Teoria rozwoju poznawczego
Piageta

Jean Piaget



ur. 9 sierpnia 1896 w Neuchâtel , zm. 16 września 1980 w

Genewie



był szwajcarskim filozofem, psychologiem i pedagogiem.

Zajmował się psychologią rozwojową oraz

psychologią inteligencji.



Znany przede wszystkim z teorii rozwoju poznawczego, która

zrewolucjonizowała sposób myślenia o dziecięcym umyśle.



Postulował, by tradycyjną epistemologię zastąpić epistemologią

genetyczną, która bada mechanizmy rozwojowe całokształtu

wiedzy.



Podjął próbę wykrycia ogólnych praw poznania. Podkreślał, że

proces poznania jest ściśle związany z inteligencją i myśleniem.

Inteligencja jest wynikiem ewolucji zachowań przystosowawczych

do warunków otoczenia, myślenie zaś - to rozwój inteligencji jako

operacji adaptacyjnych. 



Osobowość ujął w aspekcie indywidualnego rozwoju (ontogenezy)

i diachronicznie w czasie. Dążył do określenia struktur

poznawczych podmiotu. Uważał, że postęp na określonym etapie

rozwoju indywiduum jest wyznaczany kolejnymi poziomami

struktur logiczno-matematycznych.

Piaget przedstawił strukturę intelektu w kategoriach

schematów i operacji. Schemat jest wewnętrzną

reprezentacją określonych czynności fizycznych lub

umysłowych. Noworodek wg Piageta wyposażony jest w

szereg wrodzonych schematów, które odpowiadają

reakcjom odruchowym, np. schemat patrzenia,

chwytania, ssania i inne. W miarę rozwoju te wrodzone

schematy integrują się ze sobą i stają się bardziej

rozwinięte, a gdy dziecko reaguje na oddziaływanie

środowiska powstają całkowicie nowe schematy.

Fundamentalne dla inteligencji są schematy składające

się z wiedzy o rzeczach i zdarzeniach oraz z wiedzy jak

robić różne rzeczy. W każdym akcie działania obecny

jest schemat – rodzaj poznawczego planu, stosowanego

przez jednostkę do rozwiązania danego problemu.

Teoria rozwoju poznawczego Piageta

Teoria rozwoju poznawczego Piageta

Operacja jest strukturą umysłową

wyższego rzędu, która nie jest dana od

urodzenia i zwykle nie pojawia się w

myśleniu przed osiągnięciem średniego

dzieciństwa (wiek szkolny). Operacje

pozwalają rozumieć bardziej złożone

struktury funkcjonowania otoczenia. Ich

cechą charakterystyczną jest odwracalność,

co oznacza, że operacje można traktować

jako czynność umysłową, która może być

odwrócona.

Teoria rozwoju poznawczego Piageta



5-latek rozumie działanie dodawania 2+2=4



jednak nie rozumie, że operacje tą można odwrócić

przez odejmowanie 4- 2=2



starsze dziecko które jest zdolne do myślenia

operacyjnego wie, że dodawanie jest odwracalne

przez odejmowanie a mnożenie jest odwracalne przez

dzielenie.



Myślenie młodszego dziecka wydaje się zdominowane

przedmiotem (eksperyment z kulką i wałkiem z

plasteliny) dziecko nie potrafi dokonywać

odwracalności. Dziecięce struktury poznawcze

zmieniają się wraz z wiekiem, dlatego Piaget mówi o

schematach i operacjach jako o zmiennych

strukturach poznawczych.

Teoria rozwoju poznawczego Piageta



Piaget swą teorię zbudował na
mocnych podstawach biologicznych, a
jej kluczowym pojęciem jest
ADAPTACJA. Rozwój intelektualny jest
rozumiany jako adaptacja struktur
poznawczych do wymagań
środowiska. Adaptacja zachodzi
poprzez procesy asymilacji i
akomodacji



ASYMILACJA to proces, w którym nowy przedmiot, idea

zostaje zrozumiany w kategoriach pojęć lub czynności

(schematy) które dziecko już zna. Umożliwia jednostce

działanie w nowych sytuacjach i wobec nowych

problemów za pomocą już istniejących schematów



AKOMODACJA jest komplementarnym procesem, który

umożliwia jednostce modyfikowanie pojęć i czynności

tak, by pasowały one do nowych sytuacji,

przedmiotów i informacji. Pozwala zmieniać istniejące

schematy lub wytwarzać nowe.

