BADANIE FUNKCJONALNE STAWU

KOLANOWEGO.

BADANIE

FUNKCJONALNE

STAWU

KOLANOWEGO

POLEGA NA OCENIE SPRAWNOŚCI TEGO STAWU I
EWENTUALNEJ DYSFUNKCJI W CZASIE WYKONYWANIA
FIZJOLOGICZNYCH CZYNNOŚCI, W TYM PRZYPADKU
PODCZAS CHODU.

BUDOWA STAWU KOLANOWEGO

Staw kolanowy to największy staw ciała człowieka.
Jest to staw złożony. Łączą się tu kość udowa,
piszczel oraz rzepka, tworząc staw udowo-
piszczelowy oraz staw udowo-rzepkowy, które
otoczone są wspólną torebką stawową. Staw posiada
dwie łącznotkankowe łąkotki dopasowujące do siebie
powierzchnie

stawowe

w

czasie

ruchów.

Funkcjonalnie jest to staw zawiasowy, umożliwiający
ruchy zginania i prostowania, ale w zgięciu możliwe
są również ruchy rotacyjne.

Łąkotki są to dwa elastyczne twory, zbudowane z tkanki
chrzęstnej włóknistej leżące pomiędzy kością udową a
piszczelową,

będące

elementami

dodatkowymi

stawu

kolanowego.

Wyróżniamy

łąkotkę

boczną

i

łąkotkę

przyśrodkową, nieco różniące się wielkością. Ich zadanie polega
na:
-pogłębieniu i dopasowaniu do siebie powierzchni stawowych
stawu kolanowego (pomiędzy kością udową a piszczelą)
-umożliwienie ruchów obrotowych w zgiętym stawie kolanowym,
poprzez przesuwanie się ich na powierzchni stawowej górnej
kości piszczelowej.

Dzielą staw kolanowy na dwa piętra: górne i dolne. W piętrze
górnym (łąkotkowo-udowym) wykonywane są przede wszystkim
ruchy zginania i prostowania kolana, natomiast w piętrze dolnym
(łąkotkowo-piszczelowym) przede wszystkim ruchy rotacyjne.

Na przekroju poprzecznym mają kształt trójkąta prostokątnego,
zwróconego podstawą na zewnątrz, zrośniętego z torebką
stawową. Powierzchnia przylegająca do kości piszczelowej jest
płaska, górna przylegająca do kłykci kości udowej jest wklęsła.
Obie łąkotki ustawione są swoimi rogami do środka powierzchni
stawowej, gdzie przytwierdzone są do kości piszczelowej przy
pomocy

pasm

łącznotkankowych.

Dodatkowo,od

przodu

połączone są ze sobą przez więzadło poprzeczne kolana.

Łąkotka przyśrodkowa
Łąkotka przyśrodkowa (łac. meniscus medialis) jest
dłuższą i szerszą z łąkotek, a swoim kształtem
przypomina literę C. Przyczep początkowy znajduje się
na

przedniej

części

pola

międzykłykciowego

przedniego, a przyczep końcowy na przedniej
powierzchni pola międzykłykciowego tylnego. Jest
mniej ruchoma od łąkotki bocznej, ze względu na
połączenie z więzadłem pobocznym piszczelowym.
Łąkotka boczna
Łąkotka boczna (łac. meniscus lateralis) jest krótsza i
bardziej zakrzywiona, przez co tworzy prawie pełny
pierścień. Jej początkowy przyczep znajduje się ku
przodowi od guzka międzykłykciowego bocznego, a
końcowy ku tyłowi od guzka międzykłykciowego
przyśrodkowego. Nie jest powiązana z więzadłem
pobocznym strzałkowym, dzięki czemu jest bardziej
ruchoma od łąkotki przyśrodkowej. Powiązana jest
natomiast ze ścięgnem mięśnia podkolanowego.

