CEWNIKOWANIE
PĘCHERZA
MOCZOWEGO.

Mgr Elżbieta MIROS

Zakład Medycyny Ratunkowej i

Medycyny Katastrof

Uniwersytetu Medycznego

CEWNIKOWANIE



kateteryzacja



Każda ingerencja –wprowadzenie
cewnika czy instrumentu do
pęcherza moczowego pociąga za
sobą niebezpieczeństwo
wprowadzenia infekcji. Dlatego też
wykonuje się je w ostateczności,
ściśle przestrzegając zasad jałowości.

CEL CEWNIKOWANIA



Diagnostyczny :



Pobranie moczu do badania bakteriologicznego



Przygotowanie do badania np. cystoskopii



Sprawdzenie obecności moczu w pęcherzu np.

podejrzenie retencji lub anurii



Sprawdzenie przyczyny trudności w oddawaniu

moczu (zwężenie, kamica)



Określenie diurezy godzinowej



Prowadzenie bilansu wodnego np. po zabiegu

operacyjnym

CEL CEWNIKOWANIA



Leczniczy



Niemożność oddania moczu

np

.

po

zabiegu operacyjnym, po porodzie



Płukanie pęcherza środkami leczniczymi



Założenie cewnika na stałe – nietrzymanie
moczu



Ciągłe płukanie pęcherza np. po
operacjach pęcherza, resekcji gruczołu
krokowego

Leczniczy



Operacje urologiczne połączone z
otwarciem pęcherza



Uszkodzenia rdzenia kręgowego -
dysfunkcja pęcherza
moczowego



Urazy narządów miednicy

Wskazania :



Pacjent nieprzytomny



Uraz brzucha i okolicy krocza



Uraz wielonarządowy



Konieczność bilansowania
gospodarki wodno-elektrolitowej



Całkowite lub częściowe
zatrzymanie moczu

Wskazania założenie
cewnika jednorazowo



Założenie cewnika jednorazowo:



Przed badaniami, np. cytoskopią ,



Gdy brak samoistnego oddania moczu
12-24 godziny po zabiegu
operacyjnym, 6 -8 godzin po porodzie,



Przy konieczności pobrania moczu do
badania bakteriologicznego u chorego
nieprzytomnego,

Wskazania- założenie
cewnika jednorazowo



Przy konieczności pobrania moczu do
badania u kobiety, która ma miesiączkę
lub upławy,



Przy podaniu środka cieniującego lub
leków do pęcherza np. antybiotyków,
cytostatyków,



Przy pomiarze zalegania moczu raz w
tygodniu po wytworzeniu automatyzmu
pęcherza

Wskazania- założenie
cewnika na stałe



nietrzymanie moczu u osób
przewlekle chorych,



nietrzymanie moczu- pochodzenie
ośrodkowe, np. po urazie rdzenia
kręgowego,



całkowite lub częściowe
zatrzymanie moczu-porażenie
mięśni pęcherza moczowego,

Wskazania –założenie
cewnika na stałe



Przy konieczności prowadzenia
diurezy godzinowej, bilansu płynów
u chorych nieprzytomnych lub w
ciężkim stanie, np. wstrząs,



Po wypadkach, urazach narządów
miednicy ,



U chorych leczonych paliatywnie,

Wskazania –założenie
cewnika na stałe



W przewlekłym zapaleniu pęcherza
moczowego- konieczność
podawania leków do pęcherza ( w
tym jego płukanie),



Krwawienie z pęcherza moczowego
po zabiegach operacyjnych,



Resekcja gruczołu krokowego,

Wskazania- założenie
cewnika na stałe



Operacje urologiczne połączone z
otwarciem pęcherza,



Operacje narządów znajdujących
się w miednicy.

