ZESPOŁY BÓLOWE KRĘGOSŁUPA
EPIDEMIOLOGIA
Kręgosłup wykonuje 400 ruchów zgięcia w ciągu dnia
Długość kręgosłupa u dorosłego wynosi 40-45% długości ciała
Wielkość kręgów wzrasta od szczytowego do L5
Kręgi różnią się budową rozmiarem kształtem
Przyczyny zespołów bólowych
Przeciążenia statyczne – stały nacisk w pozycji końcowego zakresu ruchu (długotrwała pozycja sieedząca)
dźwiganie ciężarów
Przyczyny mechaniczne
Występowanie zesp bólowych kręgosłupa
Odcinek szyjny C 5-6, C 6-7
Odcinek lędźwiowy poziom L4-5, L5-S1
ODCINEK SZYJNY KRĘGOSŁUPA
- odcinek szyjny – 7kręgów
- Obciążenia przenoszone przez trzony i krążki międzykręgowe
- Krążki międzykręgowe łączą trzony kręgów
- stanowią elementy amortyzujące
- Charakterystyczna cecha kręgosłupa szyjnego – obecność wyrostków haczykowatych i utworzonych przez nie stawów hakowo – kręgowych (Luschki)
- w stawach tych dochodzi do zmian zwyrodnieniowo – wytwórczych, zmieniają one wielkość otworów międzykręgowych
- doprowadza to do konfliktu z korzeniami nerwów rdzeniowych
- kanał kręgowy – w nim znajduje się rdzeń kręgowy, nerwy rdzeniowe, naczynia, a w czaszce mózg i narządy zmysłów
Funkcja odcinka szyjnego
Statyczna
Dynamiczna
Ochronna
PRZYCZYNY DOLEGLIWOŚCI BÓLOWYCH ODCINKA SZYJNEGO
- zmiany zwyrodnieniowe krążka międzykręgowego – w następstwie urazów
- Przewlekłe zmiany przeciążeniowe kręgosłupa w odcinku szyjnym
- W przebiegu RZS
- Schorzenia zapalne w obrębie kręgosłupa
- Następstwa wad wrodzonych
- Zmiany nowotworowe kręgosłupa i sąsiednich narzdow
- Wady postawy
PATOGENEZA ZMIAN CHOROBOWYCH KRĄŻKA MIĘDZYKREGOWEGO
- Jądro miażdżyste ulega odwodnieniu i fragmentacji
- Następuje obniżenie wysokości krążka, utrata sprężystości, zwiotczenie pierścienia włóknistego
- Zmniejsza się stabilność przestrzeni międzykręgowej, zmienia się wysokość i kształt otworów międzykręgowych
- Następuje utrata właściwości amortyzujących krążka międzykręgowego
- Osłabiony krążek międzykręgowy pod naporem jądra miażdżystego rozciąga się i uwypukla – wypuklina jądra miażdżystego
- Występują dolegliwości o charakterze miejscowym lub korzeniowym
- Wypuklony fragment uszkodzonego krążka cofa się, a objawy porażenia korzenia stopniowo ustępują (leczenie samoistne)
- Powstają miejsca o zmniejszonej odporności w pierścieniu (nawrotowe przemieszczenie krążka z uszkodzeniem więzadła podłużnego tylnego)
- Więzadło podłużne tylne ulega rozciągnięciu
- Kolejne przeciążenia kręgosłupa prowadzą do przerwania więzadła i przemieszczenia fragmentu krążka do kanału kręgowego
- Dochodzi do ucisku korzenia nerwowego (ból, zaburzenia czucia, odruchów ścięgnistych, osłabienie siły mięśni zaopatrywanych przez uciskany korzeń)
- Zmiany zwyrodnieniowe (zwyrodnienie przestrzeni międzykręgowej)
- Niefizjologiczne zakresy ruchu, niestabilność więzadeł prowadzi do przeciążeń na krawędziach trzonów w obrębie stawów unkowertebralnych i międzykręgowych (wyrośla kostne)
- Stanowią gorsze warunki anatomiczne dla rdzenia i tętnicy
Wyrośla na brzegach tylnych krawędziach trzonów mogą powodować:
- zwężenie światła kanału kręgowego
- ucisk na korzenie rdzeniowe
- zmniejszenie przestrzeni płynnej
- ucisk na rdzeń, tętnicę rdzeniową przednią (niedowład czterokończynowy – zespół centralny – mielopatia)
ZMIANY ZWYRODNIENIOWE ODCINKA C
- zmiany zwyrodnieniowe bez ubytków neurologicznych – błahy uraz spowoduje silny ból, niedowłady
- ciasnota kanału kręgowego – napięcie naczyń na wyroślach kostnych (tętnica rdzeniowa) – niedokrwienie rdzenia kręgowego – niedowład kkg, lub 4 kończynowy z przewlekłą kkg
- zmiany zwyrodnieniowe w stawach unkowertebralnych: zmiana kształtu, zwężenie otworów międzykręgowych, kanału tętnicy kręgowej –zaburzenia korzeniowe: parestezje, niedowłady, zaburzenia naczyniowe, zawroty głowy, zaburzenia równowagi.
