LEKI

NICIENIOBÓJCZE

(Antinematoda)

CZĘŚĆ II

KLASYFIKACJA LEKÓW

NICIENIOBÓJCZYCH

TETRAHYDROPIRYMIDYNY



Pyrantel



Morantel

IMIDAZOTIAZOLE



Lewamizol



Tetramizol

ZW. HETEROCYKLICZNE



Piperazyna

ZW.

FOSFOROORGANICZNE



Dichlorfos

Poch. AMINO-

ACETONITRYLOWA



Monepantel

PROBENZIMIDAZOLE



Febantel



Netobimin

BENZIMIDAZOLE



Fenbendazol



Albendazol



Oksfendazol



Oksybendazol



Mebendazol



Kambendazol

KLASYFIKACJA LEKÓW

NICIENIOBÓJCZYCH

ENDEKTOCYDY

AWERMEKTYNY



Abemektyna



Iwermektyna



Doramektyna



Eprinomektyna



Selamektyna

ENDEKTOCYDY

MILBEMYCYNY



Moksydektyna



Milbemycyna B



Milbecyny oksym

PRO-BENZIMIDAZOLE

(febantel i netobimin)



Pro-benzimidazole ulegają w przewodzie

pokarmowym gospodarza przekształceniu do

związków czynnych należących do benzimidazoli.



Febantel 

fenbendazolu

i

oksfendazolu



Netobimin 

albendazolu

Febantel



Zwalczanie dojrzałych i larwalnych postaci

nicieni żołądkowo-jelitowych i płucnych u

koni, przeżuwaczy, świń, psów, kotów i

zwierząt dzikich żyjących w ZOO



Zwalczanie infestacji wywołanych przez

Moniezia (tasiemiec) u bydła i owiec

PRO-BENZIMIDAZOLE

(febantel i netobimin)

Netobimin:



Zwalczanie nicieni żołądkowo-jelitowych
u koni i przeżuwaczy



Zwalczanie infestacji wywołanych przez
Moniezia u przeżuwaczy



Zwalczanie infestacji wywołanych przez
przywry Fasciola hepatica i
Paramphistomus u bydła i owiec.

BENZOIMIDAZOLE

Substancje czynne: 

docelowe gatunki



Fenbendazol 

pies, kot, przeżuwacze,

koń, świnia, ptaki



Tiabendazol

pies, przeżuwacze, koń,

świnia, ptaki



Albendazol 

pies, kot, przeżuwacze,

świnia, ptaki (

z wyj. gołębi

)



Oksfendazol

psy, koń

,przeżuwacze,świnie.



Oksybendazol

konie, krowy, owce, świnie



Mebendazol

konie, osły, owce, pies, kot.



Kambendazol 

przeżuwacze



Flubendazol

świnie, ptaki

BENZIMIDAZOLE

Spektrum

:



nicienie (żołądkowo-jelitowe)



nicienie płucne,



nicienie innych narządów



niektóre tasiemce 

albendazol,

fenbendazol, mebendazol, oksfendazol



dojrzałe przywry 

albendazol,

fenbendazol, oksfendazol



pierwotniaki 

albendazol

BENZIMIDAZOLE

Mechanizm

:



Wiązanie do -tubuliny

(strukturalnej proteiny), która
tworzy cylindryczne mikrotubule.



Powoduje to dezorganizację funkcji
mikrotubuli co prowadzi do
zahamowania trawienia i adsorbcji
czynników żywieniowych i
następczego uszkodzenia błony
komórkowej.

BENZIMIDAZOLE

•

Jest to działanie zabójcze dla robaków, ale
rozwija się powoli.

•

Wiązanie tych leków z -tubuliną jest
odwracalne. !!!

•

Powinowactwo benzimidazoli do -tubuliny
wrażliwych pasożytów jest bardzo duże,
natomiast minimalne do tej proteiny
występującej w komórkach gospodarza.

•

Larwy hypobiotyczne (uśpione) są mało
wrażliwe na benzimidazole bo leki nie mają
możliwości

działania na -tubulinę.

BENZIMIDAZOLE

OPORNOŚĆ



Jest to istotny problem terapeutyczny
dotyczący możliwości wykorzystania
leków z tej grupy.