W stawie kolanowym najważniejszą rolę odgrywają więzadła
krzyżowe i poboczne;
 
Wiązadło poboczne piszczelowe – tibial collateral ligament
(

MCL

)

Jest to płaskie pasmo włókniste długości około 10 cm i szerokości
około 2-2,5 cm biegnące od nadkłykcia przyśrodkowego do
przyśrodkowej powierzchni piszczeli, nieco do tyłu od przyczepu
gęsiej stopki. Główną funkcją tego więzadła jest ograniczenie
nadmiernej koślawości oraz rotacji zewnętrznej piszczeli.
Więzadło poboczne strzałkowe – fibular collateral ligament
(

LCL

)

Biegnie od nadkłykcia udowego ku dołowi i nieco, do tyłu
przyczepiając się do bocznej powierzchni głowy kości strzałkowej.
Główna rola tego więzadła polega na ograniczaniu szpotawości
kolana.

Staw rzepkowo-udowy i mechanizm wyprostny kolana

Staw rzepkowo-udowy tworzy rzepka i powierzchnia rzepkowa
kłykci kości udowej. Staw ten odgrywa bardzo ważną rolę w
mechanizmie wyprostnym kolana. Na podstawie rzepki, w jej
najszerszej części, przyczepia się ścięgno mięśnia czworogłowego,
natomiast w części dalszej przechodzi w ścięgno, zwane
więzadłem

rzepki.

W pozycjach od wyprostu do zgięcia rzepka w różnym stopniu
przylega do powierzchni stawowej kości udowej. Maksymalnie
dotyczy to tylko 25% całej powierzchni stawowej rzepki, ma to
miejsce w pozycji 60-90° zgięcia. W czasie ruchów zginania i
prostowania pozostałe części rzepki, nie mające tego kontaktu,
niejako się podnoszą i to miejsce wypełniane jest przez ciało
tłuszczowe oraz okoliczne fałdy maziowe. O prawidłowej czynności
mechanizmu wyprostnego decyduje mięsień czworogłowy wraz z
jego przyczepami do rzepki, rzepka i staw rzepkowo-udowy oraz
więzadło rzepki z przyczepami do rzepki i guzowatości kości
piszczelowej.

Stabilizacja bierna stawu kolanowego, o której decyduje układ
więzadłowy oraz ukształtowanie powierzchni stawowych wraz z
łąkotkami, jest wzmacniany przez stabilizatory czynne.
Stabilizatorem czynnym jest mięsień czworogłowy, który
wspomaga działanie więzadeł pobocznych i krzyżowych.
Mięśnie - półścięgnisty, półbłoniasty, smukły, krawiecki -
wzmacniają działanie układu torebkowo-więzadłowego po
stronie przyśrodkowej oraz tylnego rogu łąkotki przyśrodkowej.
Mięsień brzuchaty łydki wzmacnia działanie wiązadła
krzyżowego tylnego i tylnych rogów obu łąkotek, natomiast
mięśnie - dwugłowy uda i napinacz powięzi szerokiej -
wspomagają działanie LCL i tylno - bocznej części łąkotki
bocznej.

Podstawowym ruchem zachodzącym pomiędzy kością udową a
piszczelową jest połączenie toczenia ze ślizganiem. Na ten ruch
nakłada się ruch rotacyjny. W początkowej fazie zginania kłykcie
wykonują ruch toczenia bez poślizgu, następnie do tego ruchu
toczącego dołącza się poślizg, a w końcowej fazie kłykcie
wykonują jedynie ruch poślizgowy bez toczenia. W czasie
zginania rozluźniają się więzadła poboczne, zmniejsza się
stabilność kolana w płaszczyźnie czołowej i możliwe stają się
ruchy rotacyjne w stawie. W końcowej fazie wyprostu dochodzi
do ruchu rotacji zewnętrznej piszczeli i do tzw. zaryglowania
stawu w wyproście. Ruch zginania w stawie kolanowym może
dochodzić do 150 stopni ( bierny ) i 130 stopni ( czynny ),
natomiast fizjologiczny przeprost - do 10 - 20 stopni.