SPONDYLOZA SZYJNA
Spondyloza szyjna – to proces wieloetapowy, polegający na stopniowym zużywaniu się elementów kręgosłupa, które zapoczątkowuje choroba przeciążeniowa i rozpad krążka międzykręgowego
- stanowi najczęściej spotykany typ zmian zwyrodnieniowych tego odcinka
CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA ROZWÓJ SPONDYLOZY
- wielkość kanału kręgowego
- Wiek
- Ruchomość kręgosłupa szyjnego
- Zmiany zwyrodnieniowe w dyskach powodujące nadmierną ruchomość i niestabilność (osteofity – ucisk na worek oponowy, tętnice kręgową, na korzenie nerwowe)
Mechanizmy prowadzące do przeciążenia i uszkodzeń kręgosłupa C
- Nagły uraz – wypadki komunikacyjne (whiplash) – smagnięcie biczem
- Przewlekłe przeciążenie – stopniowe zwyrodnienie dysku, prowadzące do uszkodzenia pierścienia włóknistego
- Zmiany zwyrodnieniowo – wytwórcze rozwijające się bocznie w stawach unkowertebralnych zwężenie otworów międzykręgowych, ucisk na nerwy, zwężenie otworów wyrostków stawów unkowertebralnych
ZESPOŁY BÓLOWE W ODC SZYJNYM
- zespoły bólowo – korzeniowy – ucisk korzeni nerwowych
- zespół rdzeniowy – bóle spowodowane uciskiem rdzenia
- bóle, których jest kombinacja ucisku korzeni z uciskiem rdzenia
- bóle związane ze zmniejszeniem kanału kręgowego z powodu zmian zwyrodnieniowych – mielopatia
MIELOPATIA SZYJNA
- zmiany w obrębie kanału centralnego mogą powodować jego stenozę (zwężenia) i mieopatię szyjną
- zwężenie kanału kręgowego (stenozę) powodują zmiany zwyrodnieniowe, osteofity, ucisk rdzenia i korzeni nerwowych
- wynik mechanicznego ucisku na rdzeń kręgowy, lub duże naczynie zaopatrujące rdzeń kręgowy – powoduje zaburzenia krążenia w rdzeniu kręgowym
- przebieg bez bólowy
- Występują objawy neurologiczne
- zwężenie kanału kręgowego w wymiarze strzałkowym poniżej 14mm – wskazania do operacji
OBJAWY
- ból – narastający, głęboko, tępy, nasilający się podczas pogody i zwiększonej aktywności ruchowej,
- objawy pierwsze po urazie stawu
- Zmiany zawansowane ból stały, mocny
- Sztywnienie stawów (rano i po nieczynności)
- Trzeszczenia, blokowanie lub tarcie w obrębie stawów podczas ruchu – ograniczenie ruchomości
- poszerzenie obrysów stawów, wyrośla kostne zaniki mięśni.
OBJAWY ZESPOŁU BÓLOWEGO ODCINKA SZYJNEGO C KREGOSŁUPA
- bóle karku
- bóle korzeniowe
- incydenty ostrego kręczu karku
- bóle głowy wywołane uciskiem na tętnice kręgową i jej splot
RADIKULOPATIA SZYJNA
- zespół objawów będący konsekwencją ucisku i drażnienia jednego lub więcej korzeni rdzeniowych w sąsiedztwie otworu międzykręgowego, przez który nerwy rdzeniowe opuszczają kręgosłup
- radikulopatia szyjna C5-6, ucisk na 6, zmiany C6-7
DYSKOPATIA SZYJNA
-występujący ból barkowy, potylicy z promieniowaniem do kg i górnej powierzchni pleców
- występujące zaburzenia czucia kg, osłabienie siły mięśniowej kg(niedowład) lub kd i kg – uszkodzenie rdzenia (mielopatia szyja)
BADANIE KLINICZNE
Badanie to wyróżnia następujące zespoły
- korzeniowy ostry
- korzeniowy podostry
- korzeniowy przewlekły
- Rdzeniowy
PRZYCZYNY ZESPOŁÓW BÓLOWYCH ODCINKA SZYJNEGO KREGOSŁUPA
- Uraz karku
- Skrętny ruch głowy połączony z wyprostem
- Przymusowe długotrwałe zgięcie kręgosłupa w odcinku szyjnym
- Uraz biczowy – wypadki komunikacyjne
- Noszenie ciężkich przedmiotów – siatki, torby
- Szkodliwe warunki w miejscu pracy (wibracje, unoszenie rąk ponad głowę)
- Uprawianie sportów – odnoszenie ciężarów, golf, futbol
OKRESY CHOROBY
- Okres ostry – trwa 3tyg – cel zmniejszenie dolegliwości bólowych oraz stanu podrażnienia i obrzęku korzeni nerwowych, relaksacja napiętych odruchowo mięśni przykręgosłupowych. Występuje tzw. błędne koło bólu – ból, wzmożone napięcie mięśni, zwiększenie bólu
- Okres podostry – 4-13tyg – jak w ostrym, oprócz tego edukacja chorego, psychoterapia
- Okres przewlekły – więcej niż 13tyg
ZESPÓŁ KORZENIOWY OSTRY
- Ból występuje nagle (najczęściej po urazie) maksymalne natężenie uzyskuje się po kilku dniach
- ból – silny, stały , promieniuje do kończyny górnej
- brak na ogół ograniczeń zakresu ruchu i zaników mięśniowych
- ból często zmienia w zależności od ułożenia szyi
- w większości wypadków ustępuje po tygodniu
ZESPÓŁ KORZENIOWY PODOSTRY
- ból tak silny jak w zespole ostrym
- często występują zaburzenia czucia (palce)