Oporność na benzimidazole wynika ze
zmian zapisu kodu genetycznego -

tubuliny, która jest miejscem wiązania
się cząsteczki benzoimidazolu z
mikrotubulami.



U pasożytów wykazujących oporność na
działanie benzimidazoli następuje
stopniowe zmniejszenie się liczby alleli
dla -tubuliny.

BENZIMIDAZOLE



Oporność pasożytów na benzimidazole
występuje najczęściej u Ostertagia i
Haemonchus (

bydło i owce

) oraz u

Strongylus sp. (

konie

).



Oporność może być częściowo krzyżowa



Oporność występuje bardzo często,
jeżeli owce trzymane są razem z kozami


koza „hoduje” oporne na

benzimidazole obleńce

BENZIMIDAZOLE



Grupa stosowana doustnie u wszystkich

gatunków zwierząt w postaci: zawiesiny, pasty,

proszku, granulatu i kęsów (bolus)

Działanie przeciwrobacze związane jest z czasem

utrzymywania się związku aktywnego w

przewodzie pokarmowym i we krwi,

•

u

bydła

i

koni

wystarczy pojedyncza dawka 

rezerwuar leku w żwaczu i jelicie grubym,

•

u

świń

i

mięsożernych

należy podać następną

dawkę,

•

u

przeżuwaczy

benzimidazole działają lepiej

jeżeli trafią do żwacza, a nie rynienką przełykową

do ksiąg,

•

u

owiec

leki działają skuteczniej niż u

bydła

gdyż

są wolniej metabolizowane i wydalane.

BENZIMIDAZOLE

Właściwości farmakokinetyczne

•

zdolność wchłaniania zależy od substancji

czynnej i rozpuszczalności w wodzie -

tiabendazol

i

albendazol

wchłaniają się w

47%, pozostałe w 1%,

•

maksymalne stężenie we krwi:

2 - 7

godz.

flubendazol

i

mebendazol

,

6 - 30

godz.

albendazol, fenbendazol oksfendazol,

•

metabolizm jest zróżnicowany np.

mebendazol jest słabo metabolizowany,

febantel



fenbendazolu i oksfendazolu,

fenbendazol



oksfendazolu,

tiabendazol i

kambendazol jest metabolizowany w 95%,

•

wydalanie z moczem i kałem, zależy od

związku i gatunku zwierzęcia np.

oksfendazol

u zwierząt monogastrycznych wydalany jest z

moczem a u przeżuwaczy z kałem.

BENZIMIDAZOLE

•

Substancje czynne należą do Aneksu I

•

po 48 godz. od momentu podania stwierdza się
związki czynne bądź ich metabolity w tkankach

•

po 14 dniach obecność leków z tej grupy
stwierdza się w tkankach w stężeniu 0,3g/g

•

związki czynne są obecne w moczu przez 10 dni
od podania

•

nie stosuje się tej grupy leków u krów
mlecznych

•

okres karencji co najmniej 10 dni

•

dla gospodarza jest to bardzo bezpieczna grupa
leków z wyjątkiem samic ciężarnych

•

FENBENDAZOL jest stosowany u ciężarnych i
karmiących suk, aby zmniejszyć zarobaczenie
szczeniąt !!!!!!!

BENZIMIDAZOLE

•

Benzimidazole wykazują działanie

embriotoksyczne

i

teratogenne

Ze względu na działanie teratogenne

benzimidazole dzielą się na następujące klasy:

•

działanie teratogenne wykazuje związek
macierzysty natomiast metabolity nie
(

oksfendazol

)

•

działanie teratogenne wykazuje związek
macierzysty i metabolity (

kambendazol,

mebendazol

)

•

związek macierzysty nie działa teratogennie
natomiast metabolity tak (

fenbendazol

)

•

związek macierzysty i metabolity nie wykazują
działania teratogennego (

oksybendazol

)

BENZIMIDAZOLE

ALBENDAZOL



Nicienie żołądkowo-
jelitowe



Nicienie płucne



Dojrzałe przywry
wątrobowe i
Paraphistomus



Tasiemce Moniezia u
bydła i owiec

FENBENDAZOL



Nicienie żołądkowo-
jelitowe u koni, bydła,
owiec, świń, psów, kotów,
gołębi i innych ptaków