Adaptacja jest złożona z dwóch procesów:



Asymilacja: dopasowanie nowych informacji do istniejących

schematów myślowych



np. Mały Harry uczy się pojęcia pies. Harry widzi po raz

pierwszy Pekińczyka należącego do swojego przyjaciela, i

przysłuchuje się, jak przyjaciel nazywa to coś „psem”



Harry asymiluje Pekińczyka jako słowo należące do kategorii

pies



Akomodacja: zmiana istniejących schematów pod wpływem

niezaprzeczalnych nowych informacji



np. Jeśli mały Harry widzi kota syjamskiego i w dalszym ciągu

mówi ” pies”, rodzice pewnie się roześmieją i poprawią go



Harry musi zmodyfikować swój schemat psów (następuje

akomodacja nowej informacji)

Ze względu na ich niezmienną naturę asymilacja i

akomodacja są niezmiennymi funkcjami. Zanim dziecko

nabędzie nową wiedzę, znajduje się w stanie równowagi

- harmonii poznawczej.

Kiedy ten stan równowagi zostanie zakłócony, kiedy

jednostka napotyka coś nowego lub wymagającego

innego podejścia – procesy asymilacji i akomodacji

działają w celu przywrócenia tej równowagi.

Piaget mówi o procesie równowagi którego rolą jest

zapewnienie, że akomodacja zostanie skonsolidowana z

asymilacją oraz że zostanie zachowana między nimi

równowaga. W ten sposób zmieniają się struktury

umysłowe i rozwijają się zdolności poznawcze.

Stadia rozwoju inteligencji wg
Piageta

1.

SENSORYCZNO - MOTORYCZNE 0-2 lata



Dziecko poznaje świat dzięki bezpośredniemu spostrzeganiu i

aktywności motorycznej, bez udziału myślenia w formie znanej

dorosłym.



Dziecko uczy się poprzez działania konkretne (patrzenie, słuchanie,

wkładanie przedmiotów do ust, ssanie, chwytanie)



Dziecko uczy się koordynować informacje sensoryczne z ruchami

ciała



Do ósmego miesiąca dziecko nie posiada pojęcia stałości

przedmiotu. Do tego czasu co znika z pola widzenia dziecka znika

również z jego umysłu. Myślenie dziecka jest zdominowane przez tu

i teraz. Dlatego też najważniejszym odkryciem w tym stadium jest

trwanie przedmiotów:



rozwijające się pod koniec pierwszego roku życia zrozumienie, że coś

istnieje w dalszym ciągu, nawet gdy nie można tego zobaczyć ani

dotknąć



np. Dzieci przed ukończeniem pierwszego roku życia nie wydają się być

bardzo zaskoczone, kiedy rzeczy (na przykład lalka) nie są znajdowane w

tym samym miejscu (np. pod poduszką)

Stadia rozwoju inteligencji wg
Piageta

2. PRZEDOPERACYJNE 2-7 lat



Okres przejściowy, który kończy się pojawieniem myślenia

operacyjnego.



Dzieci umieją myśleć, ale nie rozumować



Dzieci nie mają jeszcze zdolności umysłowych, które

pozwalałyby im zrozumieć abstrakcyjne zasady lub

przyczyny i skutki



Myślenie dziecka podlega ograniczeniom

- egocentryzm dziecko nie potrafi zrozumieć, że mogą

istnieć inne punkty widzenia niż jego

- centracja zwracanie uwagi na tylko jedną właściwość

przedmiotu z pominięciem innych nawet bardzo ważnych

- nieodwracalność - niezdolność dziecka do powrotu w

myślach do punktu wyjścia rozumowania.

Stadia rozwoju inteligencji wg Piageta

3. OPERACJE KONKRETNE 7-11 lat
Główne właściwości tego stadium to
– nabywanie odwracalności myślenia (dziecko potrafi odwracać operacje

myślowe) i

– zdolność do decentracji (dziecko staje się mniej egocentryczne i potrafi

widzieć przedmioty i zdarzenie z różnych punktów widzenia).

