PSYCHIATRIA I ELEMENTY

PSYCHOTERAPII

WYBRANE PROBLEMY WYMAGAJĄCE

WSPARCIA PSYCHIATRYCZNEGO

Do szczególnie ważnych z jednostkowego i

społecznego

punktu

widzenia

zaburzeń

wymagających pomocy psychiatrycznej należą te,

które dotykają ludzi młodych. Zwrócić uwagę tu

należy zwłaszcza na problemy związane z:
zaburzeniami

jedzenia,

często

będącymi

pochodnymi

nieprawidłowego funkcjonowania

rodziny (anoreksja, bulimia)
samobójstwami – celowym i świadomym aktem

odebrania sobie życia

Społeczne i psychologiczne uwarunkowania
samobójstw
Izolacja społeczna i poczucie osamotnienia
dzieci z rodzin niepełnych czy patologicznych
samotność
Stresy
zmiany fizjologiczne i anatomiczne
bezrobocie rodziców
problemy emocjonalne (odrzucenie przez rówieśników,

bullying, nieszczęśliwa miłość)

SAMOBÓJSTWA

Społeczne i psychologiczne uwarunkowania
samobójstw
Bezcelowość - brak akceptowalnego społecznie celu
(kształcenie, zawód)
Impulsywność –
samobójstwo jako jeden i jedyny sposób rozwiązania

problemu

wyższy poziom fizjologicznego korelatu impulsywności,
czyli niski poziom metabolitu (wytwór stanu
psychicznego załamania nerwowego) neuroprzekaźnika
serotoniny

SAMOBÓJSTWA

Czynniki ryzyka


pora roku: wiosna i jesień;



dni tygodnia: poniedziałek i wtorek;



wiek powyżej 45 r.ż.;



płeć męska;



rozwód lub owdowienie; osamotnienie;



zła sytuacja materialna; utrata pracy;



samobójstwo wśród osób bliskich;



przewlekłe choroby somatyczne;



choroby nieuleczalne



przewlekłe bóle;



depresja o ciężkim nasileniu, z poczuciem winy, niską

samooceną, lękiem, bezsennością i myślami samobójczymi;



nadużywanie alkoholu;



schizofrenia zwłaszcza z omamami słuchowymi

rozkazującymi;

zaburzenia osobowości.

SAMOBÓJSTWA

Samobójstwa–oznaki
mówienie o śmierci, samobójstwie lub zranieniu siebie
chroniczna panika i niepokój
zaburzenia jedzenia i snu
zmiany osobowościowe i w wyglądzie
pogorszenie wyników w nauce
mówienie, że życie jest nic nie warte

SAMOBÓJSTWA

Fakty i mity dotyczące samobójstw
mit – potencjalni samobójcy nie mówią o swoim
zamiarze –

fakt – 75% porusza ten temat w rozmowach

mit – samobójcami są ludzie ubodzy

fakt – samobójstwa dotyczą dużego odsetka
zamożnych
i dobrze wykształconych (prawników, lekarzy,
psychologów)

mit – samobójcami nie są ludzie religijni

fakt – zdecydowanie rzadziej popełniają oni
samobójstwa

mit – osoby cierpiące na choroby terminalne nie
popełniają samobójstwa

fakt – popełniają je, gdy bardzo cierpią lub są ciężarem
dla rodziny

mit – samobójcy chcą umrzeć

fakt – tak lub jest to wołanie o pomoc

SAMOBÓJSTWA

ANOREKSJA

KLINICZNE SYMPTOMY ANOREKSJI:

Somatyczne:



Widoczna utrata ciężaru ciała;



Zanik miesiączkowania;



Uczucie zimna;



Zwolnienie akcji serca - zastoinowa niewydolność krążenia;



Niedokrwistość; Obniżone ciśnienie krwi;



Zwolnienie oddechów;



Zasinienie dłoni i stóp; Obrzęki dłoni, stóp i twarzy;



Meszek na skórze; Sucha, łuszcząca się skóra;



Kruche, łamliwe włosy na głowie;



Wypadanie włosów w dole pachowym;



Trudności z zasypianiem i przesypianiem nocy;



Wzdęcia; Zaparcia;



Zrzeszotnienie kości (osteoporoza).