- ograniczenia zakresu ruchu głowy oraz stawu barkowego
- osłabienie siły mięśniowej
- osłabienie odruchów ścięgnistych lub ich zanik
ZESPÓŁ KORZENIOWY PRZEWLEKŁY
- może się rozwijać niepostrzeżenie
- bóle o większym lub mniejszym natężeniu utrzymują się stale ( szczególnie po ciężkiej pracy)
- występują zaniki mięśni kkg i ograniczenie ruchu w stawie ramiennym
ZESPÓŁ RDZENIOWY
- występują zaburzenia czucia kkd
- osłabienie mięśni i pogorszenie koordynacji mięśniowej
- drętwienie, mrowienie, ból palców kkg
- w kkd może wystąpić napięcie spastyczne
- często obserwuje się wygórowane odruchy ścięgniste m trójgłowego
- odruchy kolanowe wygórowane, a podeszwowe osłabione
POSTĘPOWANIE W ZESPOLE RDZENIOWYM
Zabiegi rozluźniające (nasaz wirowy)
Ćwiczenia w odciążeniu
Cw czynne wolne kkd i kkg
DIAGNOSTYKA
- wywiad chorobowy
- badanie kliniczne (sylwetka, chód, sposób poruszania, ustawienie barków, głowy), badanie palpacyjne (kręgosłupa, karku, szyi, zaburzenia czucia, odruchów) siły mięśniowej kończyn
- badanie RTG – radiogram w pozycji A-P (zmiany chorobowe umiejscawiają się w donym segmencie C5-6, C6-7), w przypadku niestabilności – zdjęcia czynnościowe)
- TK lub MRJ
- przepływ naczyniowy w przypadku zaburzeń naczyniowych
LECZENIE ZESPOŁÓW BÓOWYCH ODC SZYJNEGO
- farmakologia
- ograniczenie aktywności ruchowej
- fizykoterapia
- kinezyterapia
- masaż i terapia manualna
- leczenie operacyjne
FARMAKOTERAPIA
- NLPZ czasami ze środkami narkotycznymi
- miorelaksanty
- leki przeciw zawrotom głowy, leki naczyniowe
- antydepresanty
LECZENIE ZCHOWAWCZE
- W początkowym okresie ograniczenie aktywności ruchowej
- pozycje przeciwbólowe podczas odpoczynku (wałek pod głowę)
- specjalna poduszka na noc
- stosowanie kołnierza ortopedycznego
- indywidualne ćwiczenia rozluźniające obręczy barkowej, m. karku, ćw. oddechowe
- miejscowo termoterapię, solux, masaż wirowy kkg
- przeciwbólowo – laser, jonoforeza, magnetronik, teraplus, masaż rozluźniający
- przy braku zaburzeń w tętnicach kręgowych i mało zaawansowanych zmianach zwyrodnieniowych stosujemy wyciąg Glissona
- w okresie późniejszym ćwiczenia izometryczne m. karku, czynne w odciążeniu szyi i kkg
POSTĘPOWANIE W OKRESIE PRZEWLEKŁYM
-stosowanie kołnierza ortopedycznego na noc
- ćwiczenia izometryczne mm przykręgosłupowych
- Ćwiczenia kkg w odciążeniu i z oporem
- zmniejszenie napięcia mięśni karku (masaż wirowy, segmentarny, termoterapia)
- wyciągi
- fizykoterapia – termoterapia, prądy
- leczenie uzdrowiskowe
- Psychoterapia i edukacja pacjenta
LECZENIE OPERACYJNE
- bóle nie ustępują po leczeniu zachowawczym
- występuje niedowład lub porażenie mięśni
- występują zaburzenia funkcji zwieraczy
BOL KRĘGOSŁUPA SZYJNEGO W PRZEBIEGU RZS
- proces reumatoidalny obejmuje tkanki kręgosłupa w odc C
- zmiany dotyczą układu więzadłowego (zaburzenia stabilności kręgosłupa) tkanki kostnej, niszczenie zęba obrotnika
- następstwem procesu reumatoidalnego jest niestabilność C1 – C2
LECZENIE
- Kołnierz ortopedyczny
- Unieruchomienie – operacje, odbarczenie rdzenia kręgowego od ucisku i stabilizacja chorego segmentu
PROFILAKTYKA
Unikanie długotrwałych pozycji przymusowych
- Utrzymywać głowę i szyję w przedłużeniu osi ciała podczas monotonnej pracy
- dostosować stanowisko pracy: wysokość biurka, okulary – ergonomia stanowiska pracy, czasami zmiana
- w czasie snu stosować wymodelowane zagłówki
- nie odwracać głowy nagle podczas prowadzenia auta
- unikać przewlekłego kaszlu
- unikać przeciążeń powstałych podczas uprawiania sportów
- ograniczyć masę przenoszonych ciężarów i ich częstotliwość
RWA RAMIENNA
- Rwa ramienna (brachialgia) – to określenie zespołu bólowego w zależności od porażonego korzenia
- ból promieniuje od szyi do barku oraz ramienia i schodzi wzdłuż całej kończyny górnej, łopatka, przednia powierzchnia klatki piersiowej
- towarzyszą mu parestezje, niedowład i przykurcz mięśni, wyrównana lordoza szyjna, kręcz szyi, bolesność uciskowa wyrostków kolczystych
PRZYCZYNY RWY RAMIENNEJ
-zmiany zwyrodnieniowe w odc C
- wypadnięcie jądra miażdżystego
- guzy rdzenia
- zapalenie okołostawowe barku
- urazy
- gruźlica i nowotwory kręgów
- jamistość rdzenia, skurcze naczyniowe
OBJAWY RWY BARKOWEJ
- niedomoga tętnicy kręgowej i podstawnej mózgu
- zaburzenia równowagi wzroku, słuchu