Wiązadło krzyżowe przednie – arterior cruciate ligemant ( ACL
)
Jest to bardzo silne wiązadło o średniej długości 31mm i 11 mm
szerokości. Więzadło krzyżowe przednie biegnie od powierzchni
przyśrodkowej kłykcia bocznego kości udowej i przyczepia się na
polu

międzykłykciowym

przednim

kości

piszczelowej.

Najważniejsza rola tego więzadła polega na ograniczaniu
przedniego przemieszczania piszczeli względem kości udowej,
ograniczaniu nadmiernego zgięcia i wyprostu oraz forsownego
koślawienia i szpotawienia w wyproście i zgięciu.
Wiązadło krzyżowe tylne – posterior cruciate ligemant ( PCL )
Jest to więzadło większe i silniejsze od ACL Rozpoczyna się
wachlarzowato na powierzchni wewnętrznej przyśrodkowego
kłykcia udowego, biegnąc skośnie do dołu, przyczepia się do pola
międzykłykciowego tylnego na kości piszczelowej. Więzadło to
składa się z dwóch oddzielnych części, zróżnicowanych
anatomicznie i funkcjonalnie. Taka budowa więzadła gwarantuje
jego podstawową funkcję, jaką jest zabezpieczenie tylnego
przemieszczania piszczeli oraz ograniczanie maksymalnego
wyprostu

i

zgięcia.

Podczas obrotu goleni do wewnątrz więzadła owijają się dokoła
siebie, hamując ten ruch. Jedynie przy obrocie na zewnątrz
odwijają się i nie są napięte.

TRIADA REUMATYCZNA (kolano koślawe)

PODCZAS

FAZY

PEŁNEGO

OBCIĄŻENIA

(JEDNONOŻNEGO PODPARCIA) UWIDACZNIA SIĘ
PRZEMIESZCZENIE UDA I STAWU KOLANOWEGO KU
ŚRODKOWEJ LINII CIAŁA, WRAZ ZE ZWIĘKSZENIEM
KOŚLAWOŚCI I ROTACJI PODUDZIA NA ZEWNĄTRZ.

DEFORMACJA TA WIĄŻE SIĘ Z UTRWALONYM
PŁASKOSTOPIEM. KOREKCJA DEFORMACJI STOPY
PRZEZ ODTWORZENIE PRAWIDŁOWEJ PŁASZCZYZNY
PRZYPARCIA STOPY DO PODŁOŻA ZA POMOCĄ
ODPOWIEDNIO WYMODELOWANEJ WKŁADKI KORYGUJE
USTAWIENIE OSI KOŃCZYNY I ZAPOBIEGA DALSZEJ
DEFORMACJI STAWU KOLANOWEGO.

TA DEFORMACJA STAWU KOLANOWEGO ZWIĄZANEGO
Z DEFORMACJĄ STOPY, W POCZĄTKOWYM OKRESIE
JEST ZWIĄZANA Z BÓLAMI PRZECIĄŻENIOWYMI W
OKOLICY „GĘSIEJ STOPKI”

OCHRONA ENDOPROTEZY STAWU
KOLANOWEGO

OGROMNE ZNACZENIE MA KOREKCJA DEFORMACJI
STOPY PRZY STOSOWANIU ENDOPROTEZ STAWU
KOLANOWEGO (czynnik ochrony endoprotezy).

KOLANO SZPOTAWE

PROWADZI DO PRZECIĄŻEŃ PRZYŚRODKOWEGO
PRZEDZIAŁU STAWU KOLANOWEGO (zwiększona
kompresja).

W FAZIE PEŁNEGO OBCIĄŻENIA (JEDNONOŻNEGO
PODPARCIA), W PRZYPADKACH DUŻEJ DEFORMACJI I
NIESTABILNOŚCI, DOCHODZI DO WYCHYLANIA SIĘ
OSI STAWU KOLANOWEGO NA ZEWNĄTRZ.