KLINICZNE SYMPTOMY ANOREKSJI:

Psychiczne:



Drażliwość i zmienność nastrojów;



Spowolnienie psychoruchowe;



Społeczna izolacja;



Nieadekwatne spostrzeganie kształtu i ciężaru ciała;



Powrót do dziecięcych zachowań (wtórny infantylizm).

KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE ANOREKSJA NERVOSA
WG DSM IV (1994):

•

Ciężar ciała poniżej granicy wagi minimalnej dla
wieku
i wzrostu lub poniżej 85% wagi oczekiwanej lub brak
należnego przyrostu w okresie wzrastania 85%
poniżej wagi należnej;

•

Paniczny lęk przed przyborem masy ciała;

•

Zaburzenie postrzegania ciężaru i kształtu ciała;

•

Pierwotny brak miesiączki lub wtórny brak miesiączki
(brak trzech kolejnych cykli miesiączkowych).

BULIMIA

•

Jest klasyfikowana jako choroba psychiczna;

•

Jest zaburzeniem łaknienia;

•

Występuje często jako następstwo anoreksji;

•

Ma podobne podłoże psychiczne jak anoreksja, ale różne objawy.

BULIMIA –

KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE WG

DSM IV:

A.

Występują powtarzające się epizody objadania się. Epizody
te charakteryzują się:

•

Zjadaniem w krótkim okresie czasu ilości jedzenia większej,
niż przeciętna zjadana przez przeciętnego człowieka
w podobnych okolicznościach

•

Poczuciem utraty kontroli nad jedzeniem w czasie epizodu
objadania się.

B.

Powtarzają się nieprawidłowe zachowania
kompensacyjne, mające na celu uchronienie się przed
wzrostem wagi:

•

Prowokowanie wymiotów

•

Nadużywanie środków przeczyszczających

•

Intensywne ćwiczenia fizyczne.

BULIMIA –

KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE WG DSM

IV:

C.

Epizody objadania się oraz niewłaściwe zachowania
kompensacyjne pojawiają się minimum dwa razy
w tygodniu w okresie przynajmniej trzech miesięcy.

D.

Samoocena jest pod przesadnym wpływem kształtu
sylwetki oraz wagi ciała.

E.

Zaburzenia nie występują jako „przerwy” w anoreksji.

Dwa typy
bulimii:



Przeczyszczający

– gdy po ataku objadania się wywoływane

są wymioty lub nadużywane są środki przeczyszczające.



Nieprzeczyszczający

–

gdy

stosowane

są

inne

nieprawidłowe zachowania kompensacyjne (intensywne
ćwiczenia, natomiast wywoływanie wymiotów i nadużywanie
środków przeczyszczających jest nieregularne).

Symptomy
bulimii:



Znikanie w toalecie po posiłkach



Wielogodzinne ćwiczenia fizyczne



Sekretne, rytualne zachowania jedzeniowe



Przyjmowanie pokarmów ułatwiających wymioty



Obrażenia na grzbietowych powierzchniach dłoni powstające
w wyniku pobudzania wymiotów



Erozja szkliwa i przebarwienia towarzyszące próchnicy zębów



Nieregularne miesiączkowanie

Koncepcja rodziny anorektycznej, twórca S.
Minuchin

Charakterystyczne cechy rodziny anorektycznej:



Usidlenie



Nadopiekuńczość



Sztywność



Unikanie i nierozwiązywanie konfliktów



Wciąganie dzieci w konflikty pomiędzy rodzicami

CECHY RODZINY ANOREKTYCZNEJ - USIDLENIE:



Polega na zatarciu granic pomiędzy członkami rodziny;



Każdy żyje życiem innych osób tak bardzo, że zatarciu
ulega indywidualność i autonomia;



Usidlenie polega na intensywności interakcji, ale każda
osoba mimo to, czuje się samotna;



Wszyscy członkowie rodziny mają poczucie, że powinni
troszczyć się o innych (rezygnować z potrzeb własnych na
rzecz innych);



Prowadzi to do braku prywatności;



Problem jednej osoby jest problemem całej rodziny, która
jednocześnie zamyka się na świat zewnętrzny;



Dziecko w takiej rodzinie nie ma możliwości przejęcia
odpowiedzialności za swoje czyny.

CECHY RODZINY ANOREKTYCZNEJ-
NADOPIEKUŃCZOŚĆ:



Przejawia się nadmierną wzajemną troską,



W takich rodzinach panuje duże wyczulenie
na wszystkie niepokojące sygnały oraz przekonanie
o niebezpieczeństwie świata zewnętrznego,



Dziecko nie ma możliwości konfrontacji ze światem
z czego wynika zahamowanie rozwoju jego osobowości
i samodzielności.

CECHY RODZINY ANOREKTYCZNEJ-
SZTYWNOŚĆ :



Unikanie wszelkich zmian,



Traktowanie zmian jako sytuacji niebezpiecznych

i niepożądanych,



Nadrzędne znaczenie przypisuje się panowaniu
nad sobą i kontroli impulsów,



Wszelkie zmiany są wielkim problemem, z
którym rodzina nie potrafi sobie poradzić.

CECHY RODZINY ANOREKTYCZNEJ-
UNIKANIE KONFLIKTÓW :



Jest konsekwencją sztywności i nadopiekuńczości,



Rodzina w sytuacji konfliktu jest zupełnie bezradna,



Wyjaśnienie konfliktu wiąże się z naruszeniem
przyjętych zasad co powoduje zagrożenie,



Rozwiązaniem jest unikanie problemów
lub ich ignorowanie i pomniejszanie,



Konflikty pozostają nierozwiązane.

CECHY RODZINY ANOREKTYCZNEJ-
WCIĄGANIE DZIECI W KONFLIKT MAŁŻEŃSKI:



Anoreksja pojawia się w rodzinach, w których rodzice
nie potrafią ze sobą rozmawiać,



Dzieci zostają wciągnięte w konflikt między rodzicami,
mogą sprzymierzać się z jednym z rodziców albo
odgrywać rolę mediatora,



Bycie stronnikiem jednego z rodziców wiąże się
z dewaluacją wartości drugiego, co może się przejawiać
w postaci buntu wobec jednego z nich.

PRZYCZYNY
ANOREKSJI:

o

Zaburzone postrzeganie obrazu własnego ciała, anorektycy nie widzą tego, jak bardzo są
wyniszczeni,

o

Niezadowolenie z figury – prowadzi do obsesyjnego strachu przed przybraniem na wadze,

o

Niska samoocena i brak wiary w siebie – osobom takim zależy na dobrych wynikach w nauce,
cechuje je duża potrzeba sukcesu, lęk przed niepowodzeniami i nadmierny krytycyzm.

o

Przekonanie, że szczupła sylwetka, ładna figura pomoże zapewnić sobie sympatię
rówieśników i dobrą pozycję,

o

Negatywny stosunek do dojrzewania – dziewczęta boją się kontaktu z innymi osobami,
zwłaszcza chłopcami, boją się własnej seksualności; często towarzyszy temu przekonanie
o braku własnej atrakcyjności,

o

Lęk przed „dorosłością” – część kobiet cierpi z braku dojrzałości fizycznej i psychicznej, w
wyniku tego stara się pozostać podobna do dziecka,

PRZYCZYNY BULIMII:

o

Traktowanie jedzenia jako namiastki miłości, taka osoba
czuje się samotna, pusta i niekochana, je aby zrealizować
potrzebę miłości,

o

Obrona przed seksem- jestem nieatrakcyjna – nie jestem
obiektem seksualnym,

o

Stresujące wydarzenia życiowe – kłótnie, choroby;
bulimicy objadają się, bo to podwyższa poziom
serotoniny, która może poprawić samopoczucie,

o

Niska samoocena i pojawiające się lęki mogą złagodzić
gwałtowne napady obżarstwa.