Przeciwwskazania



Zapalenie cewki moczowej, pęcherza lub najądrza



Zapalenie napletka



Zapalenie pochwy lub sromu



Ostre zapalenie gruczołu krokowego



Urazowe uszkodzenie cewki moczowej- może
objawiać się krwawieniem z cewki moczowej
( najczęściej w przypadku urazu krocza,
miednicy lub tępego urazu brzucha)



krwiak worka mosznowego



wybroczyny w okolicy krocza

Przeciwwskazania



Znacznego stopnia zwężenie cewki
moczowej,



Urazy prącia i moszny- wypadki
komunikacyjne, sportowe,
samookaleczenia

Cewniki-skale



Skala Charriere´a, (Chr)

Benigue, French ( F)

Cewniki



Rozmiary cewnika skala French (F)-
określa obwód cewnika w mm, aby
przeliczyć ten rozmiar na średnicę
cewnika to : 1 F=0,33mm



Średnica cewnika o wymiarze
9F=3mm



Średnica cewnika o wymiarze 18
F=6mm

Cewniki



Skala Charriere’a ( CHr) - każdy
następny rozmiar ma średnicę
większą o 1/3 mm



Dla kobiet rozmiary 14-20 CHr



Dla mężczyzn 16-20 CHr

Cewniki



Dla noworodków rozmiar cewników
4 -6 French ( F)



Dzieci 1-2 lata 6-8 F



3-5 lat 8-10 F



6-10 lat 10-12 F



›10 lat 12-14 F

Cewniki



Cewniki produkowane są z różnych
mas plastycznych-silikon, lateks,
poliuretan



Cewniki lateksowe należy wymieniać
po upływie około 10 dni



Cewniki powlekane silikonem,
teflonem co 3 tygodnie



Cewniki z czystego silikonu co 4-6 tyg.

CEWNIKOWANIE ZASADY DO
PRZESTRZEGANIA



Zabieg wykonujemy tylko na zlecenie lekarza



Przestrzegać zasad antyseptyki (odkażanie okolicy
krocza i ujścia cewki moczowej



Przestrzegać zasad aseptyki (jałowe: cewnik, środek
poślizgowy materiał opatrunkowy, płyn do odkażania,
rękawice do cewnikowania)



Dostosować rodzaj i grubość cewnika do stanu cewki
moczowej

CEWNIKOWANIE ZASADY DO
PRZESTRZEGANIA



Delikatne umiejętne wprowadzanie cewnika



Przy dużym zaleganiu moczu jednorazowo nie

upuszczać więcej niż 600-800 ml moczu



Przy małym zaleganiu, pozostawić cewnik

dopóki wypłynie mocz, można łagodnie

masować powłok brzuszne



Przy cewnikowaniu mężczyzny zsunąć

napletek poza żołądź



Przy cewniku na stałe obserwować drożność

cewnika

CEWNIKOWANIE ZASADY
DO PRZESTRZEGANIA



Każdy objaw zapchania cewnika ( cewnik założony

kilka dni) jest wskazaniem do jego wymiany.



Nie zaleca się przepłukiwania cewnika, ponieważ

czop zatorowy z cewnika , (najczęściej zakażony)

wpychany pod ciśnieniem z powrotem do

pęcherza, często prowadzi do zapalenia dróg

moczowych



Worek na mocz umieszczać poniżej pęcherza

moczowego



Obserwować pacjenta podczas zabiegu



Udokumentować wykonanie zabiegu

CEWNIKOWANIE
NIEBEZPIECZEŃSTWA



Wprowadzenie infekcji



Uraz mechaniczny cewki moczowej



Uraz psychiczny



Krwawienie z pęcherza przy szybkim

opróżnieniu przepełnionego przez

dłuższy okres pęcherza (jednorazowo

odprowadzić 600-800 ml moczu)



Odleżyny przy niewłaściwym

uszczelnieniu cewnika Foleya

Cewnik Foley‘a



Balonik cewnika foley’a należy
wypełnić jałowym płynem najlepiej
wodą do wstrzyknięć ( 5 -15 ml – w
zależności od rozmiaru cewnika).



Baloniki mają pojemność-( 5,10,30)ml



Balonika nie wypełniać roztworem NaCl,
sól może krystalizować umożliwiając
usunięcie roztworu z balonika.