PASMO BIODROWO-PISZCZELOWE

W PRAWIDŁOWYCH WARUNKACH SILE ZAGINAJĄCEJ
STAW KOLANOWY W SZPOTAWOŚĆ, PRZECIWSTAWIA
SIĘ ODRUCHOWE NAPIĘCIE PASMA BIODROWO-
PISZCZELOWEGO.

BADANIE

NAPIĘCIA

PASMA

BIODROWO-

PISZCZELOWEGO

BADANIE JEST WYKONYWANE W STANIU OBUNÓŻ.
BADANY PRZENOSI CIĘŻAR CIAŁA Z JEDNEJ
KOŃCZYNY DOLNEJ NA DRUGĄ. WYCZUWALNA
ASYMETRIA NAPIĘĆ MIĘDZY LEWĄ I PRAWĄ STRONĄ ,
WSKAZUJE NA RÓŻNICĘ WARTOŚCI ODCIĄŻAJĄCEJ
PASMA BIODROWO-PISZCZELOWEGO.

BADANIE

NAPIĘCIA

PASMA

BIODROWO-

PISZCZELOWEGO (ciąg dalszy).

PACJENT PO STRONIE BADANEJ, TRZYMA W RĘCE
KILKUKILOGRAMOWE OBCIĄŻENIE. JEŻELI W TRAKCIE
CHODU OBSERWUJEMY ZMNIEJSZENIE UTYKANIA I
BÓLU TO TEST JEST POZYTYWNY (ochrona
endoprotezy stawu kolanowego!).

PRACA W GRUPACH

1.PALPACJA PASMA BIODROWO-PISZCZELOWEGO W
POZYCJI LEŻENIA NA BOKU
2.WYKONANIE TESTU I WYCZUCIE NAPIĘCIA PASMA
3.BADANIE DŁUGOŚCI PASMA BIODROWO-
PISZCZELOWEGO

TEST STOPNIA

PODCZAS BADANIA RUCHOMOŚCI OBSERWUJEMY
PEŁNY BIERNY WYPROST W STAWIE KOLANOWYM.

PODCZAS CZYNNEGO UNOSZENIA KOŃCZYNY DOLNEJ
WYPROSTOWANEJ

W

STAWIE

KOLANOWYM

OBSERWUJEMY MIMOWOLNE ZGIĘCIE TEGO STAWU
(KILKA LUB KILKANAŚCIE STOPNI).

PRZYCZYNY:

1.OSŁABIENIE GŁOWY PRZYŚRODKOWEJ MIĘŚNIA
CZWOROGŁOWEGO:

-PO OPERACJACH STAWU KOLANOWEGO
-PO UNIERUCHOMIENIACH

2.OGRANICZENIE

PRZESUWALNOŚCI

RZEPKI

DOGŁOWOWO

-BRAK

WYCZUCIA

NAPIĘCIA

WIĘZADŁA

WŁAŚCIWEGO RZEPKI PODCZAS NAPINANIA MIĘŚNIA
CZWOROGŁOWEGO

UDA

(GŁÓWNIE

MIĘŚNIA

PROSTEGO UDA) ŚWIADCZY O ZABURZONYM
ŚLIZGU RZEPKI W KIERUNKU DOGŁOWOWYM

-PO

UNIERUCHOMIENIACH

(ZROSTY

I

SKLEJENIA W ZACHYŁKU NADRZEPKOWYM)

PRACA W GRUPACH:

1.PALPACJA RZEPKI I JEJ RUCHOMOŚCI
2.PALPACJA WIĘZADŁA WŁAŚCIWEGO RZEPKI
3.WYKONANIE TESTU STOPNIA
4.BADANIE DŁUGOŚCI M. CZWOROGŁOWEGO UDA
5.BADANIE DŁUGOŚCI MIĘŚNI KULSZOWO-
GOLENIOWYCH

