, mielografia.
Postępowanie w zespołach
korzeniowych
• edukacja pacjenta;
• zalecenie pozostania w łóżku (najlepiej leżenie na
twardym podłożu), optymalnie przez 2 dni;
• leki przeciwbólowe – NLPZ /2 tyg.;
• podstawowy program ćwiczeń;
• pomocny może być wyciąg.
• pomocna może być fizykoterapia;
• w przypadku przewlekłej rwy nie podatnej na ww
leczenie można wykonać blokadę zewnątrz-oponową.
Spondyloza
Wpuklający się
krążek miedzy-
kręgowy oraz
zmienione
zwyrodnieniowo
stawy
międzykręgowe
zmniejszają
światło otworu
międzykręgowego
.
Obraz kliniczny spondylozy
Wiek
Powyżej 50 r.ż.. Częstość wzrasta z wiekiem.
Wywiad urazowy
Ciężka praca fizyczna, uraz kręgosłupa (np. wypadek
komunikacyjny).
Umiejscowienie i
promieniowanie bólu
Okolica krzyżowa, może promieniować do pośladków.
Charakter jakościowy
bólu
Tępy, dokuczliwy ból (często stały).
Epizody zaostrzeń na podłożu przewlekłych dolegliwości
bólowych.
Czynniki nasilające
Ciężki wysiłek fizyczny.
Dłuższe przebywanie w pozycji stojącej i siedzącej.
Czynniki łagodzące
Odpoczynek w pozycji leżącej, odpowiednie ćwiczenia,
hydroterapia.
Objawy towarzyszące
Krótkotrwała sztywność, zwłaszcza poranna tzw. „ból
pierwszych ruchów”.
Sztywność po dłuższym pozostawaniu w bezruchu.
Badanie fizykalne
Ograniczenie zakresu wszystkich ruchów.
Potwierdzenie
rozpoznania
RTG
Postępowanie w
spondylozie
• leki przeciwbólowe;
• zachowanie równowagi między
umiarkowaną aktywnością fizyczną i
odpoczynkiem;
• program ćwiczeń fizycznych i hydroterapia;
• pomocne mogą być regularne zabiegi
mobilizacji;
• do rozważenia próby elektroterapii, np.
przezskórna elektrostymulacja nerwów oraz
akupunktura.
Kręgozmyk
Ból wywołanyjest
nadmiernym
rozciągnięciem
więzadeł
międzykolcowyc
h lub korzeni
nerwowych.
Kliniczny obraz kręgozmyku
Wiek
W każdym wieku. U młodych gdy przyczyny są wrodzone. U osób
starszych (>50 r.ż.) w przypadku przyczyn zwyrodnieniowych.
Wywiad
urazowy
Urazy mogą wyzwalać dolegliwości.
Umiejscowieni
e i
promieniowani
e
Dolna część okolicy lędźwiowej. Promieniuje obu- lub jednostronnie
w kierunku pośladków, bioder, ud i stóp.
Charakter
jakościowy
bólu
Tępy ból, okresowy, zależny od aktywności fizycznej.
Początek
Zwykle w godzinach rannych, po wstaniu z łóżka.
Czynniki
nasilające
Długie przebywanie w pozycji stojącej, chodzenie, ćwiczenia
fizyczne.
Czynniki
łagodzące
Pozycja siedząca i leżąca.
Objawy
towarzyszące
Parestezje kończyn dolnych, sztywność po ćwiczeniach fizycznych,
możliwe równoczesne uszkodzenie krążków międzykręgowych.
Badanie
fizykalne
Sztywny, kaczkowaty chód.
Powiększenie lordozy lędźwiowej.
Zgięcie kończyny dolnej w stawie kolanowym.
Bolesny, wystający wyrostek kolczysty ześliźniętego kręgu.
Ograniczenie zginania kręgosłupa.
Wzmożone napięcie lub skurcz mięśni zginaczy kolana.
Potwierdzenie Boczne RTG kręgosłupa.
Postępowanie w przypadku
kręgozmyku
• Dobre efekty przynosi program ćwiczeń
prowadzonych przez co najmniej 3
miesiące. Terapia ma na celu
wzmocnienie mętni kręgosłupa oraz
brzucha.
