4. UJĘCIE TRADYCYJNE, SYSTEMOWE, KONSTRUKTYWISTYCZNE W KOMUNIKACJI SPOŁECZNEJ

1. TRADYCYJNE

- obowiązujące na początku lat 50. ; przedstawiciel: G. Miller

- chciano się oprzeć na bardzo solidnych podstawach, czyli na lingwistyce- opracowany przedmiot badań i metody badawcze

• Założenia

- analizuje się przede wszystkim komunikację werbalną (szczątkowo kontekst i niewerbalną)

- język traktowany jako system znaków, reguł a nie jako środek komunikowania się- to narzędzie komunikowania się, traktowany instrumentalnie

- stosuje się model tradycyjny komunikowania, gdzie aktywny jest odbiorca; traktuje się go jako odtwórcę systemu reguł itd. System jest ważniejszy niż ten, kto go używa

• Sposoby tłumaczenia mechanizmu łączenia się znaku z desygnatem:

1. magiczna: założenie związku magicznego, więzi między znakiem a desygnatem, za pomocą operacji w sferze znaczeń wytworzonego desygnatu

2. behawiorystyczne:

- uczymy się poprawnie łączyć znaki z desygnatem w toku socjalizacji (metoda prób i błędów)- zostajemy nagradzani za poprawne, a karani za niepoprawne. Kończy się to w 4-5 roku życia

- 5latek łączy znaki z desygnatami - raz wyuczone schematy dla jednostki są niezmienne

- wizje człowieka „odtwórcy” który łączy znak z desygnatem

- język werbalny

2. SYSTEMOWE

- lata 60.;

- interakcja komunikacyjna i jej elementy stanowią system ze wszystkimi tego konsekwencjami

• Założenia:

a) bada się systemy jako otwarte (o komunikowaniu) czyli reagujące na otoczenie

b) każdy system jest wewnętrznie uporządkowany, składa się z podsystemów, elementów, które też mają swój porządek, reguły i własną organizację INERCJA SYSTEMU (nawet jeśli znamy reguły funkcjonowania każdego podsystemu to trudno nam przewidzieć jak będzie się zachowywał cały system, on działa wedle swoich zasad)

c) system to coś więcej niż suma jego części (nie można rozłożyć na czynniki pierwsze)

d) EKWIFINALNOŚĆ systemu: przyjmuje się, że nie można na podstawie zachowania jednego systemu powiedzieć o zachowaniu systemu podobnego, a nawet tożsamego. Każdy system jest od siebie różny i każdy może osiągać ten sam cel innymi drogami, w różny sposób. Nawet gdy wiemy, w jaki sposób funkcjonuje dany system „A” to nie możemy z całą pewnością powiedzieć, że podobny do niego system „A₁” będzie tak samo funkcjonował. Każdy reaguje bowiem inaczej na otoczenie i nie będzie się zachowywał tak samo

e) zwraca się dużą uwagę na komunikowanie niewerbalne, wpływ otoczenia- aktywny kontekst i mechanizm sprężenia zwrotnego

f) uznanie behawiorystycznej koncepcji łączenia znaku z desygnatem lecz dotyczy nie tylko języka w procesie socjalizacji, ale również kodów niewerbalnych

• KONCEPCJE KOMUNIKOWANIA INTERPERSONALNEGO- SZKOŁY PALO- ALTO I WATZLAVICK'A

- przedstawiciele tej szkoły jako pierwsi zajęli się problemem różnicy między komunikowaniem ludzi od innych form komunikowania się

- idee teoretyczne maja rangę teoretyczną, ale też duże zastosowanie praktyczne- np. teorie psychoterapii rodzin (Watzlavick, Beavin, Jackson), aby stworzyć nową terapię rodzin, bardzo skuteczną

Nurt zaproponował inny sposób pracy z rodzinami. Źródłem problemu są indywidualne historie jednostki

• SZKOŁA PALO- ALTO ujęcie systemowe; jeśli jednostka ma problem, to nie żyje ona w izolacji, zaburzone relacje komunikacyjne w rodzinie, związku, sytuacje i wszystkie elementy są odpowiedzialne za problemy w tej rodzinie; „leczyć nie jednostkę, tylko cały system”

• Aksjomaty prezentowane przez Palo-Alto(orientacji psychologicznej Watzlawicka):

1) Nie można się nie komunikować - każde zachowanie człowieka w otoczeniu społecznym jest traktowane jako komunikat ( nawet jak nic nie mówimy to sama obecność, mimika itd.), człowiek komunikuje się bez przerwy nawet nieświadomie

2) Człowiek zawsze jak się komunikuje, to komunikuje się jednocześnie co do treści i co do relacji - to różni nas od innych

3) Ludzie komunikując się nie wysyłają wyizolowanych komunikatów, ale nadają przekazowi wewnętrzny porządek i ten porządek odgrywa istotną rolę, jeśli nie znamy tych reguł jesteśmy bezradni, nie rozumiemy komunikatu albo komunikat jest nieefektywny

4) Komunikując się co do relacji tworzymy relacje albo symetryczną albo komplementarną ( uzupełniającą);

- symetryczna - obie strony tak samą ważne, partnerzy;

- komplementarna - jedna strona ważniejsza od drugiej, relacje między nimi są nierówne i występuje stosunek podrzędności

5) człowiek komunikuje się w sposób „digitalny” lub „analogowy”;

- kodowanie digitalne rozumie się jako relatywnie arbitralne za pomocą dźwięków, słów i zdań

- kodowanie analogowe jest niearbitralne, dyskretne, odnoszące się najczęściej do znaków niewerbalnych

3. KONSTRUKTYWISTYCZNE

- Lata 70.; Berger i Luckmann

- różni się od poprzednich bo przedstawiciele twierdzili, że jednostka komunikacyjna jest aktywna i po drugie kreatywna a nie odtwórcza

- przedstawiono komunikowanie jako czynność pierwotną wcześniejszą niż zachowanie społeczne, to ono leży u podstaw naszej aktywności

• Definicja: Człowiek jest istotą komunikującą się, uczestniczącą w stałym procesie tworzenia dzięki, któremu zachodzi proces zmian społecznych. Rzeczywistość społeczna jest definiowana i redefiniowana dzięki komunikowaniu się. Istoty ludzkie są aktywne i kreatywne, niezdeterminowane przez swoje doświadczenia wcześniejsze. We współdziałaniu z innymi dokonują one interpretacji sytuacji codziennych w kontekście bardziej stabilnych układów wartości społecznych i kulturowych. (antybehawioralna koncepcja)

• To kim jesteśmy jest rezultatem naszych interakcji komunikacyjnych. Poprzez zmianę charakteru interakcji możemy uruchomić u innych obszary, które wcześniej nie były uaktywnione. Jednostka nie jest traktowana jako wyizolowana.

• Ważne są konstrukty osobiste

2

---