Terytorium
psychologiczne

Beata Sobolewska

Autonomi
a

Lubię/ Nie lubię

Lubię/ Nie lubię

Odpowiada mi/

Nie odpowiada

mi

Odpowiada mi/

Nie odpowiada

mi

Mówię Tak/

Mówię Nie

Mówię Tak/

Mówię Nie

Przyjmuję/

Nie przyjmuję

Przyjmuję/

Nie przyjmuję

Wybieram

Wybieram

Chcę/Nie

chcę

Chcę/Nie

chcę

Moje

Moje

Decyduję

Decyduję

Autonomi
a

Autonomi
a

Autonomía (gr.)–
możliwość stanowienia
norm samemu sobie,
samodzielność prawna

Suwerenność

Niezależność

Samostanowienie

Możliwość
odpowiadania za siebie

Niezależność od norm
innych niż własne
sumienie

Obszary autonomii osobistej

•Biologiczne: ciało, sprawność, możliwość

poruszania się

•Emocjonalne: uczucia, emocje, potrzeby,

pragnienia

•Poznawcze: myśli, poglądy,

światopogląd,

•Społeczne: przynależność do grup

społecznych

•Materialne: własność, rzeczy materialne,

nieruchomości

•Polityczne: prawo

Terytorium

•tekst

Proksemika

•nauka zajmująca się badaniem wzajemnego

wpływu relacji przestrzennych między osobami

•oraz między osobami a otoczeniem materialnym

na relacje psychologiczne, sposób komunikacji,
itp.

•Zajmuje się też wpływem odwrotnym.
•Bada również różnic pomiędzy tymi relacjami w

różnych kulturach (wpływ sposobu budowania
miast, mieszkań, osiedli, parków, oświetlenia ulic
itp. na zachowania).

•Uznawana jest za naukę leżącą na

pograniczu psychologii i antropologii.

Terytorialność

zachowania przestrzenne związane z
terytorium. Człowiek należy do zwierząt,
które ustalają swoje terytorium i bronią
go przed zajęciem przez inne osobniki
własnego gatunku (terytorializm).
Przyjęcie

orientacji własnościowej wobec

przestrzeni

polega na prostym zajęciu tej

przestrzeni na stałe lub sporadycznie.

W jaki sposób nasza
„terytorialność” może
wpływać na komunikację?

• Ludzie jadący w pociągu mają poczucie, że
przedział należy do nich. Udzielają odpowiedzi na
pytanie "czy można tu usiąść?". Także samo pytanie
związane jest z uczuciem, że narusza się "czyjąś"
przestrzeń.

•Jeśli grupa ludzi zajmuje jakąś salę (np. w kinie, na
konferencji czy na wykładzie), to osoba, która wchodzi
do sali będzie starać się przemknąć niezauważona.

•

Grupa rozmawiających osób zwykle tworzy okrąg

lub półokrąg. Przestrzeń wewnątrz tego kręgu
jest spostrzegana jako własność tej grupy. Obce
osoby starają się nie przechodzić pomiędzy
rozmawiającymi (nie naruszyć terytorium). W
przypadku naruszenia tej przestrzeni intruz jest
spostrzegany jak agresor.

•

Gangi tworzą obszary, które uważają za swoje

i naruszenie ich przez inne grupy uważają za
agresję ("agresja terytorialna").

•

Kibice zwykle czują się gospodarzami w

swoim mieście i gośćmi w mieście innej
drużyny.

• Ludzie tworzą granicę państw, którą uważają
za granicę "swojej ziemi". Przekroczenie takiej
symbolicznej linii często rodzi emocje.

•

Przejawem zachowań terytorialnych jest

skłonność do ogradzania (choćby
symbolicznego) swojego terenu - np. działek,
ogrodów itp.

Granice osobiste_ Pia
Mellody

•Systemy granic są niewidzialnymi,

symbolicznymi „ogrodzeniami”, które
spełniają trzy ważne funkcje.

Funkcje granic osobistych
•1. Powstrzymują innych przed

wchodzeniem w naszą przestrzeń i
nadużywaniem nas

•2. Powstrzymują nas przed

wchodzeniem w przestrzeń innych i
nadużywaniem ich

•3. Umożliwiają nam życie w zgodzie z

poczuciem tego „Kim jesteśmy”.

Granice osobiste wg Pia
Mellody

•System granic składa się z dwóch

części:

•A) zewnętrznej: dystans, dotyk (aspekt

fizyczny i seksualność), bliskość

•B) wewnętrznej: chroni myśli i uczucia oraz

utrzymuje ich integralność i adekwatność.
Pozwala przyjmować odpowiedzialność za to
co myślimy, czujemy i robimy. Zapobiega
braniu odpowiedzialności za myśli, uczucia i
zachowania innych. Co nie pozwala nam
sterować i manipulować ludźmi wokół nas.

Granice

•Posiadanie granic daje korzyści ale

narzuca też obowiązki

•Pozwalają chronić niezależność osobistą

ale również zobowiązują do szanowania
niezależności osobistej drugiego
człowieka.

•Dla relacji międzyludzkich znaczenie

ma jakiego rodzaju „granice” ma
człowiek:

Granice

•A) Zdrowy/nienaruszony system

granic

•B) Brak granic – nie istnieje żaden

system granic

•C) Uszkodzony system granic -

granice istnieją, ale w wielu miejscach
nie są one szczelne i tam można je
swobodnie przekroczyć

•D) Mury zamiast granic – granice na

całej długości szczelnie zamknięte, brak
możliwości przekraczania granic w obu
kierunkach.

Czy istnieje związek między
granicami a komunikacją?

Granice

•Sposób ustawienia granic ma wielkie

znaczenia w stosunkach międzyludzkich

.

•Zbyt szczelny system granic utrudnia

komunikację.

•Zupełny brak granic wprowadza chaos.
•Nienaruszony system granic zapewnia

poczucie bezpieczeństwa ich
„właścicielom”, a jednocześnie daje
możliwość „zdrowych” kontaktów z
otoczeniem. Osoby posiadające taki system
granic, łatwiej wchodzą w bliskie relacje z
innymi ludźmi. Najczęściej są one asertywne –
zarówno posiadają umiejętność mówienia
„nie”, jak i dostrzegania potrzeb drugiego
człowieka.

Granice

•Dlaczego nie wszyscy potrafią przestrzegać granic

innych ludzi i utrzymywać odpowiednie dystans?
Czasami dlatego, że nie mają wytyczonych własnych
granic i nie zdają sobie sprawy z tego, że ktoś inny je
posiada. Przekraczanie granic drugiej osoby, to akt
agresji, który może prowadzić do przemocy.

•Granice pomagają strzec własne wnętrza. Niektórzy

ludzie nie chronią swoich granic? Przyczyną tego może
być lęk przed gniewem, karą, niezadowoleniem,
odrzuceniem, czy sprawieniem komuś przykrości, a
czasami obawa przed oskarżeniem o egoizm. Osoby,
które nie dbają o swoje granice, zazwyczaj nie mają
poczucia, tak swojej, jak i cudzej „własności”.

Dziękuję za uwagę