Inną ważną cechą tego stadium jest wzrastająca zdolność do

posługiwania się takimi operacjami jak klasyfikacja - zdolność do

logicznego grupowania przedmiotów wg ich wspólnych cech

właściwości oraz szeregowania- zdolność do porządkowania

elementów wg jakiegoś porządku np. wg koloru, wielkości. W tym

stadium, dziecko, aby rozwiązać jakiś problem w sposób logiczny

potrzebuje manipulacji i eksperymentowania na rzeczywistych

przedmiotach



Dzieci zaczynają rozumieć zasady stałości.



Stałość: rozumienie, że cechy

przedmiotu – jak liczba elementów
w zestawie albo ilość płynu w naczyniu
– pozostają takie same, nawet gdy
zmieni się ich kształt lub wygląd

Stadia rozwoju inteligencji wg
Piageta

4. OPERACJE FORMALNE 11-do końca
Dziecko nabywa zdolność do rozumowania

abstrakcyjnego bez odwoływania się do
konkretnych przedmiotów i wydarzeń.
Dzieci potrafią rozwiązywać problemy w
umyśle za pomocą systematycznego
testowania zbioru hipotez i równoczesnego
badania ich wzajemnych zależności. Staje
się w coraz większym stopniu podobne do
myślenia dorosłego człowieka.

Piaget o logice i psychologii

Z racji tego, że Piaget dopuszczał ścisłą odpowiedniość

między logiką a mechanizmami przetwarzania

informacji w umyśle człowieka dorosłego, a zarazem

twierdził, że struktury logiczne, które przypisujemy

dorosłym, nie występują u dzieci, można by go

posądzić o stosowanie strategii normy założonej:

logika człowieka dorosłego pozwala zobaczyć,

jak bardzo myślenie dzieci od nich odbiega. Z drugiej

jednak strony sugerował on, że logika 

matematyczna może być aksjomatyzacją operacji

umysłowych, niezależnie od poziomu rozwoju i wieku.

Próbował dookreślić charakterystyczne dla danego

okresu rozwojowego zasady postępowania

myślowego. 

Piaget o logice i psychologii



Rozwój poznawczy, w tym ujęciu

oznacza, że przedmioty tracą

coraz bardziej swą funkcję

znaczeniową. Z tego właśnie powodu

prędzej czy później dla podmiotu 

staje się łatwe zastąpienie

konkretnego przedmiotu przez obiekty

symboliczne i wejście na drogę, która

ostatecznie będzie prowadzić do

myślenia formalnego.

Piaget o nauce spójników zdaniowych



Piaget rozważając relacje pomiędzy kształtowaniem się

intuicji logicznych i gramatycznych zauważył, że dziecko,

jeszcze w wieku 7–9 lat nie jest w stanie posługiwać się

njednoznacznie wyrażeniem „ponieważ”. W języku dziecka

słowo to służy do wyrażania wszelkiego typu związków:

przyczynowych, celowych, relacji następstwa czy

wynikania; przy czym dziecko nie zdaje się być zupełnie

zakłopotane tą różnorodnością. Ponadto Piaget

zasugerował, że dzieci poniżej 11–12 roku nie rozumieją

praktycznie wcale znaczeń spójników niezgodności, takich

jak: „jakkolwiek”, „mimo że”, „chociaż”. itp.

Piaget o nauce spójników zdaniowych



Gdy chodzi o związki przyczynowe, dziecko

samorzutnie zastępuje w swym języku „ponieważ”

przez zwykłe „i”; co oznacza, że zachowuje się tak,

jakby połączenia przyczynowe można było zastąpić

jakimś połączeniem nieokreślonym. Podobnie, jeśli

chodzi o niezgodność, dziecko nie ma w swym języku

żadnego wyrazu, oznaczającego ten związek, stąd

wyraża pewien 

rodzaj niezgodności w zaczątkowej formie za pomocą

słowa „ale”. Piaget wyciąga wniosek ogólny z tych

danych: dziecko do pewnego czasu używa spójnika

„ponieważ” podstawiając pod nie znaczenie spójnika

„i”, podobnie używa spójnika „chociaż” podstawiając

pod nie znaczenie słowa „ale”. 

Bibliografia



J. Piaget, Studia z psychologii
dziecka, Warszawa 2006.



J. Piaget, Jak sobie dziecko wyobraża
świat, Warszawa 2006.



Szymon Wróbel, Umysł, gramatyka,
ewolucja, Wydawnictwo Naukowe
PWN, Warszawa 2010. 



http://www.sjp.pl

Dziękuję za uwagę.

Przygotowała: Paulina Zajglic