Nicienie płucne u bydła,
owiec, świń, psów i kotów



Tasiemce (Moniezia) u
przeżuwaczy



Tasiemce (Taenia) u psów
i kotów



Giardia u psów

BENZIMIDAZOLE

FLUBENDAZOL



Nicienie żołądkowo-
jelitowe u świń



Nicienie płucne u
świń



Nicienie i tasiemce u
drobiu i ptaków
ozdobnych

MEBENDAZOL



Nicienie żołądkowo-
jelitowe u koni, osłów,
owiec, psów i kotów



Nicienie płucne u
owiec i osłów



Tasiemce u owiec



Tasiemce (Taenia i
Echinococcus) u psów
i kotów

BENZIMIDAZOLE

OKSFENDAZOL



Nicienie żołądkowo-
jelitowe u bydła i
owiec



Nicienie płucne u
bydła i owiec

OKSYBENDAZOL



Nicienie żołądkowo-
jelitowe u koni i świń



Nicienie żołądkowo-
jelitowe i tasiemce
( po połączeniu z
niklozamidem) u
psów

ENDEKTOCYDY

AWERMEKTYNY



Abemektyna



Iwermektyna



Doramektyna



Eprinomektyna



Selamektyna

MILBEMYCYNY



Moksydektyna



Milbemycyna B



Milbemycyny
oksym

ENDEKTOCYDY =

MAKROCYKLICZNE LAKTONY

* Awermektyny

*Milbemycyny

Spektrum działania

•

robaki obłe

- nicienie; postacie dorosłe, formy

larwalne w tym larwy hipobiotyczne,

•

stawonogi

(Arthropoda), głównie owady i

roztocza, szczególnie wrażliwe są pasożytujące

larwy much,

•

wszy

- wrażliwość zależy od gatunku: gatunki

ssące (Anoplura) są bardziej wrażliwe niż

gatunki gryzące (Mellophaga)

•

nie są wrażliwe pierwotniaki, przywry i

tasiemce !!!

 co związane jest z mechanizmem

działania

ENDEKTOCYDY

Mechanizm działania:

•

Pasożytobójcze działanie endektocydów wiązano
dotychczas z wpływem na receptor GABA-
ergiczny

•

Endektocydy nasilają uwalnianie GABA (kwas
gamma aminomasłowy) z neuronów
presynaptycznych.

•

GABA działa jak inhibitor neurotransmisji i
blokuje postsynaptyczną stymulację nerwów
ruchowych u nicieni i komórek mięśniowych u
stawonogów.

•

Zwiększone uwalnianie GABA u tych gatunków
pasożytów prowadzi do ich paraliżu wiotkiego i
śmierci.

ENDEKTOCYDY

•

Obecnie uważa się, że nicieniobójcze działanie
endektocydów związane z kanałami chlorkowymi
zależnymi od kwasu glutaminowego,

•

Po związaniu leku z jedną z podjednostką kanału
chlorkowego dochodzi do potencjalizacji efektu
glutaminergicznego co wywołuje wzrost
przepuszczalności chlorków przez kanał.

•

Endektocydy ułatwiając wnikanie jonów
chlorkowych do komórek efektorowych
doprowadzając do zmiany postsynaptycznego
potencjału błonowego.

ENDEKTOCYDY

•

u nicieni komórkami efektorowymi są nerwy
ruchowe, u stawonogów - komórki mięśniowe.

•

komórki te nie mogą zareagować na docierający
do nich impuls nerwowy.

•

Działanie leków z grupy endektocydów jest
długotrwałe i nieodwracalne, stąd
konsekwencją indukcji paraliżu wiotkiego jest
śmierć wrażliwych pasożytów.

•

Przyczyną braku działania endektocydów na
pierwotniaki, przywry i tasiemce jest brak
podobnego mechanizmu w neurotransmisji
(GABA i glutaminergicznego) u tych pasożytów

.