KTO CHORUJE ?



Szczególnie niebezpieczny okres do pojawienia się
anoreksji
i bulimii to 12-14 lat i 18-21, gdy występuje duża
aktywność hormonalna, intensywny rozwój zainteresowań
związanych
z płcią, poczucie separacji i kształtuje się tożsamość
psychoseksualna;



Towarzyszy temu bunt przeciwko autorytetom (rodzicom,
szkole, kościołowi); w tym okresie zaburzenia w anoreksji
dotyczą ok. 1% populacji;



Na zaburzenia odżywiania cierpią najczęściej dziewczęta,
których kariera zawodowa jest związana z kontrolą
swojego

ciała

(tancerki,

pływaczki,

gimnastyczki,

modelki).

PSYCHOTERAPIA – DEFINICJE I PRZEGLĄD

PSYCHOTERAPIA – zespół oddziaływań leczących

problemy natury psychologicznej. Istotą ich jest

kontakt międzyludzki (terapeuta-klient; terapeuta-

grupa klientów), a nie stosowanie środków

medycznych (leki).

Cele psychoterapii:



zmiana zachowań i postaw klienta



rozwój kompetencji społecznych



wzrost samooceny i samoświadomości



poprawa jakości funkcjonowania psychicznego



poprawa adaptacji społecznej

PSYCHOTERAPIA – DEFINICJE I PRZEGLĄD

PSYCHOTERAPIA POŚREDNIA – oddziałuje głównie na

środowisko chorego
PSYCHOTERAPIA BEZPOŚREDNIA – praca z osobą

potrzebującą wsparcia

PSYCHOTERAPIA AKTYWNA
Próba

korygowania

błędnych

przekonań

klienta

i

usunięcia

objawów

PSYCHOTERAPIA

PODTRZYMUJĄCA
Podniesienie poziomu optymizmu i

wiary

w siebie, jest powierzchowna i nie

mam

na celu wprowadzenia głębszych

zmian osobowościowych

PSYCHOTERAPIA – FORMY

TERAPIA INDYWIDUALNA
Bazuje na bezpośrednim kontakcie terapeuty z
pacjentem, ważny jest silny związek interpersonalny i
zachowanie szczególnej intymności.

TERAPIA GRUPOWA
Celem jest poprawa sposobu funkcjonowania jednostek
w relacjach z innymi ludźmi. Uczestnicy terapii grupowej
opowiadają o swoich problemach i o ważnych dla siebie
aspektach życia oraz słuchają o kłopotach innych i ich
sposobach radzenia sobie. Pozwala na lepsze poznanie
swoich sposobów funkcjonowania w grupie.

TERAPIA RODZINNA
Terapeuta spotyka się z całą rodziną, stawia diagnozę
zaburzeń jej struktury i próbuje je zmodyfikować,
głównie poprzez usprawnienie komunikacji.

PSYCHOTERAPIA – RODZAJE

PSYCHOANALIZA
Cel – wydobycie tłumionych przez klienta, głęboko
ukrytych impulsów i konfliktów, które miały miejsce w
dzieciństwie.

Znalezienie

rozwiązania

problemów

pacjenta przez niego samego, dzięki rosnącej
samoświadomości, samokrytycyzmowi

Pacjent opowiada w swobodny sposób o swoich
problemach, nadziejach, obawach itp.

Terapeuta sporadycznie odzywa się lub dokonuje
interpretacji czy oceny problemów pacjenta. Zachęca do
mówienia
o przeżyciach, obawach i pojawiających się uczuciach
poprzez stawianie pytań.

