W4: Testy toksyczności

Testy toksyczności na
zwierzętach

Paweł Brzuzan

Organizmy testowe

Warunki ochrony zdrowia publicznego tylko
przypadkowo wynikają z danych
uzyskanych dla ludzi

W4: Testy toksyczności

Pepper et al. 1996

Organizmy testowe

W4: Testy toksyczności

Testy na małych ssakach umożliwiają
ekstrapolację wyników badań toksyczności

W praktyce wykorzystywane są różne grupy
organizmów, głównie zwierząt:

Bezkręgowce

: rozwielitki raki, jętki, muszki, wirki

Kręgowce wodne

: pstrąg tęczowy, złota rybka,

strzebla, sum afrykański

Glony

: Chlamydomonas sp., Microcystis sp.

Ssaki

: myszy, szczury

Ptaki

: przepiórki

Przygotowanie (do) testu toksyczności

W4: Testy toksyczności

Droga ekspozycji, np. z pokarmem, wziewna
(inhalacja), przez skórę.

Szlak ekspozycji

to droga

jaką przebywa związek toksyczny w organizmie
Wielkość dawki i czas ekspozycji: definiują test
ostry i chroniczny

Test ostry

: ekspozycja do jednej wysokiej dawki

związku toksycznego; trwa godziny, dni.

Test chroniczny

: ekspozycja wielokrotna na

niewielkie dawki związku toksycznego; trwa
miesiące i lata

Specyficzny efekt toksyczny. Dwa kryteria są
brane pod uwagę: jego pomiar musi być
niezawodny i ma mieć znaczenie biologiczne

Moc statystyczna testu: w praktyce stosuje się
zasadę większa dawka-mniej organizmów
testowych

Rodzaje testów
toksyczności

W4: Testy toksyczności

Śmiertelność ostra (LD

50

)

LD

50

szczura mogą

stanowić pewne
przybliżenie wartości
LD

50

u człowieka

Zachowanie

szeregu

toksyczności

jest

bardzo
prawdopodobne

W4: Testy toksyczności

Rodzaje testów toksyczności

Test subchroniczny; >90 dni (NOAEL; no
observed adverse effect level)

Test chroniczny i test kancerogenności; >6
miesięcy (MTD; maximum tolerated dose)

Reprodukcyjny test toksyczności: 3 segmenty
różniące się częstością i czasem ekspozycji oraz
badanymi specyficznymi efektami toksycznymi

Testy na innych gatunkach są metodologicznie
podobne (LD

50

,LC

50

, MATC)

W4: Testy toksyczności

Wykres probitowy

W4: Testy toksyczności

Informacje uzyskiwane z testów
toksyczności

Frekwencja osobników w populacji z wyrażonym
efektem toksycznym

Próg toksyczności

LOAEL

NOAE

L

W4: Testy toksyczności

Informacje uzyskiwane z testów
toksyczności

W4: Testy toksyczności

Informacje uzyskiwane z testów
toksyczności

Różnice w tempie toksycznego działania jako
funkcja dawki związku chemicznego

W4: Testy toksyczności

Informacje uzyskiwane z testów
toksyczności

Potencja i efektywność działania związku
chemicznego

W4: Testy toksyczności

Alternatywne testy toksyczności

Testy na pojedynczych komórkach (bakteryjnych i
ssaczych)

Test Amesa (test mutagenności)

Testy na hodowlach komórkowych

Testy zależności aktywności od struktury związku
chemicznego (SAR)

Pytania kontrolne

1. Opisz test toksyczności ostrej i zdefiniuj wartość LD

50

.

3. Omów koncepcję toksyczności progowej. Jak definiuje
się NOAEL. Jaki jest związek NOAEL z progiem
toksyczności?

5. Potencja, efektywność i toksyczność-opisz te terminy.

4. Jakie zanczenie ma dla populacji nachylenie krzywej
dawka-reakcja?

2. Opisz test toksyczności chronicznej i zdefiniuj wartość
TD

50

.

W4: Testy toksyczności