- bóle głowy, nudności, przejściowa utrata przytomności (migrena szyjna)
- zaburzenia troficzne i naczynioruchowe z ograniczeniem ruchów w stawach barkowych (zespół bark – ręka, zespół łopatkowo – żebrowy, zespół cieśni nadgarstka)
USPRAWNIANIE LECZENIE
- okres ostry – NLPZ miorelaksanty
- Fizykoterapia – krioterapia, jonoforeza, prady DD
- wyciąg za pomocą pętli Glissona (chory powinien podczas zabiegu odczuwać ulgę i rozluźnienie mięśni)
- stabilizacja kręgosłupa (kołnierz ortopedyczny)
- ćwiczenia izometryczne, rozluźniające
- po ustąpieniu dolegliwości ostrych masaż, ćwiczenia prawidłowej postawy
- unikać gwałtownych ruchów gowłą i obrotów
- unikanie zmęczenia, uciążliwych rac, długiej jazdy samochodem
- zachowywać prawidłową postawę pracy i wypoczynku
BÓLE W ODC TH
- mało ruchomy
- dość stabilny
- podtrzymuje żebra
- rzadko dyskopatia
ODCINEK TH
- krążki międzykręgowe płaskie (w stosunku do kształtu w odc C i L)
- ruchome połączenie żeber z kręgosłupem st. kręgowo-żebrowe (klatka piersiowa przy oddechu może poszerzać się i zmniejszać)
- duże otwory międzykręgowe – wyjścia nerwów nie powodują zaburzeń neurologicznych
- silne obciążenia na dyski (w środkowej części) powodują zmiany zwyrodnieniowe
PRZYCZYNY BÓLU W ODC TH
- powoduje 2% - dolegliwości bólowych
- skrzywienie – ucisk na narządy wewnętrzne, trudności w oddychaniu, bole w okolicy serca
- zmiany zwyrodnieniowe – praca siedząca
- spondyloza
- wypadniecie jądra miażdżystego
- zapalenia wielostawowe, - guzy, - kręgozmyk ku przodowi
BÓLE W ODC TH
- bóle spowodowane procesami zapalnymi niektórych układów
- Bóle w podeszłym wieku – złamania na tle osteoporozy
BÓLE KRZYŻA
70% przypadków wywołuje 3 zespoły patogenetyczne
Uszkodzenie lub choroba krążka miedzykręgowego
Zespół stawów międzywyrostkowych
Destabilizacja stawów krzyżowo-biodrowych
Ból krzyż może być wywołany patologią:
Samego kręgosłupa
Rdzenia kręgowego i korzeni
Tkanek około kręgosłupowych
Ból przeniesiony z innych narządów
Ból zdominowany przez komponentę nerwową
BIOMECHANIKA KREGOSŁUPA
Przeciętna wytrzymałość kręgosłupa (siła nośna) wynosi ok 350 kg
Wytrzymałość ta jest zmienna
Odcinek C – ok 113 kg
Odcinek Th – 210 kg
Odcinek L – ok 400 kg
Przyczyny bólów kręgosłupa
- Choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa (spondylosis) i jej następstwa:
Lumbago
Rwa kulszowa
Stenoza kanału kręgowego
Inne przyczyny - Inne choroby kręgosłupa:
Urazy
Wady wrodzone (m.in. kręgozmyk, stenoza kanału kręgowego, choroba Baastrupa)
Następstwa wadliwej postawy (kifoza, skolioza)
ZZSK
Nowotwory kręgosłupa
Gruźlica lub ropne zapalenie kości
Osteoporoza, osteomalacja, choroba Pageta
Guzy kanału kręgowego
Choroby stawu biodrowego
Choroby układu naczyniowego (np. tętniak aorty)
Choroby narządów wewnętrznych (ostre i przewlekłe zapalenie miedniczek nerkowych, choroby trzustki, wątroby, przewlekłe zaparcia)
Choroby narządów kobiecych (zapalenie przydatków, tyłozgięcie macicy, guzy narządów rodnych, napięcie przedmiesiączkowe)
Fibromialgia
Bóle psychogenne
Najczęstsze przyczyny bólów krzyża
Wrodzone
Spondyloza w obrębie trzonów kręgów
Spondyloza w obrębie stawów miedzykręgowych
Choroba Bastrupa – zmiany zwyrodnieniowe w obrębie wyrostków kolczystych – nadmierna lordoza lędźwiowa
Uszkodzenie i zwyrodnienie krążka międzykręgowego
Najczęściej uszkodzeniu ulega L4 i L5
Bóle krzyża spowodowane są:
Niestabilnością mięśniowo-kręgową
Stenozą kanału kręgowego
Zmianami zwyrodnieniowymi tylnych stawów kręgosłupa
Niestabilność mięśniowo – kręgowa – objawy
Zmniejszenie wysokości krążka międzykręgowego
Rozluźnienie więzadeł, torebek
Zmiany zwyrodnieniowe stawów miedzykręgowych
BUDOWA KRĄŻKA MIĘDZYKRĘGOWEGO
Krążki miedzykręgowe (dyski) łączą trzony kręgów
Krążek międzykręgowy, centralne jądro miażdżyste (galaretowate), obwodowo – pierścień włóknisty
Płytki chrzęstne – łączą krążek z powierzchniami trzonów
KRĄŻEK MIĘDZYKRĘGOWY
Funkcje krążków międzykręgowych:
Stabilizacja jednostek ruchowych kręgosłupa
Zapewnienie czynnościowej elastyczności
Amortyzacja masy ciała
Krążki miedzykręgowe pracują nieustannie
Największą pracę wykonują w pozycji siedzącej i stojącej
U osoby ważącej 70kg na L3 w pozycji siedzącej działa siła 142 kg, w pozycji stojącej 99kg, w pozycji leżącej (w uśpieniu) 20kg.