CEWNIKOWANIE SPRZĘT



Jałowe narzędzie chwytne



2 jałowe cewniki



W jałowym pakiecie (2 jałowe narzędzia

chwytne – pęsety, jałowa serweta z okienkiem,

6 jałowych gazików lub wacików)



Jałowe rękawiczki



Naczynie z ciepła wodą i jałowym preparatem

antyseptycznym do odkażania błon śluzowych

śluzowych np. 0,5 – 1,5% rivanol, 0,5 roztwór

chloroheksydyny lub Skinsept mucosa

CEWNIKOWANIE -SPRZĘT



Jałowy środek znieczulająco-poślizgowy, np.
Instillagel- przeznaczony do bezpośredniego
wstrzykiwania do cewki moczowej, działa po 5-
10 min. od wprowadzenia. Produkowany w
ampułko-strzykawkach jednorazowego użycia -
6 ml dla kobiet i dzieci , 11 ml- dla mężczyzn.



Lub inny jałowy środek znieczulająco-
poślizgowy, np.2% lidokaina w tubce ze
specjalną jałową końcówką.

CEWNIKOWANIE -SPRZĘT



2 miski nerkowate, pojemnik na mocz



Podkład gumowy i płócienny do
zabezpieczenia łóżka



Basen



Płaska twarda poduszka



Jałowy worek na mocz



Przy cewnikowaniu na stałe- zestaw do
odprowadzenia moczu,



roztwór do uszczelnienia cewnika Foleya

CEWNIKOWANIE



Technika wykonania



Umyj ręce, nałóż rękawice



Przygotuj pacjenta, zapewnij intymność



Ułóż pacjenta w pozycji grzbietowej z

odwiedzionymi nogami,



Połóż podkłady zabezpieczające łóżko



Pod pośladki podłóż płaską twardą poduszkę



Ustaw sprzęt w okolicy stóp pacjenta



W pobliżu krocza postaw miski nerkowate – na

zużyte narzędzia i materiały i na odprowadzony

mocz

CEWNIKOWANIE



Otwórz basen



Otwórz jałowy pakiet



Nasącz waciki jałowym Rivanolem 0,5 – 1,5%



Jałowym narzędziem wyjmij cewnik z
opakowania ułóż go w jałowym pakiecie



Pokryj końcówkę cewnika 2% lidokainą



Nałóż jałowe rękawice



Wyjmij z pakietu serwetę okienkową i połóż ją
na krocze (uwaga na rękawice)

CEWNIKOWANIE
KOBIETY



Rozchyl wargi sromowe kciukiem i palcem wskazującym
lewej ręki



Weź w prawą rękę jałowe narzędzie chwytne z pakietu i
zmywaj wacikami krocze w kierunku odbytu



waciki 1 i 2- wargi sromowe większe



waciki 3 i 4 -wargi sromowe mniejsze



wacik 5 - ujście zewnętrzne cewki



Chwyć i wprowadź cewnik ruchem półobrotowym na 5-6
cm do cewki moczowej (cewnik w pochwie –brak moczu,
odrzucić cewnik i założyć następny)



Gdy pojawi się mocz, nie wprowadzaj cewnika dalej

CEWNIKOWANIE
KOBIETY



Przesuń palce lewej ręki z warg sromowych na cewnik

i trzymaj go między palcem wskazującym i kciukiem



Drugi (obwodowy) koniec cewnika trzymaj w prawej

ręce i odprowadź mocz do miski nerkowatej



Usuń cewnik delikatnie ruchem półobrotowym



Odkaź ponownie ujście cewki moczowej drugim

narzędziem chwytnym



Ułóż wygodnie pacjenta



Uporządkuj sprzęt



Umyj ręce



Udokumentuj wykonanie zabiegu

CEWNIKOWANIE MĘŻCZYZNY



Po przygotowaniu pacjenta i krocza jw.



Wprowadzenie 11ml Instillagelu do cewki

moczowej i odczekanie 5-10 minut



Lekkie ściśnięcie prącia powoduje otwarcie

ujścia cewki. Ściągnięcie napletka odsłania

ujście cewki.