• Należy unikać wyprostu kręgosłupa
(zwłaszcza przeprostu).
• W ciężkich przypadkach gorset
lędźwiowy lub chirurgiczna stabilizacja
kręgosłupa.
Dysfunkcja górnego odcinka
kręgosłupa piersiowego
• Miejscowy ból i uczucie sztywności w
obrębie tylnej części klatki piersiowej
• Chorzy zazwyczaj uskarżają się na ból
między łopatkami
• Zespół Th4 – bóle kończyn górnych oraz
rozlany ból głowy i tylnej części szyi
Dysfunkcja stawów
żebrowo-kręgowych
• Stawy żebrowo-kręgowe występują
jedynie w odcinku piersiowym kręgosłupa
• Zazwyczaj ból lokalizuje się w miejscu
połączenia żebra z kręgiem (wyrostek
poprzeczny i trzon kręgu) – 3-4 cm
bocznie od linii środkowej
• Często występuje również ból odniesiony
zlokalizowany nawet w obrębie przedniej
ściany klatki piersiowej
Czynniki nasilające ból w
dysfunkcji kręgosłupa
piersiowego
• Głęboki wdech
• Ruchy tułowia
• Pozycja nachylona do przodu
• Wchodzenie po schodach
• Długie przebywanie w pozycji siedzącej lub
leżącej
• Podnoszenie (np. osoby opiekujące się
dziećmi )
Rwa kulszowa
Etiologia: Ucisk korzeni nerwowych w
odcinku lędźwiowym kręgosłupa przez jądro
miażdyste lub zmiany zwyrodnieniowe
kręgów zwężające światło otworu
międzykręgowego. Najczęściej L5 lub/i S1.
Czynnikiem wyzwalającym bywa nagły ruch
ciała lub dźwignięcie dużego ciężaru
powodujące pęknięcie zwyrodniałego
pierścienia włóknistego i przemieszczenie
się jądra miażdżystego w kierunku
korzeniaa nerwowego. Rzadziej przyczyną
ucisku może być guz
.
Objawy kliniczne rwy
kulszowej
Ból zlokalizowany w odcinku lędźwiowo-krzyżowym
kręgosłupa, promieniującyy do pośladka, często
dalej do uda (po tylnej jego części), podudzia i
stopy, zwłaszcza do paluch (uciśnięty korzeń L5).
Mogą występować parestezje lub hipostezje, zwykle
na bocznej powierzchni podudzia, stopy lub na
paluchu.
Wprawdzie rzadko, ale może dojść do zaburzeń
funkcji zwieraczy pęcherza moczowego i
opadnięcia stopy - porażenia w zakresie nerwu
strzałkowego (rwa kulszowa porażenna).
Postępowanie w rwie
kulszowej
NLPZ, miorelaksanty i rehabilitacja, ew. zabiegi
odbarczające. Czasami dodatkową korzyść osiąga
się przez zakładanie gorsetu ortopedycznego.
Przy braku poprawy ew. blokada n. kulszowego.
W przypadku porażenia zwieraczy pęcherza
moczowego lub opadnięcia stopy zabieg
odbarczający musi być wykonany w tej samej
dobie.
Badania dodatkowe: RTG kręgosłupa L-S, TK, MRI.
Ogólne zasady leczenia bólu
pleców
Odpoczynek - dwa dni całkowity reżim
łóżkowy (leżenie na twardym
podłożu).
Edukacja pacjenta - materiały
edukacyjne dotyczące etiologii
choroby, czynników nasilających
dolegliwości oraz sposobów
przystosowania chorego do
warunków życia i pracy.
Ogólne zasady leczenia bólu
pleców
Ćwiczenia - odpowiednio dobrany program
ćwiczeń, które można wykonywać po
ustapieniu fazy ostrej bólu przyśpiesza
zdrowienie i zapobiega nawrotom.
Ćwiczenia z wyprostem kręgosłupa są
bardziej wskazane przy uszkodzeniu krążka
międzykręgowego, natomiats ćwiczenia
zgięciowe przy większości problemów z
dysfunkcją. Doskonałym ćwiczeniem jest
pływanie.