PIERŚCIEŃ WŁÓKNISTY
- pierścień włóknisty – najważniejszy element stabilizujący kręgosłup
Zadaniem pierścienia jest:
Łączenie poszczególnych trzonów kręgowych w jedną całość czynnościową
Pierścienie umożliwiają pewien niewielki zakres ruchów między kręgami
JĄDRO MIAŻDŻYSTE
Jądro miażdżyste stanowi półpłynną masę, składającą się w przeważającej części z wody (70-90%) oraz z koloidów i mukoprotein
Zawartość wody i skład chemiczny jądra zmienia się z wiekiem
Stanowi punkt podparcia kręgu leżącego powyżej
Amortyzuje napięcia i naciski, przenosi na cały pierścień włóknisty i płytki chrzęstne trzonów kręgowych
Pośredniczy w wymianie płynów mięzy krążkiem a trzonami kręgowymi
Czynniki powodujące utratę funkcji krążka międzykręgowego
1. Starzenie się ustroju
2. Nadmierne i długotrwałe przeciążenie kręgosłupa
3. Zmiany pourazowe
4. Sumowanie się mikrourazów
5. Wady wrodzone
6. Choroby kręgosłupa w okresie młodzieńczym
7. Nabyte nieprawidłowe funkcje kręgosłupa
PATOLOGIA KRĄŻKA MIEDZYKREGOWEGO
przemieszczenie jądra miażdżystego – następuje w coraz wcześniejszym okresie życia
przyczyna – nieracjonalny tryb życia prowadzący do dezintegracji tylnej części pierścienia (genetyka, wadliwa postawa ciała, siedzący tryb życia)
zdrowy pierścień włóknisty nie ulega przerwaniu
ZMIANY PATOLOGICZNE W OBREBIE KRĄŻKA MIĘDZYKREGOWEGO
Pęknięcie wewnętrznej części pierścienia włóknistego, częściowe uwypuklenie o drażnienie – protruzja, ból L – S
Przepuklina jądra galaretowatego (miażdżystego) – hernia – przerwanie pierścienia włóknistego na większej przestrzeni, uwypuklenie się do kanału, ból korzeniowy
Wypadnięcie jądra miażdżystego – prolapsus
Oddzielenie się kawałka i wypadnięcie do kanału
WYPADNIĘCIE JĄDRA MIAŻDŻYSTEGO – PROLAPSUS
Dochodzi do niego w momencie przerwania ciągłości pierścienia, jądro miażdżyste wchodzi bezpośrednio w kontakt z oponami i korzeniami
ETAP I - ZWYRODNIENIE PIERŚCIENIA WŁÓKNISTEGO
Defragmentacja jądra miażdżystego
Zmniejszenie zdolności wchłaniania płynów
Utrata właściwości amortyzujących krążka międzykręgowego
ETAP II – PRZEMIESZCZENIE JĄDRA MIAŻDŻYSTEGO
ETAP III – NAPRAWCZY
W tym etapie następuje gojenie się uszkodzenia
Krążek stabilizuje się z sąsiadującymi trzonami przez wytworzenie blizny włóknistej następnie przez zrost
Zmniejszenie wysokości krążka doprowadza do zmniejszenia kanału korzeniowego
USZKODZENIE KRĄŻKA MIĘDZYKRĘGOWEGO
rodzaje bólów krzyża z powodu uszkodzenia krążka międzykręgowego:
Ból więzadłowy lub ból głęboki – trudny do zlokalizowania, przewlekły o różnym natężeniu. Typowy dla zmian zwyrodnieniowych jądra miażdżystego i rzeciążeń tylnych więzadeł kręgosłupa
Ból promieniujący do skóry okolicy krzyża – typowy dla podrażnienia korzenia nerwowego przez wypchnięte jądro miażdżyste, mogą występować bóle w okolicy talerzy kości biodrowych
Ból nagły o dużym natężeniu – lumbago, unieruchamiający chorego, trwający od kilku sek. Do kilku dni. Przyczyna – zaklinowanie części uszkodzonego jądra między tylnymi krawędziami trzonów kręgowych. Ulge przynosi obkurczenie i zmniejszenie się wypchniętego fragmentu.. W przypadku wypadnięcia jądra do światła kanału kręgowego – dochodzi do ubytków neurologicznych.
W późniejszym okresie chorobowym zmiany zwyrodnieniowo – zniekształcające – w stawach międzytrzonowych i międzywyrostkowych. Bóle nasilające się podczas ruchów, po utrzymaniu przez jakiś czas przymusowej pozycji ciała.
Przy stałych przeciążeniach – zwłaszcza osiowych, często dochodzi do stopniowej dezintegracji jądra miażdżystego i zmian troficznych pierścienia.
Krążek traci swoje właściwości hydrodynamiczne, pierścień wiotczeje, obniża się wysokość krążka, powstają zaburzenia statyczne i ruchowe w obrębie segmentu.
Następstwem jest przeciążenie stawów kręgosłupa, tworzenie się zmian zwyrodnieniowych w całym segmencie.
OCHRONNY OBKURCZ MIĘŚNI
Ochronny obkurcz mięśni grzbietu prowadzi do:
Odruchowego unieruchomienia odcinka zajętego bólem, ruchy rotacyjne nieznacznie ograniczone
Zaburzenia ruchów kręgosłupa – odruchowe „usztywnienie”, ruch kręgosłupa tylko w stawach biodrowych i odcinka C
Zburzenia postawy ciała
Spłycenie lub zniesienie lordozy lędźwiowej
Skolioza skierowana wypukłością w stronę miejsca drażnienia
BÓL KRZYŻA – cechy kliniczne uszkodzenia krążka lędźwiowego
Ból krzyża – objaw najczęstszy – dwa rodzaje bólów:
Typ pierwszy – ból tępy, rozlany, stopniowo narastający, zaostrzający się po:
Siedzeniu
Staniu
Ruchach tułowia (szczególnie zginanie), ustępują po leżeniu
Ból charakterystyczny jest dla choroby zwyrodnieniowej krążka międzykręgowego przed przerwaniem pierścienia włóknistego, w późniejszym okresie dla niestabilnego stawu międzytrzonowego, który nie uległ zrostowi.