KONFLIKT RZEPKOWO-UDOWY

Chondromalacja boli dopiero wtedy, gdy chrząstka
zniszczy się już zupełnie aż do kości. Wtedy tak
naprawdę dopiero boli „dziura” w kości. Chrząstka nie
jest unerwiona, więc nie może boleć. Chondromalacją
nazywamy także „rozmiękanie” chrząstki. Źle
obciążana chrząstka najczęściej nie jest prawidłowo
obciążana

i

odżywiania.

Młode osoby tak naprawdę, rzadko mają „zdarcie”
chrząstki. Chrząstka na rzepce jest bardzo gruba,
dochodzi do 6 mm i jest najgrubszą chrząstką
naszego organizmu. Czas jej zniszczenia powinien być
dość długi. Przy złym ”użytkowaniu”, czyli złej
biomechanice, chrząstka może rozmiękać w tych
miejscach

,

gdzie

jest

przeciążana.

Do uszkodzenia chrząstki może dojść podczas
zwichnięcia rzepki - „wypadnięcia” rzepki ze swojego
toru. Chrząstka wtedy uszkadza się najczęściej
podczas powrotu na swoje miejsce. Może się również
zniszczyć, jeżeli dość długo mamy problem z
nadmiernym przyparciem rzepki, i cały czas dochodzi
do wycierania się jej (np. długotrwałe klękanie).
Uszkodzenia także dotyczą osób, u których jest jakaś
choroba

ogólnoustrojowa.

Co więc, tak naprawdę nas boli? Bolą nas tkanki
miękkie, które wklinowują się pomiędzy staw
rzepkowo- udowy. To jak przygryzanie policzka. To
najczęstszy nieurazowy problem. Nadmierne napięcie
mięśni po bocznej stronie uda, nieprawidłowe
ustawienie stopy (najczęściej koślawe) i kolana, zbyt
słaba głowa przyśrodkowa mięśnia czworogłowego,
skręcona miednica, ustawienie kości udowej w
nadmiernej rotacji wewnętrznej, mogą powodować
zmianę biomechaniki całej kończyny i ból w przedniej
części kolana i w okolicach rzepki (koślawość lub
szpotawość kolana).

Ewa Witek,

Klinika Rehabilitacji Sportowej Ortoreh

-UŻYWANIE OBCASA NARAŻA NA PRZECIĄŻENIE I BÓL
STAW

RZEPKOWO-UDOWY

PRZEZ

ZWIĘKSZENIE

WZAJEMNEGO NACISKU POWIERZCHNI STAWOWYCH W
WYNIKU

ZWIĘKSZONEJ

AKTYWNOŚCI

MIĘŚNIA

CZWOROGŁOWEGO UDA, HAMUJĄCEGO ZGINANIE
STAWU KOLANOWEGO
-ZEJŚCIE ZE SCHODÓW PROWOKUJE WIĘKSZY BÓL
(WIEKSZE PRZYPARCIE RZEPKI PRZY ZGIĘTYM I
OBCIĄŻONYM STAWIE KOLANOWYM)

BADANIE I DIAGNOSTYKA NA POTRZEBY
FIZJOTERAPII

BOCZNE PRZYPARCIE RZEPKI (RTG)

ISTNIEJĄ DWIE PODSTAWOWE PRZYCZYNY
TEGO PROBLEMU.

