CEWNIKOWANIE PĘCHERZA MOCZOWEGO KONTROLA BILANSU DOBOWA ZBIÓRKA MOCZU

Układ moczowy

W procesie wydalania usuwane są z

organizmu zbędne i szkodliwe

produkty przemiany materii.

Wydalanie ma na celu utrzymywanie

homeostazy organizmu. Układem

spełniającym to zadanie jest głównie

układ wydalniczy, wspomagany przez

układ oddechowy i skórę.

Budowa układu

wydalniczego



A-nerki (2)



B-moczowody (2)



C-pęcherz moczowy (1)



D-cewka moczowa (1)



E-tętnica nerkowa



F-żyła nerkowa

Nerki



Nerki to parzyste narządy, w których odbywa

się filtracja krwi i powstaje mocz.



Podstawową jednostką czynnościową i

strukturalną jest nefron.

Funkcje nerek:



Funkcja regulująca-polega na utrzymywaniu

homeostazy wodno-elektrolitowej, poprzez:

regulację ilości wody i jonów w organizmie,

utrzymywanie odpowiedniego ciśnienia

płynów ustrojowych



Funkcja wydalnicza-polega na wydalaniu z

organizmu zbędnych i szkodliwych produktów

przemiany materii



Funkcja wydzielnicza ( endokrynna ) - polega

na wytwarzaniu hormonów lub ich

prekursorów, albo też degradacji hormonów

lub innych czynnych biologicznie substancji.

Moczowody



Moczowody to długie (ok. 30 cm.) przewody

zbudowane z mięśni gładkich, wyścielone

błoną śluzową, łączące nerki z pęcherzem

moczowym. Dzięki skurczom mięśni gładkich

mocz przedostaje się do pęcherza moczowego.

Moczowody są silnie unerwione. Zablokowanie

ich np. przez kamień nerkowy powoduje jeden

z najsilniejszych rodzajów

bólu.

Pęcherz moczowy



Pęcherz moczowy to worek mięśniowy, w

którym jest zbierany i przetrzymywany mocz.

Ma on pojemność

ok. 700 ml

. W jego ścianach

znajduje się gruba warstwa mięśni gładkich, co

czyni go bardzo rozciągliwym. Od wewnątrz

wyściełany jest błoną śluzową. U jego ujścia do

cewki moczowej znajduje się mięsień okrężny-

zwieracz, który jest mięśniem szkieletowym.

Jego działanie jest zależne od naszej woli-

reguluje on wydalanie moczu z organizmu.

Cewka moczowa



Z pęcherza, zależnie od naszej woli,

mocz przepływa do cewki

moczowej. Jest ona zbudowana z

mięśni gładkich i wyścielona błoną

śluzową. Jej długość zależy od płci

- u kobiet wynosi ona do

4 cm

służy tylko do wyprowadzania moczu

- u mężczyzn jej długość to ok.

17-

20 cm

i jest również częścią układu

płciowego.

Zabieg wykonywany jest ze wskazań

diagnostycznych lub leczniczych.

Cewnikowanie w celach leczniczych jest

stosowane w przypadku utrudnienia wypływania

lub za

rzymania moczu w drogach moczowych.

Wskazania lecznicze

1. Opróżnienie pęcherza moczowego w przypadku

retencji moczu (Np

. po zabiegu operacyjnym,

porodzie, w przeroście gruczołu krokowego).

2. Nietrzymanie moczu u przewlekle chorych,

starszych.

3. Prowadzenie bilansu wodnego.

4. Płukanie pęcherza moczowego.

5. Podawanie do pęcherza moczowego

leków.

Cewnikowanie pęcherza moczowego jest również stosowane

w niektórych badaniach diagnostycznych takich jak badanie

urodynamiczne oraz cystouretrografia.

Wskazania diagnostyczne

1. Monitorowanie diurezy i stopnia nawodnienia

organizmu u ciężko chorych.

2. Pobranie próbki moczu do badania

bakteriologicznego.

3. Ocena zalegania moczu po mikcji.

4. Podanie środka cieniującego do

dróg moczowych w diagnostyce radiologicznej.

5. Sprawdzenie drożności cewki moczowej (np. po urazie

kości miednicy).

NIEBEZPIECZEŃSTWA ZABIEGU

Wprowadzenie zakażenia do dróg

moczowych.

Urazy mechaniczne cewki moczowej i

pęcherza moczowego.

Krwawienia.

Zaczopowanie światła cewnika przez

złogi włóknika lub skrzepliny w

przypadku krwawienia.

Tworzenie się kamieni „pęcherzowych”

w pęcherzu moczowym.

Zwężenie cewki moczowej w wyniku jej

uszkodzenia.

Spowodowanie zawstydzenia pacjenta.

RODZAJE CEWNIKÓW

Cewniki produkowane są z

różnego rodzaju mas

plastycznych nadających im

odpowiednią elastyczność.