Typ drugi bólów krzyża – bóle ostre, nagłe, odruchowy kurcz mięśni – tułów w lordoskoliozie (pod wpływem leżenia ból ustępuje)
Bóle typowe dla rozerwania pierścienia włóknistego i wkleszczenia się fragmentów rozwałkowanego jądra między tylne krawędzie trzonów.
RWA KULSZOWA – ischias, ischialgia – ból tylko wzdłuż nerwu kulszowego, bez innych dolegliwości (uszkodzenie krążka międzykręgowego)
Najczęściej tępe bóle, podstępne powoli w okolicy:
krzyża,
pośladków,
tylnej powierzchni uda, podudzia, stawu skokowego, stopy (opadanie stopy)
Przyczyna bólu – bezpośrednie drażnienie korzeni L – S1
Ból powoduje:
Wzmożone napięcie mięśni przykręgosłupowych
Odbarczające skrzywienie kręgosłupa, zniesienie odruchu ścięgnistego ze ścięgna Achillesa (S1)
Niedowład mięśni prostujących stopę i paluch lub zatrzymanie moczu
BÓL KRZYŻA I RWA KULSZOWA JEDNOCZEŚNIE - U 8-16% chorych – po ostrym przeciążeniu kręgosłupa.
Ból silny – przyczyną jest pękniecie pierścienia włóknistego i wypchięcie części jądra miażdżystego
Objaw ucisku ogona końskiego – zaburzenia:
Czucia
Ruchów
Zaburzenia oddawania moczu i kału – wskazanie szybkiego chirurgicznego odbarczenia rdzenia.
RWA UDOWA – zespół bólowy w przebiegu drażnienia korzenia L4 (jednostka ruchowa L3-L4)
Ból promieniuje wzdłuż przedniej powierzchni uda.
Nasilenie bólu – bierne zginanie stawu kolanowego leżąc na brzuchu
Osłabienie lub niedowład m. czworogłowego uda, osłabienie odruchu kolanowego
ZABURZENIA ORTOPEDYCZNE
Postawa i chód.
Spłaszczenie lordozy odc. L
Przodopochylenie miednicy
Usztywnienie odc. L
Zgięty staw biodrowy, kolanowy, skokowy, chód na palcach
W zaznaczonej skoliozie –wystawanie barku i biodra
WYPUKLINA L5 – S1 – wypadnięcie jądra
Jeśli jądro miażdżyste znajduje się na zewnątrz korzenia – pacjent pochyla tułów na stronę zdrową.
Jeśli jądro miażdżyste znajduje się od wewnątrz korzenia – pacjent pochyla się na stronę chorą.
OBJAWY PRZEMIESZCZENIA JĄDRA MIAŻDŻYSTEGO
- ból miejscowy - wzmożenie napięcia mięśni
- ból przy kaszlu i kichaniu, przy pochylaniu do przodu
- objawy rozciągowe Lasequ’a
- czasami ból korzeniowy
OBJAWY TYŁOPRZEMIESZCZENIA JĄDRA – LOKALIZACJA BÓLU
Objawy zależne od tyłoprzemieszczenia jądra:
L3-L4 (ucisk na 4 korzeń) – osłabienie lub zaniki m. czworogłowego uda, osłabienie odruchu kolanowego
L4-L5 (uciska na 5 korzeń) – osłabienie zginaczy grzbietowych palców, może dojść do opadania stopy, zaniki m. piszczelowego przedniego, strzałkowego
L5-S1 (ucisk na 1 korzeń krzyżowy) – osłabienie zginaczy podeszwowych palców i stopy (utrudnione chodzenie na palcach), zaniki m. trójgłowego łydki, osłabienie odruchu skokowego
L4-L5 (tyłowypchnięcie centralne) – zaburzenie czucia różnorodne, umiejscowione w okolicy lędźwiowo – krzyżowej, ud, podudzi, stóp, okolicy krocza
Osłabienie mięśni różnorodne – okolica ud, podudzi, stóp, nietrzymanie moczu i kału, zaniki rozległe, osłabienie odruchów skokowych
ZESPÓŁ KORZENIOWY – LOKALIZACJA BÓLU
L4 – ból do boku uda, kolana, przednia powierzchnia goleni, kostki wewnętrznej, palucha; osłabienie mięśnia czworogłowego uda, osłabienie odruchu kolanowego
L5 – ból na bocznej powierzchni uda do boku podudzia, osłabienie mięśni zginaczy grzbietowych stopy (nie chodzi na pięcie)
S1 – ból do boku stopy, osłabienie mięśni zginaczy podeszwowych, osłabione odruchy ze ścięgna Achillesa (nie może chodzić na palcach)
PRZECIĄŻENIA ODCINKA L KREGOSŁUPA UWARUNKOWANE SĄ
Nieracjonalnym trybem życia prowadzącym do dezintegracji tylnej części pierścienia
Cechami genetycznymi
Wadliwą postawą
Siedzącym trybem życia
DYSKOPATIA
Dyskopatie – to zmiany patologiczne w obrębie krążka międzykręgowego, na skutek odwodnienia krążka międzykręgowego i utraty jego funkcji, powodujące charakterystyczne objawy kliniczne
Konflikt między zmienionym chorobowo krążkiem a strukturami nerwowymi w kanale kręgowym i otworach międzykręgowych
Najczęściej dochodzi do ucisku fragmentu jądra galaretowatego na korzeń nerwowy
OBRAZ KLINICZNY DYSKOPATII
Nagły początek choroby – uraz, przeciążenie, gwałtowny ruch tułowia skrętny