ENDEKTOCYDY

Drogi podania

:

•

doustna:

pasta, tabletki, premiksy, bolus

wolno uwalniający substancję czynną przez 35
dni

(bydło)

•

pour-on (bydło)

•

iniekcja podskórna

Właściwości farmakokinetyczne

•

po podaniu podskórnym i doustnym
endektocydy szybko ulegają wchłanialniu 

stopień wchłaniania zależy od postaci
farmaceutycznej

•

okres półtrwania zależy od gatunku i
drogi podania :

np. iwermektyna.

– s.c. bydło - 4 dni, świnie - 1,5 doby
– i.v. bydło - 2,7 doby, pies - 1,8 doby
– p.o. pies - 0,5 doby

ENDEKTOCYDY

•

Po podaniu dożwaczowym u owiec maksymalne
stężenie we krwi jest około 25 razy niższe niż
po podaniu dożylnym w takiej samej dawce

•

Leki rozmieszczają się nierównomiernie,
najwyższe stężenie notuje się w wątrobie i
tkance tłuszczowej

•

Wydalane z moczem i kałem

ENDEKTOCYDY

•

Wszystkie substancje czynne należą do Aneksu I,

•

można stosować u samic ciężarnych,

•

nie stosuje się tej grupy leków u cieląt do 3 m-

ca,

•

nie stosuje się u zwierząt w okresie laktacji w

wyjątkiem

eprinomektyny

,

•

w różnym stopniu zabezpieczają przed reinwazją

eprinomektyna i iwermektyna 3 -4 tyg.

doramektyna 5 - 6 tyg. moksydektyna 8 tyg.

•

różne okresy karencji np. eprinomektyna 9 dni

tkanki jadalne, mleko - 0 dni, doramektyna - 21

dni, moksydektyna - 42 dni

ENDEKTOCYDY

•

Endektocydy wykazują silne działanie
ekotoksyczne, są toksyczne dla ryb i
zooplanktonu

•

w różnym stopniu są inaktywowane w
glebie np. moksydektyna bardzo długo ok.
63 dni, eprinomektyna jest inaktywowana
natychmiast przez promienie słoneczne

•

inaktywacja w środowisku zależy od pory
roku np. w zimie iwermektyna pozostaje w
glebie przez 13 tygodni, latem około 5 dni.

IWERMEKTYNA

GATUNKI DOCELOWE:



Bydło



Owce



Świnie



Konie



Jest lekiem z wyboru w terapii filarioz u
ludzi (

inwazje wywołane przez

Onchocerca volvulus bytujące w skórze i
oku

)



PSY ?

IWERMEKTYNA

Właściwości farmakokinetyczne:



U gatunków z żołądkiem jednokomorowym po
podaniu doustnym wchłania się w 95%



U przeżuwaczy po podaniu doustnym wchłania
się 1/4 – 1/3 podanej dawki.



Biodostępność po podaniu podskórnym 100%



Po podaniu doustnym wchłania się szybciej niż
po iniekcji podskórnej.



Doskonale przenika do narządów bogatych w
tkankę tłuszczową.

IWERMEKTYNA



Nie przenika przez barierę krew-mózg



Wyjątek stanowią psy niektórych ras:
owczarki colli, szeltiki, australijskie psy
pasterskie, bobtaile i inne rasy psów
długowłosych

.



U psów tych ras często występuje specyficzny
defekt genetyczny ( mutacja genu MDR-1) 

co prowadzi do możliwości przechodzenia
przez barierę krew-mózg z następowym
niepożądanym działaniem neurotoksycznym
leku



nadwrażliwość typu idiosynkrazji.

IWERMEKTYNA

SPEKTRUM:

BYDŁO: 0,2-0,5 mg/kg –

nie podawać do 3 m-ca

życia



Wrażliwe nicienie

: Ostertagia, Trichostrongylus,

Oesophagostomum, Haemonchus, Diclocaulus,
Bunostomum, Cooperia, Strongyloides.



Wrażliwe stawonogi:

Hypoderma bovis,

Hypoderma lineatum, Dermatomia Hominis,
Haematopinus eurysternus

IWERMEKTYNA

OWCE 0,2-0,5 mg/kg



Wrażliwe nicienie:

Haemonchus contortus,

Coopperia, Ostertagia, Trichostrongylus,
Chabertia ovis, Nematodirus, Trichuris ovis,
Strongyloides.