PIERWSZĄ JEST NAPIĘCIE I BRAK ELASTYCZNOŚCI
MIĘŚNI I POWIĘZI BOCZNEJ STRONY KOŃCZYNY
DOLNEJ, SZCZEGÓLNIE PASMA BIODROWO-
PISZCZELOWEGO I MIĘŚNIA OBSZERNEGO
BOCZNEGO.
TE SKRÓCONE TKANKI KURCZĄ SIĘ, GDY CIĘŻAR
CIAŁA JEST PRZENIESIONY NA ZGIĘTE KOLANO,
PRZECHYLAJĄ I POCIĄGAJĄ RZEPKĘ BOCZNIE,
ZAMIAST ŚLIZGANIA JEJ W BRUŹDZIE KOŚCI UDOWEJ,
TAK ŻE ŚCIERA SIĘ Z KŁYKCIEM BOCZNYM ZA
KAŻDYM RAZEM, GDY ZGINA SIĘ KOLANO.

DRUGĄ PRZYCZYNĄ JEST OSŁABIENIE MIĘŚNIA
OBSZERNEGO PRZYŚRODKOWEGO, KTÓRY NIE
SPEŁNIA SWOJEJ FUNKCJI POCIĄGANIA RZEPKI
PRZYŚRODKOWO, TAK ABY MOGŁA ONA BYĆ
WŁAŚCIWIE UMIEJSCOWIONA W BRUŹDZIE KOŚCI
UDOWEJ.

PRACA Z RZEPKĄ

BADANIE PALPACYJNE TEGO OBSZARU.
POSZUKIWANIE MIEJSC WRAŻLIWYCH I
ZWŁÓKNIAŁYCH.

OBSERWACJA ŚLIZGU RZEPKI PODCZAS ZGINANIA I
WYPROSTU STAWU KOLANOWEGO.

PORÓWNANIE JAKOŚCI ŚLIZGU BOCZNEGO I
PRZYŚRODKOWEGO RZEPKI.

PRACA Z RZEPKĄ (ciąg dalszy)

PRZY PROBLEMACH ZE STAWEM KOLANOWYM
WARTO OPRACOWAĆ MIĘSIEŃ CZWOROGŁOWY UDA,
KTÓRY JEST BEZPOŚREDNIO ODPOWEDZIALNY ZA
RUCH RZEPKI.

1.PROPOZYCJA PRACY
2.BADANIE ZAKRESU RUCHOMOŚCI ZGIĘCIA STAWU
3.PRACA GLOBALNA NA MIĘŚNIU CZWOROGŁOWYM
UDA
4.ODDZIELANIE POSZCZEGÓLNYCH PRZEDZIAŁÓW
MIĘŚNIA OD SIEBIE
5.ROZCIĄGANIE MIĘŚNIA CZWOROGŁOWEGO Z
OCHRONĄ STAWU KOLANOWEGO

PRACA Z PASMEM BIODROWO-PISZCZELOWYM

1.ROZCIĄGANIE PASMA BIODROWO-
PISZCZELOWEGO
2.ROLOWANIE I UNOSZENIE PASMA
3.ODDZIELANIE PASMA O PRZYLEGAJĄCYCH MIĘŚNI

WEKTORY MIĘŚNIOWE NAPIĘĆ W STAWIE

KOLANOWYM

-RÓWNOWAGA BOCZNO-PRZYŚRODKOWA

-PRZYWODZICIELE/ODWODZICIELE
-BOCZNY/PRZYŚRODKOWY M.CZWOROGŁOWY
-BOCZNE/PRZYŚRODKOWE MM.KULSZOWO-

GOLENIOWE
-RÓWNOWAGA PRZEDNIO-TYLNA

-M.CZWOROGŁOWY
-MM.KULSZOWO-GOLENIOWE

1. OBSERWACJA PACJENTA W POZYCJI SIEDZĄCEJ ZE

ZWIESZONYMI KKD

2. W POZYCJI LEŻENIA TYŁEM WYPROST STAWU

KOLANOWEGO (KD NA BARKU TERAPEUTY)

3. TEST JANDY

KINESIOLOGYTAPING W PRZYPADKU BOCZNEGO
PRZYPARCIA RZEPKI

1.TECHNIKA POWIĘŹIOWA
2.

TECHNIKA KOREKCYJNA

TEST JANDY