Zmniejszenie lordozy lędźwiowej, czasami kifotyczne wygięcie kręgosłupa, lateralizacja tułowia
Ograniczenie ruchomości kręgosłupa w płaszczyźnie czołowej i strzałkowej na skutek bólu
Chód utykający – podrażnienie korzeniowe nerwu kulszowego
Dodatni objaw Lasequa na skutek konfliktu korzeniowo – dyskowego
Zaburzenia czucia, osłabienie lub odrażnienie odpowiednich grup mięśniowych
Osłabienie lub zniesienie odruchów po stronie ucisku
Dodatni objaw Patricka
OBJAWY DYSKOPATII LĘDŹWIOWEJ
Ostry ból promieniujący wzdłuż przebiegu nerwu kulszowego
Wzmożone napięcie mięśni przykręgosłupowych po stronie ucisku
Upośledzenie ruchomości kręgosłupa
Zaburzenia czucia, parestezje zgodne z obszarem unerwienia uszkodzonego nerwu
Osłabienie odpowiednich grup mięśniowych i ograniczenie odruchów – zespół korzeniowy
STENOZA W ODCINKU LĘDŻWIOWYM
STENOZA – to wszelkiego rodzaju przewężenia kanału kręgowego, kanałów korzeniowych i otworów międzykręgowych
Przewężenia mogą być:
Ogniskowe
Segmentalne
Uogólnione
Stenoza w odcinku L kręgosłupa – „usidlenie” ogona końskiego lub korzeni
Występowanie:
Mężczyźni w 5-6 dekadzie życia
Przyczyny stenozy – ucisk zmienionych zwyrodnieniowo struktur na korzenie nerwowe, kość, tkanki miękkie, postępuje z wiekiem
OBJAWY KLINICZNE STENOZY
Ból krzyża stały lub przerywany oraz objawy typu rwy kulszowej
Nasilenie się bólu pod wpływem stania i ustępowanie po położeniu się do łózka lub tez po przyjęciu pozycji siedzącej
Kurcze i bóle łydek przy chodzeniu, przeczulica i drętwienie nóg.
Łatwiejsze wchodzenie pod górę niż schodzenie
Ograniczenie przeprostu kręgosłupa z powodu bólu.
ZESPÓŁ OGONA KOŃSKIEGO
Charakterystyczny zaspół objawów neurologicznych, powstających na skutek uszkodzenia końcowego odcinka rdzenia kręgowego
Najczęstszą przyczyną jest dyskopatia poniżej L1-L2
Objawy:
Niedowład wiotki kończyn dolnych
Zaburzenia czucia typu korzeniowego
Niemożność oddawania moczu
SPONDYLOZA LĘDŹWIOWA
Spondyloza lędźwiowa – to zespół chorobowy, na podłożu przeciążeń kręgosłupa i nieodłącznie związanej z tym choroby krążka miedzykręgowego czy też krążków międzykręgowych.
Przyczyny spondylozy – patogeneza
Nadmierne lub sumjace się stresy
Naciski i obciążenia kręgosłupa prowadzące do zmian zwyrodnieniowych
Siedzący tryb życia
Brak aktywności fizycznej
Predyspozycje konstytucjonalne
Objawy spondylozy:
Wyboczenie w ustawieniu kręgów (spłaszczenie lordozy, skolioza bez torsji kręgów)
Obniżenie szerokości przestrzeni miedzykręgowej
Brzeżne wyrośla kostne na krawędziach trzonów
Osteofity po bokach więzadła podłużnego
ZESPÓŁ MIĘŚNIA GRUSZKOWATEGO
Zespół nazywany: pseudorwa kulszowa, neuropatia panewki stawu biodrowego, zespół głębokiego bólu pośladkowego, rwa kaletkowa
Funkcja m. gruszkowatego – odwracanie uda na zewnątrz, odwodzenie i cofanie
Do bólu krzyża z objawami rwy w kd dochodzi z powodu ucisku i usidlenia nerwu kulszowego przez mięsień gruszkowaty
Objawy:
Bolesność, wzmożone napięcie w przebiegu mięśnia i jego przyczepu, tkliwe miejsce nad otworem kulszowym
Objaw Bonetta – przywiedzenie i rotacja wewnętrzna kończyny dolnej zgiętej w stawie biodrowym i kolanowym (chory leży na plecach)
Nasilenie bólu – dodatni objaw Bonetta
Okresy choroby:
Okres ostry
Okres podostry
Okres przewlekły
LECZENIE BÓLÓW KRZYŻA
Farmakoterapia
NLPZ
Leki rozluźniające
Glikokosteroidy
Gorsety ortopedyczne
Terapia manualna
Leczenie operacyjne
LECZENIE ZACHOWAWCZE
Farmakoterapia – NLPZ miorelaksanty. W przypadku ostrego zespołu z podrażnieniem korzeni nerwowych stosuje glikokortykosteroidy, blokady okołokręgosłupowe lub okołokorzeniowe
Fizykoterapia TENS, jonoforeza z lignokainy hydrokortyzonu ketoprofenu, solux z filtrem niebieskim, laser, prądy DD, ultradźwięki, termoterapia, hydroterapia
Masaże i terapia manualna
Kinezyterapia (pozycje ułożeniowe, wyciąg Perschla, pulsacyjny, odpowiednio dobrane ćwiczenia do okresu choroby,
Ćwiczenia w wodzie
Nauka ćwiczeń prawidłowego wykonywania czynności dnia codziennego w pracy i w domu.