Mogą to być takie masy jak:



silikon



lateks



poliuretan

Nazwy obecnie używanych cewników pochodzą

od nazwisk ich twórców



Cewnik Nelatona

(rys. 1a) jest jednym z najczęściej

stosowanych prosto zakończonych cewników, posiada jeden boczny otwór na

końcu. Wykonany jest z gumy lub miękkich mas plastycznych. Używany jest do

jednorazowego cewnikowania, może być utrzymywany przez kilka dni w

pęcherzu, ale należy go wtedy przymocować do skóry prącia lub sromu (u

kobiet).



Cewnik Couvelaire'a

(rys.1b) jest prosty z otworem na

końcu i na boku. Często stosowany jest u chorych z krwiomoczem, ponieważ

jego budowa pozwala na swobodny odpływ moczu nawet ze skrzepami krwi. Z

powodu jego budowy pozwalającej na lepszy niż inne cewniki odpływ moczu,

jest bardzo przydatny do płukania pęcherza.



Cewnik Tiemanna

(

rys. 1c) posiada zagiętą końcówkę i

stożkowate zakończenie, używa się go u mężczyzn z powiększonym gruczołem

sterczowym (prostatą) lub u osób ze zwężoną cewką moczową. Polecany jest

w przypadkach kiedy wprowadzenie prostego cewnika do pęcherza jest

utrudnione.



Cewniki Malecota i Pezzera

(

rys. 1d i 1e) używane

są w celu zabezpieczenia prawidłowego odprowadzenia moczu u osób

po zabiegach chirurgicznych. Wprowadzone przez ranę operacyjną

służą do stałego drenażu moczu, który ułatwia właściwe gojenie.



Cewnik Foley'a

(

rys. 1f) jest najwygodniejszym

samoutrzymującym się cewnikiem służącym do długotrwałego

drenowania pęcherza moczowego. Jest to cewnik prosty z dwoma

bocznymi otworami oraz balonikiem, który zabezpiecza cewnik przez

wysunięciem się z pęcherza. Balonik umieszczony jest powyżej

otworu bocznego

ROZMIAR CEWNIKA

Rozmiar cewnika podaje się

w skali French (F), która określa

obwód cewnika w milimetrach.

Gdybyśmy chcieli przeliczyć ten

rozmiar na średnicę cewnika to

wtedy

1F = 0,33 mm

Średnica cewnika o wymiarze 9 F

będzie się równała 3 mm, a 18 F

- 6 mm

ZESTAW DO CEWNIKOWANIA

1. Jałowa pęseta w opakowaniu.

2. Jałowe cewniki o różnych rozmiarach.

3. W jałowym pakiecie: 2 narzędzia chwytne (np.

pęsety), pojemnik z gazikami, serweta z

otworem i podkład, jeżeli celem cewnikowania

jest pobranie moczu – jałowy pojemnik na mocz,

2 miski nerkowate ( jedna na zużyte gaziki,

jedna na odprowadzany mocz).

4. Jałowy środek poślizgowy (2% żel z lignokainy).

5. Rękawiczki jednorazowe.

6. Rękawiczki jałowe.

7. Sterylny płyn antyseptyczny ( 0,1% roztwór

rivanolu, 3% roztwór kwasu bornego).

8. Podkład zabezpieczający bieliznę pościelową.

9. Poduszka mała (do uniesienia pośladków

- u

kobiet),

jeżeli zabieg wykonywany jest w łóżku.

Jeżeli planujemy pozostawienie cewnika na stałe,

należy dodatkowo przygotować:

10. Jałowy worek do zbiorki moczu.

11. Strzykawkę z płynem ( np. woda destylowana)

do wypełnienia balonu cewnika.

Stanowisko w sprawie cewnikowania mężczyzn przez pielęgniarki

Cewnikowanie mężczyzn może być dokonywane przez

odpowiednio przeszkolone pielęgniarki wtedy, gdy spełnione

są następujące warunki:



zabieg wykonywany jest na pisemne zlecenie lekarza,



zabieg polega na wymianie cewnika wprowadzonego

wcześniej przez lekarza,



istnieje możliwość wezwania lekarza w razie trudności w

wykonaniu zabiegu.

Zgodnie z rozporządzeniem

w sprawie rodzaju i zakresu świadczeń zapobiegawczych, diagno

stycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych udzielanych przez

pielęgniarkę albo położną samodzielnie bez zlecenia lekarskie

pielęgniarka ma kompetencje do

samodzielnego wykonywania świadczeń leczniczych

obejmujących miedzy innymi: zakładanie cewnika

pęcherza moczowego i usuwanie założonego cewnika

. Warto

wiedzieć, że to uprawnienie nie jest uwarunkowane w

rozporządzeniu koniecznością odbycia dodatkowych kursów

lub szkoleń.

Prof.dr hab.med. Andrzej Borówka
Konsultant krajowy w dziedzinie urologii

Cewnikowanie pęcherza

moczowego

ASEPTYKA



postępowanie mające na celu dążenie do jałowości

bakteriologicznej pomieszczeń, narzędzi, materiałó

opatrunkowych i innych przedmiotów w celu

niedopuszczenia drobnoustrojów do określonego

środowiska, np. otwartej rany operacyjnej.