Jest to terapia długoterminowa.

PSYCHOTERAPIA – RODZAJE

PSYCHOTERAPIA POZNAWCZA (KOGNITYWNA)

Cel – pokazanie uświadomienie pacjentom, w jaki
sposób ich poglądy i myśli mogą niekorzystnie wpłynąć
na działania, postawy i emocje.

Nauka zmiany sposobu myślenia i podejmowania
nowych konstruktywnych działań w celu poprawy
własnego życia.

PSYCHOTERAPIA – RODZAJE

PSYCHOTERAPIA BEHAWIORALNA
Cel – zmiana niepożądanego zachowania klienta
bez

analizowania

podświadomych

przyczyn

je

wywołujących.

PSYCHOTERAPIA HUMANISTYCZNA -
ROGERSOWSKA
Cel – samorealizacja i pomoc w zwiększaniu poczuci
własnej wartości. Założenie, że każda jednostka posiada
potencjał, którego realizacja pozwoli mu na szczęśliwe
funkcjonowanie.

PSYCHOTERAPIA HUMANISTYCZNA – GESTALT
Cel – osiągnięcie przez klienta poczucia wewnętrznej
harmonii poprzez zintegrowanie wszystkich składowych
swojego życia wewnętrznego (myśli, uczuć i czynów)

PSYCHOTERAPIA – RODZAJE

TERAPIA SYSTEMOWA
Cel – zmiana zaburzonego systemu, w którym
funkcjonuje

jednostka

(rodzina,

znajomi,

współpracownicy). Koncentracja na poprawie komunikacji
między elementami systemu. Terapia dyrektywna
(nakazy,

rady).

Krótkoterminowa,

nastawiona

na

rozwiązanie określonego problemu.

TERAPIA ERICKSONOWSKA
Cel – ujawnienie i rozwijanie pozytywnych stron pacjenta,
jego potencjalnej siły.

PSYCHOTERAPIA – METODY

RYSUNEK PSYCHOTERAPEUTYCZNY
Technika projekcyjna, ukazująca treści tkwiące
w podświadomości (np. rysunek rodziny)

DIALOG TERAPEUTYCZNY
Poprzez słuchanie wypowiedzi klienta terapeuta stara się
odnaleźć

przyczyny

jego

problemów

(często

nieuświadamiane)

i

pomóc

w odnalezieniu sposobów kontrolowania sytuacji

PSYCHODRAMA
Stosowana najczęściej w terapii grupowej. Pozwala na
ponowne przeżycie trudnej sytuacji w otoczeniu obcych
osób, co pozwala na ujawnienie się takich zachowań, które
nie byłyby możliwe w realnym świecie. Dzięki temu
łatwiejsze staje się przeżycie, zrozumienie i poradzenie
sobie

z

trudnymi

wspomnieniami

i przeżyciami oraz odreagowanie ich.

PSYCHOTERAPIA – METODY

TECHNIKI BEHAWIORALNE
DESENSYTYZACJA – wygaszanie lęku przez powolne

i stopniowe oswajanie z czynnikami go wzbudzającymi
w warunkach zapewnionego poczucia bezpieczeństwa

MODELOWANIE – nauka poprzez obserwację

i naśladownictwo zachowań innych ludzi

TRENING ASERTYWNOŚCI
Nauka chronienia swoich praw w sytuacjach społecznych,
przy jednoczesnym nie ranieniu innych. Pozwala na
uniknięcie wchodzenia w rolę osoby uległej bądź
agresywnej. Uczy szacunku do siebie i innych oraz
partnerskiego traktowania innych uczestników życia
społecznego

RELAKSACJA
Poprzez łagodzenie napięcia mięśniowego doprowadza się
do poprawy funkcjonowania emocjonalnego. Polega na
wyobrażaniu sobie stanów spokoju i bezpieczeństwa.