FIZYKOTERAPIA
Laser w miejscach bolesnych, w przypadku dyskopatii metodą kontaktową na punkty spustowe lub odpowiednie w przebiegu nerwu kulszowego
Solux z filtrem niebieskim
Ultradźwięki – przykręgosłupowo w przebiegu nerwu kulszowego
Pole magnetyczne
Prądy impulsowe średniej częstotliwości (intenferencyjne)
Prądy DD
Jonoforeza – lignokaina, ketoprofen
Termoterapia – krioterapia, woreczki żelowe
Hydroterapia – masaż wirowy, ćwiczenia w wodzie
KINEZYTERAPIA
Okres ostry – pozycje ułożeniowe, ćwiczenia izometryczne mięśni brzucha
Okres podostry – ćwiczenia indywidualnie do potrzeb pacjenta – rodzaj, pozycja wyjściowa
Wyciągi – w pozycji Perlscha, wyciąg pulsacyjny – wpływ relaksacyjny na m. grzbietu, poszerzenie przestrzeni międzykręgowych
Wzmocnienie m. brzucha i m. czworobocznego lędźwi przy zniesionej lordozie, m. zginaczy goleni, m. prostowników biodra
Rozluźnienie m. grzbietu
Ćwiczenia ogólnokondycyjne
Regularne wykonywanie ćwiczeń w domu
LECZENIE OPERACYJNE
Bóle nie ustępują po leczeniu zachowawczym
Zaburzenia funkcji zwieraczy
Występuje niedowład lub porażenie mięśni
Cel: odbarczenie struktur nerwowych i stabilizacja kręgosłupa
PROFILAKTYKA I EDUKACJA
Prawidlowa postawa w czasie pracy i wypoczynku, jazdy samochodem (przerwy)
Aktywność ruchowa od wczesnych lat dziecięcych
Usunięie złych nawyków w racy i stereotypów ruchowych
Unikanie wysiłków statycznych
Unikanie dźwigania ciężkich przedmiotów
Unikanie pozycji nadmiernego zgięcia i rotacji kręgosłupa
Dbałość o wydolność mięśni brzucha
Prawidłowe wstawanie z łóżka bez przeciążania kręgosłupa
KRĘGOZMYK
Kręgozmyk to deformacja kręgosłupa, polegająca na ześlizgu kręgu względem niżej położonego
Kręgozmyk ku przodowi powolne przesuwanie się ku przodowi trzonu kręgu leżącego niżej (L5 S1), wskutek szczeliny w nasadzie łuku kręgowego, powoduje ucisk korzeni nerwowych z następstwami
Do ześlizgu dochodzi na skutek przerwania ciągłości łuku podstawy wyrostka stawowego górnego
Kręgozmyk powoduje nasilone dolegliwości bólowe, osłabienie i zaniki mięśniowe oraz zniekształcenia ciała.
TYPY KREGOZMYKÓW
Kręgozmyk dysplastyczny – dotyczy 15-20%, wrodzony niedorozwój łuków kręgowych i stawów międzykręgowych (dzieci i młodzież)
Kręgozmyk węzionowy – ½ przypadków. Przerwanie części miedzystawowej łuku kręgu na skutek załamania zmęczeniowego 3-4 dekada życia
Kręgozmyk zwyrodnieniowy – niestabilność połączenia kręgów w wyniku zmian zwyrodnieniowych
Kręgozmyk urazowy – do przemieszczenia dochodzi w wyniku złamania kręgosłupa
Kręgozmyk patologiczny – proces patologiczny w okolicy nasad łuków (proces zapalny, naciek nowotworowy)
PODZIAŁ MEYERDINGA (stopnie przesunięcia w kręgozmyku)
Według skali Meyerdinga z 1932 r. kręgozmyki w odcinku lędźwiowo-krzyżowym ze względu na stopień przemieszczenia trzonów względem siebie można podzielić na:
I stopień – przemieszczenie o 25% szerokości trzonu;
II stopień – przemieszczenie o 50% szerokości trzonu;
III stopień – przemieszczenie o 75% szerokości trzonu;
IV stopień – przemieszczenie o 100% szerokości trzonu
OBJAWY PODMIOTOWE KRĘGOZMYKU
Bóle miejscowe kręgosłupa z promieniowaniem do kkd
Zaburzenia czucia, niedowłady, parestezje
Dolegliwości bólowe nasilają się w pozycjach statycznych, zmniejszają podczas chodzenia.
OBJAWY PRZEDMIOTOWE
Pogłębienie lordozy lędźwiowej, zwiększenie przodopochylenia miednicy – chód „pajaca”
Wzmożone napięcie mięśni przykręgosłupowych
W miejscu kręgozmyku „objaw schodkowy”
Bolesność palpacyjna, pomiar Schobera zmniejszony w odcinku L
Występują zaburzenia neurologiczne i objawy Laseque’a (w zależności od nasilenia czasu trwania)
DIAGNOSTYKA
RTG celowane na odc. L, badanie czynnościowe
MRI i TK
LECZENIE KRĘGOZMYKU
Leczenie zachowawcze – I i II stopień – bez zaburzeń neurologicznych
Rozciąganie mięśni przykurczonych (m. przykręgosłupowych odcinka L – zginaczy st. biodrowego, zginaczy st. kolanowego)
Wzmacnianie mięśni brzucha i pośladków
Stosowanie gorsetów ortopedycznych
Ćwiczenia w wodzie
Fizykoterapia
Wyciągi
Zaostrzenie dolegliwości – pozycje ułożeniowe. NLPZ
Profilaktyka w czynnościach dnia codziennego, pracy, w domu, modyfikacja aktywności fizycznej
Brak efektów po leczeniu zachowawczym – występuje niestabilność, zaburzenia neurologiczne – leczenie chirurgiczne.