ANTYSEPTYKA



postępowanie odkażające, wyjaławianie,

którego celem jest zabicie wszystkich

drobnoustrojów (bakterii, wirusów, grzybów)

znajdujących się w danej przestrzeni lub

substancji, na określonych przedmiotach, na

rękach, w ranie lub w jej otoczeniu.

Płukanie pęcherza

moczowego

Istota i cel zabiegu:

Wprowadzenie i wyprowadzenie płynu z

pęcherza moczowego przez założony

cewnik w celu:



Oczyszczenia pęcherza moczowego np:

ze skrzepów krwi po zabiegach

urologicznych



Zadziałania odpowiednimi środkami lub

lekami na florę bakteryjną

Zasady płukania

pęcherza moczowego



Używać jałowego płynu



Używać jałowych zestawów do płukania



Używać płynu do płukania o temperaturze

zbliżonej do temperatury błon śluzowych, tj. ok.

37 C



Przestrzegać zaleconych stężeń roztworów



Jednorazowo wprowadzać do pęcherza ilość

płynu uzależnioną od odczuć pacjenta ( od

30- 40 ml do 100- 200 ml ) – pozwala to uniknąć

bolesnych skurczów mięśnia wypieracza moczu



Gdy zachodzi konieczność pozostawienia w

pęcherzu środków leczniczych, antybiotyków,

cytostatyków na kilka godzin – zamykamy

światło narzędziem zaciskowym.

Dobowa zbiórka moczu



Zbiórkę moczu przeprowadza się dokładnie w okresie 24

godzin. Na przykład: w poniedziałek rano, o godzinie 7.oo

pierwszą poranną porcję moczu należy odrzucić, czyli

oddać do muszli klozetowej. Każdą następną porcję

oddanego moczu należy w całości przenieść do specjalnego

pojemnika, uprzednio starannie umytego bez użycia

detergentów. Czynność tę należy powtarzać aż do

następnego dnia. We wtorek rano, do godziny 7. oo oddany

mocz jest ostatnią porcją, którą należy przenieść do

pojemnika. Pojemnik w czasie przeprowadzanej zbiórki

powinien znajdować się w chłodnym i zacienionym

pomieszczeniu.

Po zakończeniu zbierania moczu należy dokładnie

wymieszać całą zawartość pojemnika, zmierzyć objętość, a

następnie odlać próbkę (około 50-100 ml) do mniejszego

naczynia - tak jak w badaniu ogólnym moczu, i dostarczyć

do laboratorium. Na karteczce dołączonej do próbki moczu,

zawierającej dane o osobie badanej, należy bezwzględnie

podać dokładny czas rozpoczęcia i zakończenia zbiórki oraz

całkowitą objętość zebranego moczu.

Jeżeli z jakiejś przyczyny choćby jedna porcja moczu

oddana w czasie dokonywanej zbiórki, nie została

przeniesiona do pojemnika przeznaczonego do zbierania

moczu, badanie nie będzie dokładne i powinno być

powtórzone innego dnia.

Co można zbadać w

oparciu o dobową

zbiórkę moczu?

Mocz

dobowe wydalanie mocznika

dobowe wydalanie kreatyniny

dobowe wydalanie sodu i potasu

dobowe wydalanie wapnia

dobowe wydalanie fosforu nieorganicznego

BILANS PŁYNÓW

Bilans płynów – polega na zapisywaniu ilości płynów

dostarczonych do organizmu pacjenta i ilości płynów

wydalonych. Najczęściej obejmuje 24 godziny.

Cel: pomiar i ocena pełnej objętości płynów przyjętych i

wydalonych przez pacjenta w określonym czasie.

Końcowe zestawienie bilansu płynów pozwala na ocenę

gospodarki wodnej organizmu ( bilans dodatni lub

ujemny )

Każdorazowo mierzymy ilość moczu ( naczynie lub

worek przy cewniku ) i podanych płynów.

Obserwujemy czy np.. nie występuje nadmierne pocenie,

biegunka, wymioty – wszystkie te objawy również należy

udokumentować.

Ocena masy ciała- rano, po opróżnieniu pęcherza, na

czczo, lekko ubrany.

Pomiar masy ciała – najczęściej przy przyjęciu do

szpitala lub z określoną częstotliwością wynikającą z

rodzaju choroby, czy stanu chorego. Najczęściej u osób z

chorobami nerek, niewydolnością krążenia, anorektyków.

Jeżeli pacjent jest przytomny informujemy go o

prowadzeniu bilansu płynów.

Utrata wody

1. z moczem

1500ml

2. utrata przez płuca

300ml

3. utrata przez skórę

600ml

4. z kałem

100ml

Razem 2500ml

W przypadku gorączki należy dodać:

ok. 500 ml na każdy stopień C >

37 stopni C

Document Outline