Palcami lewej ręki cofnij napletek aż do

rowka żołędzi



Odkaź żołądź i ujście cewki moczowej

kolejnymi gazikami z płynem odkażającym

CEWNIKOWANIE MĘŻCZYZNY



Unieś członek prostopadle do podłoża

(wyprostowanie cewki moczowej) i

wprowadź nasmarowany cewnik

ok.10cm



Wyczuwalny opór pojawia się po dojściu

do części gruczołowej



Przesuń członek w kierunku spojenia

łonowego a następnie pociągnij lekko do

przodu i wsuwaj cewnik do pojawienia

się moczu

CEWNIKOWANIE MĘŻCZYZNY



Brak moczu może być spowodowane:



Zbyt głębokim wprowadzeniem cewnika do
pęcherza.



Niedrożnością cewnika spowodowaną skrzeplinami
krwi, strzępkami tkanek lub gęstą ropą.



Mechanicznym zagięciem cewnika



Cewnik można udrożnić przez odessanie lub
wpuszczenie, za pomocą strzykawki 10-20ml
płynu. Jeżeli płyn wypływa obok cewnika, to
cewnik jest w cewce, a nie w pęcherzu.

CEWNIKOWANIE MĘŻCZYZNY



Odprowadź mocz do miski nerkowatej



Usuń delikatnie cewnik ruchem
półobrotowym



Zmyj ponownie ujście cewki moczowej
jałowym wacikiem



Nasuń napletek na żołądź



Gdy cewnik wprowadzamy na stałe, podłącz
zestaw do odprowadzania moczu



Wykonaj czynności końcowe

PŁUKANIE PĘCHERZA
MOCZOWEGO



CEL:



Wypłukanie z pęcherza strzępków tkanek

zmienionych chorobowo, krwi, ropy



wprowadzenie do pęcherza leków

działających bezpośrednio na błonę

śluzową.



Profilaktycznie u pacjentów z cewnikiem na

stałe



Po zabiegach operacyjnych pęcherza

moczowego i gruczołu krokowego

TRUDNOŚCI- POWIKŁANIA



Poparzenie lub wychłodzenie chorego



Bolesne skurcze pęcherza moczowego



Zatkanie światła cewnika skrzepem

PŁUKANIE PĘCHERZA
MOCZOWEGO



PŁYNY DO PŁUKANIA



Antybiotyki zgodne z antybiogramem



0,1% azotan srebra (zmniejsza obrzęk
błony śluzowej pęcherza)



3% kwas borny lub 0,02% roztwór
chlorheksydyny ( odkażająco)



1-1,5% Rivanol (działa odkażająco)



0,9% NaCl (mechaniczne oczyszczenie)

PŁUKANIE PĘCHERZA
MOCZOWEGO



SPRZĘT



Taki jak do cewnikowania



Zlecony środek do płukania o temp.
37 w miseczce z ciepłą wodą (ok. 40 )



Jałowa strzykawka typu Janeta



Jałowy dren do pobierania
wprowadzanego płynu

PŁUKANIE PĘCHERZA
MOCZOWEGO



Załóż cewnik do pęcherza moczowego i nałóż

zacisk na końcówkę cewnika



Włóż jałowy dren do pojemnika z płynem do

płukania



Zmontuj Janetę i nabierz ok. 100ml płynu i podłącz

ją z końcówką cewnika



Powoli wprowadź płyn



Obserwuj pacjenta, zaprzestań podawania płyny

gdy wystąpi uczucie rozpiernia w pęcherzu



Zaciśnij na kilka sek. cewnik, aby płyn zadziałał w

pęcherzu,



Upuść wprowadzony płyn kierując koniec cewnika

do miski nerkowatej

PŁUKANIE PĘCHERZA
MOCZOWEGO



Obserwuj wypływający płyn



Prowadź płukanie do uzyskania klarownych

popłuczyn



Jednorazowo wprowadzana objętość płynu

zależy od odczuć pacjenta (30-40, 100-200

ml) aby uniknąć bolesnych skurczów



Gdy zachodzi konieczność pozostawienia w

pęcherzu środków leczniczych, zamknąć

cewnik narzędziem zaciskającym