Ogólne zasady leczenia bólu
pleców
Leki NLPZ - mają zastosowanie gdy
istnieją kliniczne cechy stanu
zapalnego, zwłaszcza w
spondyloartropatiach, ciężkiej
spondylozie oraz przy ostrym bólu
korzeniowym w celu zmniejszenia
podrażnienia korzeni nerwowych.
Nie należy ich stosować w przypadku
dysfunkcji wywołanej czynnikami
mechanicznymi.
Ogólne zasady leczenia bólu
pleców
Leki przeciwdepresyjne - są
skuteczne w leczeniu
przewlekłego bólu pleców
(zwłaszcza bez uchwytnej
patologii) oraz u osób cierpiących
na depresję, uskarżających się na
ból pleców.
Fizjoterapia
Najlepszą formą fizjoterapii są czynne ćwiczenia.
Mobilizacja kręgosłupa – powtarzanie delikatnych,
rytmicznych ruchów w zakresie właściwym dla
danego stawu. Metoda jest bezpieczna i skuteczna.
Manipulacja – szybki i maksymalny ruch możliwy dla
danego stawu. Metoda bardziej skuteczna i wywołuje
szybszą odpowiedź. Metoda wymaga pewności
odnośnie właściwego rozpoznania oraz dużych
umiejętności. Metoda ta jest zalecana łącznie z
ćwiczeniami w przypadku niepowikłanego,
dysfunkcyjnego bólu krzyża (bez bólu korzeniowego).
Inne metody leczenia bólu
kręgosłupa
• hydroterapia;
• wyciąg;
• przezskórna elektrostymulacja nerwu;
• wstrzyknięcia do stawów międzykręgowych;
• blokada farmakologiczna tylnych korzeni
nerwowych;
• odnerwienie tylnych korzeni nerwowych przy
pomocy krioterapii lub prądu o wysokiej
częstotliwości;
• masaż w połączeniu z mobilizacją i manipulacją;
• akupunktura;
• kliniki leczenia bólu (przy braku odpowiedzi na
leczenie).
Rady dla pacjenta - postawa
Pamiętaj o prawidłowej postawie.
Chodź z głową lekko uniesioną, a
prostowanie pleców niech się
stanie twoim nawykiem.
Rady dla pacjenta – pozycja
siedząca
Nie siedź długo przy biurku.
Gdy pracujesz w pozycji siedzącej,
rób co godzinę przerwę na krótką
gimnastykę.
Wstań co jakś czas.
Rady dla pacjenta -
dźwiganie
Naucz się właściwie podnosić
ciężkie przedmioty.
Nie schylaj się, lecz przykucnij.
Podnoś się powoli.
Rady dla pacjenta - obuwie
Noś odpowiednie obuwie.
Podeszwy powinny być grube i
elastyczne, aby amortyzować
wstrząsy.
Unikaj zbyt luźnego obuwia, gdyż
przytrzymywanie go palcami utrudnia
chód i obciąża kręgosłup.
Ważne dla kobiet: wysokie obcasy tylko
wyjątkowo.
Rady dla pacjenta - łóżko
Zadbaj o wygodne miejsce do spania.
Materac powinien być niezbyt miękki,
ale jednocześnie sprężysty.
Zrezygnuj z miękkiej, dużej poduszki.
Rady dla pacjenta
Stosuj odprężające kąpiele. Krążenie
krwi pobudza także prysznic. łatwiej
dzięki temu odprężyć się i usunąć
bóle napięciowe.
Wstawaj z łóżka stopniowo. Po nocy,
gdy mięśnie się jeszcze nie
rozruszały, kręgosłup nie jest w
pełni gotowy do swoich zadań.
Rady dla pacjenta - spacery
Chodź na spacery.
Podczas chodzenia pracuje wiele
mięśni grzbietu. Ruch wpływa na
ich wzmocnienie.
W przypadku walki z bólami pleców
podstawą sukcesu jest
systematyczność, istotne jest więc,
aby na spacer chodzić co dzień.
Rady dla pacjenta – żywienie i
leki
Zachowuj odpowiednią wagę ciała.
Odżywiaj się zdrowo. Jedz chudy
nabiał, warzywa, owoce, ryby.
Pamiętaj o witaminach.
Środki przeciwbólowe to
ostateczność, po którą nie
powinniśmy sięgać zbyt często
.
Koniec
Dziękuję za
uwagę!