Wrażliwe stawonogi:

larwy Oestrus ovis

IWERMEKTYNA

TRZODA CHLEWNA 0,3 mg/kg



Wrażliwe nicienie:

Ascaris suum,

Hyostrongylus rubidus, Metastrongylus,

Oesophagostomum, Trichuris suis, Stephanurus

dentatus (bytuje w nerkach)



Wrażliwe stawonogi

: Haematopinus suis,

Sarcoptes, Psoroptes,



Iwermektyna hamuje zdolność składania jaj

przez samice kleszczy – nie zabija kleszczy

IWERMEKTYNA

NIEPARZYSTOKOPYTNE: konie, pony, osły -
0,2 mg/kg



Wrażliwe stawonogi

: duże słupkowce –

Strongylus sp., małe słupkowce – Cyanostomum,
Celicosthephanus, oraz Paraascaris equorum,
Oxyuris equi, Strongyloides, Diclocaulus, ,
Habronema, Drascheia, Trichostrongylus,
Onchocerca (nicień bytujący w więzadłach)



Wrażliwe stawonogi

: Gasterophilus

IWERMEKTYNA

Mięsożerne: psy i koty – 0,2- 0,3 mg/kg



Wrażliwe nicienie: Toxocara canis, Toxascaris

leonina, Toxocara cati, Ancylostoma sp., Uncinaria,

Dirophilaria immitis, Trichuris vulpis.



Wrażliwe stawonogi: Sarcoptes scabiei,

Otodectes cynotis, Demodex canis



Nie wolno stosować iwermektyny u

owczarków coli, szeltików, australijskich psów

pasterskich, bobtaili –

nadwrażliwość typu

idiosynkrazji !!!!!!



W Polsce nie ma zarejestrowanego preparatu

dla mięsożernych zawierającego iwermektynę

!!!!!

IWERMEKTYNA

DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE



Po 24 godzinach od podania podskórnego
opuchlizna i świąd w miejscu iniekcji 

u

koni w terapii inwazji Onchocerca sp.



reakcja nadwrażliwości na zabite
mikrofilarie.



U bydła paraliż w przypadku obecności
postaci larwalnych gzów w kanale kręgowym


reakcja spowodowana zabiciem pasożyta.



U psów działanie neurotoksyczne:

hypotermia, depresja, śpiączka, śmierć.

SELAMEKTYNA (

prep.

REVOLUTION

)



Przeznaczona do stosowania u psów i kotów



Może być stosowana u wszystkich ras psów



Może być stosowana u karmiących i ciężarnych
samic, a także u szczeniąt i kociąt powyżej 6
tygodnia życia



Stosowana w roztworze w postaci „spot-on”,
jednorazowo (6 mg/kg)



Działa skutecznie przez 30 dni od podania



W profilaktyce dirofilariozy lek podaje się
jeden raz w miesiącu

SELAMEKTYNA



Leczenie inwazji nicieni jelitowych



Leczenie i profilaktyka świerzbu skórnego

– Sarcoptes scabiei

(podać dwukrotnie)



Leczenie i profilaktyka świerzbu usznego –

Otodectes cynotis (podać dwukrotnie)



Zwalczanie pcheł u psów i kotów

(Ctenocephalides) oraz

leczenie

przyczynowego pchlego zapalenia skóry

na tle alergicznym

(podawać w sezonie jeden

raz w miesiącu)



Profilaktyka dirofilariozy –

działa bardzo

skutecznie na mikrofilarie

–

nie działa na

dorosłe nicienie bytujące w sercu i naczyniach

–

podawać jeden raz w miesiącu w okresie

przenoszenia mikrofilarii przez komary.

SELAMEKTYNA

Właściwości farmakokinetyczne:



Psy



po podaniu naskórnym 5% ulega

wchłanianiu

, maksymalne stężenie osiąga po

3 dniach, okres półtrwania 11 dni.



Koty



po podaniu naskórnym 75% ulega

wchłanianiu,

maksymalne steżenie osiąga po

15 godzinach, okres półtrwania 8 dni.



U kotów selamektyna osiąga 64 razy
wyższe stężenie we krwi niż u psów !!!



U kotów lek kumuluje się w gruczołach
łojowych skóry  stopniowo uwalniany 

zwalcza inwazje nicieni jelitowych

SELAMEKTYNA

Działania niepożądane

:



U 1% kotów po naskórnym podaniu może
powodować miejscowe, przemijające
wyłysienia



U mniej niż 0,5% kotów obserwowano
wystąpienie biegunki, wymiotów, drżeń
mięśniowych, niechęci do pobierania
pokarmu, wystąpienie świądu, pokrzywki,
zaczerwienienia skóry, ślinienie, duszność

.



Psy bardzo dobrze tolerują podanie leku

EPRINOMEKTYNA



Półsyntetyczna pochodna abamektyny



Stosowana jedynie u bydła opasowego i
krów w okresie laktacji



Stosuje się na skórę grzbietu „pour-on”



Około 30 % podanej dawki (0,5 mg/kg) resorbuje
się ze skóry w ciągu 3 tygodni



Służy do zwalczania pasożytów wewnętrznych
(nicieni żołądkowo-jelitowych i płucnych) i
zewnętrznych



Działa przez 3-4 tygodni po jednorazowym
podaniu



Karencja na mięso – 9 dni



Nie obowiązuje karencja na mleko

DORAMEKTYNA



Półsyntetyczna, wysoko aktywna, długo działająca
awermektyna



Stosowana w iniekcji podskórnej lub
domięśniowej u bydła, owiec i świń, może
być stosowana naskórnie (pour-on) jedynie u
bydła.



Spektrum działania porównywalne do iwermektyny
– nicienie żołądkowo-jelitowe i płucne oraz
stawonogi pasożytujące u gatunków docelowych



Skuteczność 100%



Bardzo dobrze tolerowana – współczynnik
terapeutyczny 30

MOKSYDEKTYNA



Endektocyd z grupy milbemycyn.



Różni się od awermektyn brakiem łańcucha

dwucukrowego.



Spektrum działania podobne do awermektyn.



Mechanizm działania identyczny jak awermektyn.



Stosowana jednorazowo, podskórnie u bydła i

owiec (0,2 mg/kg) i świń (0,3 mg/kg).



Może być stosowana u koni w postaci pasty

(0,3 mg/kg).



Moksydektyna jest też stosowana u psów i

kotów per se (0.2-0.4 mg/kg) lub w

preparatach złożonych



Może być stosowana w zwalczaniu inwazji Sarcoptes

spp. (świerzb skórny)  0,4 mg/kg po 3-4 dni przez 3-6

tygodni



Obecnie stosowany preparat złożony (

Advantage

Multi

):

imidakloprid +moksydektyna

 podanie

naskórne

MOKSYDEKTYNA



Jest ekotoksyczna wiąże się z glebą,

ale nie dyfunduje do wód gruntowych,

bardzo powoli jest inaktywowana,

okres półtrwania w środowisku 63 dni



Jeżeli dostanie się do wody jest bardzo

toksyczna dla ryb i zooplanktonu.



Karencja dla tkanek jadalnych 42 dni

MILBEMYCYNY OKSYM



Gatunki docelowe:

pies i kot



Podawanie doustne (0,5-2 mg/kg)



Profilaktyka dirofilariozy Dirofilaria
immitis



podawać 1 raz w miesiącu.



Leczenie i profilaktyka świerzbu skórnego
– Sarcoptes scabiei



podawać codziennie

przez 30 dni



Leczenie inwazji nicieni jelitowych
:Toxocara canis, Toxascaris leonina, Toxocara
cati, Ancylostoma sp., Uncinaria,Trichuris
vulpis.v



podać jednorazowo



Zwalczanie pcheł u psów i kotów 

podanie jednorazowe w odstępach 3
miesięcznych

MILBEMYCYNY OKSYM



Nie stosować u szczeniąt poniżej 4
tygodnia życia i psów o masie ciała
poniżej 5 kg.



Nie stosować u kociąt poniżej 6 tygodnia
życia i kotów o masie ciała poniżej 2 kg.



Nie stosować u suk i kotek ciężarnych



Lek dobrze tolerowany



Możliwość wystąpienia nadwrażliwości
typu idiosynkrazji uwarunkowanej
genetycznie 

efekt neurotoksyczny.